←اعلام و رجال بنی عبدالقیس
خط ۱۱۰: | خط ۱۱۰: | ||
==اعلام و رجال بنی عبدالقیس== | ==اعلام و رجال بنی عبدالقیس== | ||
از رجال و مشاهیر بسیار عبدالقیس در [[جاهلیت]] و [[اسلام]] علاوه بر چهرههای ممتاز و بزرگی همچون [[زید بن صوحان]]<ref> خلیفة بن خیاط، طبقات، ص۲۴۳؛ رازی، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۵۶۵.</ref> و برادرانش [[سیحان]]<ref>شیخ طوسی، رجال، ص۶۶؛ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۴، ص۳۸۳.</ref> و [[صعصعه]]،<ref> ابن عبد البر، الاستیعاب، ج۲، ص۷۱۷؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۹، ص۳۷۸.</ref> حُکیم بن | از رجال و مشاهیر بسیار عبدالقیس در [[جاهلیت]] و [[اسلام]] علاوه بر چهرههای ممتاز و بزرگی همچون [[زید بن صوحان]]<ref> خلیفة بن خیاط، طبقات، ص۲۴۳؛ رازی، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۵۶۵.</ref> و برادرانش [[سیحان بن صوحان]]<ref>شیخ طوسی، رجال، ص۶۶؛ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۴، ص۳۸۳.</ref> و [[صعصعه]]،<ref> ابن عبد البر، الاستیعاب، ج۲، ص۷۱۷؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۹، ص۳۷۸.</ref> [[حُکیم بن جبله عبدی]]،<ref> ابن عبد البر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۶۶؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۵۲۱.</ref> [[سفیان بن مصعب عبدی]]،<ref> امینی، الغدیر، ج۲، ص۲۹۴.</ref> [[عمرو بن مرجوم عصری]]،<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۸۴.</ref> [[جویریة بن مسهِّر عبدی]]<ref> ابن شهر آشوب، مناقب آل أبی طالب، ج۳، ص۹۰.</ref> و [[جارود بن منذر عبدی]]<ref> ابن شهر آشوب، مناقب آل أبی طالب، ج۱، ص۲۴۶.</ref> که همگی در زمره [[اصحاب پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}} قرار داشتند، میتوان به نام شعرای بنامی چون المثقب [[عائذ بن محصن عبدی]]،<ref> ابن قتیبه، المعارف، ص۹۳.</ref> الممزق [[شأس بن نهار عبدی]]،<ref> سمعانی، الانساب، ج۱۳، ص۱۷۴.</ref> الصلتان عبدی که [[شعر]] [[جریر]] و [[فرزدق]] را [[داوری]] کرد،<ref>ابن قتیبه، الشعر و الشعراء، ج۱، ص۴۹۱؛ مرزبانی، معجم الشعراء، ص۷۳.</ref> [[یزید بن خذّاق عبدی]]،<ref>زرکلی، الاعلام، ج۸، ص۱۸۲.</ref> الأعور الشنی [[بشر بن منقذ]]،<ref> ابن قتیبه، الشعر و الشعراء، ج۲، ص۶۲۴؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۲۹۹.</ref> [[أبی البحر الخطی]]،<ref>ر. ک. آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۹ ق۱، ص۳۵-۳۶.</ref> [[مفضل بن عامر]] صاحب قصیده المنصفه<ref> ابن قتیبه، المعارف، ص۹۳.</ref> و... و از خطبای معروفی نظیر [[زید بن صوحان]] و برادرانش [[سیحان]] و [[صعصعه]]،<ref>ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۷۸۹.</ref> [[صحار بن عباس]]<ref> ابن قتیبه، المعارف، ص۳۹۹.</ref> و [[مصقلة بن رقبه]]<ref> ابن قتیبه، المعارف، ص۴۰۴؛ زبیدی، تاج العروس، ج۲، ص۳۲.</ref> که بدین امر، در [[عرب]] مثل شده بود،<ref> ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۵۷.</ref> اشاره کرد. ضمن این که از عبّاد و زهاد معروف آنان به [[هرم بن حیان]]- از زهاد هشتگانه و از [[یاران علی]]{{ع}}<ref> تفرشی، نقد الرجال، ج۵، ص۴۷؛ اردبیلی، جامع الرواة، ج۲، ص۳۱۱.</ref> و از [[زنان]] نامدار این [[قبیله]] هم میتوان از [[أم ذریح العبدیة]] –از حاضران در [[جمل]] و [[مادر]] [[جوانی]] که به دستور علی{{ع}} [[قرآن]] را بین دو [[سپاه]] حمل کرد و [[اصحاب]] [[طلحه]] و [[زبیر]] او را به [[شهادت]] رساندند.-<ref> ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۱۱۲.</ref> [[أم أوفی العبدیه]]،<ref> تستری، قاموس الرجال، ج۱۲، ص۱۹۲.</ref> [[ماریه بنت منقذ]] یا [[سعید العبدیه]] –از زنان [[مجاهد]] [[عبدالقیس]] و خانهاش محل تجمع [[شیعیان]] [[بصره]] و محل ذکر [[فضائل]] [[آل محمد]]{{صل}}-<ref> تستری، قاموس الرجال، ج۱۲، ص۳۴۳.</ref> [[أم شوق العبدیه]] –از [[راویان]] بعض [[آیات]] پس از [[شهادت امام حسین]]{{ع}} مثل بارش [[خون]]-<ref> ر. ک. ابن حبان، الثقات، ج۵، ص۴۸۷.</ref> یاد کرد. | ||
نتیجه گیری | همچنین از روات [[ائمه]] از [[قبیله عبدالقیس]] میتوان به [[عبد الله بن حکیم بن جبله]] از راویان [[امیرالمؤمنین]]{{ع}}، <ref> شیخ طوسی، رجال، ص۷۵.</ref> اشاره کرد. ضمن این که از زید بن رواحه عبدی،<ref> ر. ک. احمدی میانجی، مکاتب الرسول، ج۱، ص۴۵۴؛ ابن حمزه طوسی، الثاقب فی المثاقب، ص۲۷۶-۲۷۷.</ref> [[نجم بن حطیم]]<ref>شبستری، الفائق فی رواة و اصحاب الامام صادق{{ع}}، ص۳۴۴.</ref> و [[یونس بن أبی یعفور]]<ref>شیخ طوسی، رجال، ص۱۵۰.</ref> در شمار [[اصحاب]] و [[راویان]] [[امام باقر]]{{ع}} و از [[إبراهیم بن خالد بن عطار]] معروف به [[ابن أبی ملیقه]]،<ref>نجاشی، رجال، ص۲۴.</ref> [[ابراهیم بن نعیم العبدی]]،<ref> ابن داود، رجال، ص۳۴.</ref> [[بشر بن الصلت العبدی الکوفی]]،<ref> شیخ طوسی، رجال، ص۱۶۹.</ref> [[بکر بن محمد العبدی العابد]]،<ref> شیخ طوسی، رجال، ص۱۷۰.</ref> [[جفیر بن الحکم]]،<ref> نجاشی، رجال، ص۱۳۱؛ تفرشی، نقد الرجال، ج۱، ص۳۶۷.</ref> [[الحسن بن السری]]،<ref> شیخ طوسی، رجال، ص۱۸۰؛ ابن داود، رجال، ص۷۳.</ref> [[حفص بن سلیم]]،<ref> شیخ طوسی، رجال، ص۱۹۰.</ref> [[خلاد بن عامر المسلمی العبدی]]،<ref>اردبیلی، جامع الرواة، ج۱، ص۲۹۷؛ امین،اعیان الشیعه، ج۶، ص۳۲۸.</ref> [[خلیل العبدی]]،<ref> نجاشی، رجال، ص۱۵۳؛ ابن داود، رجال، ص۸۹.</ref> [[عبد الله بن أبی یعفور]]،<ref> نجاشی، رجال، ص۲۱۳؛ شیخ طوسی، رجال، ص۲۳۰.</ref> [[مسعدة بن صدقة]]،<ref> نجاشی، رجال، ص۴۱۵.</ref> [[منذر بن جفیر]]<ref> تفرشی، نقد الرجال، ج۴، ص۴۱۸.</ref> و... به عنوان بخشی از راویان بیشمار [[امام صادق]]{{ع}} یاد کرد. از اصحاب و راویان [[عبدی]] دیگر [[ائمه معصومین]]{{ع}} هم میتوان به اسامی [[إبراهیم بن نعیم العبدی]] معروف به [[أبی الصباح الکنانی]] از [[راویان امام کاظم]]{{ع}}<ref> شیخ طوسی، رجال، ص۱۲۳.</ref> و [[عمر بن محمد بن عبدالرحمن بن أُذینه]]،<ref> نجاشی، رجال، ص۲۸۳.</ref> [[ذریح بن محمد المحاربی]]،<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۸، ص۱۵۹.</ref> [[أبو هفان عبد الله بن أحمد بن حرب بن مهزم العبدی]] صاحب کتابهای: «أشعار عبد القیس وأخبارها»، و «شعر أبی طالب بن عبد المطلب وأخباره جمعه وشرحه» و کتاب «طبقات الشعراء»<ref> نجاشی، رجال، ص۲۱۸.</ref> و [[داود بن علی العبدی]] از اصحاب [[امام رضا]]{{ع}} <ref> تفرشی، نقد الرجال، ج۲، ص۲۱۶.</ref> و نیز [[محمد بن ابراهیم الحضینی الأهوازی]]<ref>تستری، قاموس الرجال، ج۹، ص۱۰.</ref> و [[المختار بن زیاد]] از أصحاب [[امام جواد]]{{ع}} <ref> شیخ طوسی، رجال، ص۳۷۸؛ ابن داود، رجال، ص۱۸۷.</ref> و [[حجاج بن سفیان العبدی]] از اصحاب [[امام حسن عسکری]]{{ع}} <ref>امین، اعیان الشیعه، ج۴، ص۵۶۵</ref> اشاره کرد.<ref> برای مطالعه بیشتر ر. ک.نعمت الله صفری فروشانی، مهدی سلیمانی آشتیانی، نقش قبیله شیعی بنو عبدالقیس در حیات فرهنگی و اجتماعی کوفه در عصر حضور ائمه{{ع}}، ص۵۷-۶۱.</ref> | ||
از [[فقهاء]] بنی عبدالقیس میتوان از [[عمر بن أذینه]] –از بزرگان فقهاء و از [[شاگردان امام صادق]]{{ع}}- <ref> تفرشی، نقد الرجال، ج۳، ص۳۶۳.</ref> و از ادباء آنان از [[حرب بن الحکم بن المنذر بن الجارود العبدی البصری]] –از شعرای نامی-،<ref> ر. ک. الحسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۲۱۱.</ref> [[هارون بن منصور العبدی]] از [[مشایخ]] [[حسن بن محبوب]]، <ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۲۰، ص۲۶۰.</ref> [[هانئ بن محمد العبدی]] -از مشایخ [[شیخ صدوق]]-<ref> خویی، معجم رجال الحدیث، ج۲۰، ص۲۷۴؛ آقابزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ج۱، ص۳۳۰.</ref> و [[علی بن المقرب العیونی]] -از شعرای مشهور احساء متوفای ۶۲۹ [[هجری]] است،<ref> امین، اعیان الشیعه، ج۸، ص۳۴۷.</ref> نام برد.<ref> علی کورانی عاملی، سلسلة القبائل العربیة فی العراق، ج۳، ص۴۷-۹۲.</ref> | |||
== نتیجه گیری == | |||
[[مهاجرت]] [[آل]] عبدالقیس از تهامه به سوی عمان و [[بحرین]] و برقراری [[روابط سیاسی]]- نظامی، مذهبی- [[تجاری]] با [[ایرانیان]] ساکن در این [[سرزمینها]] و فراسوی خلیج [[فارس]]، سرآغاز فصل جدیدی از دگرگونیهای [[سیاسی]]، نظامی، [[نژادی]]، [[دینی]] در منطقه خلیج فارس گردید که با یک روند [[تاریخی]] به [[تولد]] یک نوع [[فرهنگ]] [[ایرانی]]- [[عربی]] منجر شد. بنو عبدالقیس متأثر از زبان و [[ادب]] ایرانی، بسیاری از واژگان ایرانیان را پذیرفت و در [[ارتباط]] با این [[قوم]]، ذائقه و قریحه [[شاعری]] شان تقویت شد و [[شاعران]] پر آوازه ای همچون مثقب العبدی، ممزق العبدی به [[جامعه]] ادبی [[شبه جزیره عربی]] تقدیم کردند. در بعد دینی، بسیاری از [[باورهای دینی]] ایرانیان) زرتشتیگری و مانویت) دراندیشه [[عرب]] بحرین و عمان، جای پایی مناسب برای خویش یافت و حریفی [[قوی]] پنچه برای [[دیانت]] عیسوی در سواحل خلیج فارس گشت. بنی عبدالقیس با [[طیب]] خاطری که در گرویدن به [[اسلام]] داشتند و نیز نقش بسیار مهمی که در [[سرکوب]] [[مرتدان]] ایفا کردند، دارای وجهه مثبتی در نزد [[مسلمانان]] شدند و به دلیل آشنائی با موقعیت طبیعی - [[انسانی]] ایالتهای جنوبی [[امپراتوری]] [[ایران]]، طلایه دار [[فتوحات اسلامی]] در سرزمینهای [[ایرانی]] خلیج [[فارس]] گردیدند. این [[قبیله]]، از [[دوران پیامبر]]{{صل}} با [[اهل بیت]]{{ع}} ایشان، رابطه [[حسنه]] برقرار کرد و در فردای بعد از [[رحلت]] آن [[حضرت]]، بهویژه در عصر [[حکومت امام علی]])ع(، در بسیاری از [[جنگها]] جانفشانی نمود. اگر چه بعد از [[شهادت امام]]{{ع}}، شرایط به گونه ای پیش رفت که [[قدرت سیاسی]] از دست [[امامان شیعه]] خارج شد و حضور مؤثر [[سیاسی]] - [[شیعی]] اینان کم رنگ گردید اما با این وجود، در بسیاری از جنبشهای شیعی همانند [[واقعه کربلا]]، قیامهای [[توابین]] و مختار ثقفی حضوری فعال داشتند. این سخنان به این معنی نیست که تمام اهالی این [[قبایل]] دارای گرایشهای شیعی بودهاند بلکه گروههایی از اینان نیز در جبهههای [[متخاصم]]، رو در روی [[برادران]] عبدالقیسی خود در نبردهای: [[صفین]]، [[عاشورا]]، نبردهای [[ابن زبیر]] با مختار و قیامهای نافرجام [[خوارج]] [[شمشیر]] کشیدند و [[خون]] برادران خویش را بر [[زمین]] ریختند. با این وجود، [[گرایش]] اغلب بنی عبدالقیس به [[تشیع]]، سبب شد که [[شیعیان]] در سواحل شرقی [[عربستان]] ریشه بدوانند و حتی سواحل شمالی خلیج فارس را با [[مکتب تشیع]] آشنا کنند. منشأ [[عربی]] تشیع در این منطقه به حدی واضح است که کسی نمیتواند ادعا کند که [[رشد]] و گسترش [[شیعه]] در کرانههای جنوبی خلیج فارس دارای ریشه غیر عربی است.<ref> بهادر قیم، مسعود و لی زاده، نقش و عملکرد قبیله عبدالقیس در روند تحولات سیاسی جهان اسلام، ص۱۴۶-۱۴۷.</ref>-<ref> برای مطالعه بیشتر در باره نقش عبدالقیس در تشیع و آثار تمدنی ایشان ر. ک. نعمت الله صفری فروشانی، مهدی سلیمانی آشتیانی، نقش قبیله شیعی بنو عبدالقیس در حیات فرهنگی و اجتماعی کوفه در عصر حضور ائمه{{ع}}، ص۶۳-۶۸.</ref> | [[مهاجرت]] [[آل]] عبدالقیس از تهامه به سوی عمان و [[بحرین]] و برقراری [[روابط سیاسی]]- نظامی، مذهبی- [[تجاری]] با [[ایرانیان]] ساکن در این [[سرزمینها]] و فراسوی خلیج [[فارس]]، سرآغاز فصل جدیدی از دگرگونیهای [[سیاسی]]، نظامی، [[نژادی]]، [[دینی]] در منطقه خلیج فارس گردید که با یک روند [[تاریخی]] به [[تولد]] یک نوع [[فرهنگ]] [[ایرانی]]- [[عربی]] منجر شد. بنو عبدالقیس متأثر از زبان و [[ادب]] ایرانی، بسیاری از واژگان ایرانیان را پذیرفت و در [[ارتباط]] با این [[قوم]]، ذائقه و قریحه [[شاعری]] شان تقویت شد و [[شاعران]] پر آوازه ای همچون مثقب العبدی، ممزق العبدی به [[جامعه]] ادبی [[شبه جزیره عربی]] تقدیم کردند. در بعد دینی، بسیاری از [[باورهای دینی]] ایرانیان) زرتشتیگری و مانویت) دراندیشه [[عرب]] بحرین و عمان، جای پایی مناسب برای خویش یافت و حریفی [[قوی]] پنچه برای [[دیانت]] عیسوی در سواحل خلیج فارس گشت. بنی عبدالقیس با [[طیب]] خاطری که در گرویدن به [[اسلام]] داشتند و نیز نقش بسیار مهمی که در [[سرکوب]] [[مرتدان]] ایفا کردند، دارای وجهه مثبتی در نزد [[مسلمانان]] شدند و به دلیل آشنائی با موقعیت طبیعی - [[انسانی]] ایالتهای جنوبی [[امپراتوری]] [[ایران]]، طلایه دار [[فتوحات اسلامی]] در سرزمینهای [[ایرانی]] خلیج [[فارس]] گردیدند. این [[قبیله]]، از [[دوران پیامبر]]{{صل}} با [[اهل بیت]]{{ع}} ایشان، رابطه [[حسنه]] برقرار کرد و در فردای بعد از [[رحلت]] آن [[حضرت]]، بهویژه در عصر [[حکومت امام علی]])ع(، در بسیاری از [[جنگها]] جانفشانی نمود. اگر چه بعد از [[شهادت امام]]{{ع}}، شرایط به گونه ای پیش رفت که [[قدرت سیاسی]] از دست [[امامان شیعه]] خارج شد و حضور مؤثر [[سیاسی]] - [[شیعی]] اینان کم رنگ گردید اما با این وجود، در بسیاری از جنبشهای شیعی همانند [[واقعه کربلا]]، قیامهای [[توابین]] و مختار ثقفی حضوری فعال داشتند. این سخنان به این معنی نیست که تمام اهالی این [[قبایل]] دارای گرایشهای شیعی بودهاند بلکه گروههایی از اینان نیز در جبهههای [[متخاصم]]، رو در روی [[برادران]] عبدالقیسی خود در نبردهای: [[صفین]]، [[عاشورا]]، نبردهای [[ابن زبیر]] با مختار و قیامهای نافرجام [[خوارج]] [[شمشیر]] کشیدند و [[خون]] برادران خویش را بر [[زمین]] ریختند. با این وجود، [[گرایش]] اغلب بنی عبدالقیس به [[تشیع]]، سبب شد که [[شیعیان]] در سواحل شرقی [[عربستان]] ریشه بدوانند و حتی سواحل شمالی خلیج فارس را با [[مکتب تشیع]] آشنا کنند. منشأ [[عربی]] تشیع در این منطقه به حدی واضح است که کسی نمیتواند ادعا کند که [[رشد]] و گسترش [[شیعه]] در کرانههای جنوبی خلیج فارس دارای ریشه غیر عربی است.<ref> بهادر قیم، مسعود و لی زاده، نقش و عملکرد قبیله عبدالقیس در روند تحولات سیاسی جهان اسلام، ص۱۴۶-۱۴۷.</ref>-<ref> برای مطالعه بیشتر در باره نقش عبدالقیس در تشیع و آثار تمدنی ایشان ر. ک. نعمت الله صفری فروشانی، مهدی سلیمانی آشتیانی، نقش قبیله شیعی بنو عبدالقیس در حیات فرهنگی و اجتماعی کوفه در عصر حضور ائمه{{ع}}، ص۶۳-۶۸.</ref> | ||