جعفی در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

خاستگاه این قبیله را در [[غرب]] حضرموت و وادی جردان گفته‌اند.<ref>حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۹۱، ۱۰۱-۱۰۲.</ref> [[سرزمین]] «جُرْدان» دره بزرگی با روستاهای فراوان بود که تا [[صنعا]] چهل و دو فرسخ فاصله داشت و تا نزدیک [[حضرموت]] امتداد یافته بود. به این مخلاف مستقل، «جُعْفِیّ» هم گفته می‌‌شد.<ref>حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۵۱ و ۱۸۸؛ محمد بن علی الاکوع، الیمن الخضراء مهد الحضاره، ص۳۹۰.</ref> به علاوه این که اشراف این قبیله نیز در قصرهایی) مخلاف (که مسمی به نام خودشان بود، استقرار داشتند. <ref>حجری، مجموع البلدان یمن و قبائلها، ج۱، ص۱۸۹-۱۹۰.</ref> اندکی پیش از [[اسلام]] و در [[زمان]] [[حکمرانی]] [[حمیریان]] بر [[یمن]]، گروهی از [[مردم]] جعفی، مشهور به" [[اعراب]] ضاحیه"، از سرزمین آباء و اجدادی خود [[هجرت]] کرده، در [[حیره]] و مناطق [[فرات]] و [[انبار]] ساکن شدند. <ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۱، ص۴۳۹؛ فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش نامۀ تاریخ اسلام، قبیله جُعفی و نقش آن در تاریخ اسلام تا پایان خلافت امویان، مریم سعیدیان جزی، ص۷.</ref>  

جعفی‌ها پیش از [[اسلام]] با [[بنی عدی]] - از شاخه‌های [[قریش]] - هم‌پیمان (حلیف) بودند و مناسبات گسترده‌ای با آنان داشتند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۳۹۰-۳۹۱.</ref> این مناسبات پس از [[پذیرش اسلام]] هم کما کان با قوت ادامه یافت چندان که برخی [[اخبار]] از [[ارتباط]] فراوان قبیله جعفی با [[عمر بن خطاب]] - در دوران خلافتش - خبر داده و از برقراری [[حمایت]] قبیله‌ای و پیوندهای [[ازدواج]] میان آنها گزارشاتی را به ثبت رسانده‌اند. <ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۵، ص۲۳۸؛ فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش نامۀ تاریخ اسلام، قبیله جُعفی و نقش آن در تاریخ اسلام تا پایان خلافت امویان، مریم سعیدیان جزی، ص۷-۸.</ref> همچنین آنان پیش از پذیرش اسلام همپمان بنی اعمام خود [[بنی زبید]] بودند برای همین پس از [[پذیرش اسلام]] و سپس [[ارتداد]] و [[شبیخون]] [[عمرو بن معدیکرب زبیدی]] به [[قوم]] [[ابی بن عثعث]] و [[غارت]] آنها، [[رسول خدا]]{{صل}} [[امام علی]]{{ع}} را با لشکری به سوی [[یمن]] فرستاد. وقتی که [[قبیله]] بنی جعفی از آمدن [[لشکر اسلام]] باخبر شدند، عده‌ای از آنها به قبیله [[بنی زبید]] پیوستند و رودررو با [[سپاه اسلام]] به [[فرماندهی]] علی{{ع}} شدند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ج۱، ص۱۵۸-۱۶۱.</ref>

علاوه بر آن، برخی [[اخبار]] هم از ارسال نامه‌ای از سوی [[پیامبر]]{{صل}} برای سران [[قبیله جعفی]] حکایت دارد. بر اساس این گزارش، [[سفیر]] رسول خدا{{صل}} با نامه‌ای به نزد آنها رفت که در بخشی از آن نوشته شده بود: {{عربی|"لايفرقُ بينَ مجتمعٍ ولا يجمعُ بين متفرقٍ"}} به واسطه این [[دعوت]]، عموم جعفی‌ها [[اسلام]] آوردند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۶۸؛ فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش نامۀ تاریخ اسلام، قبیله جُعفی و نقش آن در تاریخ اسلام تا پایان خلافت امویان، مریم سعیدیان جزی، ص۸-۹.</ref> البته تا پیش از [[پذیرش اسلام]] عمومی در [[عام الوفود]]، قراینی بر [[مسلمان]] بودن برخی‌ از افراد این‌ قبیله‌ در دست است که از جمله آن حضور برخی از آنان در جنگ‌ [[بدر]] در کنار [[پیامبر اکرم‌]]{{صل}} بود.<ref>ابن‌حزم‌، جمهرة انساب العرب، ص‌۴۱۰.</ref> در این [[جنگ]]، برخی از جعفی‌ها که هم [[پیمان]] [[بنی عدی]] –از شاخه‌های [[قبیله قریش]]- بودند، در [[سپاه اسلام]] حضور داشتند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۳۹۰-۳۹۱.</ref> در روایتی دیگر هم، به مشارکت [[ابوخولی عمرو بن زبیر جُعفی]] و برادرش مالک، در [[غزوات]] دوران رسول خدا{{صل}}، اشاره شده است.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۹۹-۳۰۰.</ref> همچنین برخی اخبار حکایت از رودررویی برخی از [[مردم]] این قبیله با سپاه اسلام به [[فرماندهی]] علی{{ع}} در [[حمایت]] از [[بنی زبید]] پس از [[ارتداد]] اول [[عمرو بن معدیکرب زبیدی]] دارد.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ج۱، ص۱۵۸-۱۶۱.</ref>

حضور جدی قبیله جعفی در تحولات دوران [[اسلامی]]، با آغاز [[خلافت عمر]] و مسئله فتوح گره خورده است؛ چرا که مردان این قبیله به واسطه فراخوان [[خلیفه دوم]]،<ref>ابن عبدربه، العقدالفرید، ج۴، ص۱۰.</ref> در دو [[جبهه]] [[شام]] و [[عراق]] استقرار یافتند.<ref>ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۲۳۵-۲۳۶.</ref> با این که ترکیب حضور [[اعراب]] [[مسلمان]] در جریان فتوح، به شکل قبیله‌ای بوده است،<ref>واقدی، فتوح الشام، ۲۰۳-۲۰۵.</ref> اما منابع اشاره‌ای به این ترکیب ندارند یا به ذکر نام [[قبایل]] مهمی چون [[مذحج]] که بنی جعفی منتسب به آن است، اکتفا کرده و از ارائه فهرست [[طوایف]] آن خودداری کرده‌اند.<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۳، ص۵-۶ و ۶۸.</ref> با توجه به حضور مشاهیر جعفی در صحنه‌های مختلف فتوح، تصریح بر نام قبیله در برخی از میدان‌ها و در نهایت مشارکت گسترده اعراب [[یمنی]] در [[رویارویی]] با [[ارتش]] ساسانی و [[فتوحات]] شرقی، می‌‌توان دریافت که قبیله جعفی در نخستین فتوح حضور داشته است.<ref>یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۵۱.</ref> [[دلایل]] متعدد دیگری هم این ادعا را [[اثبات]] می‌‌کند.<ref>فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش نامۀ تاریخ اسلام، قبیله جُعفی و نقش آن در تاریخ اسلام تا پایان خلافت امویان، مریم سعیدیان جزی، ص۹.</ref>

بنی جعفی در [[نبرد قادسیه]] ([[سال چهاردهم هجری]]) در شمار نخستین گروه [[اعراب]] بودند که به [[ارتش]] ساسانی [[حمله]] بردند.<ref>قمی، تاریخ قم، ص۲۶۷-۲۶۹.</ref> پیش از این هم، آنها در [[جبهه]] [[شام]] و در [[نبرد یرموک]] نیز حضور داشتند<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۳، ص۴۴۱-۴۵۲.</ref> و [[سوید بن غفله جعفی]]، از [[رهبران]] و [[فرماندهان]] آنان بود.<ref>مزی، تهذیب الکمال، ج۱۲، ص۲۶۶.</ref> با این حال، بیشترین و مهم‌ترین [[اخبار]] درباره حضور [[قبیله]] جعفی در [[فتوحات]]، متعلق به مشارکت آنان در [[لشکرکشی]] به [[گرگان]] و [[طبرستان]] است که به واسطه توجه ویژه [[یزید بن مهلب]] به اعراب [[یمنی]] و واگذاری امور لشکری به برخی از سران جعفی مانند [[زحر بن قیس]] و [[محمد بن ابو سبره جعفی]] و حضور فعال این قبیله در [[تصرف]] مکرر گرگان فراهم گردید.<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۵، ص۲۹۴-۲۹۶.</ref> همچنین، مردان جعفی در سال ۹۳ هجری همراه با [[قتیبة بن مسلم باهلی]] در فتح سند حضور پُررنگی یافتند.<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ج۳، ص۵۱۸-۵۱۹.</ref> به گزارش [[بلاذری]]، [[حجاج بن یوسف]]، [[جهم بن زحر جعفی]] را به عنوان [[فرمانده]] مقدمه [[سپاه]] [[محمد بن قاسم ثقفی]] عازم دیبل و سند کرد. جهم که خود از [[سرداران]] نظامی دوران [[اموی]] بود؛ از [[اصفهان]] به [[شیراز]] و از آنجا از طریق کرمان و سیستان، عازم سند شد.<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ج۳، ص۵۳۴-۵۳۵.</ref> وی همچنین [[وظیفه]] [[نظارت]] بر اسکان [[قبایل]] و ساخت مسجدی در سند را بر عهده داشت.<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۶، ص۲۱۴-۲۱۵؛ فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش نامۀ تاریخ اسلام، قبیله جُعفی و نقش آن در تاریخ اسلام تا پایان خلافت امویان، مریم سعیدیان جزی، ص۱۰.</ref>  

سیاست توسعه ارضی در دوران [[امویان]] هم ادامه یافت. [[راهبرد]] اساسی برای تحقق این امر، اسکان [[نظامیان]] و اعراب در مرزها و قرار دادن آنها به عنوان سپر [[امنیت]] و [[ثبات]] بود. نخستین مرحله از اسکان رسمی [[قبیله]] [[جعفی]] در [[ایران]]، در [[روزگار]] [[امارت]] [[زیاد بن ابیه]] بر [[عراق]] بود. به دستور وی پنجاه هزار خانوار [[عرب]] ساکن عراق به [[خراسان]] منتقل شدند.<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ج۲، ص۵۰۹-۵۱۰.</ref> اخباری نیز درباره پراکندگی جغرافیایی قبیله جعفی، در [[منابع تاریخی]]، [[تواریخ]] محلی، متون رجالی و [[روایی]] موجود است که حضور آنان را در شهرهای مهمی چون [[نیشابور]]،<ref>حاکم نیشابوری، تاریخ نیشابور، ص۸۷ و ۸۹؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۱، ص۳۰۹-۳۱۱.</ref> [[بخارا]]<ref>حاکم نیشابوری، تاریخ نیشابور، ص۱۱۵؛ حمدالله مستوفی، تاریخ گزیده، ص۶۲۹.</ref> و [[مرو]]<ref>مزی، تهذیب الکمال، ج۱، ص۳۲۴، ۴۹۱، ۴۹۹.</ref> به [[اثبات]] می‌‌رساند.<ref>نیز نک: صفری فروشانی، کوفه از پیدایش تا عاشورا، ص۲۰۹؛ فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش نامۀ تاریخ اسلام، قبیله جُعفی و نقش آن در تاریخ اسلام تا پایان خلافت امویان، مریم سعیدیان جزی، ص۱۰-۱۱.</ref>  

قبیله [[جعفی]] افزون بر [[همراهی با امام]] علی{{ع}} در دو [[نبرد جمل]] و [[صفین]]، در دفع [[شورش]] ناحیه خرَبتَا و دفع غارات معاویه در عراق حضور کارسازی داشتند.<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۳، ص۵۵۷؛ کندی، الولاۀ و القضاۀ، ص۲۱-۲۴؛فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش نامۀ تاریخ اسلام، قبیله جُعفی و نقش آن در تاریخ اسلام تا پایان خلافت امویان، مریم سعیدیان جزی، ص۱۱-۱۲.</ref> چندان که [[حارث بن حیان بن ربیعه]] را از همراهان امیرالمؤمنین{{ع}} در [[جنگ جمل]] و صفین،<ref>ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۱۷؛ لازم به ذکر است که با توجه به قانون قبیلگی در آن عصر، حضور مذحج در هر سه نبرد أمیر المؤمنین{{ع}} به منزله مشارکت قبیله مذحج با تمام طوایف خود از جمله جعفی در این جنگ‌ها است هر چند نامی از این قبیله یا دیگر قبایل همسو و هم ریشه در این حوادث ذکری به میان نیآمده باشد. در واقع نام شاخه‌های فروتر در بسیاری از وقایع و رخدادهای تاریخی در سایه بزرگ شاخه‌های بالاتر قبیله گم شده و جز در مواقعی نادر نامی از آنان در صفحه تاریخ ذکر نشده است. گفته شده که در جمل دوازده هزار تن از کوفیان به یاری امام علی{{ع}} برخاستند که قوم مذحج از جمله آنان بود. (محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۴، ص۵۰۰؛ بلاذری، أنساب الأشراف، ج۲، ص۲۳۵.)</ref> گفته‌اند و علاوه بر [[زحر بن قیس]]، [[حارث بن جمهان جعفی]]،<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۵، ص۲۲-۲۳؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۳۰۱-۳۰۲.</ref> [[شریح بن یزید بن مره]]،<ref>ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۰۶.</ref> [[عمرو بن خلیفه]]<ref>ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۰۶.</ref> و [[سوید بن غفله بن عوسجه]]<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۶۸.</ref> را از دیگر نام آوران [[جعفی]] به شمار آورده‌اند که در [[نبرد صفین]]، [[امام علی]]{{ع}} را [[همراهی]] کرده‌اند. ضمن این که از ذکر شجاعت‌های کم نظیر [[جوانی]] از [[قبیله]] بنی جعفی به نام [[عبدالعزیز بن حارث جعفی]] در برهه‌ای از [[جنگ صفین]] که با دلاوری‌های کم نظیر خود باعث شکسته شدن محاصره فوجی از [[لشکر امیرالمؤمنین]]{{ع}} و [[نجات]] آنها از دست [[شامیان]] گردید و بدین جهت مورد [[ستایش]] و [[تمجید علی]]{{ع}} قرار گرفت، نیز نباید [[غفلت]] کرد.<ref>نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۳۰۸.</ref> [[منقری]] نیز در کتاب خود، در بیان اسامی شهدای برجسته این [[جنگ]] به نام [[سلیمان بن حارث جعفی]] پرداخته است.<ref>نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۵۵۹.</ref> در آن سوی میدان [[صفین]] و در [[سپاه]] شامی هم برخی از [[مردم]] [[جعفی]] حضور داشتند که بی‌شک چهره ممتاز و برجسته آنان در این رزم، [[عبیدالله بن‌ حرّ جُعفی‌]] معروف‌ به‌ «الشاعرالفاتک‌» است که‌ از هواداران‌ [[عثمان‌ بن‌ عفان‌]] بود.<ref>ابن‌حزم‌، جمهرة انساب العرب، ص‌۴۱۰.</ref> علاوه بر این دو گروه، جمع دیگری از مردم این [[قبیله]] بسان بسیاری دیگر از [[مردم کوفه]]، اعتزال پیشه کردند و [[حضرت]] را جنگ‌های خود با [[دشمنان]] از [[یاری]] خود [[محروم]] کردند که در شمار این دسته می‌‌توان از [[سلامة بن ثمامة بن شراحیل]]، [[مختل بن سماعة بن حصین]] و [[شمر بن حارث بن براء]] یاد کرد. <ref>ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۰۵ و ۳۱۲.</ref>

[[جهم بن زحر]]، سرشناترین دست پرورده امویان از میان بنی جعفی بود. جهم از کارگزاران «[[آل]] مُهلَّب» بود که هم‌زمان با [[امارت]] این [[خاندان]] در عراق و [[ایران]] وارد عرصه [[اداری]] و نظامی شد و مسئولیت‌های مهمی از جانب [[آل]] مهلب به وی واگذار شد<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ج۳، ص۴۱۴.</ref> که آخرین آن فرمانروایی [[گرگان]] بود. جهم چنان روش جبارانه و [[سختی]] را بر [[مردم]] [[تحمیل]] کرد که اهالی گرگان او را از [[ولایت]] خود بیرون راندند<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۱۳، ص۲۵۱-۲۵۴.</ref> جهم پس از این به [[خراسان]] رفت و در کنار «قتیبه» بود. ولی هنگامی که قتیبه مغضوب [[خلیفه]] و [[اعراب]] شد، در کشتن وی و ربودن دارایی‌هایش همکاری کرد.<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ج۳، ص۴۰۹-۴۱۰؛ نرشخی، تاریخ بخارا، ص۱۶۶.</ref> سرانجام درحالی که جهم دوباره بر مصدر [[فرمانروایی]] [[گرگان]] تکیه زده بود؛ به خاطر خودسری و [[سخت‌گیری]] بر [[مردم]] دستگیر و [[زندانی]] شد<ref>ابن خلدون، العبر، ترجمه، ج۲، ص۱۲۵.</ref> و بر اثر [[شکنجه]] در سال ۹۸ درگذشت.<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۵، ص۲۸۱.</ref> جهم بن بکر، [[زائده بن خارجه]] و [[ولید بن عبدالله جعفی]]، هر سه [[والی]] گرگان <ref>سهمی، تاریخ جرجان، ص۵۴-۵۶.</ref> و [[عبدالرحمن بن سبره جعفی]]، والی [[اصفهان]] در [[زمان]] [[حجاج]]<ref>ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۴۰۹.</ref> از دیگر [[کارگزاران]] جعفی در دوره [[امویان]] بودند. افزون بر آن، بخشی از [[اخبار]] با ارزش درباره اقسام منابع [[درآمد مالی]] امویان در ایالات شرقی، به واسطه بزرگان جعفی [[روایت]] شده است.<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۵، ص۳۲۱؛ فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش نامۀ تاریخ اسلام، قبیله جُعفی و نقش آن در تاریخ اسلام تا پایان خلافت امویان، مریم سعیدیان جزی، ص۱۳-۱۴.</ref>  

مواضع فردی و قبیله‌ای جعفی در این [[حماسه]] پرشکوه دو سویه بود. چرایی این امر را باید در پیشینه [[سیاسی]] و جهت گیری‌های [[فکری]] این قبیله جست که در جهت [[همراهی]] با [[امویان]] و [[پاسداری]] از [[روح]] قبیله‌ای و در قالب عثمانی‌گری نمود یافته بود. از سویی مواضع فردی جعفی‌ها هم دوسویه بوده و برخی از بزرگان این قبیله با این [[قیام]]، همراهی و گروهی دیگر در زمره [[فرماندهان]] عراق، در برابر با آن [[حضرت]] بودند. اما سهم ناچیز آنان از [[سرهای شهدای کربلا]] که تعداد آن را تنها هفت سر از جمیع [[سرهای شهدا]] گفته‌اند،<ref>أبومخنف، مقتل الحسین{{ع}}، ص۲۳۳؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۵، ص۴۶۸؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۲۰۷.</ref> حاکی از حضور اندک این دسته در عرصه میدان [[کربلا]] دارد و هر چند تعداد حاضران آنها هم در جمع [[یاران]] [[اباعبدالله الحسین]]{{ع}} هم چندان چشمگیر نیست. با این حال، مردانِ [[جعفی]] همراه با [[امام حسین]]{{ع}}، از نام‌آوران [[عراق]] بودند و گرایش‌های [[شیعی]] آنها اعم از [[شیعه]] [[سیاسی]] و [[عقیدتی]] آشکار و [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}} را به عنوان [[جانشینان]] [[منصوب]] آن [[حضرت]] و [[واجب الاطاعه]] می‌‌دانستند. این گروه افزون بر [[همکاری]] در [[حماسه]] [[ظلم]] [[ستیز]] آن حضرت، در زمره [[شهدای کربلا]] قرار داشتند. شناخته‌ترین ایشان [[حجّاج بن مسروق جُعفی]] است که با شنیدن خبر [[خروج امام حسین]]{{ع}} از [[مدینه]]، از [[کوفه]] رهسپار [[حجاز]] شد و آن حضرت را در سرای بنی [[مقاتل]] [[دیدار]] کرد. [[حجاج]] از سوی [[امام]] [[مأموریت]] یافت تا [[عبیدالله بن حر جُعفی]] را- که از کوفه خارج شده بود - به سوی آن حضرت [[دعوت]] کند.<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۵، ص۷۳.</ref> ولی عبیدالله، حجاج را باز گرداند و گفت: من به خاطر اکراهی که داشتم از کوفه بیرون آمدم.<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۴، ص۳۰۷.</ref> عبیدالله به سبب گرایش‌های [[عثمانی]]، از [[همراهی با امام]] سر باز زد. حجاج، سرانجام در عاشورای سال ۶۱ [[هجری]] در [[نبرد]] با [[کوفیان]] به [[شهادت]] رسید.<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۵، ص۱۰۹.</ref> [[زید بن معقِل]]<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۳۰۰.</ref> و به قولی [[یزید بن مُغفَل مذحجی جُعْفی]]،<ref>صفری فروشانی، کوفه از پیدایش تا عاشورا، ص۲۹۴.</ref> [[عمرو بن مطاع جعفی]]<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۵، ص۱۰۷.</ref> و [[یزید بن مُهاجر]]<ref>خوارزمی، المناقب، ج۲، ص۲۰.</ref> از دیگر شهدای جعفی در این حادثه بودند. با وجود [[همراهی]] برخی از جعفی‌ها با [[امام]] [[حسین بن علی]]{{ع}}، مواضع قومی و [[اشرافیت]] قبیله‌ای در [[رویارویی]] با آن حضرت قرار داشت. نخستین خبر درباره [[زحر بن قیس جُعفی]] یکی از رؤسای [[جعفی]] است که از سوی [[عبیدالله بن زیاد]] [[مأموریت]] داشت تا مانع [[پیوستن]] [[کوفیان]] به [[امام]] شود.<ref>حسن بن احمد همدانی، الاکلیل، ص۱۰۰.</ref> مواضع [[قبیله]] جعفی نیز پیرو [[اشرافیت]] قبیله‌ای بود و [[عبدالرحمن بن ابی سبره جُعفی]] [[فرماندهی]] آنها را در میدان [[کربلا]] بر عهده داشت.<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۵، ص۹۰-۹۱؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۵، ص۴۲۲-۴۲۳.</ref> به علاوه نام [[ابو الخندق جُعفی]]، [[سالم بن خیثمه جُعفی]]، [[صالح بن وهب جُعفی]]،<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۵۹.</ref> [[ابو جندب عبدالرحمن جُعفی]]<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۴، ص۳۴۴.</ref> و [[قشعم بن عمرو بن یزید جُعفی]]<ref>ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۱۳؛ ابن اعثم، الفتوح، ج۵، ص۱۱۷.</ref> در زمره [[قاتلان امام حسین]]{{ع}} دیده می‌‌شود. <ref>فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش نامۀ تاریخ اسلام، قبیله جُعفی و نقش آن در تاریخ اسلام تا پایان خلافت امویان، مریم سعیدیان جزی، ص۱۵-۱۶.</ref>  

[[عبیدالله بن حر]]، از اشراف و نامداران [[عراق]] بود<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۶، ص۲۶۹-۲۷۰.</ref> و به گرایش‌های [[عثمانی]] [[شهرت]] داشت.<ref>ابن خلدون، العبر، ج۳، ص۱۸۶.</ref> احتمالاً همین گرایشات عثمانی او موجب حضور وی در سپاه‌ معاویه‌ در جنگ‌ صفّین‌ بود.<ref>ابن‌حزم‌، جمهرة انساب العرب، ص‌۴۱۰.</ref>‌ بررسی احوال وی روشن می‌‌سازد که عبیدالله فردی زیاده خواه و [[منفعت]] [[طلب]] بود.<ref>ابن خلدون، العبر، ج۳، ص۳۳۱-۳۳۲.</ref> [[تعصب]] عربی- قبیله‌ای داشت و از [[موالی]]، [[عجم]] و [[ایرانیان]] به شدت بیزار بود.<ref>ابن خلدون، العبر، ج۳، ص۱۸۷.</ref> قائل به [[فرمانبری]] و [[پیروی]] از یک فرد یا [[حکومت]] خاصی نبود و هیچ یک از [[استانداران]] عراق را [[شایسته]] [[گردن نهادن]] نمی‌دانست.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۷، ص۳۵.</ref> از این رو [[همراهی]] کوتاه مدتش با [[حکام]] عراق، تنها برای کسب جایگاه و [[منافع]] بوده است. وی زمانی با زبیریان همساز شد،<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۶، ص۲۷۶.</ref> چند صباحی هم با مختار بود<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۶، ص۱۲۹.</ref> و سرانجام با [[مروانیان]] [[بیعت]] کرد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۷، ص۳۷.</ref> عبیدالله در برابر [[قیام]] [[حجر]] و [[امام حسین]]{{ع}} [[بی‌طرفی]] پیشه کرده بود از این رو هنگامی که امام حسین{{ع}} او را به [[یاری]] فراخواند، از پذیرش این امر سر باز زد.<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۵، ص۴۰۷.</ref> سرانجام وی به [[امویان]] پیوست و به عنوان پیش قراول [[سپاه]] [[مروانیان]] در [[نبرد]] با [[فرماندار]] [[زبیری]] [[کوفه]] [[شکست]] خورد و کشته شد. و بدین ترتیب به تعبیر [[ابن کثیر]] [[مردم]] را از [[شر]] خود راحت کرد.<ref>"استراح الناس منه". ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۸، ص۲۹۴.</ref> کشته شدن عبیدالله دستاویزی شد تا [[شامیان]] به [[عراق]] [[حمله]] کنند و بار دیگر [[قدرت]] امویان در این بخش فراخ شود.<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۶، ص۲۹۰-۳۱۶.</ref> حرکت [[جعفی]] بیشتر از هر چیز به [[آشوب]] و [[هرج]] ومرج و [[جاه‌طلبی]] شباهت داشت که ره آورد نبود [[آرامش]] [[سیاسی]] و پیدایش جنبش‌های ناهمسان [[اجتماعی]] در عراق بود و ازاین رو با دگرگونی اوضاع قلمرو [[اسلامی]] و [[احیاء]] دوباره قدرت امویان فروکش کرد. [[اقدام]] جدی عبیدالله که مایه [[ترس]] مردم و [[حاکمان]] شد؛ ربودن دارایی‌های مردم و ویرانی [[شهرها]] و روستاهای عراق و بخش‌هایی از [[ایران]] بود.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۵، ص۶۵.</ref> مواضع [[قبیله]] جعفی در [[رویارویی]] با [[شورش]] عبیدالله به دو گونه بود. جنگاوران جعفی با او [[همراهی]] کرده و اشراف [[قبایل]] تحرکاتش را مایه آسیب رساندن به جایگاه و [[منافع]] قبیله ای خود می‌‌دانستند.<ref>نک: محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۶، ص۱۲۸؛ فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش نامۀ تاریخ اسلام، قبیله جُعفی و نقش آن در تاریخ اسلام تا پایان خلافت امویان، مریم سعیدیان جزی، ص۱۷-۱۸.</ref>  

منابع موجود گزارش‌های کمی از حضور بنی جعفی در دعوت عباسی ارائه داده‌اند. با این حال به چگونگی حضور و [[همراهی]] [[رهبران]] جعفی با [[عباسیان]] در برخی منابع اشاره‌هایی رفته است. این همراهی از [[همکاری]] در میدان [[مبارزه فرهنگی]] و [[افشاگری]] مشاهیر جعفی در برابر [[امویان]] تا حضور در [[سپاه]] [[عباسی]] و [[جنگ]] با امویان در عراق را شامل می‌شود. افشاگری [[جابر بن یزید جعفی]] علیه امویان و بیان مثالب و فجایع آنان از این جمله است.<ref>یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۳۴۴.</ref> همچنین است اخباری درباره [[موعود]] و [[منجی]] و [[مهدی]] که از طریق [[حسین جعفی]] [[روایت]] می‌‌شد.<ref>مروزی، الفتن، ص۱۱۸، ۴۰۳.</ref> این حضور اگرچه به‌ویژه درباره [[جابر جعفی]] الزاماً به معنای تائید عباسیان نبود؛ ولی عباسیان از آن بهره‌ای تمام بردند. افزون بر این، سخنگوی [[قحطبة بن شبیب]] در [[گرگان]] فردی بود به نام "السری الجعفی" که [[مردم]] را با [[شعار]] {{عربی|"اَلرّضا مِنْ آلِ مُحمّد"}}{{صل}} به مقابله با امویان فرا می‌خواند.<ref>اخبارالدولة العباسیه، ص۳۲۹-۳۳۰؛ فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش نامۀ تاریخ اسلام، قبیله جُعفی و نقش آن در تاریخ اسلام تا پایان خلافت امویان، مریم سعیدیان جزی، ص۱۸-۲۰.</ref>  

قبیله جعفی دارای مسجدی در کوفه بودند که [[امام علی]]{{ع}} از آن به عنوان مسجدی مبارک یاد کرده است.<ref>ثقفی کوفی، الغارات، ج۲، ص۴۸۴؛ صفری فروشانی، کوفه از پیدایش تا عاشورا، ص۱۴۱؛ فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش نامۀ تاریخ اسلام، قبیله جُعفی و نقش آن در تاریخ اسلام تا پایان خلافت امویان، مریم سعیدیان جزی، ص۲۰-۲۲.</ref> علاوه بر آن، باید خاطر نشان کرد که در تاریخ‌ اسلام‌ برخی‌ اشخاص‌ به‌سبب‌ داشتن‌ پیوند [[ولاء]] (وابستگی‌ حمایتی‌) یا ازدواج‌ با افراد این‌ قبیله‌، به‌ جعفی‌ شهرت‌ یافته‌اند، از جمله‌ [[ابوعبداللّه‌ حسین‌ بن‌ علی‌ جعفی‌]]، [[ابوخَیثَمه‌ زُهیر بن‌ معاویه‌]]، [[ابوعبداللّه‌ محمد بن‌ اسماعیل‌ بخاری‌]] مؤلف‌ الجامع‌الصحیح‌ معروف‌ به‌ صحیح‌ بخاری‌، [[ابوعمرمحمد بن‌ ابان‌ بن‌ صالح‌ بن‌ عمیر]] و [[ابوعبدالرحمان‌ عبداللّه‌ بن‌ عمر بن‌ محمد بن‌ ابان‌ بن‌ صالح‌]] معروف‌ به‌ «مُشکدانه‌» که‌ سه‌ تن‌ اول‌ به‌ سبب‌ پیوند ولاء و دو تن‌ اخیر به‌سبب‌ ازدواج‌، به‌ جُعفی‌ معروف‌ شده‌اند.<ref>سمعانی، الانساب، ج‌ ۲، ص‌ ۶۸؛ نعمت‌اللّه صفری‌، دانشنامه جهان اسلام، مقاله "جعفی".</ref>