ابراهیم بن فضل در تراجم و رجال: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
وظیفهٔ شمارهٔ ۲
جز (جایگزینی متن - '\<div\sstyle\=\"background\-color\:\srgb\(252\,\s252\,\s233\)\;\stext\-align\:center\;\sfont\-size\:\s85\%\;\sfont\-weight\:\snormal\;\"\>(.*)\[\[(.*)\]\](.*)\"\'\'\'(.*)\'\'\'\"(.*)\<\/div\>\n\<div\sstyle\=\"background\-color\:\srgb\(255\,\s245\,\s227\)\;\stext\-align\:center\;\sfont\-size\:\s85\%\;\sfont\-weight\:\snormal\;\"\>(.*)\<\/div\>\n\n' به '{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = $2 | عنوان مدخل = $4 | مداخل مرتبط = $6 | پرسش مرتبط = }} ') |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۲) |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
ابراهیم بن فضل<ref>ر.ک: رجال الطوسی، ص۱۵۶، ش۱۷۲۱؛ نقد الرجال، ج۱، ص۷۸، ش۱۱۰؛ جامع الرواة، ج۱، ص۲۹؛ تعلیقة علی منهج المقال، ص۵۴؛ منتهی المقال، ج۱، ص۱۸۹، ش۶۳؛ طرائف المقال، ج۱، ص۳۹۸، ش۳۱۴۶؛ تنقیح المقال، ج۴، ص۲۴۸، ش۴۵۱؛ أعیان الشیعه، ج۲، ص۱۹۸، ش۳۱۳؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۲۵۸، ش۱۶۷؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۸۴، ش۳۹۰؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۴۴، ش۲۳۳ و ۲۳۵.</ref> در سند ۱ [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] و به نقل از کتاب [[تهذیب الأحکام]] دیده می‌شود: {{متن حدیث|عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} إِذَا زَنَى الْمَجْنُونُ أَوِ الْمَعْتُوهُ جُلِدَ الْحَدَّ وَ إِنْ كَانَ مُحْصَناً رُجِمَ. | ابراهیم بن فضل<ref>ر.ک: رجال الطوسی، ص۱۵۶، ش۱۷۲۱؛ نقد الرجال، ج۱، ص۷۸، ش۱۱۰؛ جامع الرواة، ج۱، ص۲۹؛ تعلیقة علی منهج المقال، ص۵۴؛ منتهی المقال، ج۱، ص۱۸۹، ش۶۳؛ طرائف المقال، ج۱، ص۳۹۸، ش۳۱۴۶؛ تنقیح المقال، ج۴، ص۲۴۸، ش۴۵۱؛ أعیان الشیعه، ج۲، ص۱۹۸، ش۳۱۳؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۲۵۸، ش۱۶۷؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۸۴، ش۳۹۰؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۴۴، ش۲۳۳ و ۲۳۵.</ref> در سند ۱ [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] و به نقل از کتاب [[تهذیب الأحکام]] دیده می‌شود: {{متن حدیث|عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} إِذَا زَنَى الْمَجْنُونُ أَوِ الْمَعْتُوهُ جُلِدَ الْحَدَّ وَ إِنْ كَانَ مُحْصَناً رُجِمَ. | ||
قُلْتُ وَ مَا الْفَرْقُ بَيْنَ الْمَجْنُونِ وَ الْمَجْنُونَةِ وَ الْمَعْتُوهِ وَ الْمَعْتُوهَةِ فَقَالَ الْمَرْأَةُ إِنَّمَا تُؤْتَى وَ الرَّجُلُ يَأْتِي وَ إِنَّمَا يَأْتِي إِذَا عَقَلَ كَيْفَ يَأْتِي اللَّذَّةَ وَ إِنَّ الْمَرْأَةَ إِنَّمَا تُسْتَكْرَهُ وَ يُفْعَلُ بِهَا وَ هِيَ لَا تَعْقِلُ مَا يُفْعَلُ بِهَا}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۹، ص۲۴۲ به گزارش از تهذیب الأحکام، ج۱۰، ص۱۹، ح۵۶.</ref> | قُلْتُ وَ مَا الْفَرْقُ بَيْنَ الْمَجْنُونِ وَ الْمَجْنُونَةِ وَ الْمَعْتُوهِ وَ الْمَعْتُوهَةِ فَقَالَ الْمَرْأَةُ إِنَّمَا تُؤْتَى وَ الرَّجُلُ يَأْتِي وَ إِنَّمَا يَأْتِي إِذَا عَقَلَ كَيْفَ يَأْتِي اللَّذَّةَ وَ إِنَّ الْمَرْأَةَ إِنَّمَا تُسْتَكْرَهُ وَ يُفْعَلُ بِهَا وَ هِيَ لَا تَعْقِلُ مَا يُفْعَلُ بِهَا}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۹، ص۲۴۲ به گزارش از تهذیب الأحکام، ج۱۰، ص۱۹، ح۵۶.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۴۳۴.</ref> | ||
==شرح حال [[راوی]]== | ==شرح حال [[راوی]]== | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
از تعدد این دو عنوان و ذکر جداگانه هر کدام در رجال شیخ طوسی، فهمیده می‌شود که این دو راوی مستقل هستند، چنان که [[رجالیان]] به آن تصریح کردند<ref>ر.ک: جامع الرواة، ج۱، ص۲۹؛ تنقیح المقال، ج۴، ص۲۴۸، ش۴۵۰ - ۴۵۱؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۲۵۸، ش۱۶۷؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۴۴، ش۲۳۳ -۲۳۵.</ref>؛ ولی بعضی [[اتحاد]] این دو عنوان را به صورت یک احتمال [[ضعیف]] مطرح کردند<ref>ر.ک: طرائف المقال، ج۱، ص۳۹۸، ش۳۱۴۵ - ۳۱۴۶؛ تعلیقة علی منهج المقال، ص۵۴.</ref>، درحالی که قرینه و شاهدی بر این ادعا اقامه نکردند؛ لکن این بحث در میان [[رجالیان]] مطرح شده که عنوان ابراهیم بن فضل که در اسناد شماری از [[روایات]] قرار گرفته، به کدام یک انصراف دارد؟ آیا به «ابراهیم بن الفضل هاشمی مدنی» یا «ابراهیم بن فضل مدنی»، ابواسحاق. | از تعدد این دو عنوان و ذکر جداگانه هر کدام در رجال شیخ طوسی، فهمیده می‌شود که این دو راوی مستقل هستند، چنان که [[رجالیان]] به آن تصریح کردند<ref>ر.ک: جامع الرواة، ج۱، ص۲۹؛ تنقیح المقال، ج۴، ص۲۴۸، ش۴۵۰ - ۴۵۱؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۲۵۸، ش۱۶۷؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۴۴، ش۲۳۳ -۲۳۵.</ref>؛ ولی بعضی [[اتحاد]] این دو عنوان را به صورت یک احتمال [[ضعیف]] مطرح کردند<ref>ر.ک: طرائف المقال، ج۱، ص۳۹۸، ش۳۱۴۵ - ۳۱۴۶؛ تعلیقة علی منهج المقال، ص۵۴.</ref>، درحالی که قرینه و شاهدی بر این ادعا اقامه نکردند؛ لکن این بحث در میان [[رجالیان]] مطرح شده که عنوان ابراهیم بن فضل که در اسناد شماری از [[روایات]] قرار گرفته، به کدام یک انصراف دارد؟ آیا به «ابراهیم بن الفضل هاشمی مدنی» یا «ابراهیم بن فضل مدنی»، ابواسحاق. | ||
[[محقق اردبیلی]]، [[علامه مامقانی]] و [[آیت الله خویی]] تصریح کردند که مقصود از ابراهیم بن فضل در [[اسناد روایات]]، ابراهیم بن فضل هاشمی مدنی است<ref>ر.ک: جامع الرواة، ج۱، ص۲۹؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۴۴ (ش ۲۳۳) و ۲۴۵ (ش۲۳۵)؛ تنقیح المقال، ج۴، ص۲۴۹، ش۴۵۱. </ref>؛ ولی [[علامه شوشتری]] در آن تشکیک کرده: {{عربی|أنها کلها بلفظ ابراهیم بن الفضل فمن أین إرداة الهاشمی هذا بها؟ و لعله ابراهیم بن الفضل المدنی أبواسحاق الذی عده الشیخ أیضاً فی أصحاب الصادق{{ع}} بعد هذا بلا فصل}}<ref>قاموس الرجال، ج۱، ص۲۵۸، ش۱۶۷.</ref> | [[محقق اردبیلی]]، [[علامه مامقانی]] و [[آیت الله خویی]] تصریح کردند که مقصود از ابراهیم بن فضل در [[اسناد روایات]]، ابراهیم بن فضل هاشمی مدنی است<ref>ر.ک: جامع الرواة، ج۱، ص۲۹؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۴۴ (ش ۲۳۳) و ۲۴۵ (ش۲۳۵)؛ تنقیح المقال، ج۴، ص۲۴۹، ش۴۵۱. </ref>؛ ولی [[علامه شوشتری]] در آن تشکیک کرده: {{عربی|أنها کلها بلفظ ابراهیم بن الفضل فمن أین إرداة الهاشمی هذا بها؟ و لعله ابراهیم بن الفضل المدنی أبواسحاق الذی عده الشیخ أیضاً فی أصحاب الصادق{{ع}} بعد هذا بلا فصل}}<ref>قاموس الرجال، ج۱، ص۲۵۸، ش۱۶۷.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۴۳۴-۴۳۶.</ref> | ||
==تحقیق== | ==تحقیق== | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
چنان که [[مشاهده]] می‌شود [[حدیث]] مذکور، از سه طریق نقل گردیده و سه سند دارد. در سند یکم {{عربی|"ابراهیم الفضل عن ابان بن تغلب"}}؛ اما در دو سند دیگر {{عربی|"ابراهیم بن الفضل الهاشمی عن ابان بن تغلب"}} ذکر شده است، بنابراین در هر سندی که ابراهیم بن فضل از ابان بن تغلب [[روایت]] کند (از جمله روایت [[تفسیر کنز الدقائق]])، مراد از آن ابراهیم بن فضل هاشمی است. | چنان که [[مشاهده]] می‌شود [[حدیث]] مذکور، از سه طریق نقل گردیده و سه سند دارد. در سند یکم {{عربی|"ابراهیم الفضل عن ابان بن تغلب"}}؛ اما در دو سند دیگر {{عربی|"ابراهیم بن الفضل الهاشمی عن ابان بن تغلب"}} ذکر شده است، بنابراین در هر سندی که ابراهیم بن فضل از ابان بن تغلب [[روایت]] کند (از جمله روایت [[تفسیر کنز الدقائق]])، مراد از آن ابراهیم بن فضل هاشمی است. | ||
ثانیاً ابراهیم بن فضل مدنی، ابو اسحاق از [[راویان]] [[عامه]] است و در کتب [[روایی]] [[شیعه]]، [[حدیثی]] از وی نقل نشده، بلکه نامش در [[کتب رجالی]] و روایی [[اهل سنت]] آمده است<ref>{{عربی|إبراهیم بن الفضل المدنی یکنی أبا إسحاق المخزومی؛... ضعیف الحدیث لا یکتب حدیثه...}}؛ (الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۲۳۰، ش۶۴)؛ {{عربی|ثم رأیت فی ترجمة إبراهیم بن الفضل المدنی أحد الضعفاء من مناکیره...}}. (فتح الباری، ج۱۰، ص۴۸۶)؛ نیز ر.ک: عمدة القاری، ج۲۰، ص۲۵۹؛ تهذیب الکمال، ج۲، ص۱۶۵، ش۲۲۴.</ref> | ثانیاً ابراهیم بن فضل مدنی، ابو اسحاق از [[راویان]] [[عامه]] است و در کتب [[روایی]] [[شیعه]]، [[حدیثی]] از وی نقل نشده، بلکه نامش در [[کتب رجالی]] و روایی [[اهل سنت]] آمده است<ref>{{عربی|إبراهیم بن الفضل المدنی یکنی أبا إسحاق المخزومی؛... ضعیف الحدیث لا یکتب حدیثه...}}؛ (الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۲۳۰، ش۶۴)؛ {{عربی|ثم رأیت فی ترجمة إبراهیم بن الفضل المدنی أحد الضعفاء من مناکیره...}}. (فتح الباری، ج۱۰، ص۴۸۶)؛ نیز ر.ک: عمدة القاری، ج۲۰، ص۲۵۹؛ تهذیب الکمال، ج۲، ص۱۶۵، ش۲۲۴.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۴۳۶-۴۳۷.</ref> | ||
==طبقه [[راوی]]== | ==طبقه [[راوی]]== | ||
از [[تاریخ]] ولادت و [[وفات]] راوی اطلاعی در دست نیست؛ لکن [[شیخ طوسی]] وی را از [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} به شمار آورده<ref>ر.ک: رجال الطوسی، ص۱۵۶، ش۱۷۲۱.</ref> و در [[اسناد روایات]] هم از آن [[حضرت]] [[حدیث]] نقل کرده است<ref>{{متن حدیث|... عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ: إِذَا سَبَّبَ اللَّهُ لِلْعَبْدِ الرِّزْقَ فِي أَرْضٍ جَعَلَ لَهُ فِيهَا حَاجَةً}}؛ (المحاسن، ج۲، ص۳۴۵، ح۳).</ref>. | از [[تاریخ]] ولادت و [[وفات]] راوی اطلاعی در دست نیست؛ لکن [[شیخ طوسی]] وی را از [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} به شمار آورده<ref>ر.ک: رجال الطوسی، ص۱۵۶، ش۱۷۲۱.</ref> و در [[اسناد روایات]] هم از آن [[حضرت]] [[حدیث]] نقل کرده است<ref>{{متن حدیث|... عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ: إِذَا سَبَّبَ اللَّهُ لِلْعَبْدِ الرِّزْقَ فِي أَرْضٍ جَعَلَ لَهُ فِيهَا حَاجَةً}}؛ (المحاسن، ج۲، ص۳۴۵، ح۳).</ref>. | ||
[[آیت الله بروجردی]]، ابراهیم بن فضل را در طبقه پنجم قرار داده است<ref>ر.ک: الموسوعة الرجالیه (طبقات رجال الکافی)، ص۳۱.</ref> | [[آیت الله بروجردی]]، ابراهیم بن فضل را در طبقه پنجم قرار داده است<ref>ر.ک: الموسوعة الرجالیه (طبقات رجال الکافی)، ص۳۱.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۴۳۷.</ref> | ||
==استادان و [[شاگردان راوی]]== | ==استادان و [[شاگردان راوی]]== | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
۲. [[روایت]] [[ابن ابی عمیر]] از ایشان است، که [[شیخ طوسی]] درباره‌اش می‌نویسد: {{عربی|و کان من أوثق الناس عند الخاصة و العامة، و أنسکهم نسکاً، و أورعهم و أعبدهم}}<ref>الفهرست (طوسی)، ص۴۰۴، ش۶۱۸.</ref>؛ نیز می‌نگارد: {{عربی|... ما یرویه محمد بن أبی عمیر، و... من الثقات الذین عرفوا بأنهم لا یروون و لا یرسلون إلا عمن یوثق به}}<ref>عدة الأصول، ج۱، ص۱۵۴.</ref>. | ۲. [[روایت]] [[ابن ابی عمیر]] از ایشان است، که [[شیخ طوسی]] درباره‌اش می‌نویسد: {{عربی|و کان من أوثق الناس عند الخاصة و العامة، و أنسکهم نسکاً، و أورعهم و أعبدهم}}<ref>الفهرست (طوسی)، ص۴۰۴، ش۶۱۸.</ref>؛ نیز می‌نگارد: {{عربی|... ما یرویه محمد بن أبی عمیر، و... من الثقات الذین عرفوا بأنهم لا یروون و لا یرسلون إلا عمن یوثق به}}<ref>عدة الأصول، ج۱، ص۱۵۴.</ref>. | ||
٣. روایت [[جعفر بن بشیر]] از ایشان است<ref>ر.ک: من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۲۶۵، ح۲۳۸۸.</ref>، که [[نجاشی]] درباره‌اش می‌نویسد: {{عربی|"جعفر بن بشیر ابومحمد البجلی الوشاء من زهاد أصحابنا و عبادهم و نساکهم و کان ثقة... کان أبو العباس بن نوح یقول: کان یلقب فتحة العلم<ref>درباره ضبط این جمله چند قول است: أ. {{عربی|فقحة العلم، بالفاء و القاف و الحاء بمعنی زهر العلم}}. ب. {{عربی|نفحة العلم، بالنون و الحاء المهملة بمعنی أن العلم ینفح من فیه؛ من نفح الطین إذا فاح}}. ج. {{عربی|ققة العلم، بالقاف المضمومة و الفاء المشددة المفتوحة بمعنی الوعاء و کونه وعاء للعلم بکثرة العلم}}. (ر.ک: تنقیح المقال، ج۱، ص۲۱۴، طبع حجری (تقریرات ثلاثه)، پانوشت ص۱۰۶).</ref>، روی عن الثقات و رووا عنه}}<ref>رجال النجاشی، ص۱۱۹، ش۳۰۴.</ref> | ٣. روایت [[جعفر بن بشیر]] از ایشان است<ref>ر.ک: من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۲۶۵، ح۲۳۸۸.</ref>، که [[نجاشی]] درباره‌اش می‌نویسد: {{عربی|"جعفر بن بشیر ابومحمد البجلی الوشاء من زهاد أصحابنا و عبادهم و نساکهم و کان ثقة... کان أبو العباس بن نوح یقول: کان یلقب فتحة العلم<ref>درباره ضبط این جمله چند قول است: أ. {{عربی|فقحة العلم، بالفاء و القاف و الحاء بمعنی زهر العلم}}. ب. {{عربی|نفحة العلم، بالنون و الحاء المهملة بمعنی أن العلم ینفح من فیه؛ من نفح الطین إذا فاح}}. ج. {{عربی|ققة العلم، بالقاف المضمومة و الفاء المشددة المفتوحة بمعنی الوعاء و کونه وعاء للعلم بکثرة العلم}}. (ر.ک: تنقیح المقال، ج۱، ص۲۱۴، طبع حجری (تقریرات ثلاثه)، پانوشت ص۱۰۶).</ref>، روی عن الثقات و رووا عنه}}<ref>رجال النجاشی، ص۱۱۹، ش۳۰۴.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۴۳۹-۴۴۱.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||