|
|
| خط ۱۰۸: |
خط ۱۰۸: |
| ===برهان دوم: صدیقین=== | | ===برهان دوم: صدیقین=== |
| {{اصلی|برهان صدیقین در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی}} | | {{اصلی|برهان صدیقین در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی}} |
| برهان صدیقین در اصطلاح به برهانی اطلاق می‌شود که بدون واسطه، [[انسان]] را به سوی [[حق تعالی]] رهنمون سازد و [[استدلال]] از ذات باری به خود باری باشد نه از آثار [[حق]] مثل [[برهان حدوث]] [[متکلمان]] که حدوث اثر ماده است و هکذا برهان ارسطو «[[برهان حرکت]]» یا [[برهان امکان]] که امکان هم از آثار وجود ممکن است<ref>البته در ابتدای کتاب توضیح داده شد که این نوع براهین نیز با تعریف خاص از برهان «لم» ذیل برهان لمی قرار خواهد گرفت.</ref>، بلکه [[روح]] و جوهر برهان صدیقین، استدلال از مطلق و صرف وجود است به وجود مطلق (واجب الوجود)<ref>{{عربی|إن الربانيين ينظرون إلى الوجود و يحققونه و يعلمون أنه أصل كل شيء ثم يصلون بالنظر إليه إلى أنه بحسب أصل حقيقته واجب الوجود}}، اسفار، ج۶ ص۱۴.</ref>.
| |
|
| |
| [[صدیقین]] جمع کلمه [[صدّیق]] و صدّیق، صیغه [[مبالغه]] است یعنی کسی که در راست گفتاری و [[صدق]] به [[مقام]] [[اعلی]] برسد، اما اینکه چرا به این [[برهان صدیقین]] اطلاق می‌شود دو وجه دارد:
| |
| #احتمال اینکه اولین و بهترین راه [[معرفت]] واجب‌الوجود همین راه است و بقیه راه‌ها خالی از [[کذب]] و [[ضعف]] نیستند.
| |
| #احتمال اینکه صدیقین (راستگاران) که از [[عبید]] خاص مقام [[ربوبی]] هستند. برای [[شناخت خدا]] این راه را [[انتخاب]] کردند.
| |
|
| |
| مرحوم [[امام]] در مواضع مختلف به تقریر [[برهان]] فوق پرداخته است و نوعاً آن را بالاتر از سنخ معرفت و برهان توصیف نموده و [[معتقد]] است که برهان مزبور در واقع محصول [[تفکر]] و [[سلوک]] [[علمی]] و [[معنوی]] است. تفکر در [[حق]] و [[اسماء و صفات]] و [[کمالات]] [[خدا]] نتیجه‌اش [[علم]] به وجود حق و انواع تجلیات است و از آن، علم به اعیان و مظاهر رخ دهد. در برهان صدیقین از طریق [[مشاهده]] [[ذات خداوند]]، أسماء و صفات نیز مشهود سالک قرار می‌گیرد.
| |
|
| |
| وی تصریح می‌کند که: «تا [[قلب]] در [[حجاب]] برهان است و قدم او تفکر است، به اوّل مرتبه صدّیقین نرسیده و چون از حجاب غلیظ علم و برهان رست، با تفکر سر و کاری ندارد و بی‌واسطه برهان، بلکه بی‌واسطه موجودی، در آخر کار و منتهای سلوک، به مشاهده [[جمال]] [[جمیل]] مطلق نایل گردد. این قسم برهان را «برهان صدّیقین» گوییم برای آن است که اگر صدیقی بخواهد مشاهدات خود را به صورت برهان در آورد و آنچه ذوقاً و شهوداً یافته به قالب الفاظ بریزد، این چنین شود، نه آنکه هر کس بدین برهان علم به ذات و تجلیّات آن پیدا کرد، از صدّیقین است، یا آنکه [[معارف]] صدّیقین از سنخ [[براهین]] است، منتها براهین مخصوصی. هیهات که [[علوم]] آنها از جنس تفکر باشد، یا مشاهدات آنها را با برهان و مقدمات آن مشابهتی»<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۱۹۱ و ۱۹۲.</ref>.
| |
|
| |
| امام در موضع دیگر با استناد به [[روایت]]: {{متن حدیث|اعْرِفُوا اللَّهَ بِاللَّهِ}} آن را دلیل [[برهان صدیقین]] می‌داند. و در تبیین آن ضمن نقل و رد چهار دیدگاه (۱. [[کلینی]]: [[تنزیه]] [[حق]] از غیر؛ ۲. [[صدوق]]: [[خدا]] [[خالق]] [[عقول]] و نفس‌ها و نیز فرستاده [[پیامبران]]؛ ۳. صدرا: طریق [[معرفت]] [[مشاهده]] یا تنزیه؛ ۴. [[فیض]]: [[شناخت]] نه با ماهیات و تعینات بلکه با جهات وجودیه)، خود دیدگاه پنجمی را طرح می‌کند که به موجب آن [[معرفت خدا]] با خدا تنها با [[سیر]] [[علمی]] و [[معنوی]] میسر است که انتهایش به [[خلع]] تمام تعینات وجودیه و علمیه منجر شود.
| |
|
| |
| ایشان تأکید می‌کند که: «[[انسان]] تا به قدم [[فکر]] و [[استدلال]] طالب حق و سائر إلی [[الله]] است، سیرش [[عقلی]] علمی است، و [[اهل معرفت]] و [[اصحاب]] [[عرفان]] نیست، بلکه در [[حجاب]] اعظم و اکبر واقع است، چه از ماهیات اشیاء نظر کند و حق را از آنها [[طلب]] کند، که حجب ظلمانیه است، و چه از وجودات آنها طلب کند، که حجب نورانیه است، که [[کلام]] مرحوم فیض ناظر به آن است. شرط اول تحقق سیر إلی الله خروج از [[بیت]] مظلم نفس و خودی و خود خواهی است تا آنکه منتهی شود به رفض کل تعیّنات عالم وجود، چه از خود و چه از غیر، که در منازل و مراحل بعد آن نیز از خود است. و پس از رفض مطلق، تجلی به الوهیّت و [[مقام]] الله، که مقام احدیت جمع [[اسماء]] ظهوری است، واقع شود، و {{متن حدیث|اعْرِفُوا اللَّهَ بِاللَّهِ}} به مرتبه نازله اوّلیه [[ظهور]] پیدا کند»<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۶۲۳ و ۶۲۴.</ref>.<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[خداشناسی توحیدی (مقاله)| مقاله «خداشناسی توحیدی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۱۳۳.</ref>
| |
|
| |
|
| ===برهان سوم: حدوث=== | | ===برهان سوم: حدوث=== |
