ذوالمعارج (اسم الهی): تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = اسم الهی

مادّه عرج در معنای بالا رفتن با مادّه‌های ارتقاء،<ref> معجم مقاییس اللغه، ج ۴، ص۳۰۲؛ القاموس المحیط، ج ۱، ص۴۱۳، «عرج».</ref> صعود <ref>معجم مقاییس اللغه، ج ۴، ص۳۰۴؛ القاموس المحیط، ج ۱، ص۴۱۳، «عرج».</ref> و رقی <ref>جامع البیان، ج ۱۴، ص۹؛ لسان العرب، ج ۲، ص۳۲۱.</ref> پیوند دارد و گرچه صعود بالا رفتن [[مادّی]] و [[معنوی]] است،<ref> التحقیق، ج ۸، ص۷۶.</ref> دفعی یا تدریجی باشد،<ref>التحقیق، ج ۴، ص۲۰۴، «رقی»، ج ۸، ص۷۶، «عرج».</ref> و رقی بالا رفتن تدریجی است،<ref>معجم الفروق اللغویه، ص۲۶۰؛ التحقیق، ج ۴، ص۲۰۴؛ ج ۸، ص۷۶.</ref> مادّه عرج را می‌توان بر تمام این معانی حمل کرد.<ref>من هدی القرآن، ج ۱۶، ص۳۴۵.</ref> ذوالمعارج از [[اسماء]] <ref>شرح الاسماء الحسنی، درود آبادی، ص۹۵؛ النهج الأسمی، ج ۲، ص۳۴ـ۳۴۵.</ref> مضاف <ref>روح البیان، ج ۱۰، ص۱۵۴.</ref> [[الهی]] است؛ اما از اسمای نود و نه‌گانه مصطلح [[خدا]] نیست.<ref>التوحید، ص۱۹۴ ـ ۱۹۵؛ السنن الکبری، ج ۱۰، ص۲۷.</ref>

برپایه این [[تفسیر]]، مضمون ذوالمعارج با {{متن قرآن|رَفِيعُ الدَّرَجَاتِ }}<ref>«(او) برفرازنده رتبگان» سوره غافر، آیه ۱۵.</ref> یکی است،<ref>فی ظلال القرآن، ج ۶، ص۳۶۹۵؛ التفسیر الکاشف، ج ۷، ص۴۱۴.</ref> زیرا [[رفیع الدرجات]] نیز بیانگر [[تسلط]] خدا بر [[جهان]] است؛ بدین معنی که او صاحب [[حکومت]] بر [[کائنات]] و مراد از درجات، [[صفات جلال]] و [[جمال]] است <ref> المیزان، ج ۱۷، ص۳۱۷ ـ ۳۱۸؛ احسن الحدیث، ج ۹، ص۳۴۸.</ref> و خدا عالی‌ترین موجود در صفات جلال و [[جمال]] است، [[واجب الوجود]] لذاته است <ref>مراح لبید، ج ۲، ص۳۴۴.</ref>؛ همچنین [[مفسران]] در بیان [[راز]] نامگذاری [[خدا]] به ذوالمعارج، احتمالات دیگری نیز یاد کرده‌اند که موضوع این مقاله است؛ همچون صاحب درجاتی که به [[انبیاء]] و اولیایش عطا می‌کند <ref>التبیان، ج ۱۰، ص۱۱۴؛ التفسیر الکبیر، ج ۳۰، ص۶۳۸.</ref> و صاحب راه‌هایی که [[ملائکه]] از آنها صعود می‌کنند.<ref>مجمع‌البیان، ج ۱۰، ص۵۳۰؛ التفسیر الکبیر، ج ۳۰، ص۶۳۸.</ref>

به دیده برخی، مفهوم «ذو» برای بیان پیوند شدید به شکل [[غلبه]] و [[قهر]] میان دارنده صفت و آن صفت است و «صاحب» مغایرت میان صاحب صفت و صفت را می‌رساند و چون این مغایرت در خدای والا اعتباری است، مناسب است که ذوالمعارج به «دارای معارج» معنی شود نه صاحب آن.<ref>التحقیق، ج ۳، ص۳۴۶، «ذو».</ref>

== خدای صاحب مدارج صعود ملائکه ==

امر ایجاد در [[نظام آفرینش]] بر [[نزول]]، و امر اعاده بر عروج [[استوار]] شده و هرکدام مراتب و درجاتی دارد که به ترتیب، مراتب [[قوس نزول]] و قوس صعود را تشکیل می‌دهند.<ref>شرح منظومه، ج ۳، ص۶۶۵ ـ ۶۶۶.</ref> اسم ذوالمعارج درباره مدارج و مراتب قوس صعود است که مراحل [[قرب]] الی اللّه‌و صعود به سوی او را رقم می‌زنند. بر این اساس، برخی مفسران معارج را در آیه {{متن قرآن|مِنَ اللَّهِ ذِي الْمَعَارِجِ}}<ref>«از سوی خداوند دارنده پایگاه‌ها (ی بلند)» سوره معارج، آیه ۳.</ref> [[مقامات]] [[ملکوت]] یا مراتب ملائکه <ref> المنیر، ج ۲۹، ص۱۱۲؛ المیزان، ج ۲۰، ص۷؛ من وحی القرآن، ج ۲۳، ص۹۱.</ref> یا محل صعود [[فرشتگان]] <ref>مراح لبید، ج ۲، ص۵۶۲؛ المنیر، ج ۲۹، ص۱۱۴.</ref> دانسته‌اند و بعضی به معنای آسمان‌هایی که [[پریان]] از آنها صعود می‌کنند <ref>اعراب القرآن، ج ۵، ص۲۱؛ البحرالمحیط، ج ۱۰، ص۲۷۲.</ref> و به [[عرش الهی]] می‌رسند <ref>نک: روح المعانی، ج ۱۵، ص۶۳ـ۶۴؛ تفسیر شبر، ص۵۳۱.</ref> و در [[حقیقت]]، [[خدا]] فرشتگان را از [[آسمان‌ها]] بالا می‌برد.<ref>روح المعانی، ج ۱۲، ص۳۰۸؛ فتح القدیر، ج ۴، ص۵۵۶.</ref> تمام عروج‌های [[عالم ملکوت]] به خدای والا ختم می‌شوند،<ref>مجمع البیان، ج ۸، ص۸۰۵؛ من هدی القرآن، ج ۱۲، ص۳۸.</ref> چون او نهایت همه چیز است و مرتبه‌ای بالاتر از وصول به او نیست <ref>تفسیر بیضاوی، ج ۵، ص۵۳؛ زبدة التفاسیر، ج ۶، ص۱۲۴.</ref> و چون خدا صاحب این [[مقامات]] و مراتب است، ذی المعارج نامیده شده است،<ref>معانی القرآن، ج ۳، ص۱۸۴؛ فتح القدیر، ج ۵، ص۳۴۵.</ref> از این رو راه‌های [[ملکوت]] و مراتب و درجات [[معنوی]] آن،<ref> المیزان، ج ۲۰، ص۷؛ مجموعه آثار، ج ۲۷، ص۶۷۵، «آشنایی با قرآن».</ref> که پریان و [[ارواح]] بر اساس قربشان به خدا، آن را می‌پیمایند از آنِ خداست.<ref>منهج الصادقین، ج ۱۰، ص۵؛ المیزان، ج ۲۰، ص۷.</ref>

سبب [[عروج]] [[پریان]] به سوی [[خدا]] این است که [[قیامت]]، روزی است که اسباب و وسائط از میان می‌روند و ملائکه، که واسطه‌های موکّل بر امور و حوادث جهان‌اند، هنگامی که سببیّت بین اسباب و مسبّبات گسسته می‌گردد و همه باید به سوی خدا برگردند، آنان نیز این مسیر را می‌پیمایند.<ref>المیزان، ج ۲۰، ص۸؛ احسن الحدیث، ج ۱۱، ص۳۳۵.</ref>

برخی از مفسران، صعود ملائکه را برای دریافت [[ثواب]]، بیان کرده‌اند <ref> التبیان، ج ۱۰، ص۱۱۴ـ۱۱۵.</ref> و بعضی احتمال داده‌اند که این پریان برای دریافت [[اوامر الهی]] و وظایفشان در [[روز قیامت]] صعود می‌کنند.<ref>فی ظلال القرآن، ج ۶، ص۳۶۹۶؛ من وحی القرآن، ج ۲۳، ص۹۳.</ref>

== صاحب مدارج [[قرب]] [[بندگان]] ==

{{پانویس}}

[[رده:اسماء و صفات الهی]]