خرافه در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = خرافه

| عنوان مدخل = [[خرافه]]

| مداخل مرتبط = [[خرافه در لغت]] - [[خرافه در قرآن]] - [[خرافه در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[خرافه در تاریخ اسلامی]]

== مقدمه ==

== دسته‌بندی [[خرافه]] ==

در [[عصر جاهلی]]، [[خرافات]]، نمودها و جلوه‌های بسیاری داشت و [[اندیشه‌ها]] و [[اعمال]] بی‌اساسی که پذیرفته شده بود و آن را خرافات می‌نامند، قابل شمارش نیست. با توجه به موضوع این [[پژوهش]] که بررسی خرافات در عصر جاهلی و [[زمان]] [[بعثت رسول اکرم]] {{صل}} است، خرافات را در سه نوع [[اعتقادی]]، [[احکام دینی]] و [[آداب]] [[اجتماعی]] می‌توان دسته‌بندی کرد.<ref>[[فتحیه فتاحی‌زاده|فتاحی‌زاده، فتحیه]]، [[پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی (کتاب)|پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی]] ص ۲۱.</ref>.

== اعتقادی ==

=== بت‌پرستی ===

=== آنیمیسم ===

در [[روایات نبوی]]، این پندارها و همچنین غول‌ها و دیوها پایه و اساسی ندارند. جابر از [[رسول الله]] {{صل}} نقل می‌کند: {{متن حدیث|لَا عَدْوَى وَ لَا صَفَرَ وَ لَا غُولَ}}؛ «واگیری، زردآب (آن‌گونه که می‌پندارید) و غول وجود ندارد»<ref>جلال الدین سیوطی، الجامع الصغیر، حرف الطاء.</ref>. شخصی [[خدمت]] [[پیامبر]] آمد و درباره بیماری حیوانات اهلی پرسید: این حیوانات را به دلیل بیماری ارزان‌تر می‌دادند، ولی از [[ترس]] ابتلای [[گله]] گوسفندانم خریداری نکردم. [[حضرت]] فرمود: «آن حیوان اول چگونه مبتلا شد؟» سپس فرمود: «سرایت، فال بد و [[شومی]]، اساس ندارد»<ref>فیض کاشانی، الوافی، ج۳، باب عدوی و الطیره.</ref>.

[[نفی]] «[[عدوی]]»، به معنای انکار [[پندار]] [[خرافی]] است، نه انکار سرایت. بر این اساس، در برخی حدیث‌هایی که درباره عدوی است، سفارش شده که از مجذوم دوری شود، مثل [[حدیث]] {{متن حدیث|لَا عَدْوَى وَ لَا طِيَرَةَ وَ لَا هَامَّةَ وَ لَا صَفَرَ وَ فِرَّ مِنَ الْمَجْذُومِ كَمَا تَفِرُّ مِنَ الْأَسَدِ}}<ref>منصور علی ناصف، التاج الجامع للأصول فی احادیث الرسول {{صل}}، ج۳، باب رابع فی نفی مزاعم الجاهلیه.</ref>. اگر منظور از نفی «عدوی»، انکار اصل سرایت بود، امر به فرار از مجذوم معنی نداشت.

=== ملت‌پرستی (شوونیسم)<ref>chauvinisms.</ref>===

== [[احکام دینی]] ==

=== [[نماز]] (مکاء و تصدیه) ===

در این [[آیه شریفه]]، این [[رفتار]] [[مشرکان]] رد شده است؛ چراکه مشرکان، مکاء و تصدیه در کنار [[کعبه]] را در [[حکم]] نماز می‌دانستند و با کف زدن و سوت کشیدن، [[عبادت]] می‌کردند. در این [[آیه کریمه]]، واژه نماز به ضمیر «هم» اضافه شده تا بفهماند که این رفتار [[عبادی]] خاص مشرکان بوده است.<ref>[[فتحیه فتاحی‌زاده|فتاحی‌زاده، فتحیه]]، [[پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی (کتاب)|پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی]] ص ۲۸.</ref>.

=== [[حج]] [[جاهلی]] ===

[[مناسک]] حج که در عصر [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} [[تشریع]] شده بود، در [[عصر جاهلی]] با خرافاتی آمیخته شد که به برخی از این [[خرافه‌ها]] می‌پردازیم:

# '''تلبیه''': در [[روایات]] [[تاریخی]] آمده است: «هر دسته از مشرکان برای بت‌های خود تلبیه خاصی داشتند»<ref>هشام بن محمد بن کلبی، الاصنام، محقق: احمد زکی پاشا، ص۳۷.</ref>. [[پیامبر گرامی اسلام]] برای زدودن [[خرافات]] گام‌های مهمی برداشت و با جلوه‌های [[شرک]] آلود [[حج ابراهیمی]] جنگید. [[ابن عباس]] در روایتی می‌گوید: مشرکان هنگام تلبیه می‌گفتند: {{عربی|لَبَّيْكَ لَا شَرِيكَ لَكَ}}. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} می‌فرمود: {{متن حدیث|وَيْلَكُمْ قَدْ قَدْ}} «وای بر شما بس است». آنان ادامه می‌دادند: {{عربی|إِلَّا شَرِيكٌ هُوَ لَكَ تَمْلِكُهُ وَ مَا مَلَكَ}}. آنان این عبارت‌ها را در حالی می‌گفتند که به دور [[خانه خدا]] [[طواف]] می‌کردند<ref>اسماعیل بن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج۲، ص۵۱۲؛ جلال الدین سیوطی، الدرالمنثور، ج۳، ص۷۸.</ref>. با توجه به [[مخالفت]] مشرکان با [[فرمان پیامبر]] به نظر می‌رسد این جریان مربوط به دوران پیش از [[هجرت]] است؛ زیرا آن [[حضرت]] پس از هجرت، در [[عمرة]] القضا، [[فتح مکه]] و [[حجة الوداع]] حضور داشت و با [[اقتدار]] وارد [[مکه]] شد. بدین ترتیب، [[مشرکان]] در شرایطی نبودند که آشکارا با [[فرمان پیامبر]] [[مخالفت]] کنند. به ویژه در [[حجه الوداع]] که حضرت، [[حج]] [[توحیدی]] را به جا آورد.

# '''[[طواف]]''': در روایت‌های بسیاری آمده است که عرب‌های [[جاهلی]] هنگام طواف، [[لباس]] خود را درمی آوردند و بر این [[باور]] بودند که نباید با لباسی که [[گناه]] کرده‌اند، طواف کنند و برهنه شدن را نوعی تفأل برای [[دوری از گناه]] می‌دانستند<ref>علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، تصحیح: سید طیب جزایری، ج۱، ص۲۸۲.</ref>. در برخی [[روایت‌ها]] نیز چنین آمده است: «مردان در [[روز]] و [[زنان]] در شب برهنه طواف می‌کردند»<ref>علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، تصحیح: سید طیب جزایری، ج۱، ص۲۲۹.</ref>. [[پیامبر]] در سال نهم می‌خواست حج به جا آورد، ولی این [[آداب]] جاهلی سبب شد آن سال پیامبر [[مراسم حج]] را به جا نیاورد. در آن سال، [[حضرت علی]] {{ع}} را پیش مشرکان فرستاد تا [[فرمان الهی]] را در تصحیح [[مناسک]] حج [[ابلاغ]] کند<ref>اسماعیل بن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج۲، ص۳۴۴.</ref>. یکی از نکته‌هایی که در [[سوره]] [[برائت]]، به آن اشاره شده، [[نهی]] از طواف عریان بوده است<ref>علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، تصحیح: سید طیب جزایری، ج۱، ص۲۸۲.</ref>.

# '''وقوف''': شکل دیگر [[انحراف]] [[عبادی]] در [[عصر جاهلی]]، [[تغییر]] محل وقوف بود. [[قریش]] و [[قبایل]] وابسته که خود را «حُمس»، یعنی جدّی و [[متعصب]] در امر [[دین]] می‌دانستند، بر این باور بودند که چون در کنار [[کعبه]] هستند، می‌توانند در وادی مزدلفه (مشعر) وقوف کنند و مسیر طولانی‌تری را تا [[عرفات]] نپیمایند. قریش دیگر [[حاجیان]] را نیز از وقوف در مشعر باز می‌داشتند. ازاین رو، آنان به عرفات می‌رفتند و در آنجا وقوف می‌کردند. وقتی [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در حجه الوداع به مشعر رسید، [[مشرکان قریش]] [[انتظار]] داشتند آن [[حضرت]] به جای [[عرفات]]، در مشعر وقوف کند، ولی [[آیه]] ۱۹۹ [[سوره بقره]] نازل شد و به [[مسلمانان]] [[فرمان]] داد از آنجا کوچ کنند. آن حضرت نیز بی‌توجه به توقع [[مشرکان]]، به سوی عرفات رفت و این گونه [[مردم]] را متوجه [[سنت‌های اصیل]] [[الهی]] کرد<ref>برای اطلاع بیشتر نک: محمد بن اسماعیل بخاری، الجامع الصحیح، ج۵، ص۱۵۸؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، تصحیح: علی اکبر غفاری، ج۴، ص۲۴۷.</ref>.<ref>[[فتحیه فتاحی‌زاده|فتاحی‌زاده، فتحیه]]، [[پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی (کتاب)|پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی]] ص ۲۹.</ref>.

=== تأخیر انداختن [[ماه‌های حرام]] ===

=== فرزند خواندگی ===

[[پیامبر اکرم]] {{صل}} نیز برای از بین بردن این رسم نادرست، [[همسر]] پسرخوانده‌اش، [[زید بن حارثه]] را پس از [[طلاق]] گرفتن از زید، به [[ازدواج]] خود درآورد. ازدواج [[رسول خدا]] {{صل}} با [[زینب بنت جحش]] (همسر زید بن حارثه) دستاویزی برای [[تبلیغات]] [[دشمنان]] شد، ولی آن [[حضرت]] [[مأموریت]] داشت برای شکستن این [[سنّت]] خرافی و بی‌اساس گام بردارد.

== [[آداب]] [[اجتماعی]] ==

=== [[زنده به گور کردن دختران]] ===

در کتاب‌های [[تاریخی]]، به نمونه‌هایی برمی‌خوریم که با این پدیده شوم [[مبارزه]] کرده‌اند. بیشتر [[تاریخ‌نگاران]]، ماجرای [[صعصعه بن ناجیه]] را بیان کرده‌اند: «وی در حالی که [[اسلام]] آورده بود، [[خدمت پیامبر اکرم]] {{صل}} رسید و گفت: در [[جاهلیت]] عملی انجام داده‌ام، آیا به حال من سودی دارد؟ [[حضرت]] فرمود: عمل تو چیست؟ جواب داد: روزی دو شتر آبستن از من گم شد. بر شتری سوار شدم و به جست‌وجو پرداختم. از مردی که در کنار خیمه‌ای نشسته بود، از شترانم جویا شدم. نشانی آن دو را پرسید. جوابش دادم. گفت: شترانت را یافته‌ام و اینک نزد من است. در همین حال پیرزنی از عقب [[خیمه]] در آمد. آن مرد از او پرسید چه زایید. آنگاه بدون اینکه [[منتظر]] جواب بماند، ادامه داد: اگر پسر باشد که [[شریک]] [[مال]] و [[زندگی]] و [[وارث]] ما خواهد شد و اگر دختر باشد که به خاکش می‌سپاریم. پیرزن جواب داد: دختر است.

[[پیامبر گرامی اسلام]] نیز در [[سیره]] خود، با این [[خرافه]]، [[مبارزه]] و بر [[کرامت انسانی]] دختر تأکید کرد. آن [[حضرت]]، [[تولد]] دختر را گشوده شدن ناودان [[رحمت الهی]] می‌داند. در روایتی آمده است: وقتی به [[پیامبر اکرم]] {{صل}} خبر دادند که خداوند به او دختری عطا کرده، نگاه حضرت به صورت اصحابش افتاد و چون آثار [[ناخشنودی]] را در چهره آنان دید، فرمود: {{متن حدیث|مَا لَكُمْ! رَيْحَانَةٌ أَشَمُّهَا وَ رِزْقُهَا عَلَى اللَّهِ}} «این چه حالتی است که در شما می‌بینم؟ [[خداوند]] گلی به من داده، آن را می‌بویم [و اگر نگران روزی او هستید،] روزی‌اش با خداست»<ref>حرّعاملی، وسائل الشیعه، تحقیق: عبدالرحیم ربانی شیرازی، ج۱۵، ص۱۰۲.</ref>.

[[قیس]] نزد [[رسول خدا]] {{صل}} آمده و اعتراف کرد: «[[نادانی]] بسیاری از [[پدران]] را بر آن داشت تا به دست خویش، [[دختران]] خود را زنده به [[گور]] کنند، من نیز چنین کردم». آنگاه به تفصیل، ماجرای تکان دهنده [[زنده به گور کردن]] دخترانش را بازگو می‌کرد. [[حضرت]] در حالی که [[اشک]] [[حزن]] از دیدگان مبارکش فرو می‌ریخت، فرمود: {{متن حدیث|مَنْ لَا يَرْحَمْ لَا يُرْحَمْ}} «آنکه رحم نکند، بر او رحم نشود».

=== فال [[نیک]] و بد (تفأل و تطیر) ===

«تطیر» از ریشه «طیر» به معنای فال بد است. ابن منظور در این باره می‌نویسد: [[عرب‌ها]]، طیور را نگه می‌داشتند و با آنان تطیّر می‌زدند. ازاین رو، نحوست را طیر، طائر و طیره می‌گفتند؛ چون به انواع پرندگان فال بد می‌زدند. به همین دلیل، [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|لَا عَدْوَى وَ لَا طِيَرَةَ وَ لَا هَامَةَ}}؛ «تطیر، به فال بد گرفتن و نحس دانستن چیزی است». در اصل به معنای سخن، فعل یا چیز دیدنی است که [[پسندیده]] نباشد. [[عرب]] با به پرواز درآوردن پرندگان، فال می‌زدند. اگر پرندگانی که به پرواز درمی آوردند، به سمت راست می‌رفتند، آن را نیک می‌دانستند و کارهایشان را انجام می‌دادند، ولی اگر آن پرنده به سمت چپ می‌رفت، آن کار را شوم می‌پنداشتند.

==== [[تطیر در قرآن]] ====

==== [[تطیر در معارف و سیره نبوی|روش برخورد پیامبراعظم {{صل}} با تطیر]] ====

=== [[چشم زخم]] (آویختن اشیای جادویی) ===

[[رسول اکرم]] {{صل}} به زنی به نام أم [[قیس]] که بر فرزندش شیء جادویی آویزان کرده بود، فرمود:

در [[کتاب‌های حدیث]] آمده است که [[رسول خدا]] {{صل}} [[فرمان]] داد «اوتار» از گردن [[چارپایان]] پاره شود: {{متن حدیث|أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} أَنْ تُقَطَّعَ الْأَوْتارُ مِنْ أَعْنَاقِ الْخَيْلِ}}<ref>زمخشری، الفائق فی غریب الحدیث، ج۴، ص۴۰.</ref>.

در روایت‌های دیگری، [[مبارزه]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} با این [[خرافه]] به صورت جدی مطرح شده است. [[جابر انصاری]] از آن [[حضرت]] چنین نقل می‌کند:

{{متن حدیث|لَا يَبْقَيَنَّ فِي رَقَبَةَ بَعِيرٍ مِنْ وَتَرٍ أَوْ قَلادَةٍ إِلّا قُطِعَتْ}}<ref>صحیح بخاری، ج۳، ص۱۰۹۴؛ منصور علی ناصف، التاج الجامع للأصول فی احادیث الرسول {{صل}}، ج۴، ص۳۱۴.</ref>.

همچنین پیامبر هرگاه خانه‌ای می‌خرید یا چشمه‌ای جاری می‌ساخت، برای دفع [[چشم زخم]]، گوسفندی [[قربانی]] می‌کرد و نام این کار «ذبائح الجن» بود. در [[اسلام]]، اثر چشم زخم تا حدی پذیرفته شده، ولی راه در [[امان]] ماندن از آن، [[توکل به خداوند]] و [[پناه بردن]] به درگاهش است. [[دانشمندان]] نیز اثرگذاری ویژه برخی از [[چشم‌ها]] را پذیرفته‌اند. آنها بر این باورند که در برخی چشم‌ها نیروی مغناطیسی ویژه‌ای نهفته است که بسیار کارآیی دارد و با تمرین می‌توان آن را تقویت کرد. در [[سیره]] [[رسول گرامی اسلام]]، وجود چنین چیزی [[تأیید]] شده است. علی {{ع}} می‌فرماید: [[رسول خدا]] {{صل}} برای [[امام حسن]] {{ع}} و [[امام حسین]] {{ع}} [[رقیه]]<ref>مقصود دعاهایی است که برای دفع چشم زخم نوشته می‌شود و به آن تعویذ نیز می‌گویند.</ref> گرفت و این [[دعا]] را خواند: {{متن حدیث|أُعِيذُكُمَا بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّةِ وَ أَسْمَاءِ اللَّهِ الْحُسْنَى كُلِّهَا عَامَّةً مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ عَيْنٍ لَامَّةٍ وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ}}.

=== خوش‌یمنی و [[بدیمنی]] روزها ([[سعادت]] و نحوست ایام) ===

شیخ در کتاب مجالس، از [[سهل بن یعقوب]] ملقب به [[ابوفراس]]، از [[امام حسن عسکری]] {{ع}} چنین نقل کرده است:

به آن [[حضرت]] عرضه داشتم: ای مولا و [[سید]] من! در بیشتر ایام به خاطر نحوست‌هایی که دارند و برای دفع وحشتی که [[انسان]] از این روزها دارد، این نحوست و [[وحشت]] نمی‌گذارد انسان به مقاصد خود برسد. مرا به چیزی که این [[نگرانی]] را رفع کند، [[راهنمایی]] فرما. حضرت فرمود: ای سهل! [[شیعیان]] ما همان [[ولایتی]] که از ما در [[دل]] دارند، [[حرز]] و [[حصن]] آنان است... بر تو باد که به [[خدا]] [[توکل]] کنی و [[ولایت]] خود را نسبت به [[ائمه]] {{عم}} [[خالص]] گردانی. آن گاه هرجا خواستی برو و هرچه خواستی، انجام بده<ref>سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۷۲.</ref>.

در روایت‌هایی نیز معیار در نحوست ایام، تفأل [[مردم]] است و تلاش شده است مردم از [[شر]] تفأل رها شوند. در روایتی که از [[امام هادی]] {{ع}} درباره [[مسافرت]] در چهارشنبه آخر ماه پرسیده می‌شود، امام می‌فرماید:

[[پیامبر اکرم]] {{صل}} در این باره فرمود: «لا تُعادُوا الْأَیّامَ فَتُعادِیَکُمْ؛ با ایام اعلام [[دشمنی]] نکنید که آنها [[دشمن]] شما می‌شوند»<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۳۶، ص۴۱۳.</ref>.

=== خوش‌یمنی و بدیمنی [[ستارگان]] ===

# برخی از روایات، مسئله سعد و نحس را پذیرفته، مانند روایتی که در بحار از نوادر و او به سند خود از [[حمران]] از [[امام صادق]] {{ع}} [[روایت]] کرده است: «کسی که مسافرت یا [[ازدواج]] کند، در حالی که [[قمر]] در عقرب باشد، هرگز خوبی نخواهد دید». ممکن است این روایات حمل بر [[تقیه]] شود و نیز ممکن است بر مقارنه این اوقات با تفألی که [[مردم]] می‌زنند، حمل شود. به همین دلیل، در روایاتی دستور رسیده است که برای دفع نحوست، [[صدقه]] دهید. مانند [[روایت]] راوندی که به سند خود از [[موسی بن جعفر]] از پدرش از جد بزرگوارش نقل می‌کند: «در هر صبح گاه به صدقه‌ای [[تصدق]] ده تا نحوست آن [[روز]] از تو برطرف شود و نیز در هر شامگاه صدقه بده تا نحوست آن شب از تو دور گردد.»... البته احتمال دارد این [[روایات]] ناظر به [[ارتباط]] وضع افلاک و حادثه زمینی باشد. در این صورت، به نحو مقتضی خواهد بود، نه به نحو علیّت<ref>سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۷۵ و۷۶.</ref>. [[استاد مطهری]] این [[روایت‌ها]] را بی‌سند دانسته است و می‌نویسد: وقتی که دوره ترجمه آثار دیگران فرا رسید و از آثار یونانی و [[هندی]] و احیانا [[ایرانی]] چیزهایی ترجمه کردند، [[خلفا]] بیش از هر چیزی به مسئله [[نجوم]] احکامی توجه کردند، از بس که علاقه مند به [[سرنوشت]] شخص خودشان بودند که طالع و ستاره‌هایشان را ببینند. از آن [[زمان]] مسئله نجوم احکامی رایج شد. بعد کم کم اینها وارد مسائل مذهبی و [[دینی]] هم شد و به دست یهودی‌ها و شاید بیشتر از دیگران، هندی‌ها و به دست افرادی که [[معتقد]] به این امور بودند[، رسید]. چون [[عامه]] مردم نمی‌پذیرفتند، می‌آمدند مثلاً می‌گفتند: [[پیامبر اکرم]] {{صل}} یا [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} یا [[امام صادق]] {{ع}} چنین فرموده است، ولی ما در متون [[احادیث معتبر]] خودمان از این حرف‌ها چیزی نداریم. یک چیزهایی در [[قرن ششم]] و هفتم به نام [[حدیث]] درآمده و قبل آن نبوده است یا اگر قبل از آن اندکی هست، بدون سند است<ref>مرتضی مطهری، پانزده گفتار، ص۱۶۹ و۱۷۰.</ref>.

# دسته دوم، اثر نجوم در حادثه‌ها را به کلی [[تکذیب]] کرده است. برای نمونه [[امام علی]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|أَلْمُنَجِّمُ کَالْکاهِنِ وَ الْکاهِنُ کَالّساحِر وَ السّاحِرُ کَالْکافِرِ وَ الْکافِرُ فِی النّارِ}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۷۹.</ref>. منجم چون غیب‌گوست و غیب‌گو چون [[جادوگر]] و جادوگر چون [[کافر]] است و کافر در [[آتش]]. برخی [[روایت‌ها]]، علت [[نهی]] از پرداختن به [[دانش]] ستاره‌شناسی را این نکته دانسته‌اند که مبادا کسی آنها را اثرگذار بداند و سبب [[شرک]] شود. بر این اساس، با روایت‌هایی روبه رو می‌شویم که پیوند رخدادهای زمینی با اوضاع فلکی را [[انکار]] کرده‌اند. در روایتی آمده است که شبی [[رسول خدا]] {{صل}} با جمعی از [[اصحاب]] در نقطه‌ای نشسته بودند. به ناگاه ستاره‌ای دنباله دار درخشیدن گرفت و پس از پیمودن فاصله‌ای خاموش شد. [[حضرت]] رو به حاضران کرد و فرمود: «در گذشته (ایام [[جاهلیت]]) راجع به چنین حادثه‌ای چه عقیده‌ای داشتید؟» پاسخ دادند: چنین حادثه‌ای را نشان [[تولد]] مولودی [[عظیم]] یا [[مرگ]] شخصیتی بزرگ می‌دانستیم. حضرت فرمود: «این حادثه فلکی، نه به مرگ کسی مربوط است، نه به [[زندگی]] کسی»<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۹، ص۴۷۰.</ref>.

# دسته سوم دلالت دارد بر اینکه [[نجوم]] در جای خود [[حق]] است، ولی اندک این [[علم]]، فایده ندارد و زیادش هم به دست کسی نمی‌رسد<ref>سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۷۶ و۷۷.</ref>.<ref>[[فتحیه فتاحی‌زاده|فتاحی‌زاده، فتحیه]]، [[پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی (کتاب)|پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی]] ص ۴۷.</ref>.

=== [[عطسه]] زدن ===

اسلام با این [[پندار]] [[خرافی]] جنگیده و عطسه را نعمتی برای [[بدن]] شمرده که مستلزم [[شکر]] [[پروردگار]] است. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} می‌فرماید:

تکرار عطسه که ممکن است نشانه دریافت هوا باشد، [[نعمت]] است. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در این باره فرمود: «أَلْعُطاسُ لِلْمَرِیضِ دَلِیلُ الْعافِیَهِ وَ راحَهٌ لِلْبَدَن؛ عطسه کردن مریض [[نشانه]] [[سلامتی]] و [[آسودگی]] [[بدن]] است»<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۷۳، ص۵۳.</ref>.<ref>[[فتحیه فتاحی‌زاده|فتاحی‌زاده، فتحیه]]، [[پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی (کتاب)|پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی]] ص ۵۰.</ref>.

=== آتش‌افروزی برای [[بارش باران]] ===

[[هشام بن کلبی]]، این [[مراسم]] را با بیان آداب آن، در قالب [[شعر]] گزارش داده است<ref>نک: یحیی نوری، جاهلیت و اسلام، ص۵۰۵.</ref>. با [[ظهور اسلام]]، این [[خرافه]] برچیده شد. [[رسول گرامی اسلام]] با [[هدایت مردم]]، آنها را از [[کج‌اندیشی]] [[نجات]] داد و با کندن [[چاه]] و قنات، زمین‌های بایر را [[احیا]] کرد. آنجا که اسباب و علل مادی در [[اختیار]] نیست، برای [[توسل]] [[معنوی]]، [[نماز]] استسقا [[تشریع]] شده است. در [[زمان پیامبر اکرم]] {{صل}}، گروهی از کمی [[باران]] و خشکی صحراها به ستوه آمدند و از [[حضرت]] خواستند تا دعایی کند. [[رسول خدا]] {{صل}} [[فرمان]] داد [[مسلمانان]] به جایی گسترده بروند و از آنان [[دعوت]] کرد که [[دعا]] کنند و نماز استسقا بخوانند. حضرت دعا می‌کرد و [[مردم]] آمین می‌گفتند. [[وحی]] نازل شد و از [[استجابت دعا]] خبر داد<ref>فیض کاشانی، الوافی، کتاب الصلوه، باب صلوه الاستسقاء.</ref>.

== منابع ==

== پانویس ==