تفسیر راهنما (کتاب)

تفسیر راهنما
زبان	عربی
نویسنده	علی اکبر هاشمی رفسنجانی
ناشر	[[:رده:انتشارات انتشارات بوستان کتاب|انتشارات انتشارات بوستان کتاب]][[رده:انتشارات انتشارات بوستان کتاب]]
محل نشر	قم، ایران
سال نشر	۱۳۹۵ ش
شابک	‏‫‬‭۹۶۴-۳۷۱-۴۹۷-۷‬
شماره ملی	‭۱۱۵۳۵۱۵

تفسیر راهنما کتابی است به زبان عربی که مشتمل بر تأویل و تفسیر قرآن کریم می‌‏باشد. این کتاب اثر علی اکبر هاشمی رفسنجانی است و انتشارات ب‍وس‍ت‍ان‌ ک‍ت‍اب‌ انتشار آن را به عهده داشته‌ است.

دربارهٔ کتاب

طرح این تفسیر را نخستین بار آقای علی اکبر هاشمی رفسنجانی در زندان رژیم پهلوی بنا نهاد که توانست با تلاش خویش سی هزار فیش از موضوعات و مفاهیم طرح شده در آیات قرآن را تهیه نماید. آنگاه پس از پیروزی انقلاب اسلامی این مجموعه را (در سال ۱۳۶۶ش)، جهت تکمیل در اختیار دفتر مرکز فرهنگ و معارف قرآن قرار داد. محققان این مرکز با مطالعات و تحقیقات خود و با توجه به نیازهای زمان، مجموعه برداشت‌ها را به شصت هزار فیش رسانده و از نظر کمی و کیفی مطالبی بر آن افزودند. هدف اصلی این کار تهیه مواد لازم برای فرهنگ موضوعی قرآن بوده است. هم‌زمان با فیش‌برداری و نگارش موضوعات و مفاهیم آیات قرآن، ملاحظه شد که انتشار مجموعه برداشت‌ها نیز دارای فواید بسیاری است لذا این مجموعه گستردگی بیشتری پیدا کرد و در مجموع به عنوان روشی نو در ارائه مفاهیم و موضوعات قرآن کریم عنوان «تفسیر راهنما» را یافت تا این مجموعه بیست جلدی منبع و مرجعی برای اهل تحقیق باشد.

ویژگی‌های این تفسیر را می‌توان به صورت خلاصه و فشرده این‌گونه بیان داشت:

در این تفسیر، هر موضوع و مفهومی که از آیات به دست آمده به صورت مستقل ذکر گردیده است و به تناسب هر آیه، چندین برداشت در ذیل آن درج گردیده و در مواردی نیز توضیحی در تبیین نحوه استفاده از آیه، آورده شده است. علت این کار تهیه فرهنگی جامع برای موضوعات قرآن به صورت تفکیک شده از هم بوده است.

در این اثر به روایات تفسیری نیز توجه شده است و برای گزینش آنها معیارهایی نظیر متن، سند و خصوصیاتی دیگر نیز مدّ نظر بوده است. روایات مربوط به هر آیه، در پایان توضیحات لازم آیه، ذکر شده است. در این روش، خواننده تفسیر به صورت گام به گام با مفاهیم موضوعات آیه و کیفیت استفاده از آن آشنا می‌شود.

در این تفسیر، دو نوع فهرست وجود دارد: فهرست پایانی هر آیه و فهرست پایانی هر جلد. در پایان هر آیه، عناوین موجود در آیه و برداشت‌ها به صورت عنوان‌های اصلی و فرعی طبقه‌بندی شده است. مراجعه‌کننده می‌تواند با مراجعه به فهرست پایانی هر آیه، شماریی کلی از موضوعات و مفاهیم تک تک آیات را به دست آورد و چشم‎‌اندازی از آیه را در اختیار داشته باشد. در پایان هر جلد نیز مجموعه نمایه‌های آن به شکل الفبایی - موضوعی رده‌بندی شده است تا مراجعه‌ کننده بتواند به راحتی موضوعات اصلی و فرعی مورد نیاز خود را بیابد و به نشانی آن مراجعه کند. از ویژگی‌های این فهرست، سیستم ارجاعات و ترادفات است که راهنمایی‌های لازم را در اختیار پژوهشگر قرار می‌دهد.

شیوه ساختاری این تفسیر به‌گونه‌ای است که خواننده را با تکرار مکرّر مواجه میسازد و در نتیجه نوعی خستگی و اعراض از متن تفسیر در خواننده به وجود می‌آید. به عنوان مثال در تفسیر بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ دستِ کم نزدیک به ده بار آن را تکرار نموده تا معلوم شود که در هر بار چه برداشتی از آن به عمل آمده است! در صورتی که پس از ذکر هر آیه می‌‌توان بدون تکرار آن، تفسیر و برداشت‌های حاصل از آن را به صورت ترتیب منطقی و پرهیز از هرگونه تکرار یادآور شد و روایات تفسیری را نیز، در ذیل هر آیه مورد بحث و بررسی قرار داد و جهت تفسیری آنها را به صورت گویا ذکر نمود. اشکال دیگر این است که شماره‌های برداشت مطالب از آیات را، با شماره‌های روایات تفسیری بدون هیچ تفکیکی، درهم آمیخته‌اند! همین درهم ریختگی و آشفتگی نیز در پایان تفسیر هر آیه، به صورت عناوین و واژه‌ها به‌گونه دیگر به درهم آمیختگی و آشفتگی آن افزوده است! دو ستونه بودن چینش مطالب نیز به‌گونه دیگر بر نقایص شکلی آن افزوده است و ذکر کلمات به ظاهراً کلیدی و زیر مجموعه آنها نیز به صورت عددی، چیزی را بر عمق تفسیر نمی‌افزاید و فایده چندانی هم بر آنها مترتب نیست

فهرست کتاب

در این مورد اطلاعاتی در دست نیست.

دربارهٔ پدیدآورنده

علی اکبر هاشمی رفسنجانی

آیت‌الله علی اکبر هاشمی رفسنجانی (متولد ۱۳۱۳ رفسنجان؛ متوفی ۱۳۹۵ تهران)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، سید محمد رضا گلپایگانی، علامه طباطبایی و امام خمینی به اتمام رساند. ریاست جمهوری و ریاست مجلس خبرگان اسلامی از جمله فعالیت‌های وی است. او چندین جلد کتاب و مقاله به رشتهٔ تحریر درآورده است. «برترین‌های فرهنگ مهدویت در مطبوعات»، «جهان در عصر بعثت»، «تفسیر راهنما»، «فرهنگ قرآن»، «جایگاه مساجد در نظام اسلامی از منظر قرآن»، «آزاداندیشی اسلامی و روشنفکری اسلامی» و «حکومت واحد جهانی» برخی از این آثار است.