وفاداری در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

وفاداری در اخلاق اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۰۲:۵۳

۱۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۱ اوت ۲۰۲۲

جز

وظیفهٔ شمارهٔ ۵

دیداریویکی‌متن

HeydariBot

۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 ==مقدمه==
-*[[وفاداری]]، ملکه‌ای است که موجب می‌‌شود [[روح]] و [[جان]] [[آدمی]] متوجه نعمت‌هایی شود، که [[حضرت حق]] - جلَّ وعلا! - در [[اختیار]] او نهاده است؛ زان پس به نعمت‌هایی که هر یک از مخلوقات او در [[اختیار]] [[آدمی]] نهاده‌اند- خواه کوچک یا بزرگ، خواه آن [[صاحب]] [[نعمت]] در شمار بزرگان باشد، یا نه-، توجّه نموده آن را فراروی خود قرار دهد؛ از این‌رو، این ملکه [[انسان]] را از فراموشیِ [[نعمت]] و یا [[انکار]] آن باز می‌‌دارد. بدین ترتیب ملکه [[وفاداری]]، [[شکر زبانی]]، قلبی و جوارحی [[صاحب]] [[نعمت]] را در پی خواهد داشت؛ و نیز [[شناخت]] مرتبه او را به همراه خواهد آورد، گویی "[[وفادار]] بودن" از "شکرگذاری" و "[[شناخت]] [[مرتبت]]" [[صاحب]] [[نعمت]]، هرگز جدا نخواهد شد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۱۵.</ref>.
+* [[وفاداری]]، ملکه‌ای است که موجب می‌‌شود [[روح]] و [[جان]] [[آدمی]] متوجه نعمت‌هایی شود، که [[حضرت حق]] - جلَّ وعلا! - در [[اختیار]] او نهاده است؛ زان پس به نعمت‌هایی که هر یک از مخلوقات او در [[اختیار]] [[آدمی]] نهاده‌اند- خواه کوچک یا بزرگ، خواه آن [[صاحب]] [[نعمت]] در شمار بزرگان باشد، یا نه-، توجّه نموده آن را فراروی خود قرار دهد؛ از این‌رو، این ملکه [[انسان]] را از فراموشیِ [[نعمت]] و یا [[انکار]] آن باز می‌‌دارد. بدین ترتیب ملکه [[وفاداری]]، [[شکر زبانی]]، قلبی و جوارحی [[صاحب]] [[نعمت]] را در پی خواهد داشت؛ و نیز [[شناخت]] مرتبه او را به همراه خواهد آورد، گویی "[[وفادار]] بودن" از "شکرگذاری" و "[[شناخت]] [[مرتبت]]" [[صاحب]] [[نعمت]]، هرگز جدا نخواهد شد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۱۵.</ref>.
 *این [[فضیلت]] [[اخلاقی]]، در میان [[اهل دل]] [[برترین]] [[فضائل]] است؛ و نزد آنان و نیز به نزد [[حضرت حق]]، هیچ چیزی محبوب‌تر از آن نیست؛ امّا دریغ که این ملکه گوهری پربها است که بس نایاب است؛ [[حضرت حق]] خود به این گوهر گرانقدر در بسیاری از [[آیات قرآن]] اشاره کرده، به نایاب بودن آن در میان [[انسان‌ها]] تصریح فرموده است. به این چند [[آیه]] بنگرید: {{متن قرآن|وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ}}<ref>«و اندکی از بندگان من سپاسگزارند» سوره سبأ، آیه ۱۳.</ref>؛ {{متن قرآن|فَأَبَى أَكْثَرُ النَّاسِ إِلَّا كُفُورًا}}<ref>«و بی‌گمان ما برای مردم در این قرآن از هر مثلی گوناگون آورده‌ایم امّا بیشتر مردم جز سر ناسپاسی ندارند» سوره اسراء، آیه ۸۹. و نیز سوره فرقان، آیه ۵۰.</ref>؛ {{متن قرآن|إِنَّ الْإِنْسَانَ لَكَفُورٌ مُبِينٌ}}<ref>«بی‌گمان انسان ناسپاسی آشکار است» سوره زخرف، آیه ۱۵.</ref>؛ {{متن قرآن|إِنَّ الْإِنْسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ}}<ref>«بی‌گمان انسان ستمکاره‌ای بسیار ناسپاس است» سوره ابراهیم، آیه ۳۴.</ref>؛ {{متن قرآن|قُتِلَ الْإِنْسَانُ مَا أَكْفَرَهُ}}<ref>«مرگ بر آدمی! چه ناسپاس است!» سوره عبس، آیه ۱۷.</ref>؛{{متن قرآن|وَمَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ}}<ref>«و خداوند را سزاوار ارجمندی وی ارج ننهادند» سوره انعام، آیه ۹۱.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۱۵-۱۱۶.</ref>.
 *این [[آیات]]، از نمونه‌های بسیار دیگری نیز برخوردارند؛ ازاین‌رو می‌‌توان مفاد آن را به چند نکته مهم تقسیم نمود:
@@ خط ۱۴: / خط ۱۴: @@
 *نکته دوم: [[ارزش]] آن نزد [[خداوند متعال]]؛
 *نکته سوم: مبغوض بودن سویة مقابل آن - یعنی [[بی‌وفایی]] - به‌نزد [[حضرت حق]]، تا آنجا که گویا [[خداوند]] بر بی‌وفایان [[غضب]] کرده فرموده است: {{متن قرآن|قُتِلَ الْإِنْسَانُ مَا أَكْفَرَهُ}}<ref>«مرگ بر آدمی! چه ناسپاس است!» سوره عبس، آیه ۱۷.</ref>.
-*[[انسان]] چون وفاداریِ کسی را ببیند و یا از آن اطّلاع یابد، خواه ناخواه در [[قلب]] خود [[شادمانی]] و شعفی خاص می‌‌یابد، که به [[وصف]] در نمی‌آید؛ گویا وفاداران را نوری ویژه احاطه کرده، که گذشته از آنان، به خود کلمه "وفاء" نیز سرایت نموده، ازاین‌رو است که [[انسان]] از شنیدن این کلمه احساس لذّت می‌‌کند، و حتّی از شنیدن حکایات مربوط به حیوانات [[وفاداری]] همچون سگ و هُدهُد، شادمان شده نسبت به آن حیوانات محبّتی در [[دل]] خود پیدا می‌‌نماید<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۱۶.</ref>.
+* [[انسان]] چون وفاداریِ کسی را ببیند و یا از آن اطّلاع یابد، خواه ناخواه در [[قلب]] خود [[شادمانی]] و شعفی خاص می‌‌یابد، که به [[وصف]] در نمی‌آید؛ گویا وفاداران را نوری ویژه احاطه کرده، که گذشته از آنان، به خود کلمه "وفاء" نیز سرایت نموده، ازاین‌رو است که [[انسان]] از شنیدن این کلمه احساس لذّت می‌‌کند، و حتّی از شنیدن حکایات مربوط به حیوانات [[وفاداری]] همچون سگ و هُدهُد، شادمان شده نسبت به آن حیوانات محبّتی در [[دل]] خود پیدا می‌‌نماید<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۱۶.</ref>.
-*[[علامه مجلسی]] و به [[نقل]] از [[جاحظ]] - در "کتاب الحیوان" -، [[نقل]] می‌‌نماید که هُدهُد [[وفادار]] و [[محبت]] ورز است؛ بدین‌گونه که چون هُدهُدی مذکّر [[همسر]] خود را گم کند، نه می‌‌خورد و نه می‌‌آشامد و نه ناله خود بر او را قطع می‌‌کند، تا سرانجام آن هدهد ماده به سوی او بازگردد؛ امّا اگر همسرش بازنگشت، هرگز با هدهد ماده دیگری به‌سر نخواهد برد، و تا پایان زندگیش بر او ناله خواهد کرد، و تنها چون مشرف بر [[مرگ]] شود اندکی [[غذا]] خواهد خورد، امّا تا به حالت [[مرگ]] درنیاید، به [[اختیار]] خود غذایی نخواهد خورد<ref>بحار الأنوار، ج۶۱، ص۲۸۸.</ref>.
+* [[علامه مجلسی]] و به [[نقل]] از [[جاحظ]] - در "کتاب الحیوان" -، [[نقل]] می‌‌نماید که هُدهُد [[وفادار]] و [[محبت]] ورز است؛ بدین‌گونه که چون هُدهُدی مذکّر [[همسر]] خود را گم کند، نه می‌‌خورد و نه می‌‌آشامد و نه ناله خود بر او را قطع می‌‌کند، تا سرانجام آن هدهد ماده به سوی او بازگردد؛ امّا اگر همسرش بازنگشت، هرگز با هدهد ماده دیگری به‌سر نخواهد برد، و تا پایان زندگیش بر او ناله خواهد کرد، و تنها چون مشرف بر [[مرگ]] شود اندکی [[غذا]] خواهد خورد، امّا تا به حالت [[مرگ]] درنیاید، به [[اختیار]] خود غذایی نخواهد خورد<ref>بحار الأنوار، ج۶۱، ص۲۸۸.</ref>.
 *وفای سگ نیز در میان [[مردمان]]، سخت مشهور است. مشهور چنان است که سگ خود را در معرض [[هلاکت]] قرار می‌‌دهد، تا [[صاحب]] خود، [[مال]] و [[خانواده]] او را حفظ نماید، هرچند [[صاحب]] او [[وفاداری]] ننماید و سگی دیگر را نیز به [[خدمت]] گیرد، و یا او را از [[خدمت]] خود براند. از این‌رو، [[گرسنگی]] نزد [[صاحب]] خود را بر سیری نزد دیگران ترجیح می‌‌نهد، و پرداختن به کار خویش نزد صاحبش را بیشتر از استراحت نزد دیگر کسان [[دوست]] می‌‌دارد. این مطلب، در میان روستاییان و چوپانان بارها به اثبات رسیده؛ و آنان حکایاتی بسیار در زمینه [[وفاداری]] این حیوان [[نقل]] کرده‌اند.
 *در این صورت، وای بر [[انسان]] که [[خداوند]] او را گرامی داشت، و تمامی نعمت‌های [[آشکار]] و پوشیده خود را در [[اختیار]] او نهاد، امّا او چون به مصیبتی -که خود با دست خویش، برای خود فراهم کرده است- [[مبتلا]] شود، به [[حضرت حق]] [[کافر]] می‌گردد؛ کفری زبانی، عملی، و حتّی [[عقیدتی]]. ازاین‌رو نمی‌باید از سخن [[حضرت حق]] که فرمود: {{متن قرآن|قُتِلَ الْإِنْسَانُ مَا أَكْفَرَهُ}}<ref>«مرگ بر آدمی! چه ناسپاس است!» سوره عبس، آیه ۱۷.</ref>، به تعجّب شد، چه وفای [[انسان]] از وفای سگ نیز گه گاه کمتر است!.
@@ خط ۲۳: / خط ۲۳: @@
 *این [[فضیلت]] نیز همچون دیگر [[فضائل اخلاقی]]، از مراتبی چند برخوردار است:
 ===مرتبه شدید===
-*[[وفاداری]] کسی همچون [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نسبت به [[حضرت حق]]، بلکه نسبت به مخلوقات او - هرچند در شمار [[دشمنان]] ایشان باشند-، بالاترین مراتب این [[فضیلت]] است. [[قرآن کریم]] می‌‌فرماید: {{متن قرآن|طه * مَا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَى}}<ref>«طا، ها * ما قرآن را بر تو فرو نفرستاده‌ایم که به رنج افتی» سوره طه، آیه ۲.</ref>. در خبر است که ایشان، آن چنان به [[عبادت]] [[حضرت حق]] پرداختند، که دو پای مبارکشان ورم کرد<ref>تفسیر صافی، ج۲، ص۳۴. </ref>؛ [[آیه]] پیشین نیز در همین هنگام نازل شد. و چون بر ایشان [[اعتراض]] شد که "چرا این‌گونه، به [[عبادت]] [[حق]] می‌‌پردازند"، فرمودند: "آیا [[بنده]] شاکر [[پروردگار]] نباشم؟!"<ref>{{متن حدیث|أَ فَلَا أَكُونُ‌ عَبْداً شَكُوراً}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۹۵.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۱۸.</ref>.
+* [[وفاداری]] کسی همچون [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نسبت به [[حضرت حق]]، بلکه نسبت به مخلوقات او - هرچند در شمار [[دشمنان]] ایشان باشند-، بالاترین مراتب این [[فضیلت]] است. [[قرآن کریم]] می‌‌فرماید: {{متن قرآن|طه * مَا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَى}}<ref>«طا، ها * ما قرآن را بر تو فرو نفرستاده‌ایم که به رنج افتی» سوره طه، آیه ۲.</ref>. در خبر است که ایشان، آن چنان به [[عبادت]] [[حضرت حق]] پرداختند، که دو پای مبارکشان ورم کرد<ref>تفسیر صافی، ج۲، ص۳۴. </ref>؛ [[آیه]] پیشین نیز در همین هنگام نازل شد. و چون بر ایشان [[اعتراض]] شد که "چرا این‌گونه، به [[عبادت]] [[حق]] می‌‌پردازند"، فرمودند: "آیا [[بنده]] شاکر [[پروردگار]] نباشم؟!"<ref>{{متن حدیث|أَ فَلَا أَكُونُ‌ عَبْداً شَكُوراً}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۹۵.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۱۸.</ref>.
 *نیز [[حضرت حق]] می‌‌فرماید: {{متن قرآن|لَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَفْسَكَ أَلَّا يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ}}<ref>«مبادا خود را از اینکه (مشرکان) ایمان نمی‌آورند به هلاکت افکنی» سوره شعراء، آیه ۳.</ref>؛ {{متن قرآن|لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ}}<ref>«بی‌گمان پیامبری از (میان) خودتان نزد شما آمده است که هر رنجی ببرید بر او گران است، بسیار خواستار شماست، با مؤمنان مهربانی بخشاینده است» سوره توبه، آیه ۱۲۸.</ref>
 *طُرفه آنکه این صفت، در [[حضرت حق]] بسیار شدیدتر از آن در وجود [[مبارک]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} است؛ و تفاوت این صفت در آندو، به اندازه تفاوت میان دو وجود [[واجب]] و ممکن است!.
-*[[اخلاص]] و ووفاداری [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} نسبت به [[خداوند متعال]]، [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، [[مردمان]] تحت [[حکومت]] ایشان، وحتی دشمنانشان نیز سخت مشهور است، و در کتب تواریخ و سیر مذکور؛ تا آنجا که [[معاویه]] نیز با تمامی دشمنی‌اش که نسبت به ایشان داشت، [[وفاداری]] ایشان را یاد و به آن [[اقرار]] می‌کرد!.
+* [[اخلاص]] و ووفاداری [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} نسبت به [[خداوند متعال]]، [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، [[مردمان]] تحت [[حکومت]] ایشان، وحتی دشمنانشان نیز سخت مشهور است، و در کتب تواریخ و سیر مذکور؛ تا آنجا که [[معاویه]] نیز با تمامی دشمنی‌اش که نسبت به ایشان داشت، [[وفاداری]] ایشان را یاد و به آن [[اقرار]] می‌کرد!.
 *قرار گرفتن ایشان در بستر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در هنگامه شب [[هجرت]] - که چکاچک شمشیرها، قلب‌های بغض‌آلود و خطر بی‌پایان، آن بستر را محاصره کرده بود-، از نشانه‌های همین [[وفاداری]] ایشان نسبت به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} است<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۱۹.</ref>.
 *و [[نزول]] این [[آیه]] [[مبارک]]، که [[ارزش]] عمل ایشان را به نمایش درآورد: {{متن قرآن|وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ }}<ref> و از مردم کسی است که در به دست آوردن خشنودی خداوند از جان می‌گذرد و خداوند به بندگان مهربان است؛ سوره بقره، آیه:۲۰۷.</ref>. [[امام باقر]]{{ع}} در این رابطه می‌فرمایند: "این [[آیه]] به هنگامی که [[کفار]] [[قریش]] در طلب [[پیامبر اکرم]]{{صل}} بودند و [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} برجایگاه [[خواب]] [[پیامبر]] خُفت، درباره ایشان نازل شد"<ref>{{متن حدیث|فَإِنَّهَا نَزَلَتْ فِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ {{ع}} حِينَ بَذَلَ نَفْسَهُ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ ص لَيْلَةَ اضْطَجَعَ عَلَى فِرَاشِ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} لَمَّا طَلَبَتْهُ كُفَّارُ قُرَيْش‏}}؛ تفسیر برهان، ج۱، ص۲۰۶.</ref>.
 *هرچند این عمل ایشان در مقابل [[وفاداری]] آن وجود [[مبارک]] نسبت به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} اندکی از بسیار و نَمی از بحار است، با این حال این [[آیه]] نشان می‌دهد که [[وفاداری]] [[علی بن ابی طالب]] {{ع}}، به گونه‌ای است که [[جان]] خود را در کف [[اخلاص]] نهاده تقدیم [[پیامبر اکرم]]{{صل}} می‌کند<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۱۹.</ref>.
-*[[وفاداری]] [[ابراهیم خلیل]]{{ع}} نیز در [[قرآن کریم]] یاد شده است. او به واسطه همین [[وفاداری]] است که پس از آنکه در امتحانات بسیار و دشوار به موفقیّت رسید، به مرتبه [[امامت]] نائل آمد؛ [[خداوند متعال]] نیز او را [[وفادار]] / وفاکار خواند، و به رتبه او در این صفت برجسته اشاره فرمود: {{متن قرآن|وَإِبْرَاهِيمَ الَّذِي وَفَّى}}<ref>«و (از صحیفه‌های) ابراهیم که (عهد پیامبری را) بی‌کم و کاست به جای آورد؟» سوره نجم، آیه ۳۷.</ref>. لفظ به‌کار رفته در این [[آیه شریفه]]، از نظر قواعد صرف زبان [[عربی]]، نشان از [[رسوخ]] او در این ملکه دارد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۲۰.</ref>.
+* [[وفاداری]] [[ابراهیم خلیل]]{{ع}} نیز در [[قرآن کریم]] یاد شده است. او به واسطه همین [[وفاداری]] است که پس از آنکه در امتحانات بسیار و دشوار به موفقیّت رسید، به مرتبه [[امامت]] نائل آمد؛ [[خداوند متعال]] نیز او را [[وفادار]] / وفاکار خواند، و به رتبه او در این صفت برجسته اشاره فرمود: {{متن قرآن|وَإِبْرَاهِيمَ الَّذِي وَفَّى}}<ref>«و (از صحیفه‌های) ابراهیم که (عهد پیامبری را) بی‌کم و کاست به جای آورد؟» سوره نجم، آیه ۳۷.</ref>. لفظ به‌کار رفته در این [[آیه شریفه]]، از نظر قواعد صرف زبان [[عربی]]، نشان از [[رسوخ]] او در این ملکه دارد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۲۰.</ref>.
 *کوتاه سخن آن که [[اخلاص]] [[پیامبران]]{{عم}} -و به‌ویژه خاتم آنان-، و نیز [[اخلاص]] [[اوصیاء]] - و به‌ویژه معصومانشان - در این [[فضیلت]]، [[برترین]] مراتب وفا است، که هیچ‌کس نمی‌تواند به آن دست یابد و یا به مرزهای آن نزدیک شود. به این [[آیه شریفه]] بنگرید: {{متن قرآن|وَكَأَيِّنْ مِنْ نَبِيٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُوا لِمَا أَصَابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَمَا ضَعُفُوا وَمَا اسْتَكَانُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ * وَمَا كَانَ قَوْلَهُمْ إِلَّا أَنْ قَالُوا رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسْرَافَنَا فِي أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ}}<ref>«و بسا پیامبرانی که همراه آنان توده‌های انبوه به نبرد (با دشمنان خداوند) پرداختند و در راه خداوند هر چه به ایشان رسید نه سست و نه ناتوان شدند و نه تن به زبونی سپردند؛ و خداوند شکیبایان را دوست می‌دارد * و گفتارشان جز این نبود که (می) گفتند: پروردگارا! از گناهان ما و گزافکاری‌ها که در کار خویش کرده‌ایم در گذر و گام‌های ما را استوار دار و ما را بر گروه کافران پیروز گردان» سوره آل عمران، آیه ۱۴۶-۱۴۷.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۲۰.</ref>.
 ===مرتبه متوسّط===
@@ خط ۳۸: / خط ۳۸: @@
 *مرتبه ضعیف و پایین این صفت - که همه [[مسلمانان]]، بلکه همه [[انسان‌ها]] به ناگزیر باید بدان متّصف شوند-، همان وفای معمول در میان [[مردم]] است؛ که اگر در کسی نباشد، می‌‌توان او را بی‌وفا خواند؛ و پر واضح است که بی‌وفایان از [[اسلام]] - و بلکه انسانیّت! - سخت به‌دورند.
 *کوتاه سخن آنکه وفاء، [[شناخت]] [[نعمت]] و سپاس‌گزاری از [[صاحب]] آن است. این سپاس‌گزاری می‌‌تواند شامل زبان، [[قلب]]، و یا دیگر اندام‌ها شود؛ و در این زمینه تفاوتی میان [[خداوند متعال]]، و یا [[بندگان]] او نیست. نیز فراموش نکردن [[نعمت]]، و [[عصیان]] ننمودن در برابر نعمت‌های [[حضرت حق]]، در شمار دیگر اجزاء [[وفاداری]] است؛ صد افسوس که این [[رذیلت]] در [[جان]] بسیاری از [[مردم]] ریشه دوانیده آنان را از دیدن [[نعمت‌های الهی]] باز می‌‌دارد، ازاین‌رو آنان بی‌وفایانی هستند که [[نعمت]] [[صاحب]] [[نعمت]] را [[انکار]]، و به [[معاصی]] او روی می‌‌کنند. از این‌رو، این [[آیه شریفه]] در [[حقّ]] آنان [[صادق]] می‌‌آید: {{متن قرآن|قُتِلَ الْإِنْسَانُ مَا أَكْفَرَهُ}}<ref>«مرگ بر آدمی! چه ناسپاس است!» سوره عبس، آیه ۱۷.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۲۲.</ref>.
-*[[امام رضا]]{{ع}} می‌‌فرمایند: "هرکس که [[بنده]] [[صاحب]] [[نعمت]] را [[سپاس]] نگوید، [[خداوند متعال]] را نیز [[شکر]] نخواهد کرد" <ref>{{متن حدیث|مَنْ‌ لَمْ‌ يَشْكُرِ الْمُنْعِمَ‌ مِنَ‌ الْمَخْلُوقِينَ‌ لَمْ‌ يَشْكُرِ اللَّهَ‌ عَزَّ وَ جَلَّ}}؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۵۴۲.</ref>.
+* [[امام رضا]]{{ع}} می‌‌فرمایند: "هرکس که [[بنده]] [[صاحب]] [[نعمت]] را [[سپاس]] نگوید، [[خداوند متعال]] را نیز [[شکر]] نخواهد کرد" <ref>{{متن حدیث|مَنْ‌ لَمْ‌ يَشْكُرِ الْمُنْعِمَ‌ مِنَ‌ الْمَخْلُوقِينَ‌ لَمْ‌ يَشْكُرِ اللَّهَ‌ عَزَّ وَ جَلَّ}}؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۵۴۲.</ref>.
 *منظور این [[حدیث شریف]]، آن است که هر کس نسبت به [[حقوقی]] که [[مردم]] بر او دارند [[وفاداری]] ننماید، نسبت به [[حقوق]] [[حضرت حق]] نیز [[وفاداری]] نخواهد کرد؛ چه نعمت‌های [[مردم]] سخت کوچک است، و [[نعمت]] [[حضرت حق]] غیر قابل توصیف؛ ازاین‌رو کسی که از عهده [[سپاس]] چنان [[نعمت]] کوچکی برنیاید، چگونه می‌‌تواند [[سپاس]] [[نعمت]] [[حق]] را به‌جای آورد؟<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۲۳.</ref>.
@@ خط ۴۹: / خط ۴۹: @@
 ==تقسیمی دیگر برای [[وفاداری]]==
-*[[وفاداری]] را به اعتبار آنچه بدان تعلّق می‌گیرد نیز، به چند نوع می‌‌توان تقسیم نمود:
+* [[وفاداری]] را به اعتبار آنچه بدان تعلّق می‌گیرد نیز، به چند نوع می‌‌توان تقسیم نمود:
 ===وفاء نسبت به [[حضرت حق]]===
 *این نوع از وفاء، به [[سختی]] مورد تأکید [[قرآن کریم]] واقع شده است. در این زمینه تنها به این سه [[آیه]] توجّه کنید:
@@ خط ۵۹: / خط ۵۹: @@
 *پُر واضح است که این نوع از [[وفاداری]]، [[برتر]] و لازم‌تر از دیگر انواع این [[فضیلت]] [[اخلاقی]] است؛ چه اوست که نعمت‌های [[آشکار]] و غیر [[آشکار]] خود را به [[بنده]] بخشیده، او را از [[عقل]]، [[ایمان]]، [[قلب]]، [[شعور]] و دیگر [[نعمت‌ها]] بهره‌مند ساخته است؛ نعمت‌هایی که بر کوچک‌ترین آنها نمی‌توان قیمتی نهاد. آیا [[نعمت]] تنفُّس - که از پی آن، [[نعمت]] حیات پدید می‌‌آید را می‌‌توان ارزش‌گذاری کرد؟؛ {{متن قرآن|اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ}}<ref>«ای خاندان داوود! سپاس گزارید! و اندکی از بندگان من سپاسگزارند» سوره سبأ، آیه ۱۳.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۲۵.</ref>.
 ===[[وفاداری]] نسبت به [[پیامبران]]{{عم}}===
-*[[نعمت]] [[رسالت]] هرچند بالاترین و [[برترین]] [[نعمت الهی]] است، امّا [[مردمان]] نه [[حقّ]] آن را به‌جای می‌‌آورند، و نه [[حقّ]] [[پیامبران]]{{عم}} را؛ و افسوس که کشتن آنان و دست‌کم استهزائشان، سپاسی بوده است که [[آدمیان]] نسبت به این [[نعمت]] و [[صاحب]] آن روا می‌‌داشته‌اند!: {{متن قرآن|يَا حَسْرَةً عَلَى الْعِبَادِ مَا يَأْتِيهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ}}<ref>«دریغا بر آن بندگان! هیچ فرستاده‌ای نزدشان نمی‌آمد مگر که او را ریشخند می‌کردند» سوره یس، آیه ۳۰.</ref>
+* [[نعمت]] [[رسالت]] هرچند بالاترین و [[برترین]] [[نعمت الهی]] است، امّا [[مردمان]] نه [[حقّ]] آن را به‌جای می‌‌آورند، و نه [[حقّ]] [[پیامبران]]{{عم}} را؛ و افسوس که کشتن آنان و دست‌کم استهزائشان، سپاسی بوده است که [[آدمیان]] نسبت به این [[نعمت]] و [[صاحب]] آن روا می‌‌داشته‌اند!: {{متن قرآن|يَا حَسْرَةً عَلَى الْعِبَادِ مَا يَأْتِيهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ}}<ref>«دریغا بر آن بندگان! هیچ فرستاده‌ای نزدشان نمی‌آمد مگر که او را ریشخند می‌کردند» سوره یس، آیه ۳۰.</ref>
 *این در حالی است که [[پیامبران]] برای [[سعادت]] دو جهانیِ [[انسان‌ها]] برانگیخته شدند؛ و بالاتر از آن، [[وظیفه]] اصلی آنان، [[تهذیب]] [[نفوس]] بوده، تا [[زندگی]] این [[جهان]] و زآن پس آن [[جهان]] [[مردم]]، همچون عسل شیرین و گوارا گردد: {{متن قرآن|لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ}}<ref>«ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند و (نیز) آهن را فرو فرستادیم که در آن نیرویی سخت و سودهایی برای مردم است‌» سوره حدید، آیه ۲۵.</ref>
 *و در این میان، [[نعمت]] ارسال خاتم رُسُل بالاترین [[نعمت الهی]] است؛ و عجیب آن که آدمیان چنان به شُکر این [[نعمت]] و وفای نسبت به آن پرداختند، که آن [[حضرت]]{{عم}} خود فرمودند: "هیچ [[پیامبری]] آن‌گونه که من اذیّت شدم، [[آزار]] نشده است" <ref>{{متن حدیث|مَا أُوذِيَ‌ نَبِيٌ‌ مِثْلَ‌ مَا أُوذِيتُ‌}}</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۲۵-۱۲۶.</ref>.
@@ خط ۷۳: / خط ۷۳: @@
 *فراتر از این، وفاء نسبت به تمامی جانداران را نیز می‌‌توان در اینجا مورد نظر داشت. این مطلب به‌گونه‌ای است که [[صاحب]] "وسائل الشّیعه" در [[تبیین]] [[حقوق]] حیوانات، روایاتی چند آورده، که در تمامی آنها در مورد حیوانات سفارش به [[نیکی]] شده است. در شمار این [[روایات]] است: "[[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمودند: چهارپا را بر [[صاحب]] خود چند [[حق]] است: آنکه چون برای استراحت از حیوان پیاده شد نخست علف او را آماده سازد، و چون بر آبی گذشت او را [[آب]] دهد، و بر چهره او نزند چرا که حیوان [[خداوند]] را [[تسبیح]] می‌‌گوید، و جز در [[راه خدا]] بر گرده او نایستد، و بیش از طاقتش بر او بار ننهد، و بیش از توانائیش او را به راه رفتن مجبور ننماید" <ref>{{متن حدیث|عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ{{ع}} قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} لِلدَّابَّةِ عَلَى‌ صَاحِبِهَا خِصَالٌ‌ يَبْدَأُ بِعَلْفِهَا إِذَا نَزَلَ وَ يَعْرِضُ عَلَيْهَا الْمَاءَ إِذَا مَرَّ بِهِ وَ لَا يَضْرِبُ وَجْهَهَا فَإِنَّهَا تُسَبِّحُ بِحَمْدِ رَبِّهَا وَ لَا يَقِفُ عَلَى ظَهْرِهَا إِلَّا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لَا يُحَمِّلُهَا فَوْقَ طَاقَتِهَا وَ لَا يُكَلِّفُهَا مِنَ الْمَشْيِ إِلَّا مَا تُطِيقُ}}؛ وسائل الشیعه، ج۸، ص۳۵۰.</ref>.
 *بر این اساس، می‌‌توان دریافت که [[حقوق]] [[برادران]] [[مسلمان]] سخت زیاد است و رعایت کردنی؛ در این شمار است آن که در [[غیبت]] ایشان آنچه مایه بی‌آبرویی‌شان است را از آنان بازگردانده دفع نماید، ازاین‌رو نه خود به [[غیبت]] آنان بپردازد و نه اجازه دهد که دیگری از آنان [[غیبت]] کند. [[غیبت]] علامت [[بی‌وفایی]] است، و [[تهمت]] و [[سخن‌چینی]] از آن نیز بیشتر نشانگر [[بی‌وفایی]] [[انسان]] نسبت به برادرش می‌‌باشد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۳۴.</ref>.
-*[[اجرای قانون]] [[مواسات]] و پای‌بندی به آن نیز در شمار [[علائم]] [[وفاداری]] است؛ امّا دریغ و افسوس که [[غیبت]] و [[تهمت]] و [[سخن‌چینی]] و [[دروغ]] و [[خلف]] [[وعده]] و [[خلف]] [[پیمان]] بین آن که [[نعمت]] می‌‌دهد و آن که [[نعمت]] می‌‌برد، سخت شایع است و پر رواج، تا آنجا که گاه [[پدر]] و [[مادر]] و [[فرزند]] و [[همسران]] نیز از این مسائل به‌دور نیستند!.
+* [[اجرای قانون]] [[مواسات]] و پای‌بندی به آن نیز در شمار [[علائم]] [[وفاداری]] است؛ امّا دریغ و افسوس که [[غیبت]] و [[تهمت]] و [[سخن‌چینی]] و [[دروغ]] و [[خلف]] [[وعده]] و [[خلف]] [[پیمان]] بین آن که [[نعمت]] می‌‌دهد و آن که [[نعمت]] می‌‌برد، سخت شایع است و پر رواج، تا آنجا که گاه [[پدر]] و [[مادر]] و [[فرزند]] و [[همسران]] نیز از این مسائل به‌دور نیستند!.
 *از [[خداوند]] درخواست می‌نماییم که ما را به مراتب والای وفا ارتقا بخشد؛ چه این صفت [[برگزیده]] [[اخلاقی]] تمامی خبرهای [[دنیوی]] و [[اخروی]] را در خود دارد، و [[صاحب]] خود را از تمامی [[شرور]] و [[بدی‌ها]] باز می‌‌نماید؛ همان‌گونه که بسیاری از [[فضائل اخلاقی]] را به‌همراه خود آورده از بسیاری از [[رذائل اخلاقی]] جلوگیری می‌‌کند.
 *در پایان نیز [[ثروتمندان]]، قدرتمندان و رؤسای [[جامعه]] را به تحصیل این [[فضیلت]] [[اخلاقی]] توصیه می‌‌کنیم، چرا که [[خداوند متعال]] چون نعمتی به انسانی [[وفادار]] ببخشد، او [[بی‌وفایی]] خواهد نمود؛ تا [[تکلیف]] بی‌وفایان در این میانه چه باشد!؛ [[حضرت حق]] خود [[گواهی]] فرموده است که: {{متن قرآن|إِنَّ الْإِنْسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا * إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا * وَإِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعًا * إِلَّا الْمُصَلِّينَ}}<ref>«بی‌گمان انسان را آزمندی بی‌شکیب آفریده‌اند * چون شرّی بدو رسد بی‌تاب است * و چون خیری بدو رسد بازدارنده است * جز نمازگزاران..». سوره معارج، آیه ۱۹-۲۲.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۳۵.</ref>.