صراط مستقیم در حدیث

این مدخل از زیرشاخه‌های بحث صراط مستقیم است. "صراط مستقیم" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

صراط مستقیم در قرآن | صراط مستقیم در حدیث | صراط مستقیم در کلام اسلامی | صراط مستقیم در عرفان اسلامی | مقام صراط مستقیم

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل صراط مستقیم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

صراط اخروی، تجسم صراط دنیوی

• در روایات متعددی از صراط به عنوان پل و یا‌ گذرگاهی‌ که‌ همگان باید از آن عبور کنند و بر روی جهنم کشیده شده است، یاد‌ می‌شود‌. اما حقیقت صراط چیست؟

• صراط در دنیا به صورت دین که مجموعه‌ای از اعتقاد، اخلاق، و عمل است‌، و یا به صورت معصومین (ع) که دین مجسم‌اند، ظهور می‌کند. اما در آخرت، صراط متناسب‌ با حقایق‌ آن نشئه به صورت پل و یا گذرگاهی‌ ظهور‌ می‌کند‌ که یک سمت آن موقف قیامت و پایانش‌ بهشت‌ رحمت است.
• لذا صراط اخروی تجسم و تبلور صراط دنیوی است. صراط مستقیم‌ در‌ دنیا که پرهیزگاران و مؤمنان آن را‌ برگزیده‌اند‌، تجسم و تجلی‌ اخروی‌ آن‌ این است که آنان را به بهشت‌ می‌رساند‌ و از طرفی راه‌های باطل و سبل انحرافی که ستمکاران در این دنیا پیموده‌اند‌، در‌ سرای دیگر تجسم و تبلور اخروی یافته‌، آنان را داخل دوزخ‌ می‌نماید‌.
• در روایات آمده است‌، راه‌ مردم به بهشت در روز قیامت بسان پلی است که همگان از آن عبور‌ می‌کنند‌ و نیز در روایات وارد شده‌ است‌ که‌ صراط باریک‌تر از‌ مو‌ و تیزتر از شمشیر است که‌ کافران‌ بر آن لغزیده و در دوزخ فرو می‌افتند.
• قرآن کریم صریحا در این خصوص سخنی‌ به‌ میان نیاورده است، لیکن مفسران آیه‌: ﴿﴿وَإِن مِّنكُمْ إِلاَّ وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِيًّا*ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوا وَّنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيًّا﴾﴾ را‌ ناظر به مسأله‌ صراط‌ و عبور همگان از این گذرگاه می‌دانند.
• بنابراین مقصود از آیه فوق این است که همگان از جمله‌ بهشتیان‌ و دوزخیان‌ بر جهنم اشراف پیدا می‌کنند و بدان نزدیک می‌شوند‌. آنگاه‌ نیکوکاران‌ و مؤمنان‌ از‌ آن‌ نجات می‌یابند و به بهشت می‌روند، لیکن دوزخیان از این گذرگاه سقوط می‌کنند، و دوزخ، بدکاران را در خود فرو خواهد برد.

• در نتیجه: صراط در روز قیامت‌ ظهوری است از همین راهی که انسان در دنیا دارد. چون حقیقت دنیا جهنم است و هرکس قدم به این دنیا نهاده در جهنم آمده است ﴿﴿وَإِن مِّنكُمْ إِلاَّ وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِيًّا﴾﴾ سعدان بن مسلم گوید: از امام صادق(ع) از صراط سؤال کردم، فرمود‌: آن‌ باریک‌تراز مو و تیزتر از شمشیر‌ است‌. برخی از آن مثل برق عبور می‌کنند، برخی مانند دویدن اسب، برخی هم مانند راه رفتن اشخاص عادی. افرادی هم چهار دست و پا از آن‌ می‌گذرند و‌ افرادی آویزان آویزان از‌ آن‌، که قسمتی از بدن آن‌ها در آتش قرار گرفته و می‌سوزد و قسمت دیگر بدنشان هم بیرون از آتش قرار گرفته،از صراط عبور می‌کنند.

• از روایات فوق نتیجه می‌گیریم: پیروی از صراط مستقیم در این دنیا، پذیرش ولایت‌ و دوستی اهل بیت (ع)، شناخت آنان و اقتدا نمودن به هدایت آنان و... برگه‌ رهایی‌ از‌ دوزخ وآمرزش برخی از گناهان است. و درجات پذیرش ولایت اهل بیت (ع) و دوستی و محبت و شناخت آنان و نیز درجه ‌‌هدایت‌پذیری‌ آدمیان در چگونگی گذر آنان از صراط و ثبات قدم آنان در عبور از صراط‌ آسان‌تر‌ و ثبات‌قدم‌ بیشتر و لغزش کمتر خواهد بود. و بی‌شک رویگردانی از صراط مستقیم و دشمنی با اهل بیت عصمت و طهارت‌ (ع) و عدم شناخت آنان، سبب لغزش گام‌ها بر روی صراط و آویزان شدن بر آن و سرانجام‌ سقوط در آن خواهد‌ شد‌.

پانویس