نمایش مبدأ برای بحث:ازدواج پیامبر خاتم با حضرت خدیجه در تاریخ اسلامی

==[[ازدواج پیامبر اکرم]]{{صل}} با [[حضرت خدیجه]]==
بر اساس روایات مشهور، پیامبر در ۲۵ سالگی پس از بازگشت از [[سفر]] تجارتی شام، با حضرت خدیجه [[ازدواج]] کرد <ref>ابن سعد، ج۸، ص۱۳؛ بلاذری، ج۱، ص۱۰۷؛ مسعودی، ج۲، ص۲۸۲.</ref>. [[ابن هشام]]<ref>ابن هشام، ج۱، ص۱۹۹.</ref> علت این [[ازدواج]] را از قول [[ابن اسحاق]] چنین نقل می‌کند: پس از بازگشت پیامبر از سفر تجارتی، مَیسَرِه [[غلام]] حضرت خدیجه، [[کرامات]] و معجزاتی را که از [[حضرت]] دیده بود، برای [[خدیجه]] نقل و وی را به [[ازدواج با پیامبر]] [[ترغیب]] کرد. خدیجه پس از [[آگاهی]] از [[امانتداری]] و [[راست‌گویی]] آن حضرت، به دنبال او فرستاد و گفت: به دلیل فامیلی و [[شرف]] و بزرگی تو و [[حسن]] [[امانت]] و [[اخلاق]] نیکویت، می‌خواهم با تو [[ازدواج]] کنم.

داستان ازدواج در بیشتر کتاب‌های [[تاریخی]] تقریبا همین گونه آمده است، ولی برخی منابع نیز در این باره داستان سرایی کرده‌اند<ref>استر آبادی، ص۵۵.</ref>

به [[یقین]]، از یک سو [[حضرت خدیجه]] به دلیل [[اخلاق نیک]] و [[پسندیده]] و امانتداری [[پیامبر]] و نیز راست‌گویی و [[خوش خویی]] و درستکاری‌اش او را‌ طلبید و خود را به عنوان [[همسر]] او پیشنهاد کرد<ref>طبری، ج۲، ص۲۸۰.</ref> و از آن سوی، [[رسول خدا]]{{صل}} نیز به دلیل [[عفاف]] و [[پاکدامنی]] خدیجه پیشنهاد او را پذیرفت و سپس این موضوع را با عموهایش در میان نهاد. [[ابوطالب]]، [[حمزه]] و دیگر عموهایش نزد [[پدر]] یا عموی خدیجه رفتند و از او خواستگاری کردند. ابوطالب در مجلس خواستگاری، پس از [[حمد]] و [[سپاس]] [[خداوند]] گفت: شما به [[خویشاوندی]] [[محمد]] با خود آگاهید و اینک او، [[خدیجه دختر خویلد]] را خواستگاری کرده و کابینی برایش نهاده که از [[مال]] من، چه نقد و چه مدت دار، فلان مقدار پرداخته خواهد شد. به [[خدا]] [[سوگند]] که پس از این برای او خبری بزرگ و شرافتی ارجمند خواهد بود. آنگاه خدیجه را به همسری رسول خدا{{صل}} درآورد<ref>ابن‌شهرآشوب، ج۱، ص۳۹؛ شامی، ج۲، ص۱۶۵؛ قسطلانی، المواهب، ج۱، ص۱۰۱.</ref>.

حضرت خدیجه پیش از [[رسالت پیامبر]]، [[شهرت]] و اعتبار خوبی داشت و این شهرت و اعتبار خود را صرف دعوت [[پیامبر اکرم]]{{صل}} کرد. رسول خدا{{صل}} نیز به او ارادت داشت و [[احترام]] خاصی برای او قائل بود و در [[مدح]] او سخن بسیار می‌گفت. [[قاسم]]، [[طیب]]، [[طاهر]] و حضرت [[صدیقه طاهره]] [[فاطمه زهرا]]{{س}}، از خدیجه کبری{{س}} هستند. نخستین فرزند رسول خدا{{صل}} از [[حضرت خدیجه]]، [[قاسم]] بود که [[کنیه]] [[ابوالقاسم]] از نام این [[کودک]] است<ref>ابن سعد، ج۳، ص۴.</ref>.<ref>[[رمضان محمدی|محمدی، رمضان]]، [[دانشنامه سیره نبوی (کتاب)|مقاله «محمد رسول الله»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص:۳۹.</ref>

==[[مراسم]] خواستگاری‌==
[[خدیجه]] شریف‌ترین، ثروتمندترین و [[زیباترین]] [[زنان]] [[قریش]] بود. در [[جاهلیت]] به «[[طاهره]]»<ref>بنگرید: الاصابه، ج۴، ص۲۸۱- ۲۸۲؛ تاریخ الاسلام (ذهبی)، ج۲، ص۱۵۲؛ تهذیب الاسماء و اللغات، ج۲، ص۳۴۲؛ سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۱۱۱؛ الروض الانف، ج۱، ص۲۱۵؛ تاریخ الخمیس، ج۱، ص۲۶۴.</ref> معروف بود و او را «[[سیده]] قریش» می‌خواندند. همه مردان قریش خواهان همسری او بودند<ref>بنگرید: البدایة و النهایه، ج۲، ص۲۹۴؛ بهجة المحافل، ج۱، ص۴۷؛ سیره ابن هشام، ج۱، ص۲۰۱؛ تاریخ الخمیس، ج۱، ص۲۶۳؛ الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۳۱.</ref>. بزرگان [[قوم]] از او [[خواستگاری]] کردند و [[اموال]] فراوانی به او پیشنهاد نمودند. از جمله باید از [[عقبة بن ابی معیط]]، [[صلت بن ابی یهاب]]، [[ابو جهل]] و [[ابو سفیان]] نام برد<ref>بحار الانوار، ج۱۶، ص۲۲.</ref>. خدیجه همه را رد و [[محمّد]] را [[انتخاب]] کرد که او را به [[اخلاق]] کریمانه، [[شرافت نفس]] و [[سجایای اخلاقی]] می‌شناخت. تقریبا به سبب انبوهی از [[روایات]] که همدیگر را تقویت می‌کنند، [[یقین]] داریم که ابتدا خدیجه [[تمایل]] خود را به [[ازدواج با پیامبر]]{{صل}} اظهار کرد<ref>کشف الغمّه، ج۲، ص۱۳۹؛ سیره حلبی، ج۱، ص۱۳۸؛ تاریخ الخمیس، ج۱، ص۲۶۴.</ref>.

[[ابوطالب]] با [[خانواده]] و شماری از مردان قریش برای خواستگاری از خدیجه نزد ولی‌اش که عموی او [[عمرو بن اسد]] بود، رفت. [[پدر]] خدیجه در جنگ‌های‌ [[فجار]] یا پیش از آن کشته شده بود.

روایات دیگری که می‌گوید: [[ابو طالب]] برای خواستگاری خدیجه نزد [[ورقة بن نوفل]] و عمویش، یا فقط نزد ورقه رفت<ref>الکافی، ج۵، ص۳۷۴؛ سیره حلبی، ج۱، ص۱۲۹.</ref>؛ از نظر ما مردود است؛ زیرا علاوه بر این که در مورد [[روایت]] نخست و خواستگاری از عمرو بن اسد [[اجماع]] وجود دارد<ref>سیره حلبی، ج۱، ص۱۳۷.</ref> حضور ورقه در قضایای مربوط به [[پیغمبر]]{{صل}} ما را وامی‌دارد که در [[شخصیت حقیقی]] یا اسطوره‌ای وی به شدّت تردید کنیم. همان نقشی که یک بار به پدر خدیجه داده می‌شود و بار دیگر به عمویش، بار سوم با همان کلمات و جمله‌ها و حتی مواضع و حرکات به ورقه داده می‌شود<ref>سیره حلبی، ج۱، ص۱۳۷.</ref>.

به هر حال، [[ابو طالب]] به [[خواستگاری]] [[خدیجه]] رفت نه آن چنان که ابن هشام می‌گوید: [[حمزه]]<ref>بنگرید: سیره ابن هشام، ج۱، ص۲۰۱؛ سیره حلبی، ج۱، ص۱۳۸.</ref>.زیرا از یک سو با [[منزلت]] و [[سیادت]] ابو طالب در میان [[قریش]] [[هماهنگی]] ندارد و از سوی دیگر حمزه فقط دو یا چهار سال از [[پیغمبر]] بزرگ‌تر بود. چنان که مخالف [[عقیده]] عموم مورّخان نیز هست. به نظر می‌رسد که دست‌هایی تلاش کرده تا به گونه‌ای این [[فضیلت]] را از ابو طالب سلب و به دیگران منسوب کنند. اگر چه تلاش ناموفق و نامیمونی است.
مطابق مشهور ابو طالب پانزده سال پیش از [[بعثت رسول اکرم]]{{صل}} خدیجه را برای برادرزاده‌اش خواستگاری کرد. او بنا به نقل مورّخان در [[خطبه]] خواستگاری گفت:
[[سپاس]] خدای این [[خانه]] را که ما را از [[فرزندان]] ابراهیم و [[نسل]] [[اسماعیل]] قرار داد و ما را در [[حرم]] [[امن]] فرود آورد، و ما را [[حاکمان]] بر [[مردم]] ساخت، و ما را در شهری که در آن [[زندگی]] می‌کنیم، گرامی داشت.

سپس این برادرزاده‌ام با هیچ کدام از مردان قریش مقایسه نمی‌شود، مگر این که بر او [[برتری]] دارد و با هیچ فردی [[قیاس]] نمی‌شود، مگر این که از او باعظمت‌تر است. همتایی در میان [[خلق]] ندارد، اگر چه از نظر [[مال]]، [[تهیدست]] است و [[ثروت]] اندک دارد؛ ثروت، بهره دگرگون و سایه گذر است. او را تمایلی به خدیجه هست. نزد تو آمده‌ایم تا با [[رضایت]] و دستور خودش، او را از تو خواستگاری کنیم. کابین او بر عهده خودم است و هر چه بخواهید، فعلا یا بعدا از مال خود می‌پردازم.
به خدای این خانه [[سوگند]]، او را بهره‌ای [[عظیم]] است و [[دینی]] گسترده و رأیی کامل<ref>الکافی، ج۵، ص۳۷۴؛ بحار الانوار، ج۱۶، ص۱۴؛ مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۴۲؛ سیره حلبی، ج۱، ص۱۳۹؛ تاریخ یعقوبی؛ ج۲، ص۲۰؛ تاریخ الخمیس، ج۱، ص۲۶۴.</ref>.<ref>[[سید جعفر مرتضی عاملی|عاملی، سید جعفر مرتضی]]، [[سیرت جاودانه ج۱ (کتاب)|سیرت جاودانه ج۱]]، ص ۲۰۸.</ref>.

==مهریه خدیجه‌==
به هر حال [[ابو طالب]]، چنان که به [[صراحت]] از [[خطبه]] [[خواستگاری]] به دست می‌آید، کابین [[خدیجه]] را از [[مال]] خود [[تعهّد]] کرد، امّا خدیجه نپذیرفت و آن را از مال خودش تضمین نمود. برخی گفتند: شگفتا! مهریه برای مردان و بر عهده [[زنان]]؟! [[ابو طالب]] به [[خشم]] آمد و گفت: اگر مثل برادرزاده من باشند، مردان را با گران‌ترین قیمت‌ها و بالاترین کابین‌ها می‌خواهند و هرگاه مردان، همانند شما باشند، کسی با آنان [[ازدواج]] نمی‌کند، مگر با مهریه‌های بسیار گران.
برخی [[روایات]] می‌رساند که [[رسول خدا]]{{صل}}، خودش بیست بچه شتر ماده را مهر خدیجه کرد. این [[روایت]] با آنچه گذشت، منافاتی ندارد، چه ممکن است، ابو طالب، مهریه را تضمین کرده باشد یا فقط خدیجه بدون ابو طالب یا خدیجه برای ابو طالب.

برخی گفته‌اند که علی{{ع}} مهریه خدیجه را تعهّد کرد. گفته‌اند: این سخن‌ غلط است؛ زیرا بنا بر همه اقوال مربوط به عمر آن [[حضرت]]، در این [[زمان]] هنوز علی{{ع}} به [[دنیا]] نیامده بود<ref>سیره حلبی، ج۱، ص۱۳۹؛ سیره مغلطای، ص۱۲؛ الاوائل، ج۱، ص۱۶۱.</ref>.
ما هر سخنی را در این که علی{{ع}} در خواستگاری خدیجه حضور داشته، رد می‌کنیم و آن را بس شگفت‌آور می‌دانیم. این بدان معنی است که علی{{ع}} به هنگام [[شهادت]] هفتاد و شش سال سن داشته است. در حالی که احدی چنین عقیده‌ای ندارد.

مقدار مهریه را بیست بچه شتر ماده گفته‌اند. چنان که در روایت دیگری، چیزی بیشتر از [[دوازده]] اوقیه معادل پانصد درهم ثبت شده است. مقادیر دیگری هم گفته‌اند<ref>بنگرید: تاریخ الخمیس، ج۱، ص۲۶۴؛ مجمع الزوائد، ج۹، ص۲۱۹؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۰.</ref>.<ref>[[سید جعفر مرتضی عاملی|عاملی، سید جعفر مرتضی]]، [[سیرت جاودانه ج۱ (کتاب)|سیرت جاودانه ج۱]]، ص ۲۱۰.</ref>.

==سنّ خدیجه به هنگام ازدواج‌==
دیدگاه‌های متفاوتی درباره عمر خدیجه به هنگام ازدواج با [[رسول اکرم]]{{صل}} بیان کرده‌اند، چنان که بین ۲۵ تا ۴۶ سال در نوسان است؛
*۲۵ سال؛ [[بیهقی]] آن را صحیح خوانده است<ref>دلائل النبوه (بیهقی)، ج۲، ص۷۱؛ البدایة و النهایه، ج۲، ص۲۹۴.</ref>.
*۲۸ سال؛ شمار زیادی آن را ترجیح داده‌اند<ref>شذرات الذهب، ج۱، ص۱۴؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸؛ تهذیب تاریخ دمشق، ج۱، ص۳۰۳؛ سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۱۱۱؛ مختصر تاریخ دمشق، ج۱، ص۳۰۳.</ref>.
*۳۰ سال<ref>بنگرید: سیره حلبی، ج۱، ص۱۴۰؛ تاریخ الخمیس، ج۱، ص۲۶۴؛ سیره مغلطای، ص۱۲.</ref>
*۳۵ سال<ref>تهذیب تاریخ دمشق، ج۱، ص۳۰۳.</ref>
*۴۴ سال<ref>سیره ابن کثیر، ج۱، ص۶۲۵؛ سیره حلبی، ج۱، ص۱۴۰.</ref>
*۴۵ سال<ref>تهذیب الاسماء و اللغات، ج۲، ص۳۴۲؛ مختصر التاریخ، ج۲، ص۲۷۵؛ سیره حلبی، ج۱، ص۱۴۰؛ تاریخ الخمیس، ج۱، ص۳۰۱.</ref>
*۴۰ سال<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸؛ سیره مغلطای، ص۱۲؛ المواهب اللدنیه، ج۱، ص۳۸؛ شذرات الذهب، ج۱، ص۱۴؛ تاریخ الخمیس، ج۱، ص۲۶۴.</ref>
*۴۶ سال<ref>بنگرید: انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸.</ref>

هر چند شمار زیادی از جمله [[ابن العماد]] قول دوم را بر سایر اقوال ترجیح داده‌اند، امّا [[بیهقی]] قول نخست را صحیح می‌داند. او می‌گوید:
[[خدیجه]] شصت و پنج سال عمر کرد. گفته‌اند: پنجاه سال سن داشت. این صحیح‌تر است<ref>دلائل النبوه (بیهقی)، ج۲، ص۷۱.</ref>.

بنابراین اگر خدیجه ۱۵ سال [[پیش از بعثت]] با [[رسول خدا]]{{صل}} [[ازدواج]] کرده باشد، چنان که بیهقی در این باره جزم دارد<ref>دلائل النبوه (بیهقی)، ج۲، ص۷۱؛ البدایة و النهایه، ج۲، ص۲۹۵.</ref>، این بدان معنی خواهد بود که او که در [[سال دهم بعثت]] از [[دنیا]] رفته، می‌بایست به هنگام ازدواج ۲۵ سال سن داشته باشد. کسان دیگری غیر از بیهقی هم این قول را ترجیح داده‌اند<ref>محمّد رسول الله، ص۴۶.</ref>.

هر چند [[حاکم نیشابوری]] که قول دوم را از [[ابن اسحاق]] نقل کرده است، نظر صریح خود را در این باره بیان نمی‌کند، امّا آنجا که از [[هشام بن عروه]] نقل می‌کند که خدیجه در سن شصت سالگی درگذشت؛ می‌گوید: این سخن، شاذ است. آنچه من معتقدم این است که به شصت سالگی نرسید<ref>مستدرک حاکم، ج۳، ص۱۸۲.</ref>. این سخن [[حاکم]] دلالت دارد که قول پنجم که می‌گوید: خدیجه در [[چهل سالگی]] با [[پیامبر]]{{صل}} ازدواج کرد، شاذ است. از نظر وی سنّ خدیجه در این [[زمان]] کمتر از سی و پنج سال بوده است. با این حال به [[صراحت]] اعلام نکرده که خدیجه چندساله بود که با پیامبر{{صل}} ازدواج کرد: سی‌ساله، بیست و هشت‌ساله یا بیست و پنج‌ساله؟<ref>[[سید جعفر مرتضی عاملی|عاملی، سید جعفر مرتضی]]، [[سیرت جاودانه ج۱ (کتاب)|سیرت جاودانه ج۱]]، ص ۲۱۱.</ref>.

==[[یتیم]] [[قریش]]، افسانه [[رسوا]]==
[[ابن اسحاق]] می‌گوید: [[خدیجه]] به [[محمّد]]{{صل}} گفت: محمّد؛ آیا [[ازدواج]] نمی‌کنی؟ گفت: با که؟ گفت: با من. محمّد گفت: مرا چه به تو؟ تو بانوی قریش و من یتیم قریش؟ خدیجه گفت: [[خواستگاری]] کن<ref>سیره حلبی، ج۱، ص۱۳۸.</ref>.
برخی می‌گویند: [[ابو طالب]] به [[پیامبر]]{{صل}} گفت: می‌ترسم که قبول نکنند. او بانوی قریش است و تو یتیم قریش! ابو طالب، [[حمزه]] را به جای خود فرستاد؛ زیرا می‌ترسید، اگر خودش برود و او را رد کنند، [[رسوایی]] به بار خواهد آمد<ref>الاوائل، ج۱، ص۱۶۰- ۱۶۱.</ref>.

در [[روایت]] دیگری آمده، هنگامی که خدیجه از ابو طالب خواست که او را برای محمّد از عمویش خواستگاری کند، ابو طالب به او گفت: خدیجه، مرا مسخره نکن!<ref>سیره حلبی، ج۱، ص۱۳۸.</ref>.
ما تردید نداریم که همه این سخنان [[دروغ]] است. چگونه ممکن است، مردی که بیش از ۲۵ سال سن دارد، خود را یتیم بخواند؟ از سوی دیگر می‌دانیم که پیامبر{{صل}} در اصیل‌ترین [[خانواده]] [[عرب]] نژاد [[رشد]] کرد و [[تربیت]] شد؛ حال چگونه نمی‌دانست که یتیم، فقط بر [[کودک]] نابالغ اطلاق می‌شود؟!

بیان چنین واژه‌هایی از مردی در حدّ و قواره [[رسول اکرم]]{{صل}} با [[عنایت]] به‌ آنچه در بالا بدان اشاره کردیم، از محالات است و تحت هیچ شرایطی نمی‌توان پذیرفت که [[پیغمبر]]{{صل}} چنین واژه‌هایی را به کار برده باشد.
از سوی دیگر چرا فقط محمّد{{صل}}، یتیم نامیده شود؟ در حالی که وقتی [[عبد المطلب]] از [[دنیا]] رفت، فرزندانش، عبّاس و حمزه [[کودکان]] خردسالی بودند که به سنّ [[بلوغ]] نرسیده بودند<ref>این دیدگاه علّامه سیدمهدی روحانی است.</ref>.

ظاهرا این سخن، ساخته [[دشمنان دین]]، یا [[اهل کتاب]] یا اذناب [[امویان]] است که همواره می‌کوشیدند به گونه‌ای از [[منزلت]] و [[شأن]] رسول اکرم{{صل}} بکاهند.
شاید درست آن باشد که این سخن را [[زنان]] قریش بر زبان رانده باشند. ما، در این باره به هنگام سخن از ازدواج‌های قبلی خدیجه و نادرستی آن، بحث خواهیم کرد.
همین طور مطالب زیر هم دروغ است که می‌گوید: عموی [[خدیجه]] نمی‌پذیرفت که با [[محمّد]]، [[یتیم]] [[ابو طالب]] [[ازدواج]] کند<ref>سیره حلبی، ج۱، ص۱۳۸؛ مسند احمد، ج۱، ص۳۱۲؛ مجمع الزوائد، ج۹، ص۲۲۰.</ref>. از این‌رو خدیجه حیله‌ای اندیشید و به او شراب نوشانید تا در حالت مستی او را به ازدواج محمّد{{صل}} درآورد، و چون به هوش آمد، خود را در مقابل کار انجام شده دید و به ناچار پذیرفت!

یا این سخن که می‌گوید: محمّد{{صل}} پیش از ازدواج بر خدیجه وارد شد.
خدیجه دست او را گرفت و به سینه خود چسبانید<ref>سیره حلبی، ج۱، ص۱۴۰.</ref>. این سخنان و گفته‌هایی از این دست با [[اخلاق]] و سجایای والای [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[سیره]] آن [[حضرت]]، کاملا ناسازگار است و قطعا [[دروغ]]. [[هدف]] از طرح چنین مطالبی، کاستن از [[منزلت]] و [[فضایل]] آن گرامی است.<ref>[[سید جعفر مرتضی عاملی|عاملی، سید جعفر مرتضی]]، [[سیرت جاودانه ج۱ (کتاب)|سیرت جاودانه ج۱]]، ص ۲۱۳.</ref>.

==پانویس==
{{پانویس}}