پرش به محتوا

تفسیر القرآن الکریم - ابوحمزه ثمالی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - ' شواهد التنزیل ' به ' شواهد التنزیل '
جز (جایگزینی متن - '== پیوند به بیرون == [[رده:' به '[[رده:')
جز (جایگزینی متن - ' شواهد التنزیل ' به ' شواهد التنزیل ')
خط ۴۲: خط ۴۲:
در آغاز، سه روایت درباره [[نزول قرآن]]، دو روایت در [[جمع قرآن]]، سه روایت درباره [[علم امام علی]]{{ع}} به [[قرآن]] و یک روایت در [[فضیلت]] قرآن نقل شده است. در زیر عنوان [[سوره فاتحه]] سه روایت آورده است؛ روایت اول در بیان جزء [[سوره]] بودن {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}و روایت دوم در بیان معانی رمزی حروف «بسم» و معنای {{متن قرآن|اللَّهِ}} {{متن قرآن|الرَّحْمَنِ}} {{متن قرآن|الرَّحِيمِ}} و روایت سوم در بیان این است که [[رسول خدا]]{{صل}} صدایش را به {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}} بلند می‌کرد و در اثر آن [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِذَا ذَكَرْتَ رَبَّكَ فِي الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلَى أَدْبَارِهِمْ نُفُورًا}}<ref>«و بر دل‌های آنان پرده‌هایی افکنده‌ایم تا آن (آیات قرآنی) را درنیابند و در گوش‌هایشان سنگینی (نهاده‌ایم) و هنگامی که در قرآن پروردگارت را به تنهایی یاد کنی با رمیدگی واپس می‌گریزند» سوره اسراء، آیه ۴۶.</ref> نازل شد.
در آغاز، سه روایت درباره [[نزول قرآن]]، دو روایت در [[جمع قرآن]]، سه روایت درباره [[علم امام علی]]{{ع}} به [[قرآن]] و یک روایت در [[فضیلت]] قرآن نقل شده است. در زیر عنوان [[سوره فاتحه]] سه روایت آورده است؛ روایت اول در بیان جزء [[سوره]] بودن {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}و روایت دوم در بیان معانی رمزی حروف «بسم» و معنای {{متن قرآن|اللَّهِ}} {{متن قرآن|الرَّحْمَنِ}} {{متن قرآن|الرَّحِيمِ}} و روایت سوم در بیان این است که [[رسول خدا]]{{صل}} صدایش را به {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}} بلند می‌کرد و در اثر آن [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِذَا ذَكَرْتَ رَبَّكَ فِي الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلَى أَدْبَارِهِمْ نُفُورًا}}<ref>«و بر دل‌های آنان پرده‌هایی افکنده‌ایم تا آن (آیات قرآنی) را درنیابند و در گوش‌هایشان سنگینی (نهاده‌ایم) و هنگامی که در قرآن پروردگارت را به تنهایی یاد کنی با رمیدگی واپس می‌گریزند» سوره اسراء، آیه ۴۶.</ref> نازل شد.


در عنوان [[سورۀ بقره]] نیز ۲۵ [[روایت]] در [[تفسیر]] ۱۹ [[آیه]] از [[آیات]] این [[سوره]]<ref>بقره، آیات ۳۰، ۳۷، ۶۷، ۷۳، ۸۱، ۱۱۴، ۱۴۶، ۱۵۵، ۱۹۳، ۱۹۸، ۲۰۳، ۲۰۷، ۲۱۰، ۲۲۰، ۲۳۶، ۲۵۶، ۲۷۴، ۲۷۶ و ۲۸۰.</ref> ذکر کرده و به همین ترتیب تا [[سوره ناس]] پیش رفته و برای آیاتی از هر سوره روایاتی را جمع‌آوری کرده است. کل [[روایات]] و آرای [[تفسیری]] نقل شده از [[ابو حمزه]] در این کتاب ۳۸۱ عدد می‌باشد که از ۵۹ کتاب جمع‌آوری شده است<ref>آن کتاب‌ها از این قرار است: ۱. اصول الکافی؛ ۲. فروع الکافی؛ ۳. روضة الکافی شیخ کلینی؛ ۴. تهذیب الاحکام؛ - ۵. امالی شیخ طوسی؛ ۶. علل الشرایع؛ ۷. اکمال الدین؛ ۸. الخصال؛ ۹. معانی الاخبار؛ ۱۰. ثواب الاعمال؛ ۱۱. امالی شیخ صدوق؛ ۱۲. بصائر الدرجات صفّار؛ ۱۳. تفسیر العیّاشی؛ ۱۴. تفسیر القمی؛ ۱۵. تفسیر فرات کوفی؛ ۱۶. مجمع البیان طبرسی؛ ۱۷. تفسیر ابو الفتوح رازی؛ ۱۸. تأویل الآیات الظاهرة حسینی استرآبادی؛ ۱۹. امالی شیخ مفید؛ ۲۰. الغیبة نعمانی؛ ۲۱. قصص الانبیاء؛ ۲۲. الخرائج و الجرائح هردو از قطب راوندی؛ ۲۳. ارشاد القلوب دیلمی؛ ۲۴. مناقب آل ابی طالب ابن شهر آشوب؛ ۲۵. اختصاص منسوب به مفید؛ ۲۶. مأة منقبة من مناقب امیر المؤمنین{{ع}} ابن شاذان؛ ۲۷. الزهد حسین بن سعید اهوازی؛ ۲۸. المحاسن برقی؛ ۲۹. الاحتجاج طبرسی؛ ۳۱. فضل زیارة الحسین شجری؛ ۳۱. مناقب امیر المؤمنین{{ع}} محمد بن سلیمان کوفی؛ ۳۲. بشارة المصطفی؛ ۳۳. المسترشد محمد بن جریر بن رستم طبری؛ ۳۴. توضیح الدلائل علی تصحیح الفضائل شیرازی؛ ۳۵. الاصول الستّة عشر؛ ۳۶. شرح الاخبار نعمان مغربی؛ ۳۷. شواهد التنزیل حسکانی؛ ۳۸. الأمالی الخمیسیّة شجری؛ ۳۹. سیرة ابن اسحاق؛ ۴۰. البدایة و النهایة ابن کثیر؛ ۴۱. تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر؛ ۴۲. الکشف و البیان ثعلبی؛ ۴۳. جامع البیان طبری؛ ۴۴. تفسیر قرطبی؛ ۴۵. البحر المحیط‍ ابو حیّان؛ ۴۶. مناقب علی بن ابی طالب ابن مغازلی؛ ۴۷. اخبار القضاة وکیع؛ ۴۸. المستدرک علی الصحیحیین حاکم نیشابوری؛ ۴۹. وقعة صفّین منقری؛ ۵۰. عرائس المجالس ثعلبی؛ ۵۱. حلیة الاولیاء ابو نعیم اصفهانی؛ ۵۲. السنن الکبری بیهقی؛ ۵۳. الکامل فی ضعفاء الرجال ابن عدی؛ ۵۴. الاغانی ابو الفرج اصفهانی؛ ۵۵. موضح اوهام الجمع و التفریق خطیب بغدادی؛ ۵۶. الّدر المنثور سیوطی؛ ۵۷. المکتفی فی الوقف و الابتداء ابو عمرو دوانی؛ ۵۸. ایضاح الوقف و الابتدا ابن الانباری؛ ۵۹. فی قوارع القرآن ابو عمرو محمد بن یحیی بن الحسن.</ref>. گردآورنده آن [[روایات]] به [[تفسیر]] [[ابو حمزه]] دسترسی نداشته و هیچ روایتی را از خود آن تفسیر نقل نکرده است و بیشتر کتاب‌هایی که روایات را از آنها نقل کرده نیز از تفسیر وی اسمی نبرده و به آن اشاره‌ای ندارند و روایات را با واسطه و در مواردی مرسل و بدون واسطه از خود ابو حمزه نقل کرده‌اند و تنها در برخی از آنها، کتاب‌ها مانند [[مجمع البیان]] و [[مناقب]] [[ابن شهر آشوب]] در برخی موارد از تفسیر وی یاد و از آن [[روایت]] نقل شده است<ref>ر.ک: حرز الدین، تفسیر القرآن الکریم، روایت‌های ۱۹، ۳۲، ۶۵، ۶۷، ۶۹، ۷۰، ۱۱۳، ۱۴۳، ۲۰۰، ۲۳۵، ۲۷۳، ۳۴۶ و ۳۷۸.</ref>.
در عنوان [[سورۀ بقره]] نیز ۲۵ [[روایت]] در [[تفسیر]] ۱۹ [[آیه]] از [[آیات]] این [[سوره]]<ref>بقره، آیات ۳۰، ۳۷، ۶۷، ۷۳، ۸۱، ۱۱۴، ۱۴۶، ۱۵۵، ۱۹۳، ۱۹۸، ۲۰۳، ۲۰۷، ۲۱۰، ۲۲۰، ۲۳۶، ۲۵۶، ۲۷۴، ۲۷۶ و ۲۸۰.</ref> ذکر کرده و به همین ترتیب تا [[سوره ناس]] پیش رفته و برای آیاتی از هر سوره روایاتی را جمع‌آوری کرده است. کل [[روایات]] و آرای [[تفسیری]] نقل شده از [[ابو حمزه]] در این کتاب ۳۸۱ عدد می‌باشد که از ۵۹ کتاب جمع‌آوری شده است<ref>آن کتاب‌ها از این قرار است: ۱. اصول الکافی؛ ۲. فروع الکافی؛ ۳. روضة الکافی شیخ کلینی؛ ۴. تهذیب الاحکام؛ - ۵. امالی شیخ طوسی؛ ۶. علل الشرایع؛ ۷. اکمال الدین؛ ۸. الخصال؛ ۹. معانی الاخبار؛ ۱۰. ثواب الاعمال؛ ۱۱. امالی شیخ صدوق؛ ۱۲. بصائر الدرجات صفّار؛ ۱۳. تفسیر العیّاشی؛ ۱۴. تفسیر القمی؛ ۱۵. تفسیر فرات کوفی؛ ۱۶. مجمع البیان طبرسی؛ ۱۷. تفسیر ابو الفتوح رازی؛ ۱۸. تأویل الآیات الظاهرة حسینی استرآبادی؛ ۱۹. امالی شیخ مفید؛ ۲۰. الغیبة نعمانی؛ ۲۱. قصص الانبیاء؛ ۲۲. الخرائج و الجرائح هردو از قطب راوندی؛ ۲۳. ارشاد القلوب دیلمی؛ ۲۴. مناقب آل ابی طالب ابن شهر آشوب؛ ۲۵. اختصاص منسوب به مفید؛ ۲۶. مأة منقبة من مناقب امیر المؤمنین{{ع}} ابن شاذان؛ ۲۷. الزهد حسین بن سعید اهوازی؛ ۲۸. المحاسن برقی؛ ۲۹. الاحتجاج طبرسی؛ ۳۱. فضل زیارة الحسین شجری؛ ۳۱. مناقب امیر المؤمنین{{ع}} محمد بن سلیمان کوفی؛ ۳۲. بشارة المصطفی؛ ۳۳. المسترشد محمد بن جریر بن رستم طبری؛ ۳۴. توضیح الدلائل علی تصحیح الفضائل شیرازی؛ ۳۵. الاصول الستّة عشر؛ ۳۶. شرح الاخبار نعمان مغربی؛ ۳۷. [[شواهد التنزیل]] حسکانی؛ ۳۸. الأمالی الخمیسیّة شجری؛ ۳۹. سیرة ابن اسحاق؛ ۴۰. البدایة و النهایة ابن کثیر؛ ۴۱. تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر؛ ۴۲. الکشف و البیان ثعلبی؛ ۴۳. جامع البیان طبری؛ ۴۴. تفسیر قرطبی؛ ۴۵. البحر المحیط‍ ابو حیّان؛ ۴۶. مناقب علی بن ابی طالب ابن مغازلی؛ ۴۷. اخبار القضاة وکیع؛ ۴۸. المستدرک علی الصحیحیین حاکم نیشابوری؛ ۴۹. وقعة صفّین منقری؛ ۵۰. عرائس المجالس ثعلبی؛ ۵۱. حلیة الاولیاء ابو نعیم اصفهانی؛ ۵۲. السنن الکبری بیهقی؛ ۵۳. الکامل فی ضعفاء الرجال ابن عدی؛ ۵۴. الاغانی ابو الفرج اصفهانی؛ ۵۵. موضح اوهام الجمع و التفریق خطیب بغدادی؛ ۵۶. الّدر المنثور سیوطی؛ ۵۷. المکتفی فی الوقف و الابتداء ابو عمرو دوانی؛ ۵۸. ایضاح الوقف و الابتدا ابن الانباری؛ ۵۹. فی قوارع القرآن ابو عمرو محمد بن یحیی بن الحسن.</ref>. گردآورنده آن [[روایات]] به [[تفسیر]] [[ابو حمزه]] دسترسی نداشته و هیچ روایتی را از خود آن تفسیر نقل نکرده است و بیشتر کتاب‌هایی که روایات را از آنها نقل کرده نیز از تفسیر وی اسمی نبرده و به آن اشاره‌ای ندارند و روایات را با واسطه و در مواردی مرسل و بدون واسطه از خود ابو حمزه نقل کرده‌اند و تنها در برخی از آنها، کتاب‌ها مانند [[مجمع البیان]] و [[مناقب]] [[ابن شهر آشوب]] در برخی موارد از تفسیر وی یاد و از آن [[روایت]] نقل شده است<ref>ر.ک: حرز الدین، تفسیر القرآن الکریم، روایت‌های ۱۹، ۳۲، ۶۵، ۶۷، ۶۹، ۷۰، ۱۱۳، ۱۴۳، ۲۰۰، ۲۳۵، ۲۷۳، ۳۴۶ و ۳۷۸.</ref>.


بنابراین، بیشتر روایاتی که در این تفسیر گرد آمده، سند دارد، ولی اعتبار سند آن روایات افزون بر [[وثاقت]] [[رجال]] سند به اعتبار کتاب‌هایی که مصادر این روایات است نیز بستگی دارد؛ یعنی در صورتی [[صحت سند]] آن روایات [[ثابت]] می‌شود که هم رجال آن روایات [[موثق]] باشند و هم استناد کتابی که روایت از آن نقل شده، به مؤلف آن ثابت باشد و هم وثاقت مؤلف آن [[محرز]] باشد و در غیر این صورت، اعتبار روایات تنها از طریق قراین اطمینان‌آور از قبیل موافقت با [[قرآن]]، مطابقت با [[سنّت]] [[قطعی]] و معتبر، کثرت نقل و مانند آن قابل [[اثبات]] است.
بنابراین، بیشتر روایاتی که در این تفسیر گرد آمده، سند دارد، ولی اعتبار سند آن روایات افزون بر [[وثاقت]] [[رجال]] سند به اعتبار کتاب‌هایی که مصادر این روایات است نیز بستگی دارد؛ یعنی در صورتی [[صحت سند]] آن روایات [[ثابت]] می‌شود که هم رجال آن روایات [[موثق]] باشند و هم استناد کتابی که روایت از آن نقل شده، به مؤلف آن ثابت باشد و هم وثاقت مؤلف آن [[محرز]] باشد و در غیر این صورت، اعتبار روایات تنها از طریق قراین اطمینان‌آور از قبیل موافقت با [[قرآن]]، مطابقت با [[سنّت]] [[قطعی]] و معتبر، کثرت نقل و مانند آن قابل [[اثبات]] است.
۲۱۷٬۴۹۱

ویرایش