دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخهها
دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۴ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۳:۲۰
، ۲۴ نوامبر ۲۰۲۲وظیفهٔ شمارهٔ ۳، بخش دوم
جز (جایگزینی متن - 'انتظار افقی' به 'انتظار ظهور امام مهدی') |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات پرسش | {{جعبه اطلاعات پرسش | ||
| موضوع اصلی | | موضوع اصلی = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]] | ||
| تصویر = 7626626268.jpg | |||
| تصویر | | مدخل بالاتر = [[مهدویت]] / [[غیبت امام مهدی]] / [[وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت]] / [[انتظار فرج]] | ||
| مدخل اصلی = [[انتظار از دیدگاه یهود]] | |||
| مدخل بالاتر | | مدخل وابسته = | ||
| مدخل اصلی | | تعداد پاسخ = ۵ | ||
| مدخل وابسته | |||
| | |||
}} | }} | ||
'''دیدگاه [[یهود]] درباره [[انتظار]] چیست؟''' یکی از پرسشهای مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که میتوان با عبارتهای متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤالهای مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود. | '''دیدگاه [[یهود]] درباره [[انتظار]] چیست؟''' یکی از پرسشهای مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که میتوان با عبارتهای متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤالهای مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود. | ||
خط ۲۴: | خط ۲۱: | ||
=== شواهد [[اعتقاد]] به [[انتظار]] در آثار [[دینی]] [[یهودیت]] === | === شواهد [[اعتقاد]] به [[انتظار]] در آثار [[دینی]] [[یهودیت]] === | ||
* در اینکه [[یهود]] به مقولۀ [[انتظار]] [[معتقد]] است، شواهد و [[دلایل]] فراوانی از [[کتاب مقدس]] [[یهودیان]] بخش [[عهد عتیق]] آن وجود دارد مانند: | * در اینکه [[یهود]] به مقولۀ [[انتظار]] [[معتقد]] است، شواهد و [[دلایل]] فراوانی از [[کتاب مقدس]] [[یهودیان]] بخش [[عهد عتیق]] آن وجود دارد مانند: | ||
# در مزمور ۳۷ آمده است: "[[خداوند]] [[داود]] [[نبی]] را به وسیلۀ [[انتظار]] تسلّی میدهد و او را به [[انتظار]] [[دعوت]] مینماید... با این بیان که ای داودا ذهنت را مشوش نساز که البته [[منتظران]] را [[خداوند]] [[وارث زمین]] قرار خواهد داد و آنان که [[لعنت]] شدهاند پراکنده خواهند شد و [[صالحان]] همان کسانی هستند که [[زمین]] را به [[میراث]] برند و تا فرجام حیات [[جهان]] درآن زیست کنند"<ref>کتاب مقدس، سفر مزامیر داود، مزمور ۳۷ ر.ک: [[موعودی که جهان در انتظار اوست (کتاب)]]، [[علی دوانی|دوانی، علی]]، ص ۹.</ref> | # در مزمور ۳۷ آمده است: "[[خداوند]] [[داود]] [[نبی]] را به وسیلۀ [[انتظار]] تسلّی میدهد و او را به [[انتظار]] [[دعوت]] مینماید... با این بیان که ای داودا ذهنت را مشوش نساز که البته [[منتظران]] را [[خداوند]] [[وارث زمین]] قرار خواهد داد و آنان که [[لعنت]] شدهاند پراکنده خواهند شد و [[صالحان]] همان کسانی هستند که [[زمین]] را به [[میراث]] برند و تا فرجام حیات [[جهان]] درآن زیست کنند"<ref>کتاب مقدس، سفر مزامیر داود، مزمور ۳۷ ر.ک: [[موعودی که جهان در انتظار اوست (کتاب)]]، [[علی دوانی|دوانی، علی]]، ص ۹.</ref><ref>ر.ک. [[میرزا عباس مهدویفرد|مهدویفرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص۲۰-۲۵؛ [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص۳۰، ۳۱</ref> | ||
# در [[کتاب مقدس]] [[یهودیان]] بخش [[صفینای نبی]] آمده است: "[[منتظر]] باشید زیرا [[هدف]] من این است که [[امتها]] را جمع نمایم و ممالک را فراهم آورم، در آن زمان زبان [[پاک]] به [[امتها]] باز خواهم داد تا جمع آنان [[اسم خدا]] را بخوانند و یک [[دل]] او را [[عبادت]] نمایند»<ref>کتاب مقدس، صفینای نبی، باب سوم، سطر ۸ و ۹، ر.ک: مهدی موعود، [[علی دوانی|دوانی، علی]]، ص ۱۱.</ref> | # در [[کتاب مقدس]] [[یهودیان]] بخش [[صفینای نبی]] آمده است: "[[منتظر]] باشید زیرا [[هدف]] من این است که [[امتها]] را جمع نمایم و ممالک را فراهم آورم، در آن زمان زبان [[پاک]] به [[امتها]] باز خواهم داد تا جمع آنان [[اسم خدا]] را بخوانند و یک [[دل]] او را [[عبادت]] نمایند»<ref>کتاب مقدس، صفینای نبی، باب سوم، سطر ۸ و ۹، ر.ک: مهدی موعود، [[علی دوانی|دوانی، علی]]، ص ۱۱.</ref><ref>ر.ک. [[میرزا عباس مهدویفرد|مهدویفرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص۲۰-۲۵.</ref> | ||
=== نتیجهگیری === | === نتیجهگیری === | ||
* بنابراین مقولۀ [[انتظار]] یکی از مسائل مورد ابتلای [[یهود]] بوده، هست و خواهد بود و در عصر کنونی نیز، جامعۀ یهودیّت همانند گذشتگان به [[انتظار]] نشسته و به [[ظهور]] [[منجی موعود]] معتقدند و [[کاملترین]] و اصیلترین بیان در [[انتظار]] مسیحایی در منابع [[یهود]] موج میزند<ref>ر.ک. [[میرزا عباس مهدویفرد|مهدویفرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص۲۰-۲۵؛ [[زهرا ابراهیمی|ابراهیمی، زهرا]]، [[نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی (مقاله)|نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی]]، ص ۶۷-۷۳.</ref>. | * بنابراین مقولۀ [[انتظار]] یکی از مسائل مورد ابتلای [[یهود]] بوده، هست و خواهد بود و در عصر کنونی نیز، جامعۀ یهودیّت همانند گذشتگان به [[انتظار]] نشسته و به [[ظهور]] [[منجی موعود]] معتقدند و [[کاملترین]] و اصیلترین بیان در [[انتظار]] مسیحایی در منابع [[یهود]] موج میزند<ref>ر.ک. [[میرزا عباس مهدویفرد|مهدویفرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص۲۰-۲۵؛ [[زهرا ابراهیمی|ابراهیمی، زهرا]]، [[نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی (مقاله)|نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی]]، ص ۶۷-۷۳.</ref>. | ||
خط ۴۱: | خط ۳۸: | ||
'''[[عهد عتیق]] و [[انتظار]]:''' | '''[[عهد عتیق]] و [[انتظار]]:''' | ||
در ابتدا به مسأله [[انتظار]] از دیدگاه [[یهود]] در عصر [[عتیق]] و با استفاده از منابع آنان در [[عهد عتیق]] میپردازیم. | |||
#'''در مزمور ۳۷ از [[مزامیر داود]] [[نبی]]:''' "[[خداوند]] [[داود]] [[نبی]] را به وسیله [[انتظار]] تسلّی میدهد. و او را به [[انتظار]] [[دعوت]] مینماید و به او [[وعده]] داده میشود که از کثرت شروران واهمه نداشته باشد. با این بیان که "ای داودا ذهنت را مشوش نساز که البته [[منتظران]] را [[خداوند]] [[وارث زمین]] قرار خواهد داد. و آنان که [[لعنت]] شدهاند پراکنده خواهند شد. و [[صالحان]] از [[مردم]] همان کسانی هستند که [[زمین]] را به [[میراث]] برند و تا فرجام حیات [[جهان]] در آن زیست کنند"<ref>کتاب مقدس، سفر مزامیر داود، مزمور ۳۷ ر.ک: موعودی که جهان در انتظار اوست، علی دوانی، ص ۹.</ref>. این توصیه به [[انتظار]] [[وعده]] [[غلبه]] [[بندگان]] [[شایسته]] [[خدا]]، در [[قرآن کریم]] نیز مورد تأیید قرار گرفته است چنانکه در سوره [[انبیاء]] میفرماید: {{متن قرآن|وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ}}<ref>«و در زبور پس از تورات نگاشتهایم که بیگمان زمین را بندگان شایسته من به ارث خواهند برد» سوره انبیاء، آیه ۱۰۵.</ref>. | # '''در مزمور ۳۷ از [[مزامیر داود]] [[نبی]]:''' "[[خداوند]] [[داود]] [[نبی]] را به وسیله [[انتظار]] تسلّی میدهد. و او را به [[انتظار]] [[دعوت]] مینماید و به او [[وعده]] داده میشود که از کثرت شروران واهمه نداشته باشد. با این بیان که "ای داودا ذهنت را مشوش نساز که البته [[منتظران]] را [[خداوند]] [[وارث زمین]] قرار خواهد داد. و آنان که [[لعنت]] شدهاند پراکنده خواهند شد. و [[صالحان]] از [[مردم]] همان کسانی هستند که [[زمین]] را به [[میراث]] برند و تا فرجام حیات [[جهان]] در آن زیست کنند"<ref>کتاب مقدس، سفر مزامیر داود، مزمور ۳۷ ر.ک: موعودی که جهان در انتظار اوست، علی دوانی، ص ۹.</ref>. این توصیه به [[انتظار]] [[وعده]] [[غلبه]] [[بندگان]] [[شایسته]] [[خدا]]، در [[قرآن کریم]] نیز مورد تأیید قرار گرفته است چنانکه در سوره [[انبیاء]] میفرماید: {{متن قرآن|وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ}}<ref>«و در زبور پس از تورات نگاشتهایم که بیگمان زمین را بندگان شایسته من به ارث خواهند برد» سوره انبیاء، آیه ۱۰۵.</ref>. | ||
#در [[کتاب مقدس]] حیقوق [[نبی]] نیز به مسأله [[انتظار]] اشاره شده است و [[خداوند]] میفرماید: "اگر چه تأخیر نماید برایش [[منتظر]] باش، زیرا که خواهد آمد و درنگ نخواهد نمود، بلکه جمیع [[امتها]] را نزد خود جمع مینماید و تمام قومها را برای خویش فراهم میآورد"<ref>کتاب مقدس، حیقوق نبی، عهد قدیم، باب دوم، ر.ک: موعودی که جهان در انتظار اوست، علی دوانی، ص ۱۲.</ref>. [[قرآن کریم]] نیز در دو مورد به این موضوع پرداخته است: | # در [[کتاب مقدس]] حیقوق [[نبی]] نیز به مسأله [[انتظار]] اشاره شده است و [[خداوند]] میفرماید: "اگر چه تأخیر نماید برایش [[منتظر]] باش، زیرا که خواهد آمد و درنگ نخواهد نمود، بلکه جمیع [[امتها]] را نزد خود جمع مینماید و تمام قومها را برای خویش فراهم میآورد"<ref>کتاب مقدس، حیقوق نبی، عهد قدیم، باب دوم، ر.ک: موعودی که جهان در انتظار اوست، علی دوانی، ص ۱۲.</ref>. [[قرآن کریم]] نیز در دو مورد به این موضوع پرداخته است: | ||
##{{متن قرآن|فَقُلْ إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّهِ فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ}}<ref>«بگو که غیب، تنها از آن خداوند است پس چشم به راه دارید که من (نیز) با شما از چشم به راه دارندگانم» سوره یونس، آیه ۲۰.</ref>. | ##{{متن قرآن|فَقُلْ إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّهِ فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ}}<ref>«بگو که غیب، تنها از آن خداوند است پس چشم به راه دارید که من (نیز) با شما از چشم به راه دارندگانم» سوره یونس، آیه ۲۰.</ref>. | ||
##{{متن قرآن|قُلْ فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ}}<ref>«بگو: چشم به راه دارید که من (نیز) با شما از چشم به راه دارندگانم» سوره یونس، آیه ۱۰۲.</ref>. | ##{{متن قرآن|قُلْ فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ}}<ref>«بگو: چشم به راه دارید که من (نیز) با شما از چشم به راه دارندگانم» سوره یونس، آیه ۱۰۲.</ref>. | ||
#در [[کتاب مقدس]] صفینای [[نبی]] میفرماید: "[[منتظر]] باشید زیرا [[هدف]] من این است که [[امتها]] را جمع نمایم و ممالک را فراهم آورم، در آن زمان زبان [[پاک]] به [[امتها]] باز خواهم داد تا جمع آنان [[اسم خدا]] را بخوانند و یک [[دل]] او را [[عبادت]] نمایند"<ref>کتاب مقدس، صفینای نبی، باب سوم، سطر ۸ و ۹، ر.ک: مهدی موعود، علی دوانی، ص ۱۱.</ref>. | # در [[کتاب مقدس]] صفینای [[نبی]] میفرماید: "[[منتظر]] باشید زیرا [[هدف]] من این است که [[امتها]] را جمع نمایم و ممالک را فراهم آورم، در آن زمان زبان [[پاک]] به [[امتها]] باز خواهم داد تا جمع آنان [[اسم خدا]] را بخوانند و یک [[دل]] او را [[عبادت]] نمایند"<ref>کتاب مقدس، صفینای نبی، باب سوم، سطر ۸ و ۹، ر.ک: مهدی موعود، علی دوانی، ص ۱۱.</ref>. | ||
#در [[کتاب مقدس]] [[دانیال]] [[نبی]] نیز از [[انتظار]] سخن به میان آمده است: "زمان به سرعت در حال گذر است و [[علم]] در حال [[پیشرفت]]، در این رهگذر خوشا به حال کسی که جزء [[منتظران]] باشد"<ref>کتاب مقدس دانیال نبی، باب ۱۲، بند ۱ و ۲.</ref>. از آنچه که بیان شد قطع پیدا میکنیم که [[انتظار]] جزء [[اعتقادات]] مسلّم [[یهودیت]] در اعصار قدیم بوده است. | # در [[کتاب مقدس]] [[دانیال]] [[نبی]] نیز از [[انتظار]] سخن به میان آمده است: "زمان به سرعت در حال گذر است و [[علم]] در حال [[پیشرفت]]، در این رهگذر خوشا به حال کسی که جزء [[منتظران]] باشد"<ref>کتاب مقدس دانیال نبی، باب ۱۲، بند ۱ و ۲.</ref>. از آنچه که بیان شد قطع پیدا میکنیم که [[انتظار]] جزء [[اعتقادات]] مسلّم [[یهودیت]] در اعصار قدیم بوده است. | ||
'''[[یهودیان]] معاصر و [[انتظار]]:''' | '''[[یهودیان]] معاصر و [[انتظار]]:''' | ||
چشم به راهی و [[انتظار]] آمدن شخصی فوقالعاده در بحرانیترین ایام روزگار و [[دادرسی]] او نسبت به [[بندگان خدا]]؛ در منابع کنونی [[یهود]] با همه تحریفاتی که طی قرون متمادی در آنها رخ داده است قابل توجه و [[عنایت]] است. به طوری که در عصر حاضر مشاهده میکنیم که [[ادعیه]] و [[عبادات]] [[جامعه]] [[یهود]] خالی از [[انتظار]] نیست و کاملاً این [[عقیده]] در آنها ملموس است که ذیلاً به چند نمونه، اشاره میکنیم. | |||
#در کلمات قدوشا<ref>قدوشا: نیایش و ادعیه هفتگی و اعیاد یهود میباشد که از کلمات مقدس تشکیل یافته است.</ref> از [[انتظار]] سخن به میان آمده است، و این نمونه بارزی است بر این که معاصرین [[یهود]] از جمله [[منتظرین]] میباشند و [[امید]] و چشمبراهی آنان را در اذهان متبلور میسازد، در آنجا که به [[منجی]] و [[موعود]] خود اشاره میکند و میگوید: "ای [[پادشاه]] ما! از مقامت ظاهر شو و بر ما [[حکم]] فرمائی کن چون [[مادر]] [[انتظار]] تو هستیم"<ref>انتظار مسیحا در آیین یهود، جولیوس کرینستون، ترجمه حسین توفیقی، ص ۷۷.</ref>. | # در کلمات قدوشا<ref>قدوشا: نیایش و ادعیه هفتگی و اعیاد یهود میباشد که از کلمات مقدس تشکیل یافته است.</ref> از [[انتظار]] سخن به میان آمده است، و این نمونه بارزی است بر این که معاصرین [[یهود]] از جمله [[منتظرین]] میباشند و [[امید]] و چشمبراهی آنان را در اذهان متبلور میسازد، در آنجا که به [[منجی]] و [[موعود]] خود اشاره میکند و میگوید: "ای [[پادشاه]] ما! از مقامت ظاهر شو و بر ما [[حکم]] فرمائی کن چون [[مادر]] [[انتظار]] تو هستیم"<ref>انتظار مسیحا در آیین یهود، جولیوس کرینستون، ترجمه حسین توفیقی، ص ۷۷.</ref>. | ||
#[[یهودیان]] هماکنون هرساله در مراسم سالگرد بنیانگذاری [[اسرائیل]]<ref>پنجم ماه عیار عبری.</ref> مراسم باشکوهی برپا میکنند و در آن مراسم ادعیهای خوانده میشود و از جمله آن [[ادعیه]] این [[دعا]] است: "[[اراده]] خدای ما چنین باد که به [[لطف]] او [[شاهد]] سپیدهدم [[آزادی]] باشیم و نفخ صور [[مسیحا]] گوش ما را نوازش دهد"<ref>انتظار مسیحا در آیین یهود، ص ۱۳.</ref>. در این فراز از [[دعا]] مشاهده میکنیم که چشم به راهی و [[امید]] به آمدن [[مسیحا]] و به ارمغان آوردن [[آزادی]] و رهایی برای [[ملت]] [[یهود]]، که مصداق بارز [[انتظار]] میباشد به وضوح بیان گردیده است. | # [[یهودیان]] هماکنون هرساله در مراسم سالگرد بنیانگذاری [[اسرائیل]]<ref>پنجم ماه عیار عبری.</ref> مراسم باشکوهی برپا میکنند و در آن مراسم ادعیهای خوانده میشود و از جمله آن [[ادعیه]] این [[دعا]] است: "[[اراده]] خدای ما چنین باد که به [[لطف]] او [[شاهد]] سپیدهدم [[آزادی]] باشیم و نفخ صور [[مسیحا]] گوش ما را نوازش دهد"<ref>انتظار مسیحا در آیین یهود، ص ۱۳.</ref>. در این فراز از [[دعا]] مشاهده میکنیم که چشم به راهی و [[امید]] به آمدن [[مسیحا]] و به ارمغان آوردن [[آزادی]] و رهایی برای [[ملت]] [[یهود]]، که مصداق بارز [[انتظار]] میباشد به وضوح بیان گردیده است. | ||
#[[نماز]] نامههای [[یهود]]<ref>نماز نامههای یهود، بیانی است از آرمانهای بلند انبیاء و تأملات دانایان و فیلسوفان و تخیلات عارفان که عالمان دینی یهود آن را تنظیم نمودهاند و صورت اولی آن بر میگردد به قرن اول میلادی و شکل فعلی آن ۶ یا ۷ قرن بعد تهیه شده است. (انتظار مسیحا، جولیوس کرینستون ترجمه حسین توفیقی، ص ۱۷۳).</ref>: در بند هفتم [[نماز]] نامههای [[یهود]] به این صورت به [[انتظار]] اشاره شده است: "چشمان ما ببیند که تو از در [[رحمت]] به صهیون<ref>نام تپهای است در شهر اورشلیم.</ref> باز میگردی". و در فراز دیگری از آن نمازنامه آمده است که: "این [[اسیران]] بیچاره در سرزمینهای بیگانه همچون غلامان و کنیزان از روزی که آنان را ترک کردهای [[منتظر]] تو هستند"<ref>انتظار مسیحا در آیین یهود، پیشین، ص ۱۸۳.</ref>. | # [[نماز]] نامههای [[یهود]]<ref>نماز نامههای یهود، بیانی است از آرمانهای بلند انبیاء و تأملات دانایان و فیلسوفان و تخیلات عارفان که عالمان دینی یهود آن را تنظیم نمودهاند و صورت اولی آن بر میگردد به قرن اول میلادی و شکل فعلی آن ۶ یا ۷ قرن بعد تهیه شده است. (انتظار مسیحا، جولیوس کرینستون ترجمه حسین توفیقی، ص ۱۷۳).</ref>: در بند هفتم [[نماز]] نامههای [[یهود]] به این صورت به [[انتظار]] اشاره شده است: "چشمان ما ببیند که تو از در [[رحمت]] به صهیون<ref>نام تپهای است در شهر اورشلیم.</ref> باز میگردی". و در فراز دیگری از آن نمازنامه آمده است که: "این [[اسیران]] بیچاره در سرزمینهای بیگانه همچون غلامان و کنیزان از روزی که آنان را ترک کردهای [[منتظر]] تو هستند"<ref>انتظار مسیحا در آیین یهود، پیشین، ص ۱۸۳.</ref>. | ||
همانگونه که مشاهده گردید میبینیم در عصر کنونی [[جامعه]] یهودیّت همانند گذشتگان به [[انتظار]] نشسته و به [[ظهور]] [[منجی موعود]] معتقدند و در مجموع [[کاملترین]] و اصیلترین بیان در [[انتظار]] مسیحایی در منابع [[یهود]] موج میزند»<ref>[[میرزا عباس مهدویفرد|مهدویفرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص20-25.</ref>. | همانگونه که مشاهده گردید میبینیم در عصر کنونی [[جامعه]] یهودیّت همانند گذشتگان به [[انتظار]] نشسته و به [[ظهور]] [[منجی موعود]] معتقدند و در مجموع [[کاملترین]] و اصیلترین بیان در [[انتظار]] مسیحایی در منابع [[یهود]] موج میزند»<ref>[[میرزا عباس مهدویفرد|مهدویفرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص20-25.</ref>. | ||
خط ۶۳: | خط ۶۰: | ||
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[محبوب شفائی]]'''، در کتاب ''«[[موعود حق (کتاب)|موعود حق]]»'' در اینباره گفته است: | | پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[محبوب شفائی]]'''، در کتاب ''«[[موعود حق (کتاب)|موعود حق]]»'' در اینباره گفته است: | ||
«در [[تورات]] - در پاراش لخلخا، فصل ۱ از [[آیه]] ۲۰ از سفر [[تکوین]] از قول [[خداوند]] به [[ابراهیم خلیل]] - آمده است: در خصوص [[اسماعیل]] به تو شنواندم و [[اجابت]] کردم و او را [[برکت]] دادم و نسلش را مثل [[خاک]] - زیاد کردم به وسیله [[محمد]] و [[دوازده امام]]، و امتی [[عظیم]] از وی به وجود خواهم آورد. [[خداوند]] | «در [[تورات]] - در پاراش لخلخا، فصل ۱ از [[آیه]] ۲۰ از سفر [[تکوین]] از قول [[خداوند]] به [[ابراهیم خلیل]] - آمده است: در خصوص [[اسماعیل]] به تو شنواندم و [[اجابت]] کردم و او را [[برکت]] دادم و نسلش را مثل [[خاک]] - زیاد کردم به وسیله [[محمد]] و [[دوازده امام]]، و امتی [[عظیم]] از وی به وجود خواهم آورد. [[خداوند]] جلیل، پس از این که هفده [[بشارت]] به [[حضرت]] [[خلیل]] {{ع}} داد - چنانکه در [[پاداش]] مذکور مسطور است - [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} بعد از استماع [[بشارت]] مذکور، به [[سجده]] افتاد و تمنا کرد: کاش [[اسماعیل]] در حضور تو زیست کند. پس [[خداوند]] عالم فرمود: دعای تو را در [[حق]] [[اسماعیل]] به [[اجابت]] رساندم او را [[برکت]] داده و [[فرزندان]] او را زیاد خواهم کرد؛ [[قبیله]] بزرگ که عبارت از [[قبیله]] [[عرب]] است - از [[نسل]] او خواهد بود و او را بزرگ خواهم گرداند؛ به سبب این که [[محمد]] {{صل}} و [[دوازده امام]]، که اوصیای [[محمد]] {{صل}} هستند را از [[نسل]] او پدید خواهم آورد. | ||
کلمه عبری (شمعتیخا) به معنی (استمعتک) در [[عربی]] است. یعنی شنوانیدم و [[اجابت]] کردم (مادماد) یعنی [[محمد]]{{صل}} و از نظر عدد - در اعداد [[یهود]] - مثل هم و معادل عدد ۹۲ هستند، (سنیم عاشار) به معنی (اثنی عشر) یعنی [[دوازده امام]] میباشد<ref>همان، ص ۸۹.</ref>. | کلمه عبری (شمعتیخا) به معنی (استمعتک) در [[عربی]] است. یعنی شنوانیدم و [[اجابت]] کردم (مادماد) یعنی [[محمد]] {{صل}} و از نظر عدد - در اعداد [[یهود]] - مثل هم و معادل عدد ۹۲ هستند، (سنیم عاشار) به معنی (اثنی عشر) یعنی [[دوازده امام]] میباشد<ref>همان، ص ۸۹.</ref>. | ||
در [[زبور داود]]: در ترجمه [[فارسی]] [[زبور]] ۳، از [[مزامیر داود]] - که [[چهل]] [[آیه]] است و در آخر [[تورات]] آمده - چنین مطالبی به چشم میخورد: | در [[زبور داود]]: در ترجمه [[فارسی]] [[زبور]] ۳، از [[مزامیر داود]] - که [[چهل]] [[آیه]] است و در آخر [[تورات]] آمده - چنین مطالبی به چشم میخورد: | ||
خط ۸۹: | خط ۸۶: | ||
[[آیه]] (۳۱) [[شریعت]] [[خدا]] در قلبش بوده قدمهایش نخواهد لغزید<ref>همان، ص ۹۰.</ref>؛ | [[آیه]] (۳۱) [[شریعت]] [[خدا]] در قلبش بوده قدمهایش نخواهد لغزید<ref>همان، ص ۹۰.</ref>؛ | ||
این [[بشارت]] - کاملاً - مطابق [[آیه]] [[قرآن]] است از آن جا میفرماید: {{متن قرآن|وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ}}<ref>«و در زبور پس از تورات نگاشتهایم که بیگمان زمین را بندگان شایسته من به ارث خواهند برد» سوره انبیاء، آیه ۱۰۵.</ref>. و مراد از [[صدیق]] که در [[بشارت]] ۳۰ آمده و صفات او بیان شده بود [[حضرت مهدی]]{{ع}} است. در کتاب [[حقوق]] [[نبی]] فصل ۷ آمده است: و اگر چه تاخیر نماید برایش، [[منتظر]] باش زیرا که البته خواهد آمد و درنگ نخواهد نمود بلکه جمیع [[امتها]] را نزد خویش جمع میکند<ref>سید حسین تقوی، حضرت مهدی{{ع}} از ظهور تا پیروزی، ص ۹۱.</ref>.. | این [[بشارت]] - کاملاً - مطابق [[آیه]] [[قرآن]] است از آن جا میفرماید: {{متن قرآن|وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ}}<ref>«و در زبور پس از تورات نگاشتهایم که بیگمان زمین را بندگان شایسته من به ارث خواهند برد» سوره انبیاء، آیه ۱۰۵.</ref>. و مراد از [[صدیق]] که در [[بشارت]] ۳۰ آمده و صفات او بیان شده بود [[حضرت مهدی]] {{ع}} است. در کتاب [[حقوق]] [[نبی]] فصل ۷ آمده است: و اگر چه تاخیر نماید برایش، [[منتظر]] باش زیرا که البته خواهد آمد و درنگ نخواهد نمود بلکه جمیع [[امتها]] را نزد خویش جمع میکند<ref>سید حسین تقوی، حضرت مهدی {{ع}} از ظهور تا پیروزی، ص ۹۱.</ref>.. | ||
در کتاب [[اشعیای نبی]]، فصل ۱۱، آمده است: و نهالی از تنه [[یسی]] ([[پدر]] [[داود]]) بر آمده؛ شاخهای از ریشههایش خواند شکفت و [[روح خدا]] بر او قرار خواهد گرفت... برای ذلیلان به [[عدالت]] [[حکم]] میکند و برای [[مسکینان]] [[زمین]] - به [[راستی]] - مایه [[بیداری]] خواهد بود... کمربند کمرش [[عدالت]] است و کمربند میانش [[امانت]] ([[دنیا]] به صورتی در میآید) که گرگ و بره در کنار هم سکونت کنند و پلنگ با بزغاله خواهد خوابید، و گوساله و شیر و پرواری با هم، و طفل کوچک آنها را خواهد راند، و گاو با خرس خواهد چرید و بچههای آنها با هم خاهند خوابید، و شیر مثل گاو کاه خواهد خورد، و طفل شیرخواره با سوراخ مار بازی خواهد کرد، و طفل از شیر باز داشته شده دست خود را بر خانه افعی خواهد گذاشت. و در تمامی کوه [[مقدس]] من، هیچ ضرر و [[فساد]] نخواهد بود؛ زیرا که [[زمین]]، از [[دانش خداوند]]، مثل آبهایی که دریا را فرا میگیرد، پر خواهد شد<ref>لقب صاحبخانه که در انجیل مسیح به حضرت مهدی اطلاق شده در روایات اسلامی هم برای آن حضرت تحت عنوان صاحب الدار به کار رفته است.</ref>»<ref>[[محبوب شفائی|شفائی، محبوب]]، [[موعود حق (کتاب)|موعود حق]]، ص ۱۷۴.</ref>. | در کتاب [[اشعیای نبی]]، فصل ۱۱، آمده است: و نهالی از تنه [[یسی]] ([[پدر]] [[داود]]) بر آمده؛ شاخهای از ریشههایش خواند شکفت و [[روح خدا]] بر او قرار خواهد گرفت... برای ذلیلان به [[عدالت]] [[حکم]] میکند و برای [[مسکینان]] [[زمین]] - به [[راستی]] - مایه [[بیداری]] خواهد بود... کمربند کمرش [[عدالت]] است و کمربند میانش [[امانت]] ([[دنیا]] به صورتی در میآید) که گرگ و بره در کنار هم سکونت کنند و پلنگ با بزغاله خواهد خوابید، و گوساله و شیر و پرواری با هم، و طفل کوچک آنها را خواهد راند، و گاو با خرس خواهد چرید و بچههای آنها با هم خاهند خوابید، و شیر مثل گاو کاه خواهد خورد، و طفل شیرخواره با سوراخ مار بازی خواهد کرد، و طفل از شیر باز داشته شده دست خود را بر خانه افعی خواهد گذاشت. و در تمامی کوه [[مقدس]] من، هیچ ضرر و [[فساد]] نخواهد بود؛ زیرا که [[زمین]]، از [[دانش خداوند]]، مثل آبهایی که دریا را فرا میگیرد، پر خواهد شد<ref>لقب صاحبخانه که در انجیل مسیح به حضرت مهدی اطلاق شده در روایات اسلامی هم برای آن حضرت تحت عنوان صاحب الدار به کار رفته است.</ref>»<ref>[[محبوب شفائی|شفائی، محبوب]]، [[موعود حق (کتاب)|موعود حق]]، ص ۱۷۴.</ref>. | ||
خط ۱۱۷: | خط ۱۱۴: | ||
| پاسخ = سرکار خانم '''[[سکینه طاووسی]]'''، در کتاب ''«[[انتظار از دیدگاه اهل بیت (کتاب)|انتظار از دیدگاه اهل بیت]]»'' در اینباره گفته است: | | پاسخ = سرکار خانم '''[[سکینه طاووسی]]'''، در کتاب ''«[[انتظار از دیدگاه اهل بیت (کتاب)|انتظار از دیدگاه اهل بیت]]»'' در اینباره گفته است: | ||
«[[یهودیان]] که خود را پیرو [[حضرت]] موسای کلیم{{ع}} میدانند، [[منتظر]] [[مصلح]] موعودند و در آثار [[دینی]] خود، همواره به [[موعود]] اشاره کرده و از [[ظهور]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و حوادث مربوط به مبعث، [[علائم]] [[آخرالزمان]]، [[رجعت]] و نیز اشاراتی در مورد شخصیت [[آخرالزمان]] بیان نمودهاند. به هر حال چون [[یهودیان]] به [[حضرت مسیح]]{{ع}} [[ایمان]] نیاوردند، به طبع، [[موعود]] آنان هنوز [[ظهور]] نکرده است. | «[[یهودیان]] که خود را پیرو [[حضرت]] موسای کلیم {{ع}} میدانند، [[منتظر]] [[مصلح]] موعودند و در آثار [[دینی]] خود، همواره به [[موعود]] اشاره کرده و از [[ظهور]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و حوادث مربوط به مبعث، [[علائم]] [[آخرالزمان]]، [[رجعت]] و نیز اشاراتی در مورد شخصیت [[آخرالزمان]] بیان نمودهاند. به هر حال چون [[یهودیان]] به [[حضرت مسیح]] {{ع}} [[ایمان]] نیاوردند، به طبع، [[موعود]] آنان هنوز [[ظهور]] نکرده است. | ||
طبق آثار [[مقدس]] [[یهود]]، چهره سه [[موعود]] در آنها ترسیم شده: [[حضرت مسیح]]{{ع}}، [[حضرت محمد]]{{صل}} و [[حضرت مهدی]]{{ع}}. با وجود این اشارات، [[قوم یهود]] به [[حضرت مسیح]] و [[حضرت محمد]]{{صل}} نگرویدند، از این رو باید نسبت به مسأله [[انتظار]] [[موعود]] حساس و نگران باشند و به دور از سادگی و [[غفلت]]، به [[انتظار]] و [[آمادگی]] بیشتر از همگان اهمیت داده و از [[ظلم]] و [[تجاوز]] و [[انسان]] کُشی دست بکشند<ref>خورشید مغرب، ص ۵۵ - ۵۹.</ref>. گر چه بشارتهای مذکور، همگی درست است اما آنها [[حق]] را نپذیرفتند: نه از زبان [[حضرت محمد]]{{صل}} و نه از زبان [[حضرت مسیح]]{{ع}}، حتی با وجود اینکه [[بشارت]] آمدن این دو [[پیامبر]] در کتب خود [[یهودیان]] آمده اما آنها با قبول نکردنشان در نهایت نابود خواهند شد. | طبق آثار [[مقدس]] [[یهود]]، چهره سه [[موعود]] در آنها ترسیم شده: [[حضرت مسیح]] {{ع}}، [[حضرت محمد]] {{صل}} و [[حضرت مهدی]] {{ع}}. با وجود این اشارات، [[قوم یهود]] به [[حضرت مسیح]] و [[حضرت محمد]] {{صل}} نگرویدند، از این رو باید نسبت به مسأله [[انتظار]] [[موعود]] حساس و نگران باشند و به دور از سادگی و [[غفلت]]، به [[انتظار]] و [[آمادگی]] بیشتر از همگان اهمیت داده و از [[ظلم]] و [[تجاوز]] و [[انسان]] کُشی دست بکشند<ref>خورشید مغرب، ص ۵۵ - ۵۹.</ref>. گر چه بشارتهای مذکور، همگی درست است اما آنها [[حق]] را نپذیرفتند: نه از زبان [[حضرت محمد]] {{صل}} و نه از زبان [[حضرت مسیح]] {{ع}}، حتی با وجود اینکه [[بشارت]] آمدن این دو [[پیامبر]] در کتب خود [[یهودیان]] آمده اما آنها با قبول نکردنشان در نهایت نابود خواهند شد. | ||
[[یهود]] چه بپذیرد و چه نپذیرد؛ پس از [[حضرت موسی]]{{ع}}، [[حضرت عیسی]]{{ع}} آمد و به [[نسخ]] [[دین]] [[موسی]] که سرشار از تحریفها شده بود پرداخت و پس از [[حضرت عیسی]]{{ع}}، [[حضرت محمد]]{{صل}} [[ظهور]] کرد، هر چند که [[بشارت]] آن را [[حضرت عیسی]] داده بود و از آن زمان تاکنون، تنها [[دینی]] که مبتنی بر [[وحی]] و [[پیامبری]] است؛ [[دین]] [[مقدس]] [[اسلام]] و کتاب [[قرآن]] بود که در میان خلق است. و [[بشارت]] [[انبیاء الهی]] در مورد [[مهدی موعود]]{{ع}} [[صادق]] است<ref>خورشید مغرب، ص ۵۷.</ref>»<ref>[[انتظار از دیدگاه اهل بیت (کتاب)|انتظار از دیدگاه اهل بیت]]، ص 74-75.</ref>. | [[یهود]] چه بپذیرد و چه نپذیرد؛ پس از [[حضرت موسی]] {{ع}}، [[حضرت عیسی]] {{ع}} آمد و به [[نسخ]] [[دین]] [[موسی]] که سرشار از تحریفها شده بود پرداخت و پس از [[حضرت عیسی]] {{ع}}، [[حضرت محمد]] {{صل}} [[ظهور]] کرد، هر چند که [[بشارت]] آن را [[حضرت عیسی]] داده بود و از آن زمان تاکنون، تنها [[دینی]] که مبتنی بر [[وحی]] و [[پیامبری]] است؛ [[دین]] [[مقدس]] [[اسلام]] و کتاب [[قرآن]] بود که در میان خلق است. و [[بشارت]] [[انبیاء الهی]] در مورد [[مهدی موعود]] {{ع}} [[صادق]] است<ref>خورشید مغرب، ص ۵۷.</ref>»<ref>[[انتظار از دیدگاه اهل بیت (کتاب)|انتظار از دیدگاه اهل بیت]]، ص 74-75.</ref>. | ||
}} | }} | ||
{{پاسخ پرسش | {{پاسخ پرسش | ||
خط ۱۵۴: | خط ۱۵۱: | ||
در کتاب [[مزامیر]] در مزمور ۲۷ ([[آیات]] ۶-۴۱) مشخصات [[پادشاه]] و [[منجی موعود]] را بیان نموده و برقراری [[آرامش]] و [[صلح]] در آن زمان را شرح داده است و متذکر شده است که با آمدن چنین فردی [[عدالت]] برقرار خواهد شد و طغیانگری و زورمداری و [[ظلم و ستم]] دیگر، مصداق نمییابد. از نشانههای [[آرامش]] در زمان [[ماشیح]] آمده است: "[[صلح]] جاویدان در سراسر طبیعت حکمفرما خواهد شد. گرگ با بره سکونت خواهد داشت و پلنگ با بزغاله خواهد خوابید و...". (اشعیاء ۱۱:۶، ۷ و ۸) <ref>گنجینهای از تلمود، تألیف دکتر راب، ا، کهن، ترجمه امیر فریدون گرگانی، چاپخانه زیبا، ۰۵۳۱، ص ۸۵۳. </ref> و در مزمورهای ۲ ([[آیات]] ۶ و ۷) و مزمور ۵۴ [[اعمال]] و [[رفتار]] خود نموده و [[عقوبت]] اعمالشان را یادآوری مینماید. به طور کلی مطالبی که در این مزمورها بیان گردیده است حاوی مضامین ذیل است: | در کتاب [[مزامیر]] در مزمور ۲۷ ([[آیات]] ۶-۴۱) مشخصات [[پادشاه]] و [[منجی موعود]] را بیان نموده و برقراری [[آرامش]] و [[صلح]] در آن زمان را شرح داده است و متذکر شده است که با آمدن چنین فردی [[عدالت]] برقرار خواهد شد و طغیانگری و زورمداری و [[ظلم و ستم]] دیگر، مصداق نمییابد. از نشانههای [[آرامش]] در زمان [[ماشیح]] آمده است: "[[صلح]] جاویدان در سراسر طبیعت حکمفرما خواهد شد. گرگ با بره سکونت خواهد داشت و پلنگ با بزغاله خواهد خوابید و...". (اشعیاء ۱۱:۶، ۷ و ۸) <ref>گنجینهای از تلمود، تألیف دکتر راب، ا، کهن، ترجمه امیر فریدون گرگانی، چاپخانه زیبا، ۰۵۳۱، ص ۸۵۳. </ref> و در مزمورهای ۲ ([[آیات]] ۶ و ۷) و مزمور ۵۴ [[اعمال]] و [[رفتار]] خود نموده و [[عقوبت]] اعمالشان را یادآوری مینماید. به طور کلی مطالبی که در این مزمورها بیان گردیده است حاوی مضامین ذیل است: | ||
#[[ظهور منجی]] | # [[ظهور منجی]] | ||
#[[حمایت]] از [[نیکان]] و از بین رفتن [[ستمگران]] | # [[حمایت]] از [[نیکان]] و از بین رفتن [[ستمگران]] | ||
#از بین رفتن فقر | # از بین رفتن فقر | ||
#رفتار عادلانه او با [[مردم]] و [[یاری]] به [[فقرا]] و مساکین | # رفتار عادلانه او با [[مردم]] و [[یاری]] به [[فقرا]] و مساکین | ||
#تسلط او بر تمام [[زمین]] | # تسلط او بر تمام [[زمین]] | ||
#افزونی [[نعمت]] و زراعت | # افزونی [[نعمت]] و زراعت | ||
#[[داوری]] بر [[اقوام]] | # [[داوری]] بر [[اقوام]] | ||
در بعضی از کتب، مطرح شده است که این بهشت جاودان، نخست در روی [[زمین]] برقرار میشود و بعد از گذشت هزار سال قیامت برپا شده و آنگاه [[انسان]] را به آن [[خلد برین]] منتقلخواهند کرد<ref>مراجعه شود به تاریخ جامع ادیان، تألیف جان بیناس، ترجمه علی اصغر حکمت، چاپ پنجم، ۰۷۳۱، انتشارات آموزش انقلاب اسلامی، ص ۲۵۵</ref>. و [[قوم]] بنی اسرائیل در آرزوی تحقق [[استقلال سیاسی]] و [[چشم به راه]] یک رهانندهای، بنام [[برگزیده خدا]] که [[آزادی]] را برای آنها محقق سازد خواهند بود<ref>انسان و ادیان، تالیف میشل مالرب-ترجمه مهران توکلی، نشر نی، چاپ اول، تهران، ۹۷۳۱، ص ۲۷</ref>. | |||
این [[انتظار]] بزرگ در آغاز به صورت احیای [[سیاسی]] حکومت واژگون شده بنی [[اسرائیل]] بود. بعدها وجود یک [[منجی]] [[احیاگر]] در کنار [[انتظار]]، مورد تأکید قرار گرفت. شواهد زیادی نشانگر آن است که در متن [[کتاب مقدس]] [[دین یهود]]، تفکر آینده با شکوه، در قالب یک انتظام [[اجتماعی]] آرمانی و جهانی صورت [[معنوی]] به خود گرفته است اما توجه و شاخص نمودن این [[تفکر]] بزرگ در [[دین]] دیگری که همان [[مسیحیت]] است به ظهور رسیده است. در [[تاریخ]] [[دین یهود]] عده زیادی از این [[قوم]] به عنوان مسیح [[موعود]] [[قیام]] نمودهاند که از نظر [[یهودیان]] به عنوان ناجیان کاذب و آلام [[ماشیح]] نامیده میشدند<ref>مراجعه شود به واژهای فرهنگ یهود، مترجمین: نصرت نصرتآبادی، منشه امیر، ابینو عم شبتای، اوراهام شماس، ساسون بلوم، ناشر انجمن جوامع یهودی، تل آویو، اسرائیل، چاپ اورشلیم، ۷۷۹۱ ص ۷۱۲</ref>. که اکثر آنها انگیزههای [[سیاسی]] داشتهاند. در این [[دین]] نیز [[ظهور]] [[مصلح کل]] از وعدههای محتوم الهی است که موجبات [[آرامش]] و [[امید]] به [[آینده]] را فراروی آنان قرار میدهد»<ref>[[زهرا ابراهیمی|ابراهیمی، زهرا]]، [[نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی (مقاله)|نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی]]، ص ۶۷-۷۳.</ref>. | این [[انتظار]] بزرگ در آغاز به صورت احیای [[سیاسی]] حکومت واژگون شده بنی [[اسرائیل]] بود. بعدها وجود یک [[منجی]] [[احیاگر]] در کنار [[انتظار]]، مورد تأکید قرار گرفت. شواهد زیادی نشانگر آن است که در متن [[کتاب مقدس]] [[دین یهود]]، تفکر آینده با شکوه، در قالب یک انتظام [[اجتماعی]] آرمانی و جهانی صورت [[معنوی]] به خود گرفته است اما توجه و شاخص نمودن این [[تفکر]] بزرگ در [[دین]] دیگری که همان [[مسیحیت]] است به ظهور رسیده است. در [[تاریخ]] [[دین یهود]] عده زیادی از این [[قوم]] به عنوان مسیح [[موعود]] [[قیام]] نمودهاند که از نظر [[یهودیان]] به عنوان ناجیان کاذب و آلام [[ماشیح]] نامیده میشدند<ref>مراجعه شود به واژهای فرهنگ یهود، مترجمین: نصرت نصرتآبادی، منشه امیر، ابینو عم شبتای، اوراهام شماس، ساسون بلوم، ناشر انجمن جوامع یهودی، تل آویو، اسرائیل، چاپ اورشلیم، ۷۷۹۱ ص ۷۱۲</ref>. که اکثر آنها انگیزههای [[سیاسی]] داشتهاند. در این [[دین]] نیز [[ظهور]] [[مصلح کل]] از وعدههای محتوم الهی است که موجبات [[آرامش]] و [[امید]] به [[آینده]] را فراروی آنان قرار میدهد»<ref>[[زهرا ابراهیمی|ابراهیمی، زهرا]]، [[نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی (مقاله)|نگاهی به انتظار و ظهور منجی از منظر ادیان توحیدی]]، ص ۶۷-۷۳.</ref>. | ||
خط ۱۶۷: | خط ۱۶۴: | ||
== پرسشهای وابسته == | == پرسشهای وابسته == | ||
{{پرسمان انتظار فرج}} | {{پرسمان انتظار فرج}} | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:پرسش]] | [[رده:پرسش]] |