آیه در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">\n: +))
 
(۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = آیه
| عنوان مدخل  = [[آیه]]
| مداخل مرتبط = [[آیه در قرآن]] - [[آیه در علوم قرآنی]] - [[آیه در کلام اسلامی]] - [[آیه در فقه اسلامی]] - [[آیه در معارف دعا و زیارات]] - [[آیه در معارف و سیره سجادی]] - [[آیه در معارف و سیره رضوی]]
| پرسش مرتبط  =
}}


{{امامت}}
== مقدمه ==
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[آیه]]''' است. "'''[[آیه]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
آیه در اصطلاح عبارت است از بخشی از حروف، کلمات یا جمله‌هایی از [[قرآن]] که از لحاظ حد و مرز، طبق اشاره و [[ارشاد]] [[پیغمبر]] {{صل}} از [[کلام]] پیش و پس از آن جدا شده است.
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[آیه در قرآن]] - [[آیه در علوم قرآنی]] - [[آیه در کلام اسلامی]] - [[آیه در فقه اسلامی]] - [[آیه در معارف دعا و زیارات]] - [[آیه در معارف و سیره سجادی]] - [[آیه در معارف و سیره رضوی]] </div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
 
==مقدمه==
اجزای مشخص شده هر [[سوره]]، توسط [[پیامبر]]{{صل}}.


[[آیات]] جمع [[آیه]]، در لغت به معانی گوناگونی به کار رفته است (هرچند می‌توان تمام آنها را به معنای نشانه بازگرداند). اینک به برخی از آن‌ معانی اشاره می‌کنیم:
[[آیات]] جمع [[آیه]]، در لغت به معانی گوناگونی به کار رفته است (هرچند می‌توان تمام آنها را به معنای نشانه بازگرداند). اینک به برخی از آن‌ معانی اشاره می‌کنیم:
#'''نشانه:''' {{متن قرآن|إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ}}<ref>«نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد » سوره بقره، آیه ۲۴۸.</ref>.
# '''نشانه:''' {{متن قرآن|إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ}}<ref>«نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد» سوره بقره، آیه ۲۴۸.</ref>.
#'''[[معجزه]]:''' {{متن قرآن|سَلْ بَنِي إِسْرَائِيلَ كَمْ آتَيْنَاهُمْ مِنْ آيَةٍ بَيِّنَةٍ}}<ref>«از بنی اسرائیل بپرس که چه بسیار نشانه روشن به آنان دادیم » سوره بقره، آیه ۲۱۱.</ref>.
# '''[[معجزه]]:''' {{متن قرآن|سَلْ بَنِي إِسْرَائِيلَ كَمْ آتَيْنَاهُمْ مِنْ آيَةٍ بَيِّنَةٍ}}<ref>«از بنی اسرائیل بپرس که چه بسیار نشانه روشن به آنان دادیم» سوره بقره، آیه ۲۱۱.</ref>.
#'''[[عبرت]]:''' {{متن قرآن|إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِلْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«بی‌گمان در این (داستان) برای مؤمنان، نشانه‌ای است» سوره حجر، آیه ۷۷.</ref>.
# '''[[عبرت]]:''' {{متن قرآن|إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِلْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«بی‌گمان در این (داستان) برای مؤمنان، نشانه‌ای است» سوره حجر، آیه ۷۷.</ref>.
#'''[[برهان]] و دلیل:''' {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ}}<ref>«و از نشانه‌های او آفرینش آسمان‌ها و زمین » سوره روم، آیه ۲۲.</ref>.
# '''[[برهان]] و دلیل:''' {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ}}<ref>«و از نشانه‌های او آفرینش آسمان‌ها و زمین» سوره روم، آیه ۲۲.</ref>.
#'''کار شگفت:''' {{متن قرآن|وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ آيَةً}}<ref>«و پسر مریم و مادرش را نشانه‌ای گرداندیم » سوره مؤمنون، آیه ۵۰.</ref>.
# '''کار شگفت:''' {{متن قرآن|وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ آيَةً}}<ref>«و پسر مریم و مادرش را نشانه‌ای گرداندیم» سوره مؤمنون، آیه ۵۰.</ref>.


آیه در اصطلاح عبارت است از بخشی از حروف، کلمات یا جمله‌هایی از [[قرآن]] که از لحاظ حد و مرز، طبق اشاره و [[ارشاد]] [[پیغمبر]]{{صل}} از [[کلام]] پیش و پس از آن جدا شده است.
[[شناخت]] [[آیات قرآن]] توقیفی است؛ یعنی حدود و مرزهای آیات را باید از طریق [[شارع]] و [[پیامبر اکرم]] {{صل}} شناخت، و [[اجتهاد]] و اظهار نظر شخصی درباره آن روا نیست.
 
[[شناخت]] [[آیات قرآن]] توقیفی است؛ یعنی حدود و مرزهای آیات را باید از طریق [[شارع]] و [[پیامبر اکرم]]{{صل}} شناخت، و [[اجتهاد]] و اظهار نظر شخصی درباره آن روا نیست.


با وجود توقیفی بودن [[معرفت]] آیات، درباره بسیاری از آیات [[اختلاف]] نظر هست؛ برای مثال، برخی از [[دانشمندان]]، بعضی از [[حروف مقطعه]] قرآن را آیه‌ای مستقل شمرده‌اند، و برخی همان موارد را آیه نمی‌دانند. و یا برخی تنها مدهامتان را یک آیه یک کلمه‌ای می‌دانند؛ ولی برخی دیگر علاوه بر آن، والنجم، والضحی، والعصر و امثال آن را نیز آیه یک کلمه‌ای به شمار آورده‌اند.
با وجود توقیفی بودن [[معرفت]] آیات، درباره بسیاری از آیات [[اختلاف]] نظر هست؛ برای مثال، برخی از [[دانشمندان]]، بعضی از [[حروف مقطعه]] قرآن را آیه‌ای مستقل شمرده‌اند، و برخی همان موارد را آیه نمی‌دانند. و یا برخی تنها مدهامتان را یک آیه یک کلمه‌ای می‌دانند؛ ولی برخی دیگر علاوه بر آن، والنجم، والضحی، والعصر و امثال آن را نیز آیه یک کلمه‌ای به شمار آورده‌اند.


گفته شده [[اختلافات]] مذکور، ناشی از [[اختلاف روایات]] است؛ چون [[رسول خدا]]{{صل}} هنگام [[تلاوت قرآن]] در رأس برخی از آیات توقف می‌کرد تا [[مردم]] را به حد و مرز آنها [[آگاه]] سازد. و [[حضرت]] پس از این [[آگاهی]]، همان آیه را به آیه بعدی وصل می‌کردند (چون این دو آیه به هم مربوط بوده‌اند) که این امر سبب می‌شد بعضی از مردم [[گمان]] کنند آن دو آیه، یک آیه هستند.
گفته شده [[اختلافات]] مذکور، ناشی از [[اختلاف روایات]] است؛ چون [[رسول خدا]] {{صل}} هنگام [[تلاوت قرآن]] در رأس برخی از آیات توقف می‌کرد تا [[مردم]] را به حد و مرز آنها [[آگاه]] سازد. و [[حضرت]] پس از این [[آگاهی]]، همان آیه را به آیه بعدی وصل می‌کردند (چون این دو آیه به هم مربوط بوده‌اند) که این امر سبب می‌شد بعضی از مردم [[گمان]] کنند آن دو آیه، یک آیه هستند.
 
[[زرقانی]] در مناهل‌العرفان از نظریه دیگری یاد کرده است مبنی بر اینکه پاره‌ای از آیات، سماعی و توقیفی، و پاره‌ای دیگر قیاسی است و [[شناسایی]] آن بستگی به کلمه آخر [[آیه]] دارد، نظیر آن، قرینه سجع در [[نثر]]، و قافیه [[بیت]] در [[شعر]] است.


گاهی از روی مجاز و توسع به قسمتی از آیه، و یا به بیشتر از یک آیه نیز "آیه" اطلاق کرده‌اند. مثلاً [[ابن عباس]] گفت: [[امیدوار کننده]] ترین آیه در [[قرآن]] {{متن قرآن|وَإِنَّ رَبَّكَ لَذُو مَغْفِرَةٍ لِلنَّاسِ عَلَى ظُلْمِهِمْ}}<ref>«بی‌گمان پروردگارت با وجود ستم مردم آمرزگار آنهاست و به راستی پروردگارت سخت کیفر است» سوره رعد، آیه ۶.</ref> است. در حالی که به اتفاق همگان، بخشی از آیه است. و مانند سخن [[ابن مسعود]] که: محکم‌ترین آیه {{متن قرآن|فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ}}<ref>«پس هر کس همسنگ  ذره‌ای نیکی ورزد، آن را خواهد دید،» سوره زلزال، آیه ۷.</ref>، {{متن قرآن|وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ}}<ref>«و هر کس همسنگ  ذره‌ای بدی کند، آن را خواهد دید» سوره زلزال، آیه ۸.</ref> است. و می‌دانیم که دو آیه است.
[[زرقانی]] در [[مناهل العرفان فی علوم القرآن (کتاب)|مناهل العرفان فی علوم القرآن]] از نظریه دیگری یاد کرده است مبنی بر اینکه پاره‌ای از آیات، سماعی و توقیفی، و پاره‌ای دیگر قیاسی است و [[شناسایی]] آن بستگی به کلمه آخر [[آیه]] دارد، نظیر آن، قرینه سجع در [[نثر]]، و قافیه [[بیت]] در [[شعر]] است.


یکی از بحث‌ها درباره آیه، این است که آیا واژه آیه در اصل [[عربی]] است یا از لغات [[بیگانه]]؟ آرتورجفری این واژه را از لغات بیگانه قرآن می‌شمارد. گفته شده واژه آیه ریشه [[عبری]] دارد و اصل عبری آن آته به معنای نشان تشخیص و نیز به معنای [[معجزه]] است. ولی در آثار ابن‌سبکی، ابن‌حجر و [[سیوطی]] در باب معرّبات (واژه‌های غیر عربیِ وارد شده در [[زبان عربی]]) چنین کلمه‌ای ضبط نشده است<ref>زرکشی ، محمد بن بهادر ، البرهان فی علوم القرآن(باحاشیه)، جلد۱، صفحه ۲۶۶؛ سیوطی ، عبد الرحمان بن ابی بکر ، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱، صفحه ۲۳۰؛ زرقانی ، محمد عبد العظیم ، مناهل العرفان فی علوم القرآن، جلد۱، صفحه (۳۳۸-۳۴۱)؛ جفری،آرتور، واژه های دخیل درقرآن، صفحه ۱۳۲؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه ۵۴۹؛ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب ، بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱، صفحه (۸۵-۸۶)</ref>.<ref>[[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی]]، ج۱، ص ۱۹۰.</ref>
گاهی از روی مجاز و توسع به قسمتی از آیه، و یا به بیشتر از یک آیه نیز "آیه" اطلاق کرده‌اند. مثلاً [[ابن عباس]] گفت: [[امیدوار کننده]] ترین آیه در [[قرآن]] {{متن قرآن|وَإِنَّ رَبَّكَ لَذُو مَغْفِرَةٍ لِلنَّاسِ عَلَى ظُلْمِهِمْ}}<ref>«بی‌گمان پروردگارت با وجود ستم مردم آمرزگار آنهاست و به راستی پروردگارت سخت کیفر است» سوره رعد، آیه ۶.</ref> است. در حالی که به اتفاق همگان، بخشی از آیه است. و مانند سخن [[ابن مسعود]] که: محکم‌ترین آیه {{متن قرآن|فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ}}<ref>«پس هر کس همسنگ ذره‌ای نیکی ورزد، آن را خواهد دید،» سوره زلزال، آیه ۷.</ref>، {{متن قرآن|وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ}}<ref>«و هر کس همسنگ ذره‌ای بدی کند، آن را خواهد دید» سوره زلزال، آیه ۸.</ref> است. و می‌دانیم که دو آیه است.


== جستارهای وابسته ==
یکی از بحث‌ها درباره آیه، این است که آیا واژه آیه در اصل [[عربی]] است یا از لغات [[بیگانه]]؟ آرتورجفری این واژه را از لغات بیگانه قرآن می‌شمارد. گفته شده واژه آیه ریشه [[عبری]] دارد و اصل عبری آن آته به معنای نشان تشخیص و نیز به معنای [[معجزه]] است. ولی در آثار ابن‌سبکی، ابن‌حجر و [[سیوطی]] در باب معرّبات (واژه‌های غیر عربیِ وارد شده در [[زبان عربی]]) چنین کلمه‌ای ضبط نشده است<ref>زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، جلد۱، صفحه ۲۶۶؛ سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱، صفحه ۲۳۰؛ زرقانی، محمد عبدالعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، جلد۱، صفحه (۳۳۸-۳۴۱)؛ جفری، آرتور، واژه‌های دخیل در قرآن، صفحه ۱۳۲؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه ۵۴۹؛ فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱، صفحه (۸۵-۸۶)</ref>.<ref>[[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی]]، ج۱، ص ۱۹۰.</ref>


==منابع==
== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده: 9030760879.jpg|22px]] [[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه علوم قرآنی''']]
# [[پرونده: 9030760879.jpg|22px]] [[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه علوم قرآنی''']]
{{پایان منابع}}


==پانویس==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:آیه]]
[[رده:آیه]]
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش