جز
وظیفهٔ شمارهٔ ۵، قسمت دوم
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==پرسشهای وابسته== {{فهرست پرسشها}} {{ستون-شروع|2}} +== پرسشهای وابسته == {{پرسشهای وابسته}})) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
(۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{نبوت}} | {{نبوت}} | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = نبوت | |||
| عنوان مدخل = حقیقت نبوت | |||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = حقیقت نبوت (پرسش) | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
* باید توجه داشت بحث از [[حقیقت]] [[نبوت]] در زمره آثار [[عرفانی]] است نه جزء مباحث [[کلامی]]<ref> مصباح الهدایه، ص۱۶۴.</ref>. | * باید توجه داشت بحث از [[حقیقت]] [[نبوت]] در زمره آثار [[عرفانی]] است نه جزء مباحث [[کلامی]]<ref> مصباح الهدایه، ص۱۶۴.</ref>. | ||
==واژهشناسی لغوی== | == واژهشناسی لغوی == | ||
{{اصلی|نبوت}} | {{اصلی|نبوت}} | ||
*واژه [[حقیقت]] در لغت نامههای [[فارسی]]، عبارت است از آنچه وجود خارجی و واقعی دارد، آنچه با واقعیت [[سازگاری]] داشته باشد، هر نوع سخن و اطلاعاتی که واقعیت را بیان می کند، [[امر]] مسلّمِ غیر قابل [[انکار]]، مانند سوزندگی برای [[آتش]]<ref> فرهنگ بزرگ سخن، ص ۲۵۶۰ – ۲۵۶۱؛ لغتنامه دهخدا، ج ۶، ص ۸۰۳۶.</ref>. | * واژه [[حقیقت]] در لغت نامههای [[فارسی]]، عبارت است از آنچه وجود خارجی و واقعی دارد، آنچه با واقعیت [[سازگاری]] داشته باشد، هر نوع سخن و اطلاعاتی که واقعیت را بیان می کند، [[امر]] مسلّمِ غیر قابل [[انکار]]، مانند سوزندگی برای [[آتش]]<ref> فرهنگ بزرگ سخن، ص ۲۵۶۰ – ۲۵۶۱؛ لغتنامه دهخدا، ج ۶، ص ۸۰۳۶.</ref>. | ||
*اما در لغتنامههای [[عربی]] که به شکل "حقیقة" نوشته میشود نیز معانی مشابه آنچه ذکر شد، برای آن ذکر شده است؛ مثلاً، چیزی که [[ثبات]] و وجود دارد<ref> المفردات، ص ۲۴۷ – ۲۴۸.</ref>، کُنه شی<ref> مجمع البحرین، ج ۵، ص ۱۴۸.</ref> منتهی و اصل شی و ثبوت و [[مطابقت با واقع]] <ref>التحقیق فی کلمات القرآن، ج ۲، ص ۲۱۶ – ۲۶۲.</ref>[[حق]] و [[وجوب]] و [[یقین]] [[شأن]] امری و آنچه بر اصل وضعش استعمال شود در مقابل مجاز<ref> لسان العرب، ج ۱۰، ص ۵۲؛ کتاب العین، پیشین، ج ۳، ص ۶ </ref> | * اما در لغتنامههای [[عربی]] که به شکل "حقیقة" نوشته میشود نیز معانی مشابه آنچه ذکر شد، برای آن ذکر شده است؛ مثلاً، چیزی که [[ثبات]] و وجود دارد<ref> المفردات، ص ۲۴۷ – ۲۴۸.</ref>، کُنه شی<ref> مجمع البحرین، ج ۵، ص ۱۴۸.</ref> منتهی و اصل شی و ثبوت و [[مطابقت با واقع]] <ref>التحقیق فی کلمات القرآن، ج ۲، ص ۲۱۶ – ۲۶۲.</ref>[[حق]] و [[وجوب]] و [[یقین]] [[شأن]] امری و آنچه بر اصل وضعش استعمال شود در مقابل مجاز<ref> لسان العرب، ج ۱۰، ص ۵۲؛ کتاب العین، پیشین، ج ۳، ص ۶ </ref> | ||
==تعریف اصطلاحی== | == تعریف اصطلاحی == | ||
* برخی از بزرگان عرفا، [[حقیقت]] را اینگونه تعریف نمودهاند: "[[حقیقت]] عبارت از آن است که [[نسخ]] برآن روا نباشد، [[شریعت]] بدون وجود [[حقیقت]] امکان ندارد؛ زیرا [[حقیقت]]، [[روح]] است و [[شریعت]]، کالبد، [[شریعت]] گرفتنی است و [[حقیقت]] از [[الطاف]] و مواهب [[الهی]] است"<ref> کشف المحجوب، ص۴۹۸.</ref> در واقع رابطۀ [[حقیقت]] با [[شریعت]] را مانند رابطه [[جسم]] و [[جان]] میدانند<ref> کشف المحجوب، ص۴۹۸.</ref> [[حقیقت]] بالاترین مرتبه و جامع مراتبی چون [[شریعت]] و [[طریقت]] است<ref> جامع الاسرار و منبع الانوار، ص ۳۵۴– ۳۵۵.</ref>[[شریعت]] اقتضای [[رسالت]] و [[طریقت]] اقتضای [[نبوت]] و [[حقیقت]] اقتضای [[ولایت]] [[پیامبر]] است که همه حاکی از وجود [[پیامبر]] [[اولواالعزم]] است<ref> جامع الاسرار و منبع الانوار، ص۳۴۶ ـ۳۴۷.</ref>. | * برخی از بزرگان عرفا، [[حقیقت]] را اینگونه تعریف نمودهاند: "[[حقیقت]] عبارت از آن است که [[نسخ]] برآن روا نباشد، [[شریعت]] بدون وجود [[حقیقت]] امکان ندارد؛ زیرا [[حقیقت]]، [[روح]] است و [[شریعت]]، کالبد، [[شریعت]] گرفتنی است و [[حقیقت]] از [[الطاف]] و مواهب [[الهی]] است"<ref> کشف المحجوب، ص۴۹۸.</ref> در واقع رابطۀ [[حقیقت]] با [[شریعت]] را مانند رابطه [[جسم]] و [[جان]] میدانند<ref> کشف المحجوب، ص۴۹۸.</ref> [[حقیقت]] بالاترین مرتبه و جامع مراتبی چون [[شریعت]] و [[طریقت]] است<ref> جامع الاسرار و منبع الانوار، ص ۳۵۴– ۳۵۵.</ref>[[شریعت]] اقتضای [[رسالت]] و [[طریقت]] اقتضای [[نبوت]] و [[حقیقت]] اقتضای [[ولایت]] [[پیامبر]] است که همه حاکی از وجود [[پیامبر]] [[اولواالعزم]] است<ref> جامع الاسرار و منبع الانوار، ص۳۴۶ ـ۳۴۷.</ref>. | ||
==تعریف [[نبوت]] در نزد [[اهل]] [[طریقت]]== | == تعریف [[نبوت]] در نزد [[اهل]] [[طریقت]] == | ||
*[[نبوت]] در نزد [[اهل]] [[طریقت]] عبارت است از خبردادن از حقایق الهیه و [[اسرار]] ربانیه که مترتب است به محقق شدن اسماء و صفات و [[افعال]] [[حق]]<ref> آملی سید حیدر، انوار الحقیقه و اطوار الطریقه و اسرار الشریعه، ص۲۶۹.</ref> و بر دو قسم است: | * [[نبوت]] در نزد [[اهل]] [[طریقت]] عبارت است از خبردادن از حقایق الهیه و [[اسرار]] ربانیه که مترتب است به محقق شدن اسماء و صفات و [[افعال]] [[حق]]<ref> آملی سید حیدر، انوار الحقیقه و اطوار الطریقه و اسرار الشریعه، ص۲۶۹.</ref> و بر دو قسم است: | ||
===[[نبوت تعریف]]=== | === [[نبوت تعریف]] === | ||
{{اصلی|نبوت تعریف}} | {{اصلی|نبوت تعریف}} | ||
* [[نبوت تعریف]] عبارت از خبر دادن از [[معرفت]] ذات، اسما و [[صفات حق]] است، که مسألۀ بسیار مشکلی بوده و کار هرکسی نیست. | * [[نبوت تعریف]] عبارت از خبر دادن از [[معرفت]] ذات، اسما و [[صفات حق]] است، که مسألۀ بسیار مشکلی بوده و کار هرکسی نیست. | ||
===[[نبوت تشریع]]=== | === [[نبوت تشریع]] === | ||
{{اصلی|نبوت تشریع}} | {{اصلی|نبوت تشریع}} | ||
* [[نبوت تشریع]] عبارت است از همه آنچه در [[نبوت تعریف]] ذکر شد به علاوۀ [[تبلیغ]] [[احکام]] و مؤدب شدن به [[اخلاق]] و یادگیری [[حکمت]] و [[قیام]] به [[سیاست]]. این [[نبوت]] اختصاص دارد به [[رسالت]]. [[نبی]] [[حاکم]] بین اسماء و مظاهر خاوند است و [[حقیقت محمدیه]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}} به عنوان [[نبی]] [[حقیقی]] و [[قطب]] [[ازلی]] اولاً و آخراً و ظاهراً و باطناً بوده و [[مرجع]] کل [[نبوتها]] است:{{عربی|"كُنْتُ نَبِيّاً وَ آدَمَ بَيْنَ الْمَاءِ وَ الطِّين"}}<ref> انوارالحقیقه، ص ۲۷۳-۲۷۴؛ جامع الاسرار و منبع الانوار، ص ۳۷۹.</ref> | * [[نبوت تشریع]] عبارت است از همه آنچه در [[نبوت تعریف]] ذکر شد به علاوۀ [[تبلیغ]] [[احکام]] و مؤدب شدن به [[اخلاق]] و یادگیری [[حکمت]] و [[قیام]] به [[سیاست]]. این [[نبوت]] اختصاص دارد به [[رسالت]]. [[نبی]] [[حاکم]] بین اسماء و مظاهر خاوند است و [[حقیقت محمدیه]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}} به عنوان [[نبی]] [[حقیقی]] و [[قطب]] [[ازلی]] اولاً و آخراً و ظاهراً و باطناً بوده و [[مرجع]] کل [[نبوتها]] است:{{عربی|"كُنْتُ نَبِيّاً وَ آدَمَ بَيْنَ الْمَاءِ وَ الطِّين"}}<ref> انوارالحقیقه، ص ۲۷۳-۲۷۴؛ جامع الاسرار و منبع الانوار، ص ۳۷۹.</ref> | ||
==[[حقیقت محمدیه]] [[خاستگاه نبوت]]== | == [[حقیقت محمدیه]] [[خاستگاه نبوت]] == | ||
{{اصلی|حقیقت محمدیه}} | {{اصلی|حقیقت محمدیه}} | ||
* از [[حقیقت محمدیه]] به عنوان خاستگاه [[ظهور]] [[نبوت]] یاد شده، زیرا آن [[حقیقت]]، [[مظهر]] تام اسمِ [[خداوند]] و در بر دارندۀ مراتب [[ظهور]] و بطون است که مرتبۀ [[ظهور]] آن اسم، با [[نبوت]] جلوهگر شده و مرحله بطون آن، با [[ظهور]] [[ولایت]] استمرار یافته است<ref> مجموعه آثار حکیم صهبا، ص۷؛ نیز ر. ک، ممدالهمم در شرح فصوص الحکم، ص ۹۳ و ۲۳۶</ref> | * از [[حقیقت محمدیه]] به عنوان خاستگاه [[ظهور]] [[نبوت]] یاد شده، زیرا آن [[حقیقت]]، [[مظهر]] تام اسمِ [[خداوند]] و در بر دارندۀ مراتب [[ظهور]] و بطون است که مرتبۀ [[ظهور]] آن اسم، با [[نبوت]] جلوهگر شده و مرحله بطون آن، با [[ظهور]] [[ولایت]] استمرار یافته است<ref> مجموعه آثار حکیم صهبا، ص۷؛ نیز ر. ک، ممدالهمم در شرح فصوص الحکم، ص ۹۳ و ۲۳۶</ref> | ||
==تعریف [[نبوت]] در نزد [[اهل]] [[حقیقت]]== | == تعریف [[نبوت]] در نزد [[اهل]] [[حقیقت]] == | ||
{{اصلی|نبوت در عرفان اسلامی}} | {{اصلی|نبوت در عرفان اسلامی}} | ||
* [[حقیقت]] [[نبوت]] [[پیامبر خاتم]]{{صل}} عبارت از [[روح]] اعظم است که تمامی اسماء و [[صفات حق]] در آن تجلی کرده است. [[نبوت]] نزد [[اهل]] [[حقیقت]]، عبارت است از [[خلافت]] مطلقۀ [[خداوند]]، ولی این [[نبوت]] دارای مراتب متفاوت است، به حسب مراتب شخصی که او مَظهر آن [[خلافت]] است<ref> آملی، سید حیدر، انوارالحقیقه، ص ۲۷۷.</ref>. | * [[حقیقت]] [[نبوت]] [[پیامبر خاتم]] {{صل}} عبارت از [[روح]] اعظم است که تمامی اسماء و [[صفات حق]] در آن تجلی کرده است. [[نبوت]] نزد [[اهل]] [[حقیقت]]، عبارت است از [[خلافت]] مطلقۀ [[خداوند]]، ولی این [[نبوت]] دارای مراتب متفاوت است، به حسب مراتب شخصی که او مَظهر آن [[خلافت]] است<ref> آملی، سید حیدر، انوارالحقیقه، ص ۲۷۷.</ref>. | ||
* [[نبوت]] نزد [[اهل]] [[حقیقت]] به معنای خبردادن و [[نبی]] مُخبَر از ذات، صفات و أسماء و [[احکام]] و ارادههای [[خداوند]] است، خبردادن [[حقیقی]]، ذاتی و اولی فقط برای [[روح]] اعظم است و همۀ [[انبیاء]] از [[حضرت آدم|آدم]]{{ع}} تا [[حضرت محمد]]{{صل}} مَظهری از مظاهر [[نبوت]] [[روح]] اعظم هستند، اما [[نبوت]] [[روح]] اعظم ذاتی و دائمی است و [[نبوت]] مظاهر، عرضی و قابل [[انقطاع]] است به جز [[نبوت]] [[حضرت محمد]]{{صل}} که دائمی و غیر قابل [[انقطاع]] است زیرا [[حقیقت]] [[نبوت]] ایشان، [[حقیقت]] [[روح]] اعظم است، همه [[انبیاء]] مظاهر بعضی اسماء و صفات هستند و [[حضرت محمد]]{{صل}} [[مظهر]] تمامی اسما و صفات است لذا [[رسول اکرم]]{{صل}} از همۀ [[انبیاء]] جلوتر است، از حیث [[حقیقت]] و متأخر از همه است از حیث صورت و ظاهر<ref> آملی، سید حیدر، انوارالحقیقه، ص ۲۷۶ ـ ۲۷۷.</ref>. | * [[نبوت]] نزد [[اهل]] [[حقیقت]] به معنای خبردادن و [[نبی]] مُخبَر از ذات، صفات و أسماء و [[احکام]] و ارادههای [[خداوند]] است، خبردادن [[حقیقی]]، ذاتی و اولی فقط برای [[روح]] اعظم است و همۀ [[انبیاء]] از [[حضرت آدم|آدم]] {{ع}} تا [[حضرت محمد]] {{صل}} مَظهری از مظاهر [[نبوت]] [[روح]] اعظم هستند، اما [[نبوت]] [[روح]] اعظم ذاتی و دائمی است و [[نبوت]] مظاهر، عرضی و قابل [[انقطاع]] است به جز [[نبوت]] [[حضرت محمد]] {{صل}} که دائمی و غیر قابل [[انقطاع]] است زیرا [[حقیقت]] [[نبوت]] ایشان، [[حقیقت]] [[روح]] اعظم است، همه [[انبیاء]] مظاهر بعضی اسماء و صفات هستند و [[حضرت محمد]] {{صل}} [[مظهر]] تمامی اسما و صفات است لذا [[رسول اکرم]] {{صل}} از همۀ [[انبیاء]] جلوتر است، از حیث [[حقیقت]] و متأخر از همه است از حیث صورت و ظاهر<ref> آملی، سید حیدر، انوارالحقیقه، ص ۲۷۶ ـ ۲۷۷.</ref>. | ||
==فرق بین | == فرق بین نبوت و رسالت و ولایت == | ||
{{اصلی|نبوت | {{اصلی|نبوت|رسالت|ولایت}} | ||
* [[سید حیدر آملی]] ضمن اینکه [[شریعت]] را از اقتضاء [[نبوت]] و [[حقیقت]] را از اقتضاء [[ولایت]] میداند به تعریف هر یک میپردازد که ماحصل آن چنین است: "[[رسالت]] عبارت است از [[تبلیغ]] آنچه حاصل شده است برای [[نبی]] از [[ناحیه]] [[نبوت]] و عبارت است از [[احکام]]، [[سیاست]]، [[تأدیب]] به [[اخلاق]] و [[تعلیم]] به [[حکمت]] و این عین [[شریعت]] است"<ref> آملی، سید حیدر، انوارالحقیقه، ص ۲۹ ـ ۳۰.</ref>. | * [[سید حیدر آملی]] ضمن اینکه [[شریعت]] را از اقتضاء [[نبوت]] و [[حقیقت]] را از اقتضاء [[ولایت]] میداند به تعریف هر یک میپردازد که ماحصل آن چنین است: "[[رسالت]] عبارت است از [[تبلیغ]] آنچه حاصل شده است برای [[نبی]] از [[ناحیه]] [[نبوت]] و عبارت است از [[احکام]]، [[سیاست]]، [[تأدیب]] به [[اخلاق]] و [[تعلیم]] به [[حکمت]] و این عین [[شریعت]] است"<ref> آملی، سید حیدر، انوارالحقیقه، ص ۲۹ ـ ۳۰.</ref>. | ||
* [[نبوت]] عبارت است از اظهار آنچه برای [[نبی]] از [[ناحیه]] [[ولایت]] حاصل شده است و عبارت است از [[معرفت]] [[ذات حق تعالی]] و اسماء و صفات و [[افعال]] و [[احکام]] [[حق]]، به حسب مظاهر برای عبادش، تا متصف بشوند به [[صفات حق]] و متخلق بشوند به [[اخلاق]] او و این عین [[طریقت]] است. و [[ولایت]] عبارت است از مشاهدۀ ذات [[حق]] و صفات و [[افعال]] او در مظاهر کمالاتش به واسطه چشم [[بصیرت]] خود بعد از فنای در [[حق]] و بقاء به [[حق]] و این عین [[حقیقت]] است. ایشان در جای دیگر از [[ولایت]] به عنوان [[باطن]] [[نبوت]] یاد میکند<ref> المقدمات من کتاب نص النصوص، ص۱۶۸.</ref>. | * [[نبوت]] عبارت است از اظهار آنچه برای [[نبی]] از [[ناحیه]] [[ولایت]] حاصل شده است و عبارت است از [[معرفت]] [[ذات حق تعالی]] و اسماء و صفات و [[افعال]] و [[احکام]] [[حق]]، به حسب مظاهر برای عبادش، تا متصف بشوند به [[صفات حق]] و متخلق بشوند به [[اخلاق]] او و این عین [[طریقت]] است. و [[ولایت]] عبارت است از مشاهدۀ ذات [[حق]] و صفات و [[افعال]] او در مظاهر کمالاتش به واسطه چشم [[بصیرت]] خود بعد از فنای در [[حق]] و بقاء به [[حق]] و این عین [[حقیقت]] است. ایشان در جای دیگر از [[ولایت]] به عنوان [[باطن]] [[نبوت]] یاد میکند<ref> المقدمات من کتاب نص النصوص، ص۱۶۸.</ref>. | ||
==[[نبی]] نزد [[اهل]] [[شریعت]]== | == [[نبی]] نزد [[اهل]] [[شریعت]] == | ||
* [[نبی]] [[انسانی]] است بر انگیخته شده از جانب [[خداوند متعال]] به سوی بندگانش تا آنان را کامل نماید؛ به اینکه آنچه برای [[اطاعت خداوند]] احتیاج دارند، آنان را [[آگاه]] سازد، و نسبت به احتراز از [[معصیت]]، آنان را [[تعلیم]] نماید. [[دعوت]] آنان موافق [[عقل]] باشد، [[مردم]] را به [[اطاعت خدا]] وادارد و از [[معصیت خدا]] [[نهی]] نماید. دیگر این که برای [[صدق]] ادعای خویش [[معجزه]] ارائه دهد<ref> المقدمات من کتاب نص النصوص، ص۲۶۹ ـ۲۷۰.</ref>. | * [[نبی]] [[انسانی]] است بر انگیخته شده از جانب [[خداوند متعال]] به سوی بندگانش تا آنان را کامل نماید؛ به اینکه آنچه برای [[اطاعت خداوند]] احتیاج دارند، آنان را [[آگاه]] سازد، و نسبت به احتراز از [[معصیت]]، آنان را [[تعلیم]] نماید. [[دعوت]] آنان موافق [[عقل]] باشد، [[مردم]] را به [[اطاعت خدا]] وادارد و از [[معصیت خدا]] [[نهی]] نماید. دیگر این که برای [[صدق]] ادعای خویش [[معجزه]] ارائه دهد<ref> المقدمات من کتاب نص النصوص، ص۲۶۹ ـ۲۷۰.</ref>. | ||
==فرق بین | == فرق بین نبی و رسول و ولی == | ||
{{اصلی|نبی | {{اصلی|نبی|رسول|ولی}} | ||
* [[نبی]] و [[رسول]] به حسب ظاهر و [[شریعت]] در [[خلق]] [[تصرف]] میکنند، اما ولی به حسب [[باطن]] و [[حقیقت]]، [[تصرف]] دارد؛ لذا گفتهاند [[ولایت]]، اعظم از [[نبوت]] است گرچه ولی اعظم از [[نبی]] نیست، زیرا [[ولایت]]، [[تصرف]] در [[باطن]] و [[نبوت]] [[تصرف]] در ظاهر است و [[نبی]] هم [[صاحب ولایت]] است. باید توجه داشت [[برتری]] [[ولایت]] بر [[نبوت]] و [[برتری]] [[نبوت]] بر [[رسالت]]، در شخص واحدی مطرح است که دارای هر سه [[مقام]] باشد. مانند [[انبیای بزرگ]] که [[ولایت]] شان نسبت به جنبۀ [[نبوت]] آنان و [[نبوت]] شان نسبت به جنبۀ [[رسالت]] شان بزرگتر و با عظمتتر است. کسی به [[مقام]] [[نبوت]] نمیرسد مگر آنکه قبلش به [[مقام ولایت]] رسیده باشد و کسی به [[مقام رسالت]] نمیرسد مگر اینکه قبل از آن به [[مقام]] [[نبوت]] رسیده باشد<ref> المقدمات من کتاب نص النصوص، ص ۱۶۸ ـ ۱۷۰؛ جامع الاسرار و منبع الانوار، ص ۳۸۵ - ۳۸۸.</ref>. | * [[نبی]] و [[رسول]] به حسب ظاهر و [[شریعت]] در [[خلق]] [[تصرف]] میکنند، اما ولی به حسب [[باطن]] و [[حقیقت]]، [[تصرف]] دارد؛ لذا گفتهاند [[ولایت]]، اعظم از [[نبوت]] است گرچه ولی اعظم از [[نبی]] نیست، زیرا [[ولایت]]، [[تصرف]] در [[باطن]] و [[نبوت]] [[تصرف]] در ظاهر است و [[نبی]] هم [[صاحب ولایت]] است. باید توجه داشت [[برتری]] [[ولایت]] بر [[نبوت]] و [[برتری]] [[نبوت]] بر [[رسالت]]، در شخص واحدی مطرح است که دارای هر سه [[مقام]] باشد. مانند [[انبیای بزرگ]] که [[ولایت]] شان نسبت به جنبۀ [[نبوت]] آنان و [[نبوت]] شان نسبت به جنبۀ [[رسالت]] شان بزرگتر و با عظمتتر است. کسی به [[مقام]] [[نبوت]] نمیرسد مگر آنکه قبلش به [[مقام ولایت]] رسیده باشد و کسی به [[مقام رسالت]] نمیرسد مگر اینکه قبل از آن به [[مقام]] [[نبوت]] رسیده باشد<ref> المقدمات من کتاب نص النصوص، ص ۱۶۸ ـ ۱۷۰؛ جامع الاسرار و منبع الانوار، ص ۳۸۵ - ۳۸۸.</ref>. | ||
* نکتۀ دیگری که در [[برتری]] [[ولایت]] نسبت به [[نبوت]] مطرح میکنند این است، این [[برتری]] به طور مطلق صحیح نیست بلکه [[مقید]] است که [[ولایت]] [[نبی]] نسبت به [[نبوت تشریعی]] او [[برتر]] است اما نسبت به [[نبوت]] تبیینی <ref> المقدمات من کتاب نص النصوص، ص ۱۴۵ </ref>، [[برتر]] نیست زیرا [[نبوت]] [[تشریع]] بستگی به [[مصلحت]] زمان دارد اما [[ولایت]] و [[نبوت]] تبیینی هر دو مطلق بوده و زمان بردار نیستند، بلکه [[سلطنت]] آن از ابتدا تا انتها ثابت است<ref> المقدمات من کتاب نص النصوص، ص ۱۸۰.</ref>. | * نکتۀ دیگری که در [[برتری]] [[ولایت]] نسبت به [[نبوت]] مطرح میکنند این است، این [[برتری]] به طور مطلق صحیح نیست بلکه [[مقید]] است که [[ولایت]] [[نبی]] نسبت به [[نبوت تشریعی]] او [[برتر]] است اما نسبت به [[نبوت]] تبیینی <ref> المقدمات من کتاب نص النصوص، ص ۱۴۵ </ref>، [[برتر]] نیست زیرا [[نبوت]] [[تشریع]] بستگی به [[مصلحت]] زمان دارد اما [[ولایت]] و [[نبوت]] تبیینی هر دو مطلق بوده و زمان بردار نیستند، بلکه [[سلطنت]] آن از ابتدا تا انتها ثابت است<ref> المقدمات من کتاب نص النصوص، ص ۱۸۰.</ref>. | ||
==[[دلیل]] و معنای [[برتری]] [[ولی]] از [[نبی]]== | == [[دلیل]] و معنای [[برتری]] [[ولی]] از [[نبی]] == | ||
* در [[برتری]] [[ولایت]] نسبت به [[نبوت]] و به تبع آن [[برتری]] ولی نسبت به [[نبی]] گاهی ممکن است خلط و اشتباهی صورت بگیرد که چگونه میشود ولی که تابع [[نبی]] است نسبت به او [[برتری]] و [[فضیلت]] داشته باشد؟ در آثار [[عرفانی]]، این [[برتری]] و [[فضیلت]] را در یک شخص فرض کردهاند؛ یعنی در شخص [[نبی]] که جنبۀ [[نبوت]] و [[ولایت]] را باهم داراست، [[مقام]] ولایتش نسبت به [[مقام]] نبوتش [[برتری]] و تقدم دارد و ولی چون [[اسم خدا]] است: {{متن قرآن|وَهُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ }}<ref> و او سرور ستوده است؛ سوره شوری، آیه:۲۸.</ref> همیشه باقی است اما [[نبی]] و [[رسول]] با [[نبوت]] و [[رسالت]] در [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} ختم گردیده است<ref> ممدالهمم در شرح فصوص الحکم، ص۳۴۲.</ref>. | * در [[برتری]] [[ولایت]] نسبت به [[نبوت]] و به تبع آن [[برتری]] ولی نسبت به [[نبی]] گاهی ممکن است خلط و اشتباهی صورت بگیرد که چگونه میشود ولی که تابع [[نبی]] است نسبت به او [[برتری]] و [[فضیلت]] داشته باشد؟ در آثار [[عرفانی]]، این [[برتری]] و [[فضیلت]] را در یک شخص فرض کردهاند؛ یعنی در شخص [[نبی]] که جنبۀ [[نبوت]] و [[ولایت]] را باهم داراست، [[مقام]] ولایتش نسبت به [[مقام]] نبوتش [[برتری]] و تقدم دارد و ولی چون [[اسم خدا]] است: {{متن قرآن|وَهُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ }}<ref> و او سرور ستوده است؛ سوره شوری، آیه:۲۸.</ref> همیشه باقی است اما [[نبی]] و [[رسول]] با [[نبوت]] و [[رسالت]] در [[پیامبر گرامی اسلام]] {{صل}} ختم گردیده است<ref> ممدالهمم در شرح فصوص الحکم، ص۳۴۲.</ref>. | ||
==[[ولایت مطلقه]] یا عامّه و [[ولایت]] مقیّده یا خاصّه== | == [[ولایت مطلقه]] یا عامّه و [[ولایت]] مقیّده یا خاصّه == | ||
{{اصلی|ولایت}} | {{اصلی|ولایت}} | ||
* [[ولایت]] ذاتاً و اصالتاً از آن [[خداوند متعال]] است و از این جهت مطلق است و هیچ قیدی ندارد، اما وقتی به [[انبیاء]] و [[اولیای الهی]] نسبت داده میشود، [[مقید]] میگردد، زیرا اطلاق برای هر کمالی فقط از آن [[خداوند]] است و [[مقید]]، وابسته و متکی به مطلق است و مطلق در [[مقید]] [[ظهور]] و تجلی پیدا میکند. بنابراین [[ولایت]] [[انبیاء]] و [[اولیاء]] جزئیات [[ولایت مطلقه]] هستند، همانگونه که [[نبوت انبیا]] همگی جزئیات [[نبوت]] مطلقه هستند<ref> مجموعه آثار حکیم صهبا، ص ۱۴۵.</ref>. | * [[ولایت]] ذاتاً و اصالتاً از آن [[خداوند متعال]] است و از این جهت مطلق است و هیچ قیدی ندارد، اما وقتی به [[انبیاء]] و [[اولیای الهی]] نسبت داده میشود، [[مقید]] میگردد، زیرا اطلاق برای هر کمالی فقط از آن [[خداوند]] است و [[مقید]]، وابسته و متکی به مطلق است و مطلق در [[مقید]] [[ظهور]] و تجلی پیدا میکند. بنابراین [[ولایت]] [[انبیاء]] و [[اولیاء]] جزئیات [[ولایت مطلقه]] هستند، همانگونه که [[نبوت انبیا]] همگی جزئیات [[نبوت]] مطلقه هستند<ref> مجموعه آثار حکیم صهبا، ص ۱۴۵.</ref>. | ||
خط ۶۲: | خط ۶۰: | ||
* حقیقت [[نبوت]] در [[ادبیات]] [[عرفانی]] آمیخته با [[حقیقت محمدیه]] است که از لحاظ وساطت در [[ظهور]] وجود و إنباء از ذات و صفات و [[افعال]] [[حق]] به "[[نبوت]] تعریفی" متصف است. لذا فرمود:{{عربی|"كُنْتُ نَبِيّاً وَ آدَمَ بَيْنَ الْمَاءِ وَ الطِّين"}}<ref> شرح فصوص الحکم قیصری رومی، پیش گفتار، ص۲۴.</ref>. | * حقیقت [[نبوت]] در [[ادبیات]] [[عرفانی]] آمیخته با [[حقیقت محمدیه]] است که از لحاظ وساطت در [[ظهور]] وجود و إنباء از ذات و صفات و [[افعال]] [[حق]] به "[[نبوت]] تعریفی" متصف است. لذا فرمود:{{عربی|"كُنْتُ نَبِيّاً وَ آدَمَ بَيْنَ الْمَاءِ وَ الطِّين"}}<ref> شرح فصوص الحکم قیصری رومی، پیش گفتار، ص۲۴.</ref>. | ||
==[[مقام قاب قوسین]] و حقیقت [[نبوت]]== | == [[مقام قاب قوسین]] و حقیقت [[نبوت]] == | ||
{{اصلی|مقام قاب قوسین}} | {{اصلی|مقام قاب قوسین}} | ||
* از [[مقام قاب قوسین]] به عنوان منبع و [[مرجع]] [[حقیقت]] [[نبوت]] و [[رسالت]] یاد شده است، زیرا عاِلم ـ [[پیامبر]]{{صل}}ـ [[علم]] را با [[حقیقت]] وجودش دریافته است<ref> مشارق الدراری، شرح تائیه ابن فارض، ص۵۲۳ - ۵۲۴.</ref>. | * از [[مقام قاب قوسین]] به عنوان منبع و [[مرجع]] [[حقیقت]] [[نبوت]] و [[رسالت]] یاد شده است، زیرا عاِلم ـ [[پیامبر]] {{صل}}ـ [[علم]] را با [[حقیقت]] وجودش دریافته است<ref> مشارق الدراری، شرح تائیه ابن فارض، ص۵۲۳ - ۵۲۴.</ref>. | ||
==گستره وجودی [[پیامبر خاتم|رسول اکرم]]{{صل}} در نگاه [[امام خمینی]]== | == گستره وجودی [[پیامبر خاتم|رسول اکرم]] {{صل}} در نگاه [[امام خمینی]] == | ||
*ایشان در بحث ذو مراتب بودن [[نفس انسان]] در قوس | * ایشان در بحث ذو مراتب بودن [[نفس انسان]] در قوس صعود و [[نزول]] به [[عظمت]] [[حضرت رسول اکرم]] {{صل}} میپردازد و بحث [[فلسفی]] را آمیخته با [[قرآن]] این گونه مطرح مینماید: "البته [[حضرت رسول اکرم]] {{صل}} [[بشر]] است ولی کیف [[بشر]]؟ {{متن قرآن|قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يُوحَى إِلَيَّ}}<ref> بگو: جز این نیست که من هم بشری چون شمایم (جز اینکه) به من وحی میشود؛ سوره کهف، آیه:۱۱۰.</ref> [[وحی]] وجه تفارق است و بالجمله [[پیامبر]] در حالی که {{متن قرآن|يَأْكُلُ الطَّعَامَ وَيَمْشِي فِي الأَسْوَاقِ }}<ref> خوراک میخورد و در بازارها راه میرود؟!؛ سوره فرقان، آیه:۷.</ref>؛ {{متن قرآن|ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّى}}<ref> سپس نزدیک شد و فروتر آمد؛ سوره نجم، آیه:۸.</ref> نیز هست<ref> [[امام خمینی]]، تقریرات فلسفه، ج:۱، ص۲۹۳.</ref>. | ||
==[[ضرورت]] و ماهیت [[پیامبری]] و [[نبوت]]== | == [[ضرورت]] و ماهیت [[پیامبری]] و [[نبوت]] == | ||
{{اصلی|ضرورت نبوت}} | {{اصلی|ضرورت نبوت}} | ||
===نگاه برخی از [[متکلمان]]=== | === نگاه برخی از [[متکلمان]] === | ||
* [[متکلمان]] [[ضرورت]] [[نبوت]] و [[پیامبری]] را مبتنی بر "[[قاعده لطف]]" کردهاند. [[شیخ مفید]] در قالب [[پرسش]] و پاسخ بیان فرموده: "اگر سؤال شود شما چه دلیلی دارید بر اینکه [[فرستادن پیامبران]] و [[رسولان]] ضروری است، پاسخ میگوییم: [[فرستادن پیامبران]] و [[رسولان]] [[لطف]] است و [[لطف]] لازم و ضروری است. پس [[فرستادن پیامبران]] و [[رسولان]] ضروری است"<ref> النکت الاعتقادیه، چاپ شده در مؤلفات الشیخ المفید، ج ۱۰، ص ۳۵.</ref>. | * [[متکلمان]] [[ضرورت]] [[نبوت]] و [[پیامبری]] را مبتنی بر "[[قاعده لطف]]" کردهاند. [[شیخ مفید]] در قالب [[پرسش]] و پاسخ بیان فرموده: "اگر سؤال شود شما چه دلیلی دارید بر اینکه [[فرستادن پیامبران]] و [[رسولان]] ضروری است، پاسخ میگوییم: [[فرستادن پیامبران]] و [[رسولان]] [[لطف]] است و [[لطف]] لازم و ضروری است. پس [[فرستادن پیامبران]] و [[رسولان]] ضروری است"<ref> النکت الاعتقادیه، چاپ شده در مؤلفات الشیخ المفید، ج ۱۰، ص ۳۵.</ref>. | ||
* [[خواجه نصیر طوسی]] ضمن اشاره به این [[دلیل]] به [[تبیین]] [[لطف]] بودن [[بعثت پیامبران]] پرداخته است. وی چنین آورده: "[[بعثت پیامبران]] [[واجب]] و ضروری است، چرا که پیآمد [[بعثت پیامبران]] این است، [[پیامبر]] [[دستورات]] و [[تکالیف]] سمعی را به [[مردم]] [[ابلاغ]] میکند و [[تکالیف]] سمعی و [[حقیقت]] بازگو کننده تکالیفیاند که [[عقل]] بدان [[حکم]] میکنند"<ref> تجرید الاعتقاد، چاپ شده در کشف المراد، ص۳۷۵.</ref>. | * [[خواجه نصیر طوسی]] ضمن اشاره به این [[دلیل]] به [[تبیین]] [[لطف]] بودن [[بعثت پیامبران]] پرداخته است. وی چنین آورده: "[[بعثت پیامبران]] [[واجب]] و ضروری است، چرا که پیآمد [[بعثت پیامبران]] این است، [[پیامبر]] [[دستورات]] و [[تکالیف]] سمعی را به [[مردم]] [[ابلاغ]] میکند و [[تکالیف]] سمعی و [[حقیقت]] بازگو کننده تکالیفیاند که [[عقل]] بدان [[حکم]] میکنند"<ref> تجرید الاعتقاد، چاپ شده در کشف المراد، ص۳۷۵.</ref>. | ||
* [[علامه حلی]] در توضیح این [[دلیل]] آن را به شکل صغرا و کبرای منطقی ارائه مینماید: "از وجود و [[کمالات]] [[نبی]] در مبحث [[عرفان]] [[انسان کامل]] تعبیر گردیده و بحث [[انسان کامل]] در این دو وادی بلند [[معرفت]] و [[دانش]] برگشت به [[نبوت]] در اعلی مرتبه آنکه [[نبوت]] [[حضرت محمد]]{{صل}} و [[خاتم پیامبران]] است دنبال گردیده. اما در [[علم کلام]] از طریق [[تبیین]] فوائد و آثار [[بعثت انبیا]] با [[تمسک]] به [[قاعده لطف]] به این مسأله پرداخته شده است<ref> کشف المراد، شرح تجرید الاعتقاد، مقصد ۴، مسأله ۱، ص ۴۸۱.</ref>. | * [[علامه حلی]] در توضیح این [[دلیل]] آن را به شکل صغرا و کبرای منطقی ارائه مینماید: "از وجود و [[کمالات]] [[نبی]] در مبحث [[عرفان]] [[انسان کامل]] تعبیر گردیده و بحث [[انسان کامل]] در این دو وادی بلند [[معرفت]] و [[دانش]] برگشت به [[نبوت]] در اعلی مرتبه آنکه [[نبوت]] [[حضرت محمد]] {{صل}} و [[خاتم پیامبران]] است دنبال گردیده. اما در [[علم کلام]] از طریق [[تبیین]] فوائد و آثار [[بعثت انبیا]] با [[تمسک]] به [[قاعده لطف]] به این مسأله پرداخته شده است<ref> کشف المراد، شرح تجرید الاعتقاد، مقصد ۴، مسأله ۱، ص ۴۸۱.</ref>. | ||
* [[معتزله]] میگویند، [[بعثت پیامبران]] ضروری است و [[دلیل]] آنان چنین است، [[تکالیف]] سمعی [[پیامبر]] و [[امام]] در معنای اول با هم [[مشارکت]] دارند؛ چه آنکه هر دو از لحاظ گفتار و [[کردار]] مقتدای [[مردم]] هستند. بنابراین معنا هر [[پیامبری]] [[امام]] است، لکن در معنای دوم هیچگونه ملازمه و مشارکتی میان [[امام]] و [[پیامبر]] نیست، چه آنکه ممکن است [[پیامبر]] صرفاً [[مأموریت]] [[ابلاغ پیام الهی]] به [[مردم]] داشته و وظیفهای در قبال اجرای آنها نداشته باشد؛ یعنی [[امام]] نباشد<ref> سعید، جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد، ص۳۷۲.</ref>. | * [[معتزله]] میگویند، [[بعثت پیامبران]] ضروری است و [[دلیل]] آنان چنین است، [[تکالیف]] سمعی [[پیامبر]] و [[امام]] در معنای اول با هم [[مشارکت]] دارند؛ چه آنکه هر دو از لحاظ گفتار و [[کردار]] مقتدای [[مردم]] هستند. بنابراین معنا هر [[پیامبری]] [[امام]] است، لکن در معنای دوم هیچگونه ملازمه و مشارکتی میان [[امام]] و [[پیامبر]] نیست، چه آنکه ممکن است [[پیامبر]] صرفاً [[مأموریت]] [[ابلاغ پیام الهی]] به [[مردم]] داشته و وظیفهای در قبال اجرای آنها نداشته باشد؛ یعنی [[امام]] نباشد<ref> سعید، جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد، ص۳۷۲.</ref>. | ||
===دیدگاه برخی از [[حکما]]=== | === دیدگاه برخی از [[حکما]] === | ||
*بحث [[ضرورت]] وجود [[نبی]] یا همان [[انسان کامل]] در تعبیر عرفاء، در [[فلاسفه]] نیز مانند [[کلام]] از [[راه]] [[وجوب]] [[نبوت]] و [[خلافت]]، طرح و تثبیت شده است؛ بدین بیان که [[نبوت]] موهبتی [[الهی]] است و [[انسان کامل]] در هر دو جنبۀ [[عقل نظری]] و [[عقل عملی]] خود به آن نایل میشود و [[مردم]] را از [[تاریکی]] و [[ظلمت]] [[رهایی]] داده و به سوی [[نور هدایت]] میکند تا در [[دنیا]] [[نظام]] [[عدل]] برقرار کنند و در [[آخرت]] به [[سعادت ابدی]] برسند، لذا [[حکیم]] بزرگ [[ابو علی سینا]] در این باره میگوید: "پس نیاز به وجود این [[انسان]] در بقاء و استمرار نوع [[انسانی]] بیشتر است از نیاز به مژه چشم و ابرو و گودی زیر پا و مانند آن از [[منافع]] دیگر که [[انسان]] در وجودش نیاز به آنها نداشته است. پس امکان ندارد، [[عنایت]] [[ازلی]] [[حق]] سبحانه اقتضا کند که اینگونه [[منافع]] [[آفریده]] شود، اما وجود [[نبی]] که اساس [[زندگی]] [[انسانی]] را شکل میدهد اقتضا نکند. بنابراین وجود [[پیامبر]] [[واجب]] است، چه اینکه لازم است او از نوع [[انسان]] بوده و خصوصیت و کمالاتی را داشته باشد که سایر [[مردم]] از آن بهرهای ندارند"<ref> الشفاء، الهیات، مقاله ۱۰، فصل ۲، ص ۴۴۱؛ ر. ک. آموزههای عرفانی از منظر [[امام علی]]{{ع}}، ص ۱۷۲.</ref>. | * بحث [[ضرورت]] وجود [[نبی]] یا همان [[انسان کامل]] در تعبیر عرفاء، در [[فلاسفه]] نیز مانند [[کلام]] از [[راه]] [[وجوب]] [[نبوت]] و [[خلافت]]، طرح و تثبیت شده است؛ بدین بیان که [[نبوت]] موهبتی [[الهی]] است و [[انسان کامل]] در هر دو جنبۀ [[عقل نظری]] و [[عقل عملی]] خود به آن نایل میشود و [[مردم]] را از [[تاریکی]] و [[ظلمت]] [[رهایی]] داده و به سوی [[نور هدایت]] میکند تا در [[دنیا]] [[نظام]] [[عدل]] برقرار کنند و در [[آخرت]] به [[سعادت ابدی]] برسند، لذا [[حکیم]] بزرگ [[ابو علی سینا]] در این باره میگوید: "پس نیاز به وجود این [[انسان]] در بقاء و استمرار نوع [[انسانی]] بیشتر است از نیاز به مژه چشم و ابرو و گودی زیر پا و مانند آن از [[منافع]] دیگر که [[انسان]] در وجودش نیاز به آنها نداشته است. پس امکان ندارد، [[عنایت]] [[ازلی]] [[حق]] سبحانه اقتضا کند که اینگونه [[منافع]] [[آفریده]] شود، اما وجود [[نبی]] که اساس [[زندگی]] [[انسانی]] را شکل میدهد اقتضا نکند. بنابراین وجود [[پیامبر]] [[واجب]] است، چه اینکه لازم است او از نوع [[انسان]] بوده و خصوصیت و کمالاتی را داشته باشد که سایر [[مردم]] از آن بهرهای ندارند"<ref> الشفاء، الهیات، مقاله ۱۰، فصل ۲، ص ۴۴۱؛ ر. ک. آموزههای عرفانی از منظر [[امام علی]] {{ع}}، ص ۱۷۲.</ref>. | ||
===[[استدلال]] [[ابن سینا|شیخ الرئیس]]=== | === [[استدلال]] [[ابن سینا|شیخ الرئیس]] === | ||
* [[استدلال]] ایشان مبتنی بر مقدماتی است: | * [[استدلال]] ایشان مبتنی بر مقدماتی است: | ||
# [[انسان]] به [[تنهایی]] [[قادر]] به ادامه [[حیات]] نیست بلکه [[حیات]] وی وابسته به [[زندگی اجتماعی]] است؛ | # [[انسان]] به [[تنهایی]] [[قادر]] به ادامه [[حیات]] نیست بلکه [[حیات]] وی وابسته به [[زندگی اجتماعی]] است؛ | ||
خط ۸۸: | خط ۸۶: | ||
* تکیه این [[استدلال]] بر [[نیازمندی]] [[بشر]] به قانونگذاری است و [[حیات اجتماعی]] [[انسان]] به [[قانون]] و شریعتی نیاز دارد که آورندۀ آن [[مصون از خطا]] و برخوردار از [[نعمت]] [[معجزه]] باشد که همان مسأله [[پیامبری]] و [[نبوت]] است. | * تکیه این [[استدلال]] بر [[نیازمندی]] [[بشر]] به قانونگذاری است و [[حیات اجتماعی]] [[انسان]] به [[قانون]] و شریعتی نیاز دارد که آورندۀ آن [[مصون از خطا]] و برخوردار از [[نعمت]] [[معجزه]] باشد که همان مسأله [[پیامبری]] و [[نبوت]] است. | ||
* [[ابن سینا]] میفرماید: "کسی میتواند به [[مقام]] [[نبوت]] برسد که از لحاظ [[عقل نظری]] به مرتبه [[عقل]] مستفاد برسد و تمام حقایق [[عالم هستی]] را با وجود [[عینی]] خود دریابد و خود نوعی عالم [[علمی]] شبیه عالم [[عینی]] شده و از [[قدرت]] حدسی برخوردار باشد و یا به تعبیر [[قرآن کریم]]: {{متن قرآن|يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُّورٌ عَلَى نُورٍ }}<ref> نزدیک است روغن آن هر چند آتشی بدان نرسیده برفروزد، نوری است فرا نوری؛ سوره نور، آیه:۳۵.</ref> باشد؛ یعنی به گونهای باشد که گویا بدون [[آموزگار]] به حقایق [[علوم]] [[دست]] مییابد. این نوعی از [[نبوت]] بلکه بالاترین نیروی [[نبوت]] است و سزاوار است که این نیرو قوۀ قدسی نامیده شود"<ref>الشفاء الطبیعیات، ج ۲، کتاب نفس، مقاله ۵، فصل ۶، ص۲۲۱.</ref>. | * [[ابن سینا]] میفرماید: "کسی میتواند به [[مقام]] [[نبوت]] برسد که از لحاظ [[عقل نظری]] به مرتبه [[عقل]] مستفاد برسد و تمام حقایق [[عالم هستی]] را با وجود [[عینی]] خود دریابد و خود نوعی عالم [[علمی]] شبیه عالم [[عینی]] شده و از [[قدرت]] حدسی برخوردار باشد و یا به تعبیر [[قرآن کریم]]: {{متن قرآن|يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُّورٌ عَلَى نُورٍ }}<ref> نزدیک است روغن آن هر چند آتشی بدان نرسیده برفروزد، نوری است فرا نوری؛ سوره نور، آیه:۳۵.</ref> باشد؛ یعنی به گونهای باشد که گویا بدون [[آموزگار]] به حقایق [[علوم]] [[دست]] مییابد. این نوعی از [[نبوت]] بلکه بالاترین نیروی [[نبوت]] است و سزاوار است که این نیرو قوۀ قدسی نامیده شود"<ref>الشفاء الطبیعیات، ج ۲، کتاب نفس، مقاله ۵، فصل ۶، ص۲۲۱.</ref>. | ||
*به لحاظ [[عقل عملی]] به کلی معتقدند، [[انسان کامل]] یا [[نبی]] و [[پیامبر]] از [[مقام]] و منزلتی برخوردار است که [[عالم هستی]] به منزله [[بدن]] و او به منزله نفس عالم است؛ یعنی همانطور که نفس، [[بدن]] را [[تدبیر]] میکند، [[پیامبر]] نیز میتواند با [[قدرت]] قاهرۀ [[معنوی]] و [[روحی]] خود در عالم [[تصرف]] کند و از این [[راه]] برای [[اثبات]] [[نبوت]] خویش [[معجزه]] بیاورد<ref> آموزههای عرفانی، ص۱۷۴.</ref>. | * به لحاظ [[عقل عملی]] به کلی معتقدند، [[انسان کامل]] یا [[نبی]] و [[پیامبر]] از [[مقام]] و منزلتی برخوردار است که [[عالم هستی]] به منزله [[بدن]] و او به منزله نفس عالم است؛ یعنی همانطور که نفس، [[بدن]] را [[تدبیر]] میکند، [[پیامبر]] نیز میتواند با [[قدرت]] قاهرۀ [[معنوی]] و [[روحی]] خود در عالم [[تصرف]] کند و از این [[راه]] برای [[اثبات]] [[نبوت]] خویش [[معجزه]] بیاورد<ref> آموزههای عرفانی، ص۱۷۴.</ref>. | ||
*لذا [[معلم]] ثانی {{فارابی}} در این باره چنین گفته است: "[[روح]] [[نبوت]] به قوهای قدسی اختصاص دارد که غریزۀ [[عالم خلق]] اکبر در پیشگاه او رام و [[مطیع]] است، همچنانکه غریزۀ [[عالم خلق]] اصغر "[[بدن انسان]]" به [[مقام]] [[روح]] او [[تسلیم]] است، بدین جهت [[روح]] [[نبوت]] معجزههایی را انجام میدهد که کاملاً از [[قدرت]] دیگران خارج است"<ref> نصوص الحکم بر فصوص الحکم، فصل ۳۳، ص ۱۸۸.</ref>. | * لذا [[معلم]] ثانی {{فارابی}} در این باره چنین گفته است: "[[روح]] [[نبوت]] به قوهای قدسی اختصاص دارد که غریزۀ [[عالم خلق]] اکبر در پیشگاه او رام و [[مطیع]] است، همچنانکه غریزۀ [[عالم خلق]] اصغر "[[بدن انسان]]" به [[مقام]] [[روح]] او [[تسلیم]] است، بدین جهت [[روح]] [[نبوت]] معجزههایی را انجام میدهد که کاملاً از [[قدرت]] دیگران خارج است"<ref> نصوص الحکم بر فصوص الحکم، فصل ۳۳، ص ۱۸۸.</ref>. | ||
===دیدگاه [[امام خمینی]]=== | === دیدگاه [[امام خمینی]] === | ||
*ایشان پیرامون مبحث [[قضا]] در کتاب الرسائل چنین مینویسد: "اشکالی نیست که در این اصل و قاعده نافذ نبودن [[حکم]] [[انسانی]] در [[حق]] دیگری است خواه این [[حکم]] در باب [[قضاوت]] باشد یا غیر آن، [[حاکم]]، [[نبی]] باشد یا [[وصی]] [[نبی]] یا غیر از آنها و صرف [[نبوت]]، [[رسالت]]، [[وصایت]] و [[علم]] در هر مرتبهای که باشد و دیگر [[فضائل]]، موجب [[نفوذ]] [[حکم]] صاحب آن [[مناصب]] نمیشود و باعث اعتبار [[قضاوت]] او نمیگردد. آنچه [[عقل]] [[حکم]] میکند این است که [[حکم]] [[خداوند متعال]] درباره مخلوقش نافذ است، بدلیل اینکه خود، مالک و [[خالق]] آنهاست؛ زیرا [[خداوند]]، مالک و [[خالق]] آنها است، و [[تصرف]] [[خدا]] در خلقش هر گونه تصرفی باشد، [[تصرف]] در [[ملک]] و [[سلطنت]] خودش میباشد"<ref> الرسائل، ج ۲، ص ۱۰۰.</ref> [[امام]]، در ادامه به [[سلطنت]] ذاتی [[الهی]] پرداخته و [[سلطنت]] دیگران را بسته به [[اذن]] و [[جعل الهی]] میداند و میگوید: "اما [[خداوند]] [[نبی]] را برای [[خلافت]] و [[حکومت]] به طور کلی- چه [[قضاوت]] و چه غیر آن- [[نصب]] کرده است، بنابراین [[پیامبر]]{{صل}} از طرف [[خدا]] بر [[مردم]] [[سلطنت]] دارد و [[خداوند]] فرموده: {{متن قرآن|النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنفُسِهِمْ }}<ref> پیامبر بر مؤمنان از خودشان سزاوارتر است؛ سوره احزاب، آیه:۶.</ref> و در ادامه به [[آیات]] ۶۲ و ۶۸ [[سوره نساء]] اشاره مینماید و میگوید: "بعد از [[پیامبر]] [[حکومت]] و [[سلطنت]] به [[ائمه اطهار]]{{عم}} میرسد"<ref> الرسائل، ج ۲، ص ۱۰۰.</ref>. | * ایشان پیرامون مبحث [[قضا]] در کتاب الرسائل چنین مینویسد: "اشکالی نیست که در این اصل و قاعده نافذ نبودن [[حکم]] [[انسانی]] در [[حق]] دیگری است خواه این [[حکم]] در باب [[قضاوت]] باشد یا غیر آن، [[حاکم]]، [[نبی]] باشد یا [[وصی]] [[نبی]] یا غیر از آنها و صرف [[نبوت]]، [[رسالت]]، [[وصایت]] و [[علم]] در هر مرتبهای که باشد و دیگر [[فضائل]]، موجب [[نفوذ]] [[حکم]] صاحب آن [[مناصب]] نمیشود و باعث اعتبار [[قضاوت]] او نمیگردد. آنچه [[عقل]] [[حکم]] میکند این است که [[حکم]] [[خداوند متعال]] درباره مخلوقش نافذ است، بدلیل اینکه خود، مالک و [[خالق]] آنهاست؛ زیرا [[خداوند]]، مالک و [[خالق]] آنها است، و [[تصرف]] [[خدا]] در خلقش هر گونه تصرفی باشد، [[تصرف]] در [[ملک]] و [[سلطنت]] خودش میباشد"<ref> الرسائل، ج ۲، ص ۱۰۰.</ref> [[امام]]، در ادامه به [[سلطنت]] ذاتی [[الهی]] پرداخته و [[سلطنت]] دیگران را بسته به [[اذن]] و [[جعل الهی]] میداند و میگوید: "اما [[خداوند]] [[نبی]] را برای [[خلافت]] و [[حکومت]] به طور کلی- چه [[قضاوت]] و چه غیر آن- [[نصب]] کرده است، بنابراین [[پیامبر]] {{صل}} از طرف [[خدا]] بر [[مردم]] [[سلطنت]] دارد و [[خداوند]] فرموده: {{متن قرآن|النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنفُسِهِمْ }}<ref> پیامبر بر مؤمنان از خودشان سزاوارتر است؛ سوره احزاب، آیه:۶.</ref> و در ادامه به [[آیات]] ۶۲ و ۶۸ [[سوره نساء]] اشاره مینماید و میگوید: "بعد از [[پیامبر]] [[حکومت]] و [[سلطنت]] به [[ائمه اطهار]] {{عم}} میرسد"<ref> الرسائل، ج ۲، ص ۱۰۰.</ref>. | ||
* [[امام]]، در جای دیگر نیز [[حق حاکمیت]] را برای [[پیامبر]] از جانب [[خداوند]] دانسته و [[شأن تبلیغ]] [[احکام]] و [[قوانین الهی]] را برخاسته از جوهره [[نبوت]] میداند. بیان ایشان چنین است: "[[خداوند]] [[حق حاکمیت]] بر [[انسانها]] را برای [[پیامبر]]{{صل}} قرار داده است. همچنین این [[حق حاکمیت]] برای [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} و [[امامان معصوم]]{{عم}}،از جانب [[خداوند]] یا از جانب [[پیامبر]]{{صل}} به [[دستور خداوند]] قرار داده شده است. اساس [[حاکمیت]] و مسئولیتهای ناشی از آن، غیر از اساس [[تبلیغ]] [[احکام]] و [[قوانین الهی]] است که شأنی برخاسته از جوهره [[رسالت]] و [[نبوت]] [[پیامبر]]{{صل}} است"<ref> المکاسب المحرمه، ج ۲، ص۱۰۵.</ref>. | * [[امام]]، در جای دیگر نیز [[حق حاکمیت]] را برای [[پیامبر]] از جانب [[خداوند]] دانسته و [[شأن تبلیغ]] [[احکام]] و [[قوانین الهی]] را برخاسته از جوهره [[نبوت]] میداند. بیان ایشان چنین است: "[[خداوند]] [[حق حاکمیت]] بر [[انسانها]] را برای [[پیامبر]] {{صل}} قرار داده است. همچنین این [[حق حاکمیت]] برای [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} و [[امامان معصوم]] {{عم}}،از جانب [[خداوند]] یا از جانب [[پیامبر]] {{صل}} به [[دستور خداوند]] قرار داده شده است. اساس [[حاکمیت]] و مسئولیتهای ناشی از آن، غیر از اساس [[تبلیغ]] [[احکام]] و [[قوانین الهی]] است که شأنی برخاسته از جوهره [[رسالت]] و [[نبوت]] [[پیامبر]] {{صل}} است"<ref> المکاسب المحرمه، ج ۲، ص۱۰۵.</ref>. | ||
*در این بیان نیز به این نکته تصریح شده است که [[حق حاکمیت]] و [[اعمال]] [[قدرت]] بر [[مردم]] درباره [[پیامبر]] و [[امامان معصوم]]{{عم}}، از ادلۀ درون [[دینی]] استفاده شده است و ملازمهای میان اساس [[حق حاکمیت]] و [[تبلیغ]] [[احکام]] نیست و آن شأنی که برخاسته از [[شأن]] [[نبوت]] و [[رسالت]] [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} است در [[تبلیغ]] و پیامرسانی است. بنابراین [[اثبات]] سایر [[مناصب]] برای [[پیامبر]] و [[امام]] و سایرین، [[نیازمند]] [[ادله]] جداگانه است<ref> جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد، ص ۳۷۳.</ref>. | * در این بیان نیز به این نکته تصریح شده است که [[حق حاکمیت]] و [[اعمال]] [[قدرت]] بر [[مردم]] درباره [[پیامبر]] و [[امامان معصوم]] {{عم}}، از ادلۀ درون [[دینی]] استفاده شده است و ملازمهای میان اساس [[حق حاکمیت]] و [[تبلیغ]] [[احکام]] نیست و آن شأنی که برخاسته از [[شأن]] [[نبوت]] و [[رسالت]] [[پیامبر گرامی اسلام]] {{صل}} است در [[تبلیغ]] و پیامرسانی است. بنابراین [[اثبات]] سایر [[مناصب]] برای [[پیامبر]] و [[امام]] و سایرین، [[نیازمند]] [[ادله]] جداگانه است<ref> جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد، ص ۳۷۳.</ref>. | ||
*از آنچه گذشت میتوان دریافت که مفهوم [[نبوت]] و [[پیامبری]] از دیدگاه [[امام خمینی]] با دیدگاه رایج در میان [[متکلمان شیعه]] تفاوتی ندارد. | * از آنچه گذشت میتوان دریافت که مفهوم [[نبوت]] و [[پیامبری]] از دیدگاه [[امام خمینی]] با دیدگاه رایج در میان [[متکلمان شیعه]] تفاوتی ندارد. | ||
*"دریافت و [[ابلاغ پیام الهی]]" [[هویت]] [[نبوت]] و [[پیامبری]] است و هیچگونه ملازمهای میان [[هویت]] [[نبوت]] و [[شؤون]] [[پیامبر]] نظیر [[منصب]] [[امامت]]، [[قضاوت]] و... وجود ندارد"<ref> جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد، ص ۳۷۳</ref> | *"دریافت و [[ابلاغ پیام الهی]]" [[هویت]] [[نبوت]] و [[پیامبری]] است و هیچگونه ملازمهای میان [[هویت]] [[نبوت]] و [[شؤون]] [[پیامبر]] نظیر [[منصب]] [[امامت]]، [[قضاوت]] و... وجود ندارد"<ref> جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد، ص ۳۷۳</ref> | ||
==تبیین حقیقت [[نبوت]]== | == تبیین حقیقت [[نبوت]] == | ||
* [[حقیقت]] [[نبوت]] نیروی گیرندۀ حقایق و سروشهای [[غیبی]] است به صورت [[القاء]] وجودی و [[تعلیم]] [[روانی]] که [[حقیقت]] آنها را [[پیامبران]] در روان خود مییابند و هرگز در مورد آنچه به آنان [[القا]] میشود تردید نخواهند داشت. [[حقیقت]] [[نبوت]] [[تعلیم]] وجودی است؛ یعنی [[ارتباط]] [[روح]] قدسی [[پیامبران]] با دستگاه [[ربوبی]]<ref> انوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج ۱۳، ص ۲۴؛ انوار درخشان، ج ۶، ص ۱۵.</ref>. | * [[حقیقت]] [[نبوت]] نیروی گیرندۀ حقایق و سروشهای [[غیبی]] است به صورت [[القاء]] وجودی و [[تعلیم]] [[روانی]] که [[حقیقت]] آنها را [[پیامبران]] در روان خود مییابند و هرگز در مورد آنچه به آنان [[القا]] میشود تردید نخواهند داشت. [[حقیقت]] [[نبوت]] [[تعلیم]] وجودی است؛ یعنی [[ارتباط]] [[روح]] قدسی [[پیامبران]] با دستگاه [[ربوبی]]<ref> انوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج ۱۳، ص ۲۴؛ انوار درخشان، ج ۶، ص ۱۵.</ref>. | ||
===دیدگاه [[امام خمینی]] درباره حقیقت [[نبوت]]=== | === دیدگاه [[امام خمینی]] درباره حقیقت [[نبوت]] === | ||
* [[امام خمینی]] همچون [[ملا صدرا]]، [[برهان]] و [[عرفان]] را در [[خدمت]] [[قرآن]] قرار میدهد. [[امام]]، [[قرآن]] را "سرچشمه [[علم]] رحمانی و [[فیض]] سبحانی" و به دور از [[تصرف]] هوا و [[نفس اماره]] و دیو [[پلید]] [[شیطان]]<ref> شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۵.</ref> و مرکز همه عرفانها و مبدأ همه معرفتها میداند. | * [[امام خمینی]] همچون [[ملا صدرا]]، [[برهان]] و [[عرفان]] را در [[خدمت]] [[قرآن]] قرار میدهد. [[امام]]، [[قرآن]] را "سرچشمه [[علم]] رحمانی و [[فیض]] سبحانی" و به دور از [[تصرف]] هوا و [[نفس اماره]] و دیو [[پلید]] [[شیطان]]<ref> شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۵.</ref> و مرکز همه عرفانها و مبدأ همه معرفتها میداند. | ||
*ایشان [[نبوت]] را اینگونه تعریف مینماید: "[[نبوت]] عبارت است از آنکه حقایقی را که در [[هویت]] [[غیبی]] [[نهان]] است، بر آیینههای صیقلی که استعداد آن را دارند [[پیامبران]] که وجه [[غیبی]] در آنها به حسب استعدادشان از [[حضرت]] [[غیب]] نازل شده، به واسطه این [[فیض]] [[اقدس]] در آنها [[ظهور]] یابد، اظهار شود"<ref> مصباح الهدایه، ص ۱۷.</ref>. | * ایشان [[نبوت]] را اینگونه تعریف مینماید: "[[نبوت]] عبارت است از آنکه حقایقی را که در [[هویت]] [[غیبی]] [[نهان]] است، بر آیینههای صیقلی که استعداد آن را دارند [[پیامبران]] که وجه [[غیبی]] در آنها به حسب استعدادشان از [[حضرت]] [[غیب]] نازل شده، به واسطه این [[فیض]] [[اقدس]] در آنها [[ظهور]] یابد، اظهار شود"<ref> مصباح الهدایه، ص ۱۷.</ref>. | ||
*از دیدگاه [[امام خمینی]] در مفهوم [[پیامبری]] و [[نبوت]]، دریافت [[وحی]] و تأسیس [[شریعت]] و [[احکام]] و قانونگذاری به عنوان مؤلفههای اصلی ذکر گردیده است. بیان ایشان چنین است:معنی [[پیغمبری]] که در پارسی [[پیامبری]] است و در [[عربی]] "[[رسالت]] یا [[نبوت]]" است، عبارت از آن است که [[خداوند]] عالم یا توسط [[ملائکه]] و یا بی واسطه کسی را برانگیزد برای تأسیس [[شریعت]] و [[احکام]] و قانونگذاری در بین [[مردم]]. هر کس چنین شد [[پیغمبر]]، یعنی [[پیام]] آور است، چه [[ملائکه]] بر او نازل شود یا نشود و هر کس این سمت را نداشت و [[مأمور]] این کار نبود [[پیغمبر]] نیست چه [[ملائکه]] را ببیند یا نبیند <ref> کشف اسرار، ص ۱۲۶؛ نبوت از دیدگاه امام خمینی، ص ۲۵.</ref>. | * از دیدگاه [[امام خمینی]] در مفهوم [[پیامبری]] و [[نبوت]]، دریافت [[وحی]] و تأسیس [[شریعت]] و [[احکام]] و قانونگذاری به عنوان مؤلفههای اصلی ذکر گردیده است. بیان ایشان چنین است:معنی [[پیغمبری]] که در پارسی [[پیامبری]] است و در [[عربی]] "[[رسالت]] یا [[نبوت]]" است، عبارت از آن است که [[خداوند]] عالم یا توسط [[ملائکه]] و یا بی واسطه کسی را برانگیزد برای تأسیس [[شریعت]] و [[احکام]] و قانونگذاری در بین [[مردم]]. هر کس چنین شد [[پیغمبر]]، یعنی [[پیام]] آور است، چه [[ملائکه]] بر او نازل شود یا نشود و هر کس این سمت را نداشت و [[مأمور]] این کار نبود [[پیغمبر]] نیست چه [[ملائکه]] را ببیند یا نبیند <ref> کشف اسرار، ص ۱۲۶؛ نبوت از دیدگاه امام خمینی، ص ۲۵.</ref>. | ||
*در این تعریف واژههای [[پیغمبری]]، [[پیامبری]]، [[رسالت]] و [[نبوت]] با هم به یک معنا به کار رفته و در آن به چند مؤلفه اصلی اشاره گردیده است: | * در این تعریف واژههای [[پیغمبری]]، [[پیامبری]]، [[رسالت]] و [[نبوت]] با هم به یک معنا به کار رفته و در آن به چند مؤلفه اصلی اشاره گردیده است: | ||
#اینکه [[پیامبر]] و [[نبی]] و [[رسول]] کسی است که بیواسطه یا با واسطه [[ملائکه]] از جانب [[خدای متعال]] بر انگیخته شده باشد. | # اینکه [[پیامبر]] و [[نبی]] و [[رسول]] کسی است که بیواسطه یا با واسطه [[ملائکه]] از جانب [[خدای متعال]] بر انگیخته شده باشد. | ||
#این انگیزش برای تأسیس [[شریعت]] و [[احکام]] و برای قانونگذاری در بین [[مردم]] باشد. | # این انگیزش برای تأسیس [[شریعت]] و [[احکام]] و برای قانونگذاری در بین [[مردم]] باشد. | ||
*پس [[نبوت]] از نگاه [[امام خمینی]] گاهی بدین معنا است: "کسی پیامآور [[احکام]] [[خداوند]] باشد و فرقی نمیکند که آن [[احکام]] به خود او نازل شده یا [[شریعت]] [[پیامبر]] [[اولوالعزم]] دیگری باشد ولی او به [[دستور خداوند]] [[مأمور]] [[ابلاغ]] و اجرای آن [[شریعت]] گردیده باشد"<ref> پیامبر اعظم در نگاه عرفانی [[امام خمینی]]، ص۲۲۶.</ref>. | * پس [[نبوت]] از نگاه [[امام خمینی]] گاهی بدین معنا است: "کسی پیامآور [[احکام]] [[خداوند]] باشد و فرقی نمیکند که آن [[احکام]] به خود او نازل شده یا [[شریعت]] [[پیامبر]] [[اولوالعزم]] دیگری باشد ولی او به [[دستور خداوند]] [[مأمور]] [[ابلاغ]] و اجرای آن [[شریعت]] گردیده باشد"<ref> پیامبر اعظم در نگاه عرفانی [[امام خمینی]]، ص۲۲۶.</ref>. | ||
* [[امام]] در بیان دیگر در [[حقیقت]] [[نبوت]] و [[پیامبری]] به [[کشف]] و بسط حقایق و [[درک]] و [[حفظ وحدت]] و [[کثرت]] اشاره مینماید: "[[حقیقت]] [[نبوت]] عبارت است از [[کشف]] حقایق و بسط حقایق، اگر کسی بتواند [[وحدت]] و [[کثرت]] را با هم [[ادراک]] و [[حفظ]] کند قهراً [[نبی]] است و چیز دیگری لازم نیست. این همان [[حقیقت]] [[نبوت]] است<ref> تقریرات فلسفه [[امام خمینی]]، ج ۳، ص ۳۵۲.</ref>. | * [[امام]] در بیان دیگر در [[حقیقت]] [[نبوت]] و [[پیامبری]] به [[کشف]] و بسط حقایق و [[درک]] و [[حفظ وحدت]] و [[کثرت]] اشاره مینماید: "[[حقیقت]] [[نبوت]] عبارت است از [[کشف]] حقایق و بسط حقایق، اگر کسی بتواند [[وحدت]] و [[کثرت]] را با هم [[ادراک]] و [[حفظ]] کند قهراً [[نبی]] است و چیز دیگری لازم نیست. این همان [[حقیقت]] [[نبوت]] است<ref> تقریرات فلسفه [[امام خمینی]]، ج ۳، ص ۳۵۲.</ref>. | ||
*از آنجایی که دیدگاه [[امام خمینی]] درباره [[حقیقت]] هستی دیدگاه [[وحدت]] نگر هست، [[رسالت]] [[پیامبر]] را [[دعوت]] و [[هدایت]] [[انسانها]] به سوی [[توحید]] میداند که این امر در صورتی به صورت [[حقیقی]] و به معنای واقعی کلمه میسّر است که [[پیامبر]] [[وحدت]] و [[کثرت]] را با هم [[درک]] نماید و عالم [[ملک]] و [[ملکوت]] را با هم [[حفظ]] کند تا به بسط [[حقیقت توحید]] موفق شود: "هر کس توانست این طور باشد که نه [[عالم غیب]] او را از | * از آنجایی که دیدگاه [[امام خمینی]] درباره [[حقیقت]] هستی دیدگاه [[وحدت]] نگر هست، [[رسالت]] [[پیامبر]] را [[دعوت]] و [[هدایت]] [[انسانها]] به سوی [[توحید]] میداند که این امر در صورتی به صورت [[حقیقی]] و به معنای واقعی کلمه میسّر است که [[پیامبر]] [[وحدت]] و [[کثرت]] را با هم [[درک]] نماید و عالم [[ملک]] و [[ملکوت]] را با هم [[حفظ]] کند تا به بسط [[حقیقت توحید]] موفق شود: "هر کس توانست این طور باشد که نه [[عالم غیب]] او را از [[عالم طبیعت]] باز دارد و نه [[عالم طبیعت]] او را از [[مشاهده]] غیبیه برباید. او [[نبی]] است"<ref> تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص ۳۵۱.</ref> | ||
==[[نبوت]] تعریفی و [[تشریعی]] در [[عرفان]]== | == [[نبوت]] تعریفی و [[تشریعی]] در [[عرفان]] == | ||
* [[نبوت]] از منظر عرفا به دو قسم تعریفی و [[تشریعی]] تقسیم میشود، [[نبوت]] تعریفی إخبار از حقایقی چون ذات، اسماء و صفات و [[افعال]] [[حق تعالی]] است. در [[نبوت تشریعی]]، علاوه بر إخبار از حقایق یاد شده فوق، [[نبی]] به [[تبلیغ]] [[آیات]] و [[احکام]] و [[تأدیب]] به [[اخلاق الهی]] و [[تعلیم]] [[حکمت]] و پرداختن به امر [[سیاست]] نیز میپردازد. | * [[نبوت]] از منظر عرفا به دو قسم تعریفی و [[تشریعی]] تقسیم میشود، [[نبوت]] تعریفی إخبار از حقایقی چون ذات، اسماء و صفات و [[افعال]] [[حق تعالی]] است. در [[نبوت تشریعی]]، علاوه بر إخبار از حقایق یاد شده فوق، [[نبی]] به [[تبلیغ]] [[آیات]] و [[احکام]] و [[تأدیب]] به [[اخلاق الهی]] و [[تعلیم]] [[حکمت]] و پرداختن به امر [[سیاست]] نیز میپردازد. | ||
==مراتب [[نبوت]]== | == مراتب [[نبوت]] == | ||
{{اصلی|مراتب نبوت}} | {{اصلی|مراتب نبوت}} | ||
* [[حقیقت]] [[نبوت]] و خبر دادن و [[تعلیم]] توسط [[انبیای الهی]] را دارای مراتب مختلف است که هر کدام با دیگری متفاوتاند و بررسی هر کدام زبان خاص خودش را دارد. | * [[حقیقت]] [[نبوت]] و خبر دادن و [[تعلیم]] توسط [[انبیای الهی]] را دارای مراتب مختلف است که هر کدام با دیگری متفاوتاند و بررسی هر کدام زبان خاص خودش را دارد. | ||
==[[ولایت]] و [[نبوت]]== | == [[ولایت]] و [[نبوت]] == | ||
* [[ولایت]] و [[قرب]] و فنا در واقع همان [[مقام]] [[انسان کامل]] و [[حقیقت]] محمّدی است<ref> ابوالفضل کیاشمشکی، ولایت در عرفان، ص ۳۰۹.</ref> [[ولایت]] همان فنای در [[حق]] است که مرتبۀ نخست آن فنای فعلی است و مرتبه اعلای آن فنای ذاتی و صاحب این مرتبه دارای ویژگیهایی است همچون: [[جامعیت]] [[اسمای الهی]]، [[وساطت فیض]]، [[خلافت]] در [[ظهور]]، [[خلافت]] در [[تصرف]]، [[خلافت]] در [[تدبیر]] و....<ref> ابوالفضل کیاشمشکی، ولایت در عرفان، ص۳۱۲.</ref> | * [[ولایت]] و [[قرب]] و فنا در واقع همان [[مقام]] [[انسان کامل]] و [[حقیقت]] محمّدی است<ref> ابوالفضل کیاشمشکی، ولایت در عرفان، ص ۳۰۹.</ref> [[ولایت]] همان فنای در [[حق]] است که مرتبۀ نخست آن فنای فعلی است و مرتبه اعلای آن فنای ذاتی و صاحب این مرتبه دارای ویژگیهایی است همچون: [[جامعیت]] [[اسمای الهی]]، [[وساطت فیض]]، [[خلافت]] در [[ظهور]]، [[خلافت]] در [[تصرف]]، [[خلافت]] در [[تدبیر]] و....<ref> ابوالفضل کیاشمشکی، ولایت در عرفان، ص۳۱۲.</ref> | ||
===رابطه [[نبوت]] و [[ولایت]] در نگاه [[امام خمینی]]=== | === رابطه [[نبوت]] و [[ولایت]] در نگاه [[امام خمینی]] === | ||
===[[ولایت]] [[باطنی]] [[پیامبر]] و [[واسطه فیض]] بودن آن [[حضرت]]=== | === [[ولایت]] [[باطنی]] [[پیامبر]] و [[واسطه فیض]] بودن آن [[حضرت]] === | ||
===رابطه [[ولایت]] با [[رسالت]]=== | === رابطه [[ولایت]] با [[رسالت]] === | ||
===تلازم [[شرعی]] [[ولایت]] و [[رسالت]]=== | === تلازم [[شرعی]] [[ولایت]] و [[رسالت]] === | ||
*اگر چه [[رسالت]] و [[ولایت]] تلازم [[عقلی]] ندارند و امر [[ولایت]] بر عهدۀ عقلا یا عرف نیست که تلازم عقلایی یا عرفی میان آن دو بتوان تعریف کرد؛ اما [[حق تعالی]] از تلازم [[شرعی]] آن دو [[منزلت]] قدسی خبر داده است، چنان که میفرماید: {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ }}<ref> و ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر برای آنکه به اذن خداوند از او فرمانبرداری کنند؛ سوره نساء، آیه:۶۴.</ref> <ref> ولایت سیاسی پیامبر اعظم{{صل}}، چاپ شده در مجموعه سیره سیاسی پیامبر اعظم{{صل}}، ص ۱۸.</ref>. از این [[آیه]] بهدست میآید: | * اگر چه [[رسالت]] و [[ولایت]] تلازم [[عقلی]] ندارند و امر [[ولایت]] بر عهدۀ عقلا یا عرف نیست که تلازم عقلایی یا عرفی میان آن دو بتوان تعریف کرد؛ اما [[حق تعالی]] از تلازم [[شرعی]] آن دو [[منزلت]] قدسی خبر داده است، چنان که میفرماید: {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ }}<ref> و ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر برای آنکه به اذن خداوند از او فرمانبرداری کنند؛ سوره نساء، آیه:۶۴.</ref> <ref> ولایت سیاسی پیامبر اعظم {{صل}}، چاپ شده در مجموعه سیره سیاسی پیامبر اعظم {{صل}}، ص ۱۸.</ref>. از این [[آیه]] بهدست میآید: | ||
*اولاً: [[ولایت]] و [[حق اطاعت]] اصالتاً از آن [[خداوند]] است؛ | * اولاً: [[ولایت]] و [[حق اطاعت]] اصالتاً از آن [[خداوند]] است؛ | ||
*ثانیاً: فرستادگان [[الهی]] و [[پیامبران]] [[واجب الاطاعه]] هستند به [[اذن الهی]]؛ | * ثانیاً: فرستادگان [[الهی]] و [[پیامبران]] [[واجب الاطاعه]] هستند به [[اذن الهی]]؛ | ||
*ثالثاً: اطاعتی که در [[آیه]] آمده است غیر از [[اطاعت از رسول]] از حیث [[مقام رسالت]] اوست؛ زیرا آن [[اطاعت]]، [[اطاعت از خداوند]] است و [[اطاعت از خداوند]]، نیاز به [[اذن خداوند]] ندارد بلکه [[اذن خداوند]] در این باره ناممکن است؛ زیرا [[بنده]] زمانی به [[خداوند]] اعتنا میکند که [[اطاعت]] از او را پذیرفته باشد. | * ثالثاً: اطاعتی که در [[آیه]] آمده است غیر از [[اطاعت از رسول]] از حیث [[مقام رسالت]] اوست؛ زیرا آن [[اطاعت]]، [[اطاعت از خداوند]] است و [[اطاعت از خداوند]]، نیاز به [[اذن خداوند]] ندارد بلکه [[اذن خداوند]] در این باره ناممکن است؛ زیرا [[بنده]] زمانی به [[خداوند]] اعتنا میکند که [[اطاعت]] از او را پذیرفته باشد. | ||
*بنابراین، این [[آیه]] به [[اطاعت از رسول]] [[امر]] میکند، ولی نه در [[مقام رسالت]] و [[ابلاغ پیام]] [[خدای متعال]] بلکه [[اطاعت]] از [[فرمان]] خود [[رسول]]. بر این اساس [[رسول]] و [[پیامبر]] [[خدا]] [[حق]] [[امر و نهی]] بر [[مردم]] را دارد و این همان [[مقام ولایت]] است که [[حق تعالی]] [[پیامبران]] خود را به [[جعل]] [[شرعی]] به آن [[مقام]] [[منصوب]] نموده است<ref> ولایت سیاسی پیامبر اعظم{{صل}}، چاپ شده در مجموعه سیره سیاسی پیامبر اعظم{{صل}}، ص۳۱۱۸.</ref>. | * بنابراین، این [[آیه]] به [[اطاعت از رسول]] [[امر]] میکند، ولی نه در [[مقام رسالت]] و [[ابلاغ پیام]] [[خدای متعال]] بلکه [[اطاعت]] از [[فرمان]] خود [[رسول]]. بر این اساس [[رسول]] و [[پیامبر]] [[خدا]] [[حق]] [[امر و نهی]] بر [[مردم]] را دارد و این همان [[مقام ولایت]] است که [[حق تعالی]] [[پیامبران]] خود را به [[جعل]] [[شرعی]] به آن [[مقام]] [[منصوب]] نموده است<ref> ولایت سیاسی پیامبر اعظم {{صل}}، چاپ شده در مجموعه سیره سیاسی پیامبر اعظم {{صل}}، ص۳۱۱۸.</ref>. | ||
===[[ولایت]]، [[روح]] و [[باطن قرآن]]=== | === [[ولایت]]، [[روح]] و [[باطن قرآن]] === | ||
* [[ولایت]] [[باطن]] [[نبوت]] و به عنوان [[روح]] و [[باطن قرآن]] محسوب میشود و این دو بیان با هم قابل جمع است، از باب اینکه [[نبوت]] و [[قرآن]] حاکی از یک حقیقتاند لذا [[ولایت]] میتواند هم [[روح]] و [[باطن]] [[نبوت]] باشد و هم [[باطن قرآن]] و اینگونه است که [[قرآن]] و [[پیامبران]] و در صدر [[انبیا]] [[حضرت خاتم الانبیاء محمد]]{{صل}} [[مظهر ولایت]] باشند<ref> التعلیقه علی الفوائد الرضویة، ص ۵۸ </ref>. | * [[ولایت]] [[باطن]] [[نبوت]] و به عنوان [[روح]] و [[باطن قرآن]] محسوب میشود و این دو بیان با هم قابل جمع است، از باب اینکه [[نبوت]] و [[قرآن]] حاکی از یک حقیقتاند لذا [[ولایت]] میتواند هم [[روح]] و [[باطن]] [[نبوت]] باشد و هم [[باطن قرآن]] و اینگونه است که [[قرآن]] و [[پیامبران]] و در صدر [[انبیا]] [[حضرت خاتم الانبیاء محمد]] {{صل}} [[مظهر ولایت]] باشند<ref> التعلیقه علی الفوائد الرضویة، ص ۵۸ </ref>. | ||
*بنابراین [[ولایت]] اصالتاً از آن [[خداوند متعال]] است و به [[اذن الهی]] برای [[پیامبر]] و [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]] که [[جانشینان]] بر [[حق]] [[پیامبر]] و ادامه دهندگان [[راه]] [[انبیا]] هستند، قرار داده شده است <ref> المیزان، ج۶، ص ۱۴ </ref> و اینگونه است که [[ولایت]] [[باطن]] و [[روح]] [[نبوت]] و [[قرآن]] است. [[پیامبران الهی]] با [[معجزات]] آمدهاند و [[پیامبر خاتم]] [[معجزه]] جاویدش [[قرآن]] را آورده است تا "[[ولایت]]" را به معنای [[حقیقی]] و واقعی آن برای [[مردم]] معرفی نمایند و [[خلق]] [[خدا]] بداند که تحت لوای کدام [[ولایت]] قرار گیرند که به [[ولایت خدا]] ختم گردد نه [[ولایت شیطان]] و [[طاغوت]]. | * بنابراین [[ولایت]] اصالتاً از آن [[خداوند متعال]] است و به [[اذن الهی]] برای [[پیامبر]] و [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]] که [[جانشینان]] بر [[حق]] [[پیامبر]] و ادامه دهندگان [[راه]] [[انبیا]] هستند، قرار داده شده است <ref> المیزان، ج۶، ص ۱۴ </ref> و اینگونه است که [[ولایت]] [[باطن]] و [[روح]] [[نبوت]] و [[قرآن]] است. [[پیامبران الهی]] با [[معجزات]] آمدهاند و [[پیامبر خاتم]] [[معجزه]] جاویدش [[قرآن]] را آورده است تا "[[ولایت]]" را به معنای [[حقیقی]] و واقعی آن برای [[مردم]] معرفی نمایند و [[خلق]] [[خدا]] بداند که تحت لوای کدام [[ولایت]] قرار گیرند که به [[ولایت خدا]] ختم گردد نه [[ولایت شیطان]] و [[طاغوت]]. | ||
===[[ولایت باطن]] [[نبوت]]=== | === [[ولایت باطن]] [[نبوت]] === | ||
* [[ولایت]] و [[خلافت]]، [[باطن نبوت]] و [[نبوت]]، [[ظاهر ولایت]] است چه اینکه [[نبوت]] یا در [[حفظ]] است یا در [[ظهور]] و یا در [[تدبیر]] که مستلزم تعین است، در حالی که [[ولایت] حیث ربط و تعلق و فقر است که عین تجلی است نه تعین و روشن است که تعین مسبوق به تجلّی است، آن ظاهر است و این باطن: "[[نبوت]] [[حقیقی]] مطلق در واقع [[ظهور]] آن چیزی است که در [[غیب]] الغیوب است در [[حضرت]] واحدیت، به حسب استعدادهای مظاهر و بر اساس [[تعلیم]] [[حقیقی]] و انباء ذاتی. بنابراین، [[نبوت]] [[جایگاه]] [[ظهور]] [[خلافت]] و [[ولایت]] است و این دو [[مقام]]، باطنهای آن "[[نبوت]]" هستند"<ref> مصباح الهدایه، ص ۳۸.</ref>. | * [[ولایت]] و [[خلافت]]، [[باطن نبوت]] و [[نبوت]]، [[ظاهر ولایت]] است چه اینکه [[نبوت]] یا در [[حفظ]] است یا در [[ظهور]] و یا در [[تدبیر]] که مستلزم تعین است، در حالی که [[ولایت] حیث ربط و تعلق و فقر است که عین تجلی است نه تعین و روشن است که تعین مسبوق به تجلّی است، آن ظاهر است و این باطن: "[[نبوت]] [[حقیقی]] مطلق در واقع [[ظهور]] آن چیزی است که در [[غیب]] الغیوب است در [[حضرت]] واحدیت، به حسب استعدادهای مظاهر و بر اساس [[تعلیم]] [[حقیقی]] و انباء ذاتی. بنابراین، [[نبوت]] [[جایگاه]] [[ظهور]] [[خلافت]] و [[ولایت]] است و این دو [[مقام]]، باطنهای آن "[[نبوت]]" هستند"<ref> مصباح الهدایه، ص ۳۸.</ref>. | ||
==[[پیامبر خاتم]] مصدر و مقصد تمام [[نبوتها]]== | == [[پیامبر خاتم]] مصدر و مقصد تمام [[نبوتها]] == | ||
*برای هر موجودی جهت ربوبیتی است که [[ظهور]] [[حضرت]] [[ربوبی]] در اوست جز اینکه مرائی در [[ظهور]] [[ربوبیت]] متفاوتند، پس بسیار باشد که مرائی [[مظهر]] [[ربوبیت]] مقیده محدوده بود بر حسب مرتبه محیطی و محاطیاش تا اینکه در نهایت به مرآت اتم [[احمدی]] که دارای [[ربوبیت]] مطلقه و [[خلافت]] کلیه [[الهی]] ازلاً و ابداً میباشد برسد. پس تمام مراتب [[خلافت]] و "[[ولایت]]" از مظاهر [[خلافت]] کبرای اوست {{متن قرآن|هُوَ الأَوَّلُ وَالآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ }}<ref> او، آغاز و انجام و آشکار و نهان است و به هر چیزی داناست؛ سوره حدید، آیه:۳.</ref> و جمیع دعوات [[دعوت]] به اوست که مصدر و مبدأ کل و [[مرجع]] و منتهای جلّ است: {{متن قرآن|وَاللَّهُ مِن وَرَائِهِم مُّحِيطٌ }}<ref> و خداوند از همه سو فراگیر آنان است؛ سوره بروج، آیه:۲۰.</ref><ref> تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، ص ۳۸ ـ ۳۹.</ref>. | * برای هر موجودی جهت ربوبیتی است که [[ظهور]] [[حضرت]] [[ربوبی]] در اوست جز اینکه مرائی در [[ظهور]] [[ربوبیت]] متفاوتند، پس بسیار باشد که مرائی [[مظهر]] [[ربوبیت]] مقیده محدوده بود بر حسب مرتبه محیطی و محاطیاش تا اینکه در نهایت به مرآت اتم [[احمدی]] که دارای [[ربوبیت]] مطلقه و [[خلافت]] کلیه [[الهی]] ازلاً و ابداً میباشد برسد. پس تمام مراتب [[خلافت]] و "[[ولایت]]" از مظاهر [[خلافت]] کبرای اوست {{متن قرآن|هُوَ الأَوَّلُ وَالآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ }}<ref> او، آغاز و انجام و آشکار و نهان است و به هر چیزی داناست؛ سوره حدید، آیه:۳.</ref> و جمیع دعوات [[دعوت]] به اوست که مصدر و مبدأ کل و [[مرجع]] و منتهای جلّ است: {{متن قرآن|وَاللَّهُ مِن وَرَائِهِم مُّحِيطٌ }}<ref> و خداوند از همه سو فراگیر آنان است؛ سوره بروج، آیه:۲۰.</ref><ref> تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، ص ۳۸ ـ ۳۹.</ref>. | ||
==خاتمه== | == خاتمه == | ||
* [[خداوند متعال]]، گنج مخفی بود و [[دوست]] داشت در مظاهری تجلّی نماید، لذا در قالب اسماء و صفات جلوه نمود و برای تجلی [[حق]] [[زمین]] نیاز به خلیفهای بود تا از اسماء و [[صفات خداوند]] برای [[مردم]] خبر دهند و اینگونه بود که بستر [[نبوت]] فراهم آمد و [[حقیقت]] [[پیامبر]]، خاستگاه [[نبوت]] گردید. [[حقیقت]] [[نبوت]]، [[فیض]] و [[لطف الهی]] است برای [[هدایت]] [[انسان]]، به همین لحاظ در طول [[تاریخ]] [[دانشمندان]]، [[عارفان]]، [[متکلمان]] و حکیمان بسیاری نسبت به [[نبوت]] و [[پیامبری]] و برخی از شئونات و مسئولیتهای آن، تحقیقات ارزندهای عرضه نمودهاند. در این میان [[حقیقت]] و عصارۀ [[نبوت]] و وسعت وجودی [[پیامبر خاتم]]{{صل}} خیلی بلند مرتبهتر از آن چیزی است که افراد عادی بدان میاندیشند. محققان عرصه [[دین]] بیشتر جنبهها و شئونات برگرفته از آیاتی نظیر [[آیه]]: {{متن قرآن|قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ یُوحَی إِلَیَّ }}<ref> بگو: جز این نیست که من هم بشری چون شمایم (جز اینکه) به من وحی میشود؛ سوره کهف، آیه:۱۱۰.</ref> و مانند آن را [[استنباط]] کردهاند و حقایق فراتر از آنکه در آیاتی همچون [[آیه]] {{متن قرآن|ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّی فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَی }}<ref> سپس نزدیک شد و فروتر آمد.آنگاه (میان او و پیامبر) به اندازه دو کمان یا نزدیکتر رسید؛ سوره نجم، آیه: ۸ - ۹.</ref> به ابعاد وجودی [[پیامبر خاتم]]{{صل}} اشاره دارد، کمتر طرح و [[تبیین]] شده است. این بدان جهت است که زمینۀ [[فهم]] [[معارف]] بلند {{متن قرآن|فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَی }} برای هر کس میسر نیست. | * [[خداوند متعال]]، گنج مخفی بود و [[دوست]] داشت در مظاهری تجلّی نماید، لذا در قالب اسماء و صفات جلوه نمود و برای تجلی [[حق]] [[زمین]] نیاز به خلیفهای بود تا از اسماء و [[صفات خداوند]] برای [[مردم]] خبر دهند و اینگونه بود که بستر [[نبوت]] فراهم آمد و [[حقیقت]] [[پیامبر]]، خاستگاه [[نبوت]] گردید. [[حقیقت]] [[نبوت]]، [[فیض]] و [[لطف الهی]] است برای [[هدایت]] [[انسان]]، به همین لحاظ در طول [[تاریخ]] [[دانشمندان]]، [[عارفان]]، [[متکلمان]] و حکیمان بسیاری نسبت به [[نبوت]] و [[پیامبری]] و برخی از شئونات و مسئولیتهای آن، تحقیقات ارزندهای عرضه نمودهاند. در این میان [[حقیقت]] و عصارۀ [[نبوت]] و وسعت وجودی [[پیامبر خاتم]] {{صل}} خیلی بلند مرتبهتر از آن چیزی است که افراد عادی بدان میاندیشند. محققان عرصه [[دین]] بیشتر جنبهها و شئونات برگرفته از آیاتی نظیر [[آیه]]: {{متن قرآن|قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ یُوحَی إِلَیَّ }}<ref> بگو: جز این نیست که من هم بشری چون شمایم (جز اینکه) به من وحی میشود؛ سوره کهف، آیه:۱۱۰.</ref> و مانند آن را [[استنباط]] کردهاند و حقایق فراتر از آنکه در آیاتی همچون [[آیه]] {{متن قرآن|ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّی فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَی }}<ref> سپس نزدیک شد و فروتر آمد. آنگاه (میان او و پیامبر) به اندازه دو کمان یا نزدیکتر رسید؛ سوره نجم، آیه: ۸ - ۹.</ref> به ابعاد وجودی [[پیامبر خاتم]] {{صل}} اشاره دارد، کمتر طرح و [[تبیین]] شده است. این بدان جهت است که زمینۀ [[فهم]] [[معارف]] بلند {{متن قرآن|فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَی }} برای هر کس میسر نیست. | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{ | {{مدخل وابسته}} | ||
* [[اتصال نبوتها]] | * [[اتصال نبوتها]] | ||
* [[اثبات نبوت]] | * [[اثبات نبوت]] | ||
خط ۲۰۰: | خط ۱۹۵: | ||
* [[ولایت]] | * [[ولایت]] | ||
* [[ويژگی پیامبر]] | * [[ويژگی پیامبر]] | ||
{{پایان | {{پایان مدخل وابسته}} | ||
== | == [[:رده:آثار نبوت|منبعشناسی جامع نبوت]] == | ||
{{منبع جامع}} | |||
* [[:رده:کتابشناسی کتابهای نبوت|کتابشناسی نبوت]]؛ | * [[:رده:کتابشناسی کتابهای نبوت|کتابشناسی نبوت]]؛ | ||
* [[:رده:مقالهشناسی مقالههای نبوت|مقالهشناسی نبوت]]؛ | * [[:رده:مقالهشناسی مقالههای نبوت|مقالهشناسی نبوت]]؛ | ||
* [[:رده:پایاننامهشناسی پایاننامههای نبوت|پایاننامهشناسی نبوت]]. | * [[:رده:پایاننامهشناسی پایاننامههای نبوت|پایاننامهشناسی نبوت]]. | ||
{{پایان منبع جامع}} | |||
== منابع == | |||
{{نبوت | {{منابع}} | ||
* [[حسین صالحی مالستانی]]، [[حقیقت نبوت از دیدگاه امام خمینی (مقاله)|حقیقت نبوت از دیدگاه امام خمینی]] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:نبوت عامه]] | |||
[[رده:نبوت | |||