سنگ‌دلی در حدیث

روایات مربوطه

یکی از یاران اهل بیت (ع) از آنان نقل کرده است که: "در زمره سخنانی که خداوند با موسی (ع) فرمود آن بود که گفت: ای موسی! در دنیا آرزوی خود را طولانی مگردان که قلبت سخت می‌شود، و سخت‌دل از من دور است" ^[۱]؛
امام صادق (ع) فرمودند: "مسیح (ع) می‌گفت: سخن در غیر یاد خدا بسیار مگوئید، چرا که آنان که بسیار در غیر یاد خدا سخن می‌گویند قلب‌هایشان سخت و سنگین می‌شود، امّا خود بر این مطلب واقف نیستند" ^[۲]؛
فرزند یکی از یاران امام صادق (ع) از دنیا رفت و امام برای تشییع او، بر سر جنازه حاضر شدند. در این حال چون جنازه را در لحد نهادند، آن مرد جلور فت تا خاک بر مرده ریزد. امام امّا دو شانه او را گرفت و فرمود: تو و هرکس که با این مرده خویشی نزدیک دارد خاک بر او مریزید. یاران حضرت پرسیدند: ای فرزند پیامبر خدا! آیا تنها در مورد این جسد خاصّ است که شما از انجام این کار نهی می‌فرمائید؟ امام فرمودند: خیر! همه شما را از آنکه بر خویشان نزدیک خویش خاک ریزید باز می‌دارم؛ چه این کار موجب سنگدلی می‌شود، و هرکس سنگدل باشد از پروردگارش به‌دور است" ^[۳]؛
در سفارش امام باقر (ع) به جابر چنین آمده بود که: "... به‌وسیله ازدیاد یاد خدا در تنهائی‌ها خود را در معرض نرمش دل قرار ده... و از غفلت از یاد او برحذر باش که این غفلت قساوت و سختی‌دل به همراه خواهد داشت" ^[۴]؛
در وصیت پیامبر اکرم (ص) به امیرالمؤمنین (ع) آمده بود که: "ای علی! چهار صفت نشانگر بدبختی انسان است: خشکی چشم، و سختی قلب، و بلندی آرزو، و عشق به زنده ماندن همیشگی"^[۵]^[۶].

منابع

مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی ج۲

پانویس

↑ « عَنْ عَلِيِّ بْنِ عِيسَى رَفَعَهُ قَالَ: فِيمَا نَاجَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مُوسَى (ع) يَا مُوسَى لَا تُطَوِّلْ فِي الدُّنْيَا أَمَلَكَ فَيَقْسُوَ قَلْبُكَ وَ الْقَاسِي الْقَلْبِ مِنِّي بَعِيدٌ»؛ اصول کافی، ج۲، ص۳۲۹.
↑ « عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: كَانَ الْمَسِيحُ (ع) يَقُولُ لَا تُكْثِرُوا الْكَلَامَ‌ فِي‌ غَيْرِ ذِكْرِ اللَّهِ‌ فَإِنَّ الَّذِينَ يُكْثِرُونَ الْكَلَامَ فِي غَيْرِ ذِكْرِ اللَّهِ قَاسِيَةٌ قُلُوبُهُمْ وَ لَكِنْ لَا يَعْلَمُونَ‌»؛ بحار الأنوار، ج۱۴، ص۳۳۱.
↑ « عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ: مَاتَ لِبَعْضِ أَصْحَابِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) وَلَدٌ فَحَضَرَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) جِنَازَتَهُ فَلَمَّا أُلْحِدَ تَقَدَّمَ‌ أَبُوهُ‌ لِيَطْرَحَ‌ عَلَيْهِ التُّرَابَ فَأَخَذَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) بِكَفَّيْهِ وَ قَالَ لَا تَطْرَحْ عَلَيْهِ التُّرَابَ وَ مَنْ كَانَ مِنْهُ ذَا رَحِمٍ فَلَا يَطْرَحْ عَلَيْهِ التُّرَابَ. فَقُلْنَا يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَ تَنْهَى عَنْ هَذَا وَحْدَهُ؟ فَقَالَ أَنْهَاكُمْ أَنْ تَطْرَحُوا التُّرَابَ عَلَى ذَوِي الْأَرْحَامِ فَإِنَّ ذَلِكَ يُورِثُ الْقَسْوَةَ وَ مَنْ قَسَا قَلْبُهُ بَعُدَ مِنْ رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ بحار الأنوار، ج۷۹، ص۳۵.
↑ « فِی وَصِيَّتِهِ الإمَامِ‌ الْبَاقِرِ (ع) لِجَابِرٍ ... وَ تَعَرَّضْ‌ لِرِقَّةِ الْقَلْبِ‌ بِكَثْرَةِ الذِّكْرِ فِي الْخَلَوَاتِ ... وَ إِيَّاكَ وَ الْغَفْلَةَ فَفِيهَا تَكُونُ قَسَاوَةُ الْقَلْبِ»؛ بحار الأنوار، ج۷۵، ص۱۶۴.
↑ « فِي وَصِيَّةِ النَّبِيِّ (ص) إِلَى عَلِيٍّ (ع)‌ يَا عَلِيُّ أَرْبَعُ‌ خِصَالٍ‌ مِنَ‌ الشَّقَاءِ جُمُودُ الْعَيْنِ وَ قَسَاوَةُ الْقَلْبِ وَ بُعْدُ الْأَمَلِ وَ حُبُّ الْبَقَاءِ»؛ بحار الأنوار، ج۶۷، ص۵۲.
↑ مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ج۲، ص ۲۱۹-۲۲۱.

[1] « عَنْ عَلِيِّ بْنِ عِيسَى رَفَعَهُ قَالَ: فِيمَا نَاجَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مُوسَى (ع) يَا مُوسَى لَا تُطَوِّلْ فِي الدُّنْيَا أَمَلَكَ فَيَقْسُوَ قَلْبُكَ وَ الْقَاسِي الْقَلْبِ مِنِّي بَعِيدٌ»؛ اصول کافی، ج۲، ص۳۲۹.

[2] « عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: كَانَ الْمَسِيحُ (ع) يَقُولُ لَا تُكْثِرُوا الْكَلَامَ‌ فِي‌ غَيْرِ ذِكْرِ اللَّهِ‌ فَإِنَّ الَّذِينَ يُكْثِرُونَ الْكَلَامَ فِي غَيْرِ ذِكْرِ اللَّهِ قَاسِيَةٌ قُلُوبُهُمْ وَ لَكِنْ لَا يَعْلَمُونَ‌»؛ بحار الأنوار، ج۱۴، ص۳۳۱.

[3] « عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ: مَاتَ لِبَعْضِ أَصْحَابِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) وَلَدٌ فَحَضَرَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) جِنَازَتَهُ فَلَمَّا أُلْحِدَ تَقَدَّمَ‌ أَبُوهُ‌ لِيَطْرَحَ‌ عَلَيْهِ التُّرَابَ فَأَخَذَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) بِكَفَّيْهِ وَ قَالَ لَا تَطْرَحْ عَلَيْهِ التُّرَابَ وَ مَنْ كَانَ مِنْهُ ذَا رَحِمٍ فَلَا يَطْرَحْ عَلَيْهِ التُّرَابَ. فَقُلْنَا يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَ تَنْهَى عَنْ هَذَا وَحْدَهُ؟ فَقَالَ أَنْهَاكُمْ أَنْ تَطْرَحُوا التُّرَابَ عَلَى ذَوِي الْأَرْحَامِ فَإِنَّ ذَلِكَ يُورِثُ الْقَسْوَةَ وَ مَنْ قَسَا قَلْبُهُ بَعُدَ مِنْ رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ بحار الأنوار، ج۷۹، ص۳۵.

[4] « فِی وَصِيَّتِهِ الإمَامِ‌ الْبَاقِرِ (ع) لِجَابِرٍ ... وَ تَعَرَّضْ‌ لِرِقَّةِ الْقَلْبِ‌ بِكَثْرَةِ الذِّكْرِ فِي الْخَلَوَاتِ ... وَ إِيَّاكَ وَ الْغَفْلَةَ فَفِيهَا تَكُونُ قَسَاوَةُ الْقَلْبِ»؛ بحار الأنوار، ج۷۵، ص۱۶۴.

[5] « فِي وَصِيَّةِ النَّبِيِّ (ص) إِلَى عَلِيٍّ (ع)‌ يَا عَلِيُّ أَرْبَعُ‌ خِصَالٍ‌ مِنَ‌ الشَّقَاءِ جُمُودُ الْعَيْنِ وَ قَسَاوَةُ الْقَلْبِ وَ بُعْدُ الْأَمَلِ وَ حُبُّ الْبَقَاءِ»؛ بحار الأنوار، ج۶۷، ص۵۲.

[6] مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ج۲، ص ۲۱۹-۲۲۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]