ذلت در معارف و سیره سجادی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ذلت است. ذلت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ذلت در قرآن - ذلت در معارف دعا و زیارات - ذلت در معارف و سیره سجادی - ذلت در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
ذُلّ و ذِلّت هر دو به معنی کوچکی، خواری و ضدعزّت است. قرآن کریم درباره عزت خدای متعال توصیفات مکرّر و متعددی دارد؛ از جمله: ﴿فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعًا﴾[۱]؛ ﴿وَلَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ﴾[۲]. خدای متعال بر همه چیز توانا و عزیز است و همه‌چیز و همه دشواری‌ها در مقابل قدرت او ضعیف و ذلیل است. امام سجاد (ع) بیان می‌دارد: «ذَلَّتْ لِقُدْرَتِكَ الصِّعَابُ»[۳]؛ به قدرت تو دشواری‌ها رام و هموار گردد.
ذلت در برابر عظمت و قدرت خداوند پسندیده است. امام سجاد (ع) از خدای متعال خضوع و مذلّت در پیشگاهش را خواستار است: «وَ أَعِنَّا فِي نَهَارِهِ عَلَى صِيَامِهِ، وَ فِي لَيْلِهِ عَلَى الصَّلَاةِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَيْكَ، وَ الْخُشُوعِ لَكَ، وَ الذِّلَّةِ بَيْنَ يَدَيْكَ»[۴]؛ «ما را یاری ده که روزهایش (ماه رمضان) را روزه بداریم و شب هایش را به تضرع و خشوع و مذلت در پیشگاه تو به سحر رسانیم». امام سجاد (ع) به ما می‌آموزد که اگر کسی از غیر خدا طلب عزّت کند جز ذلّت و خواری نصیبش نشود[۵]. و از خدا می‌طلبد که به سبب ارتباط با او وی را از ذلّت رهانیده و عزیز گرداند[۶] و البته عزّت در بین مردم نباید چنان باشد که انسان ذلّت خویش در نزد خدا را فراموش نماید: «بار خدایا، مرا در برابر خود ذلیل گردان و در نزد بندگانت عزیز دار. چون با تو خلوت کنم فروتنی‌ام بخش و در میان بندگان خود سرافراز دار»[۷].
اما ذلّت در برابر غیر خدا ناپسند است. امام عرضه می‌دارد: «ای خدا مرا از ذلت و رنج در پناه خود دار»[۸]. از نظر امام سجاد (ع) تجاوز از حدود گناه، نیاز، استعانت از دیگران هنگام اضطرار، تضرع در مقابل دیگران هنگام بینوایی و یا ترس، و وامداری از جمله علل ذلت و خواری است: «بار خدایا من چون پیروی از هوای نفس را از حد گذرانیده‌ام آفریده‌ای ذلیلم»[۹]. مرا میازمای که به هنگام اضطرار از جز تو یاری جویم و به هنگام بینوایی به پیشگاه جز تو خاضع شوم و به هنگام ترس در برابر جز تویی تضرع کنم تا مستحق خذلان و منع و اعراض گردم[۱۰]. از تو زنهار می‌خواهم ذلّت وامداری در این جهان و از تبعات و عواقب آن پس از مرگ[۱۱].[۱۲].[۱۳]
منابع
پانویس
- ↑ «عزّت همگی از آن خداوند است» سوره فاطر، آیه ۱۰.
- ↑ «و بگو سپاس خداوند را که نه فرزندی گزیده است و نه او را در فرمانروایی انبازی و نه او را از سر زبونی، سرپرستی است و او را چنان که باید بزرگ می‌دار!» سوره اسراء، آیه ۱۱۱.
- ↑ دعای ۷.
- ↑ دعای ۴۴.
- ↑ نیایش بیست‌وهشتم.
- ↑ نیایش بیست‌و‌پنجم.
- ↑ نیایش چهل‌وهفتم.
- ↑ نیایش چهل‌وهفتم.
- ↑ نیایش بیست‌و‌پنجم.
- ↑ نیایش بیستم.
- ↑ نیایش سی‌ام.
- ↑ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵، چاپ دوم؛ قاموس قرآن، سیدعلی‌اکبر قرشی، دارالکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۷۱، چاپ ششم؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
- ↑ شیرزاد، امیر، مقاله «ذلت»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۴۰.