آیا قیام خراسانی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

| موضوع اصلی       = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]]

| تصویر             = 7626626268.jpg

| مدخل بالاتر     = [[مهدویت]] / [[مقدمات ظهور امام مهدی]] / [[نشانه‌های ظهور امام مهدی]]  

| مدخل اصلی   =  [[قیام خراسانی]]

| مدخل وابسته   =  

| پاسخ‌دهنده        =

| پاسخ‌دهندگان      = 6 پاسخ

در مورد [[خراسان]] و [[خراسانی]] دو دسته [[روایت]] وجود دارد. در برخی از آنان سخن از [[پرچم‌های سیاه|پرچم‌های سیاهی]] است که از این [[ناحیه]] برای [[بیعت]] با [[حضرت مهدی]]{{ع}} به سوی [[کوفه]] حرکت می‌کند و در روایتی دیگر [[قیام خراسانی|قیام او]] هم‌زمان با [[خروج سفیانی]] و [[یمانی]] بیان شده است. در زبان عامه مردم و منابع متأخر از اینها به [[قیام]] [[سید خراسانی]] تعبیر شده است که عده‌ای این عنوان را رد کرده و برخی از آن [[روایات]] را ضعیف می‌دانند.

در ذیل، پاسخ جامع اجمالی به اين پرسش و دیدگاه‌های متفرقه برخی از نویسندگان و دانشمندان، در این باره، به طور مفصل‌تری قابل بررسی است.

 

== پاسخ جامع اجمالی==

===شهرت [[قیام خراسانی]]===

*در زبان [[عامه]] و منابع متأخر و [[جدید]] از [[قیام]] [[سید خراسانی]] نام برده شده و از مهمترین [[نشانه‌های ظهور]] به شمار می‌رود<ref>ر.ک. [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج۷، ص۴۴۵</ref>. چنین نامی در منابع معتبر چندان یافت نمی‌شود و آنچه هست سخن از [[خراسان]] و پرچم‌های سیاهی است که از آن منطقه می‌آید. از مجموع کتاب‌های متأخر که از [[خراسانی]] یاد کرده‌اند استفاده می‌شود که عنوان [[خراسانی]] برداشت مؤلفان آن کتب از برخی [[روایات]] مربوط به [[خراسان]] است و گرنه در [[روایات]] [[نشانه‌های ظهور]] چنین شهرتی وجود ندارد<ref>ر.ک. [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج۷، ص۴۴۷</ref>.  

===[[روایات]] دربارۀ [[خراسانی]]===

*چندین [[روایت]] دربارۀ [[خراسانی]] وارد شده است که از لحاظ سندی دارای اشکال هستند

#[[روایت]] اول: [[امام باقر]] {{ع}} فرمودند: «[[بنی عباس]] حتما به [[حکومت]] خواهند رسید و آنگاه که [[حاکم]] شوند، [[اختلاف]] پیدا کنند و پراکندگی میان آنان ایجاد شود، [[خراسانی]] و [[سفیانی]] خروج خواهند کرد. یکی از [[شرق]] و دیگری از [[غرب]]، آن دو به سرعت سوی [[کوفه]] می‌آیند و [[بنی عباس]] را نابود می‌کنند و احدی از آنان را باقی نمی‌گذارند».<ref>{{متن حدیث|"عن ابی جعفر {{ع}}: لَا بُدَّ انَّ یملک بَنُو الْعَبَّاسِ فاذا ملکوا وَ اخْتَلَفُوا وَ تَشَتُّتَ أَمَرَهُمْ خَرَجَ علیهم الخراسانی وَ السفیانی هَذَا مِنَ الْمَشْرِقِ وَ هَذَا مِنِ الْمَغْرِبِ یستبقان الی الکوفة کفرسی رِهَانَ هَذَا مِنْ هیهنا وَ هَذَا مِنْ هیهنا حتی یکون هلاکهم علی ایدیهما أَمَّا أَنَّهُمَا لَا یبقون مِنْهُمْ أَحَداً أَبَداً"}} نعمانی، الغیبة، ص ۲۶۷، باب ۱۴، ح ۱۸.</ref> [[سند]] این [[روایت]] به جهت وجود افراد مجهول قابل [[اعتماد]] نیست. علاوه بر اینکه در سایر کتب با [[اختلاف]] در متن و [[سند]] ذکر شده است<ref>ر.ک. [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج۷، ص۴۴۷؛ [[مصطفی صادقی|صادقی، مصطفی]]؛ [[تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور (کتاب)|تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور]]، ص ۲۱۸، ۲۱۹</ref>.

#[[روایت]] دوم: به [[امام صادق]]{{ع}} منسوب است که فرمود: «پیش از این امر، پنج علامت وجود دارد: ندا، [[سفیانی]]، [[خراسانی]]، نفْس [[زکیه]] و خَسْف در [[بیدا]]»<ref>ر.ک. الغیبة، نعمانی: ص۳۰۱</ref> در [[سند]] این [[روایت]]، [[محمد رازی]] و [[ابو سمینه]] وجود دارند که تضعیف شده‌اند<ref>ر.ک. رجال النجاشی، ج ۲ ص ۲۱۶ و ۲۲۶</ref>. به علاوه قطعی نیست که مراد از "این امر"، [[ظهور امام زمان]] باشد؛ بلکه ممکن است مراد ایشان، [[گشایش]] [[شیعیان]] و [[فرج عمومی]] باشد نه خصوص [[فرج]] [[امام عصر]]؛ کما این که در بیان آن بزرگواران، فَرَج، به معنای [[گشایش]] [[شیعه]] آمده است<ref>ر.ک. [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج۷، ص۴۴۵</ref>.  

*البته در مقابل، برخی معتقدند: اگرچه تصریح به حتمی بودن [[قیام خراسانی]] نشده ولی [[روایات]] مربوط به آن زیاد است<ref>ر.ک. [[محمد جواد خراسانی|خراسانی، محمد جواد]]، [[مهدی منتظر ۱ (کتاب)|مهدی منتظر]]، ص۲۰۵-۲۱۰</ref>، مانند:

#از [[امام باقر]] و [[امام صادق]] {{ع}} [[نقل]] شده است که فرمودند: "خروج این سه در یک روز و یک ماه و یک سال خواهد بود"<ref>ر.ک. الزام الناصب، ج ۲، ۱۴۷؛ غیبت طوسی، ص ۴۴۶، ح ۴۴۳: {{متن حدیث|"خُرُوجُ السُّفْیَانِیِّ وَ الْیَمَانِیِّ وَ الْخُرَاسَانِیِ‏ فِی سَنَةٍ وَاحِدَةٍ فِی‏ شَهْرٍ وَاحِدٍ فِی یَوْمٍ وَاحِدٍ"}}</ref>  

#در [[روایت]] دیگر از [[امام باقر]] {{ع}} آمده است<ref>{{متن حدیث|"إِذَا اخْتَلَفَ بَنُو فُلَانٍ فیما بینهم، فَعِنْدَ ذلک الْفَرْجِ. وَ لیس فرجکم إِلَّا فی اخْتِلَافِهِمْ. فَإِذَا کان فَتَوَقَّعُوا الصیحة فی شَهْرِ رَمَضَانَ. وَ إِذَا کان ذلک طَمِعَ النَّاسُ فیهم، وَ اخْتَلَفَتِ الکلمة وَ کان خُرُوجِ السفیانی، وَ یتشتت أَمْرُهُمْ، وَ یخرج علیهم الخراسانی، هَذَا مِنَ الْمَشْرِقِ وَ هَذَا مِنَ الْمَغْرِبِ، یستبقان إلی الکوفة کفرسی رِهَانَ، هَذَا مِنْ هُنَا، وَ هَذَا مِنْ هُنَا، حتی یکون هلاک بنی فُلَانٍ علی أیدیهما... أَمَّا إِنَّهُمَا لَا یبقیان أَحَداً"}}؛ غیبت نعمانی، ص ۱۳۵؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۳۱؛ الامام المهدی، ص ۲۲۳؛ المهدی، ص ۱۹۶؛ بشارة الاسلام، ص ۹۲.</ref>: «چون [[اولاد]] فلانی دچار [[اختلاف]] شدند، [[فرج]] نزدیک است. [[فرج]] شما بستگی به [[اختلاف]] آنها دارد. چون نشانه‌های [[اختلاف]] ظاهر شد [[منتظر]] [[ندای آسمانی]] در [[ماه رمضان]] باشید. چون ندا شنیده شد [[مردم]] بر آنها [[جری]] می‌شوند و [[سفیانی]] خروج می‌کند و کارشان پراکنده می‌شود و [[خراسانی]] بر علیه آنها خروج می‌کند، [[خراسانی]] از [[مشرق]] و [[سفیانی]] از [[مغرب]] به سوی [[کوفه]] می‌تازند و هر دو چون دو اسب مسابقه به دنبال یکدیگر وارد [[کوفه]] می‌شوند، [[اولاد]] فلانی به دست آنها نابود می‌شوند [[سپاهیان]] [[سفیانی]] و [[خراسانی]] احدی را از آنها زنده نمی‌گذارند»<ref>ر.ک. [[کامل سلیمان|کامل سلیمان]]، [[روزگار رهایی ج۱ (کتاب)|روزگار رهایی]]، ج۲، ص ۷۶۲-۷۷۲</ref>

*ماهیت و چگونگی [[قیام خراسانی]] در [[روایات]] به صورت شفاف بیان نشده است؛ همچنین درباره شخصیتی که [[رهبری]] این [[قیام]] را بر عهده دارد، اطلاعات دقیقی وجود ندارد<ref>ر.ک. [[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[اصحاب و یاران مهدی (مقاله)|اصحاب و یاران مهدی]]، ص ۱۴۶</ref>. بر این اساس به‌طور قطع از [[اخبار]] استفاده نمی‌شود که رایتی بالخصوص از [[خراسان]] معهود فعلی [[قیام]] کند، بلکه آنچه استفاده می‌شود آن است که [[خراسان]] فعلی محل برافراشته شدن پرچم‌های شرقی و اجتماع آنهاست<ref>ر.ک. خراسانی، محمد جواد، مهدی منتظر، ص۲۰۵-۲۱۰</ref>.

«[[خراسانی]] اگرچه چندان تصریح به محتومیتش نشده اما آنقدر [[اخبار]] بسیار است درباره او که از [[یمانی]] بیشتر است. حتی اینکه در [[اخبار]] [[عامه]] نیز بسیار ذکر [[رایت]] [[خراسانی]] شده، به‌هرحال [[امام باقر|حضرت باقر]] و [[امام صادق|صادق]] {{عم}} فرمودند: "خروج این سه در یک روز و یک ماه و یک سال خواهد بود"<ref>الزام الناصب، ج ۲، ۱۴۷؛ غیبت طوسی، ص ۴۴۶، ح ۴۴۳.</ref>. و [[امام صادق|حضرت صادق]]{{ع}} فرمود: "[[یمانی]] و [[سفیانی]] مانند دو اسب مسابقه است (چون در یک روز خروج می‌کنند و هر دو به جانب [[کوفه]] می‌شتابند)"<ref>الزام الناصب، ج ۲، ۱۳۱؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۵۳، ح ۱۴۳.</ref>. و [[امام علی|امیر المؤمنین]] {{ع}} فرمود: "[[یمانی]] و [[خراسانی]] مانند دو اسب مسابقه بر یکدیگر سبقت گیرند، تا در [[کوفه]] با [[لشکر سفیانی]] بتازند و بر وی [[ظفر]] یابند"<ref>مختصر بصائر الدرجات، ص ۲۰۰.</ref>.

آنچه وجه مشترک بود مابین او و [[یمانی]] از وقت خروج و موافقت با یکدیگر در مقصد و [[وصف]] لشکریانش در فصل [[یمانی]] گذشت و اما آنچه مخصوص [[خراسانی]] است این است که:

*'''اولا:''' بدان که از طرف [[مشرق]] یعنی بلاد شرقی [[ایران]] تا سرحد چین رایت‌های متعدد خواهد بود، [[رایت]] [[خراسانی]] یکی از آن رایت‌ها است و مهم‌تر از همه آنها است و به این اعتبار از همه آنها به [[رایات شرقی]] تعبیر شده.

*'''ثانیا:''' باید دانست که [[رایت]] [[خراسانی]] سه تا است، یعنی سه مرتبه [[قیام]] و [[نهضت]] برای او است و از هر سه در [[اخبار]] بسیاری یاد شده دو تای از آن گذشته:

*بیرق‌های سیاه ابو مسلم از [[خراسان]] برای تشکیل [[دولت]] [[بنی العباس]].

*[[رایت]] مغول که از [[ناحیه]] [[خراسان]] آمد و [[عاقبت]] [[دولت]] [[بنی العباس]] را برهم زد و لذا در بعضی [[اخبار]] است که رایات از قبل [[خراسان]] دو [[رایت]] است، یکی به نفع [[بنی العباس]] و دیگری بر ضرر ایشان.

*باقیمانده و او است که متصل به [[ظهور]] است و مبارزهکننده با [[سفیانی]] و [[بنی العباس]] هر دو هست. [[امام باقر|حضرت باقر]] {{ع}} فرمود: "رایتی است از [[خراسان]] رو آورد تا به ساحل دجله فرود آید"<ref>معجم احادیث الامام المهدی، ج ۵، ۲۰، ح ۱۴۵۲.</ref>. ایضا فرمود: "بیرق‌های سیاهی که از [[خراسان]] خروج می‌کند به [[کوفه]] نازل خواهند شد، پس چون [[مهدی]] ظاهر شود (در [[مکه]]) [[بیعت]] خود را به سوی آنها خواهد فرستاد"<ref>اثباة الهداة، ج ۳، ۷۲۹، ح ۶۵؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۱۷، ح ۷۷.</ref>. و در فصل [[بنی العباس]] بر دست [[خراسانی]] و [[سفیانی]] خواهد بود، او از [[مشرق]] و او از [[مغرب]] و این دو احدی از ایشان را باقی نخواهند گذاشت"<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۳۲، ح ۹۶.</ref>. و ایضا آن [[حضرت]] فرمود: "در بین اینکه [[لشکر سفیانی]] در [[کوفه]] مشغول قتل و [[غارت]] باشند، بیرق‌هایی از طرف [[خراسان]] برسند که منزل‌ها را به سرعت طی کنند و با ایشان چند نفر از [[اصحاب]] [[امام مهدی|قائم]] {{ع}} باشد"<ref>غیبت نعمانی، ص ۱۸۷؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۳۸، ح ۱۰۵.</ref>.

#از سجستان یعنی سیستان: معروف بن خربوذ گفت: "هر وقت بر [[امام باقر|حضرت باقر]] وارد می‌شدیم، می‌فرمود: [[خراسان]] [[خراسان]]! سجستان- سجستان! گویا ما را مژده می‌داد"<ref>غیبت نعمانی، ص ۱۸۳؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۴۴، ح ۱۱۷.</ref>. پس معلوم می‌شود که رایتی از سجستان بلند خواهد شد. و در جلد ۱۴ "بحار" از کتاب "[[تاریخ]] [[قم]]" [[امام صادق|حضرت صادق]] {{ع}} فرمود: "خراسان- [[خراسان]]، سجستان- سجستان، گویا می‌بینیم این دو را که سوار بر شتران شده و سرعت می‌کنند به سوی [[قم]]"<ref>بحارالانوار، ج ۶۰، ۲۱۵، ح ۳۴.</ref>. اما به چه قصدی می‌روند معلوم نیست؟

#رایاتی از [[مشرق]] یا دورترین بلاد [[مشرق]]، شیلا: [[امام باقر|حضرت باقر]] به ابی خالد کابلی فرمود: "گویا می‌بینم قومی را که در [[مشرق]] خروج کرده‌اند، [[حق]] را مطالبه می‌کنند پس به ایشان داده نمی‌شود، باز مطالبه [[حق]] می‌کنند و به ایشان داده نمی‌شود، پس چون چنین ببینند شمشیرهای خود را بر دوش خود گذارند، آنگاه آنچه می‌خواستند به ایشان داده شود و ایشان قبول نکنند، تا اینکه [[قیام]] کنند و نخواهند داد [[دولت]] را مگر به [[صاحب]] شما، کشته‌های ایشان شهدایند، [[آگاه]] باشید اگر من آن زمان را [[درک]] می‌کردم خود را برای [[صاحب]] این امر نگاه می‌داشتم"<ref>غیبت نعمانی، ص ۱۸۲؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۴۳، ح ۱۱۶.</ref>. از این عبارت استفاده میشود که [[نصرت]] این [[رایت]] جائز است مانند [[رایت]] یمنی و لکن حفظ خود را برای [[امام]] {{ع}} بهتر است. و در "[[الزام الناصب]]" از "[[اربعین میرلوحی]]" از [[فضل بن شاذان]] از [[امام باقر|حضرت باقر]]{{ع}} مانند این [[روایت]] را [[نقل]] کرده، اما با تفصیلی بیشتر و چون مشابه باهم است ظاهرش این است که یک [[حدیث]] است و در یک مورد است نهایت تفصیلش بیشتر است، فرمود: "گویا می‌بینم قومی را که خروج کرده‌اند از دورترین بلاد [[مشرق]] از شهری که او را شیلا گویند، [[حق]] خود را از اهل چین طلب کنند و به ایشان ندهند، باز طلب کنند و به ایشان ندهند، پس چون چنین بینند شمشیرهای خود را بر دوش نهند، پس [[راضی]] توجه کنند و [[خراسان]] را از اهلش مطالبه کنند و به ایشان ندهند، پس او را از اهلش بگیرند و آنان [[اراده]] دارند که ملک را ندهند مگر به [[صاحب]] شما"<ref>الزام الناصب، ج ۲، ۱۶۰.</ref>. و از همان "[[اربعین میرلوحی]]" از [[امام علی|امیرالمؤمنین]] {{ع}} فرمود: "هرگاه [[قیام]] کند، قیام‌کننده به [[خراسان]] همان کس که از چین و ملتان آمده، [[سفیانی]] لشکری به سوی وی بفرستد پس [[غلبه]] بر وی نکند"<ref>همان ۲، ۱۶۰.</ref>. در این [[حدیث]] تقریبا تصریح شده به اینکه قیامکننده از خود [[خراسان]] نیست.

#[[شعیب بن صالح]] از [[سمرقند]]: [[امام سجاد|حضرت زین العابدین]] {{ع}} فرمود: "بعد از [[خروج عوف سلمی]] در کریت، [[خروج شعیب بن صالح]] است از [[سمرقند]]"<ref>غیبت طوسی، ص ۴۴۴، ح ۴۳۷؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۱۳، ح ۶۵.</ref>. و [[امام رضا|حضرت رضا]] {{ع}} فرمود: "پیش از این امر [[سفیانی]] و [[یمانی]] است و [[مروانی]] و [[شعیب بن صالح]]"<ref>[[منتخب الاثر (کتاب)|منتخب الاثر]]، ص ۵۴۶، ح ۱۰؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۳۳، ح ۹۹.</ref>.

این [[حدیث]] نیز ممکن است ناظر به همین [[شعیب بن صالح]] باشد از [[حسن بن جهم]] از ابی الحسن {{ع}} ([[موسی بن جعفر]] یا [[امام رضا|حضرت رضا]]{{ع}} زیراکه ابی الحسن [[کنیه]] هر دو است و [[حسن بن جهم]] از [[اصحاب]] هر دو است) پرسید از [[فرج]]؟ فرمود: "مختصر بگویم یا مفصل؟ گفت: مختصر. فرمود: هرگاه حرکت کند [[بیرق‌های قیس]] در [[مصر]] و [[بیرق‌های کنده]] یا غیر [[کنده]] در [[خراسان]]"<ref>غیبت طوسی، ص ۴۴۸، ح ۴۴۹؛ اثباة الهداة، ج ۳، ۷۳۳، ح ۸۵.</ref>. زیرا که [[کنده]] به کسر کاف نام طائفه‌ای است و این چندان مناسبت ندارد و طائفه‌ای به نام [[کنده]] فعلا معروفیت ندارد ولی [[کنده]] به ضم کاف نام شهری است در [[سمرقند]] و به [[فتح]] کاف نام ناحیه‌ای است در خجند (خجند نام شهری است بر کنار شط [[سیحون]] و از آنجا تا [[سمرقند]] ده روز راه است که تقریبا هشتاد فرسخ می‌شود) و چنانکه در [[قیس]] گفتیم انسب آن است که نام شهر [[قیس]] باشد نه طائفه [[قیس]]، در [[کنده]] نیز أنسب این است که نام شهر [[کنده]] باشد نه طائفه [[کنده]]، بنابراین با [[شعیب بن صالح]] [[سمرقندی]] مناسبت دارد.

#اینکه در خبر دیگر از [[عمار یاسر]] نام [[شعیب بن صالح]] برده شده و او را علمدار [[امام مهدی|حضرت صاحب]] {{ع}} یاد کرده<ref>غیبت طوسی، ص ۴۶۴، ح ۴۷۹؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ۲۰۸، ح ۴۵.</ref> و همچنین در "[[ملاحم و فتن]]" از سفیان کلبی<ref>التشریف بالمنن، ص ۱۲۰.</ref> و این به ظاهر منافات را می‌رساند و حمل بر دو نفر هم بعید می‌نماید، ولی در "[[ملاحم و فتن]]" حدیثی [[نقل]] کرده که [[اتحاد]] را آسان میکند، از [[پیامبر خاتم|حضرت رسول]]{{صل}} فرمود: "سپس رو می‌آورد [[شعیب بن صالح]]، [[خداوند]] بلاد شعیب را به [[رحمت]] خود سیراب گرداند، میآید با بیرق‌های سیاه [[مهدیه]] با نصر [[خدا]] تا اینکه [[بیعت]] می‌کند و سپس علمدار او باشد"<ref>التشریف بالمنن، ص ۲۷۲، ح ۳۹۴.</ref>.

#اینکه از ظاهر [[حدیث]] [[امام سجاد|حضرت زین العابدین]] و [[امام رضا|حضرت رضا]]{{عم}} معلوم می‌شود که [[شعیب بن صالح]] خود سردار و [[صاحب]] [[رایت]] است<ref>معجم احادیث الامام المهدی، ج ۳، ۱۹۹، ح ۷۲۰.</ref>. ولی در کتاب "[[ملاحم و فتن]]" سه [[حدیث]] [[نقل]] کرده که از آنها ظاهر می‌شود که او علمدار و مقدمه آن [[لشکر]] است. از [[امام علی|امیرالمؤمنین]]{{ع}} فرمود: "هرگاه رایات سیاهی که [[شعیب بن صالح]] در او باشد [[لشکر سفیانی]] را هزیمت دهد [[مردم]] آرزوی [[مهدی]] کنند و به جستجوی او برآیند"<ref>همان ۳، ۷۶، ح ۶۲۰.</ref>. و از [[محمد]] بن الحنیفه گفت: "[[رایت]] سیاهی برای [[بنی العباس]] از [[خراسان]] خارج میشود، سپس [[رایت]] دیگری نیز سیاه از [[خراسان]] خارج می‌شود که کلاه‌هایشان سیاه و لباس‌هایشان سفید باشد، بر مقدمه ایشان مردی است که نامش [[شعیب بن صالح]] یا [[صالح]] بن شعیب و از [[بنی تمیم]] است هزیمت خواهند داد [[اصحاب]] [[سفیانی]] را، تا اینکه به [[بیت المقدس]] نازل شوند، او برای [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} مهیا و آماده می‌کند [[سلطنت]] را"<ref>همان ۱، ۳۹۷، ح ۲۵۶؛ التشریف بالمنن، ص ۱۱۷، ح ۱۱۰.</ref>. و [[امام باقر|حضرت باقر]] {{ع}} فرمود: "[[جوانی]] از [[بنی هاشم]] که در کف راست او خالی است، از [[خراسان]] خواهد آمد و در جلو او [[شعیب بن صالح]] است، با [[اصحاب]] [[سفیانی]] [[جنگ]] خواهد کرد و ایشان را هزیمت خواهد داد"<ref>التشریف بالمنن، ص ۱۲۰، ح ۱۱۵.</ref>.

*«در زبان [[عامه]] و منابع متأخر و آثار [[جدید]]، از [[قیام]] فردی به نام [[سید خراسانی]] نام برده می‌شود و مهم‌ترین [[نشانه‌های ظهور]] به شمار می‌رود. اولاً باید توجه داشت که عنوان [[سید]] برای [[خراسانی]] درست نیست و در دو سه روایتی که دربارۀ این نشانه وجود دارد، حرفی از سیادت وی یا [[علوی]] بودنش نیست<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۴۵.]</ref>

* [[حدیث]] نخست، به [[امام صادق]]{{ع}} منسوب است که فرمود: "پیش از این امر، پنج علامت وجود دارد: ندا، [[سفیانی]]، [[خراسانی]]، نفْس [[زکیه]] و خَسْف در [[بیدا]]" <ref>الغیبة، نعمانی: ص۳۰۱.</ref>. در [[سند]] این [[روایت]]، [[محمد]] [[رازی]] و ابو سمینه وجود دارند که تضعیف شده‌اند<ref>رجال النجاشی: ج۲ ص۲۲۶ و ۲۱۶.</ref>. به علاوه قطعی نیست که مراد از "این امر"، [[ظهور امام زمان]] باشد؛ بلکه ممکن است مراد ایشان، [[گشایش]] [[شیعیان]] و [[فرج عمومی]] باشد نه خصوص [[فرج]] [[امام عصر]]؛ کما این که در بیان آن بزرگواران، فَرَج، به معنای [[گشایش]] [[شیعه]] آمده است<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۴۵.]</ref>

* [[حدیث]] دوم از [[امام باقر]]{{ع}} است: "[[بنی عباس]] حتماً به [[حکومت]] خواهند رسید و آن گاه که [[حاکم]] شوند، [[اختلاف]] پیدا کنند و پراکندگی میان آنان ایجاد شود و [[خراسانی]] و [[سفیانی]]، خروج خواهند کرد. یکی از [[شرق]] و دیگری از [[غرب]]. آن دو به سرعت به [[کوفه]] می‌آیند و [[بنی عباس]] را نابود می‌کنند و کسی از آنان را باقی نمی‌گذارند"<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۴۵.]</ref>

::::#در بخش اول [[حدیث]]، بر [[حکومت بنی عباس]] تصریح شده و [[بنی عباس]] قرن‌ها پیش از صفحۀ روزگار محو شده‌اند.

::::#سخن از [[بنی عباس]] و [[بنی امیه]] و [[پرچم‌های سیاه]] و [[ندای ابلیس]] به [[قتل]] مظلومانه که احتمالاً [[شعار]] [[بنی امیه]] دربارۀ [[عثمان]] است و [[کشتار]] فراوان از [[بنی امیه]] که در آغاز [[حکومت]] [[عباسیان]] اتفاق افتاد، همه و همه مربوط به [[عصر حضور]] [[ائمه]] و بخصوص دوران [[امام صادق]]{{ع}} است که انتساب مطالبی به [[ائمه]]{{عم}} رواج داشته است.

::::#این که [[خراسانی]] و [[یمانی]] و [[سفیانی]] در یک [[روز قیام]] کنند، با دیگر [[احادیث]] تناقض دارد و این سه حادثۀ مهم در یک روز اتفاق بیفتد، جای تأمل دارد.

::::#در هیچ [[حدیثی]] از این سه نفر [[سفیانی]]، [[یمانی]] و [[خراسانی]] در کنار هم یاد نشده، بخصوص که [[خراسانی]] در دو [[روایت]] بیشتر نیامده و به نظر می‌رسد که [[راوی]] یا [[راویان]]، در نام او به اشتباه افتاده باشند.

::::#با توجه به [[راویان]] واقفی این گزارش [[علی بن ابی حمزه]] و وهیب بن حفص احتمال [[جعل]] و سوء استفادۀ آنان از این متن با توجه به حوادث پدید آمده در دوران آنها بسیار جدی است<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۴۷.]</ref>

* از مجموع کتب متأخر و معاصری که [[خراسانی]] یاد کرده‌اند، استفاده می‌شود که مؤلفان آنها چنین عنوان و نشانه‌ای را از برخی [[احادیث]] مربوط به [[خراسان]] یا غیر آن برداشت کرده و آن را رواج داده‌اند وگرنه در [[احادیث]] [[علائم]]، چنین شهرتی وجود ندارد و یکی از دو [[روایت]] [[نقل]] شده هم برای استناد به آن کافی نیست. به نظر می‌رسد که [[خراسانی]]، عنوانی است که از [[احادیث]] مربوط به [[خراسانی]] و [[مشرق]] [[زمین]] و مردی که همراه اهل [[خراسان]] [[قیام]] می‌کند، انتزاع شده و در واقع، متأخران با استفاده از مضمون [[احادیث]]، چنین عنوانی را پدید آورده‌اند. [[شاهد]]، آن که در معجم [[احادیث]] المهدی که منبعی برای کتب معاصر به شمار می‌رود، مکرر از [[خراسانی]] نام برده شده؛ اما به [[احادیث]] ارجاع شده که نام از [[خراسانی]] و حتی مردی از [[خراسان]] در آنها نیست. مثلاً در فهرست این کتاب می‌خوانیم: «روایتی که می‌گوید آمدن [[خراسانی]]  [[شعیب]] ۷۲ ماه [[پیش از ظهور]] [[مهدی]] است...» <ref>معجم أحادیث المهدی: ج۲ ص۵۰۳.</ref>آن گاه به خبری از [[الفتن]] [[ابن حماد]] آدرس می‌دهد که می‌گوید: {{متن حدیث|تَخْرُجُ رَايَةٌ سَوْدَاءُ لِبَنِي اَلْعَبَّاسِ، ثُمَّ تَخْرُجُ مِنْ خُرَاسَانَ أُخْرَى سَوْدَاءُ، قَلاَنِسُهُمْ سُودٌ، وَ ثِيَابُهُمْ بِيضٌ، عَلَى مُقَدِّمَتِهِمْ رَجُلٌ يُقَالُ لَهُ: شُعَيْبُ بْنُ صَالِحٍ، أَوْ: صَالِحُ بْنُ شُعَيْبٍ مِنْ تَمِيمٍ، يَهْزِمُونَ أَصْحَابَ اَلسُّفْيَانِيِّ حَتَّى يَنْزِلَ بَيْتَ اَلْمَقْدِسِ، يُوَطِّئُ لِلْمَهْدِيِّ سُلْطَانَهُ، وَ يَمُدُّ إِلَيْهِ ثَلاَثَمِائَةٍ مِنَ اَلشَّامِ يَكُونُ بَيْنَ خُرُوجِهِ وَ بَيْنَ أَنْ يُسَلِّمَ اَلْأَمْرَ لِلْمَهْدِيِّ اِثْنَانِ وَ سَبْعُونَ شَهْراً}} <ref>پرچم سیاهی از بنی عباس آشکار می‌شود. سپس پرچم سیاه دیگری از خراسان بیرون می‌آید که صاحبان آن پرچم‌ها کلاه سیاه و لباس سفید بر تن دارند و جلودارشان مردی از بنی تمیم به نام شعیب بن صالح است. قیام او تا واگذاری حکومت به مهدی ۷۲ ماه طول می‌کشد؛ الفتن: ج۱ ص۱۸۸، معجم أحادیث المهدیريال ج۱ ص۳۹۷).</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۴۷.]</ref>

* مورد دگیری که در معجم از او به [[خراسانی]] تعبیر شده <ref>معجم أحادیث المهدی، ج۲ ص۵۰۳: قد یکون الحارث المذکور فی بعض الروایات هو نفس الخراسانی.</ref>، مردی از [[ماوراء النهر]] است: {{متن عربی| یخرج مِنْ وَرَاءِ النَّهْرِ یقال لَهُ الْحَارِثِ}}. <ref>سنن ابی داود: ج۲ ص۳۱۱ ح۴۲۹۰، الملاحم ابن منادی: ص۱۸۵، به نقل از آن، معجم أحادیث المهدی، ج ۱ ص۳۹۷.</ref>در مجموع از این کتاب و کتاب عصر الظهور که در آن هم نام [[خراسانی]] زیاد آمده است استفاده می‌شود که نویسندۀ آن دو، [[صاحب]] [[پرچم‌های سیاه خراسان]] را همان [[خراسانی]] دانسته‌اند حال آن که احادیثی که به آنها [[استدلال]] شده، اولاً به صراحت نامی از [[خراسان]] نبرده و ثانیاً قابل قبول نیست؛ زیرا منبع آن [[الفتن]] [[نعیم بن حماد]] است و بسیاری از این [[احادیث]] [[معصوم]] صادر نشده است <ref>دربارۀ این احادیث: ر.ک: معجم أحادیث المهدی: ج۲ ص۵۰۳ و ۵۰۴. مقایسه کنید با ج۱ ص۳۷۴ و ۴۰۵؛ عصر الظهور: ص۲۳۸ و ۲۴۵.</ref> <ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۴۸.]</ref>

'''امیر مؤمنان {{ع}} می‌فرماید:''' مولای متقیان و امیر مؤمنان حضرت علی {{ع}} در تفسیر آیه شریفه‌ {{متن قرآن|فَاخْتَلَفَ الْأَحْزابُ مِنْ بَيْنِهِمْ }}<ref>سوره زخرف، آیه ۶۵.</ref> فرمود:از مشاهده سه نشانه منتظر فرج باشید: ۱- اختلاف شامیان‌. ۲- پرچم‌های سیاه از خراسان‌. ۳- صیحه آسمانی در ماه رمضان"<ref>{{متن حدیث|" إنتظروا الْفَرْجِ مِنْ ثَلَاثٍ: اخْتِلَافُ أَهْلِ الشَّامِ فِيمَا بَيْنَهُمْ، وَ الرَّايَاتُ السُّودُ مِنْ خُرَاسَانَ، وَ الْفَزْعَةُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ! "}}؛ غیبت نعمانی، ص ۱۳۳؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۹، ۲۸۵؛ الامام المهدی، ص ۴۵، ۲۲۰؛ [[منتخب الاثر (کتاب)|منتخب الاثر]]، ص ۲۲۰؛ بشارة الاسلام، ص ۴۰۹؛ ینابیع المودة، ج ۳، ص ۱۰۹؛ المهدی، ص ۹.</ref>. تعبیر شامیان، شامل لبنان و فلسطین نیز هست و اختلاف در میان مردم‌ شام و فلسطین و لبنان در عصر ما به اوج خود رسیده و لبنان را در سراشیبی سقوط قرار داده و فلسطین را از پای درآورده است. و در انتظار صیحه آسمانی و سید خراسانی هستیم. "چون نشانه‌های ظهور فرا رسد، خداوند یکی از شیعیان ایرانی را برمی‌انگیزد که گرامیترین اسب‌سوار عرب است و بهترین اسلحه را در اختیار دارد. خداوند به وسیله آنها دین را یاری می‌کند"<ref>{{متن حدیث|" إِذا وَقَعَتِ الملاحم، بَعَثَ اللَّهَ رَجُلًا مِنَ الْمَوَالِي، أَكْرَمَ الْعَرَبِ فُرْسَاناً، وَ أجودهم سِلَاحاً، يُؤَيِّدُ اللَّهُ بِهِمْ الدِّينِ"}}؛ بشارة الاسلام، ص ۲۹.</ref>. در اینجا، امیر مؤمنان {{ع}} با کلمه "موالی" توجه داده که این مرد جلیل القدر اهل ایران است و عرب نیست ولی با تعبیر "اکرم العرب" به اصالت نسبت و بلندی شرف او اشاره می‌کند که او سید هاشمی و از اولاد اشرف کائنات و از نسل سرور شهیدان است.

'''امام صادق {{ع}} می‌فرماید:'''"در آن میان پرچم‌های هدایت از خراسان بیرون آمده، با شتابی هرچه تمام‌تر منازل را طی کرده پیش می‌تازند و تعدادی از یاران قائم {{ع}} در میان آنها خواهد بود. آنگاه مردی از شیعیان غیرعرب با گروهی از مستضعفان از کوفه خروج می‌کند که سپاهیان سفیانی او را در میان حیره و کوفه به قتل می‌رسانند"<ref>{{متن حدیث|" وَ بيناهم كَذَلِكَ‏، إِذْ تُقْبَلُ رَايَاتُ هَدْيٍ مِنْ خُرَاسَانَ تَطْوِي الْمَنَازِلِ طَيّاً حَثِيثاً، وَ مَعَهُمْ نَفَرُ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ.. ثُمَّ يَخْرُجُ رَجُلُ مِنْ مَوَالِي الْكُوفَةِ فِي ضُعَفَاءُ، فَيَقْتُلُهُ جَيْشُ السُّفْيَانِيِّ بَيْنَ الْحِيرَةِ وَ الْكُوفَةِ "}}؛ المهدی، ص ۱۹۴؛ بشارة الاسلام، ص ۵۵؛ غیبت نعمانی، ص ۱۴۹؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۳۷.</ref>»<ref>[[کامل سلیمان|کامل سلیمان]]، [[روزگار رهایی ج۱ (کتاب)|روزگار رهایی]]، ج2، ص 762-772.</ref>.

در کتاب [[غیبت]] [[شیخ طوسی]] از [[امام صادق]]{{ع}} [[نقل]] شده که می فرمایند: سه کس قبل از [[ظهور]] [[قیام]] خواهند کرد؛ [[خراسانی]]، [[سفیانی]] و [[یمانی]] و در یک سال، یک ماه و یک [[روز قیام]] می کنند و قیامشان هماهنگ است. در [[روایات]] است که [[خراسانی]] از شرق خروج می کند البته روایتش ضعیف است و برای از بین بردن [[بنی عباس]] به سمت [[کوفه]] حرکت می کند و یک [[روایت]] دیگری داریم در [[غیبت نعمانی]] که [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرمایند: کمی [[پیش از ظهور]] [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} پنج نشانه است که یکی از نشانه ها [[خروج خراسانی]] است<ref>[[جواد جعفری|جعفری، جواد]]، بیاناتی با عنوان ''«[http://shabestan.ir/detail/News/432694 سید خراسانی کیست و چه مدت حکومت می‌کند؟]</ref>.

«براساس [[روایات]]، از نیروهایی که [[هنگام ظهور]]، به [[حمایت]] از [[قیام]] [[حضرت]] به پا می‌خیزند، [[سپاهیان]] خراسانند که از [[ایران]] سازماندهی می‌شوند. [[سپاه]] اهالی [[خراسان]] که در [[روایات]] ناظر به [[ایران]] آن زمان است و تا مناطق ماوراءالنهر را شامل می‌شود، [[پس از ظهور]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}  با [[پرچم‌های سیاه]]، به [[فرماندهی]] [[سید خراسانی]] برای [[بیعت]] و [[یاری امام مهدی]]  حرکت می‌کنند. این، هنگامی است که [[امام عصر]]  از [[مدینه]] به سوی [[کوفه]] حرکت کرده است. [[سپاه]] [[خراسانی]]، میان راه به [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} می‌پیوندند و تحت [[فرمان]] [[حضرت]]، برای [[جنگ]] با [[سفیانی]] راهی [[کوفه]] می‌شوند. [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} فرموده است: هنگامی که مشاهده کردید [[پرچم‌های سیاه]] از سوی [[خراسان]] می‌آیند، با هر وسیله ممکن به سوی آنها بشتابید؛ هر چند مجبور باشید برای این کار روی برف و یخ سینه‌ خیز بروید؛ چرا که [[خلیفة الله]] [[مهدی]] میان آن پرچم‌ها حضور دارد<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۵۱، ص۸۲.</ref>.

[[ابو خالد کابلی]] از [[امام باقر|حضرت باقر]]{{ع}}  [[روایت]] کرده است که فرمود: گویا می‌بینم قومی را که در [[مشرق]] خروج کرده‌اند و [[حق]] را مطالبه می‌کنند؛ پس به ایشان داده نمی‌شود. باز مطالبه [[حق]] می‌کنند و به ایشان داده نمی‌شود؛ پس چون چنین ببینند، شمشیرهای خود را بر دوش خود گذارند. آن‌گاه آنچه می‌خواستند به ایشان داده شود و ایشان قبول نکنند، تا این‌که [[قیام]] کنند و نخواهند [[دولت]] را مگر، به [[صاحب]] شما. کشته‌های ایشان، شهدایند. [[آگاه]] باشید اگر من آن زمان را [[درک]] می‌کردم، خود را برای [[صاحب]] این امر، نگاه می‌داشتم<ref>نعمانی، الغیبه، ص۱۸۲؛  كورانی، معجم احاديث المهدی، ج۳، ص۲۶۹.</ref>. این [[روایت]]، بر اصالت و [[حقانیت]] [[نهضت]] مردمان [[مشرق]] [[زمین]] و نقش زمینه‌ساز آن دلالت روشنی دارد. ظاهراً کلمة «[[مشرق]]» در این [[روایت]] نیز ناظر به منطقه [[خراسان]] است؛ همان چیزی که در دیگر [[روایات]] بدان تصریح شده است. از این [[روایت]] استفاده می‌شود که تشکیل [[سپاه]] و سازماندهی رزمندگان [[خراسان]]، با [[مدیریت]] مستقیم [[امام مهدی]]  و دست‌كم با هماهنگی و اشراف آن [[حضرت]] است. آنان، در مقابله و [[شکست]] [[دشمنان]] [[حضرت]] در [[عراق]] یعنی جنبش [[سفیانی]]، نقش مؤثری خواهند داشت.

#عنوان [[خراسان]] ـ همان‌گونه كه اشاره شد ـ تا آن طرف بلخ و بخارا را شامل می‌شود؛ لذا درباره محل خروج وی و این‌که [[خراسانی]] از کدام قسمت [[خراسان]] خروج می‌کند، در [[روایات]] به محل خاصی اشاره نشده است.

#ماهیت و چگونگی [[قیام خراسانی]] نیز در [[روایات]] به صورت شفاف بیان نشده است؛ به همین سبب در این خصوص و نیز شخصیتی که [[رهبری]] این [[قیام]] را بر عهده دارد، اطلاعات دقیقی وجود ندارد. در برخی [[روایات]] سخن از خروج [[سید خراسانی]] و در برخی دیگر از [[روایات]] از [[سید حسنی]]، سخن به میان آمده است. از [[امام باقر]]{{ع}}  [[نقل]] شده است که فرمود: «بیرق‌های سیاهی که از [[خراسان]] خروج می‌‏کند، به [[کوفه]] نازل خواهند شد؛ پس چون [[مهدی]]  به سوی [[عراق]] حرکت کند، آنان با او [[بیعت]] خواهند نمود» <ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۱۷.</ref>؛ به همین سبب این احتمال که این دو عنوان برای یک نفر باشد یا این‌که بیانگر دو [[قیام]] از [[خراسان]] با [[رهبری]] دو نفر باشد، وجود دارد.

#نقش [[قیام خراسانی]] در [[زمینه‌سازی]] و [[حمایت]] از [[قیام امام مهدی]]  قابل توجه است. در روایتی که ابو‏خالد کابلی از [[امام باقر]]{{ع}}  [[نقل]] کرده است، [[حضرت]]، نقش آنان را چنین توصیف كرده است: گویی اکنون گروهی را با چشم خود می‌‏بینم که از [[مشرق]] [[قیام]] کرده‏‌اند و خواستار حقند؛ ولی آن را به آنها نمی‏‌دهند. سپس باز حقشان را می‏‌طلبند؛ ولی به آنان داده نمی‌‏شود و چون چنان دیدند، اسلحه‌‏های خود را برمی‏‌گیرند و بر گردن هایشان می‌‏گذارند. این وقت، آنچه را که می‏‌خواستند به آنها داده می‌‏شود؛ ولی آن [[طایفه]] دیگر نمی‌‏پذیرند، تا این‌که [[قیام]] می‏‌کنند و کارشان رونق می‏‌گیرد، و آنان آن را به کسی نخواهند داد مگر به [[صاحب]] شما )= [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} ‌( و کشته ‏شدگانشان شهیدند. [[آگاه]] باش که اگر من آن روز را [[درک]] می‏‌كردم؛ خود را برای [[صاحب]] این امر، نگه می‌‏داشتم<ref>نعمانی، الغیبه، ص۲۷۳، ۲۴۳</ref>. در این [[روایت]]، [[امام باقر]]  ضمن این‌که بر [[حقانیت]] [[انقلاب]] کنندگان و کشته‏‌شدگان آنها تأکید فرموده، از نقش حمایتی آنان برای برپایی [[حکومت عدل مهدوی]] خبرداده است.

#همزمانی [[قیام خراسانی]] با خروج [[سفیانی]]. در برخی [[روایات]]، [[خروج خراسانی]] و [[سفیانی]]، به دو اسب مسابقه [[تشبیه]] شده‏‌اند که [[خراسانی]] از [[مشرق]] و [[سفیانی]] از [[مغرب]] به طرف [[کوفه]] در حرکتند، می‌فرماید: [[خراسانی]] و [[سفیانی]] در حالی خروج می‌كنند كه یكی از طرف شرق و دیگری از طرف غرب به سوی كوفه و [[عراق]] در حركتند و هر كدام سعی می‌كند كه از دیگری پیشی بگیرد<ref>نعمانی، الغیبه، ص۲۶۴.</ref>»<ref>[[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[اصحاب و یاران مهدی (مقاله)|اصحاب و یاران مهدی]]، ص ۱۴۶.</ref>.

«یکی از نشانه‌هایی که برای [[ظهور]] [[امام مهدی|مهدی]] بیان می‌شود، [[قیام]] فردی به نام یا عنوان [[خراسانی]] است. این نام در منابع معتبر چندان یافت نمی‌شود و آن‌چه هست سخن از [[خراسان]] و [[رایات سود|پرچم‌های سیاه]]ی است که از آن منطقه می‌آید. بنابراین، اگر مراد از [[خراسانی]] که در منابع متأخر شهرت یافته، شخصی با همین نام است، دو [[روایت]] بیشتر درباره او نرسیده و آن دو هم قابل اعتماد نیست و اگر مقصود، [[صاحب]] [[رایات سود|پرچم‌های سیاه]] یا کسی است که همراه اهل [[خراسان]] می‌آید او هم کسی جز [[ابومسلم خراسانی]] نیست که [[رایات سود|پرچم‌های سیاه]] [[بنی عباس]] را از [[خراسان]] به [[کوفه]] آورد و مقدمات تشکیل [[دولت]] [[عباسیان]] را فراهم نمود. تفصیل این بحث در گفتار اول از فصل دوم گذشت. در همین [[روایات]]، گاهی از [[صاحب]] [[رایات سود|پرچم‌های سیاه]] به [[هاشمی]] یا مردی از [[بنی هاشم]] تعبیر می‌شود و از آن‌جا که برخی او را [[خراسانی]] مشهور در [[علائم ظهور]] به حساب آورده‌اند، [[روایات]] مشتمل بر آن را نیز بررسی خواهیم نمود. اما آن‌چه درباره شخص [[خراسانی]] گفته می‌شود، شهرتی کاذب است و هر کتابی از او به عنوان نشانه [[ظهور]] نام می‌برد تنها به همان دو [[روایت]] [[استدلال]] کرده‌ و یا به استناد کتابی غیرمعتبر، مطالبی درباره [[خراسانی]] ساخته و پرداخته و بدون [[دلیل]] درباره آن قلم‌فرسایی کرده است.

::::::حجت الاسلام و المسلمین '''[[اسماعیل اسماعیلی]]''' در مقاله  ''«[[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]»'' در این‌باره گفته است:

[[امام باقر]]{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث|"تَنْزِلُ اَلرَّايَاتُ اَلسُّودُ اَلَّتِي تَخْرُجُ مِنْ خُرَاسَانَ إِلَى اَلْكُوفَةِ فَإِذَا ظَهَرَ اَلْمَهْدِيُّ بَعَثَ إِلَيْهِ بِالْبَيْعَةِ"}}<ref>همان مدرک، ۴۵۲.</ref>. بیرق‌های سیاهی از [[خراسان]] بیرون می‌آید و به جانب [[کوفه]] به حرکت در می‌آیند. پس چون [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} ظاهر شود، اینان وی را [[دعوت]] به [[بیعت]] می‌کنند. غیر از [[روایت]] فوق [[روایات]] دیگری نیز وجود دارد که نشان می‌دهد، خروج [[پرچم‌های سیاه از خراسان]] قیامی است که در آینده و در آستان [[ظهور]] برپا می‌شود.

در [[حقیقت]]، آن [[پرچم‌های سیاه]] را [[یاران]] [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} به همراه خواهند آورد"<ref>ینابیع الموده، ۴۳۲، ۴۳۳؛ کشف الغمة، ج ۳، ۲۶۲.</ref>. برخی احتمال داده‌اند که منظور از خروج [[پرچم‌های سیاه از خراسان]]، همان [[قیام]] ابو مسلم [[خراسانی]] در سال ۱۴۰ ه.ق علیه [[حاکمیت]] هزار ماهه [[بنی امیه]] است<ref>تاریخ غیبت کبری، ۴۵۸.</ref> که به از همگسستن [[حکومت]] [[بنی امیه]] و رویکار آمدن [[بنی عباس]] انجامید. مستند اینان، [[روایت]] زکار از [[امام صادق]]{{ع}} و برخی قرائن و مؤیدات تاریخی است. در این [[روایت]]، با اشاره به نام و مشخصات ابو مسلم [[خراسانی]]، از وی به عنوان [[صاحب]] [[پرچم‌های سیاه]]، یاد شده است<ref>کتاب الغیبة، نعمانی، ۲۵۱.</ref>. ولی این احتمال درست نیست، زیرا [[روایت]] زکار، که مهمترین مستند و [[دلیل]] آن به شمار می‌رود، از نظر [[سند]] ضعیف و غیرقابل اعتماد است. افزون براین، تطبیق این نشانه بر [[شورش]] ابو مسلم [[خراسانی]] در پیش از یک قرن قبل از تولد [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} و نشانه [[ظهور]] دانستن آن، بسیار بعید است. به نظر می‌رسد تبیین حوادث و وقایع دوران [[بنی امیه]] و [[بنی عباس]]، در برخی [[روایات]]، به منظور هوشیار ساختن [[مسلمانان]] و [[آگاهی]] دادن به آنها نسبت به [[وظایف]] حساس خویش در آن دوران است نه تبیین [[علائم ظهور]]. [[پیشگویی]] این حوادث، به خاطر اهمیت فوق العاده آن برای [[مسلمانان]] آن زمان و نسل‌های آینده بود.

این نکته نیز درخور توجه است که [[حاکمان بنی عباس]] [[تلاش]] می‌کردند، [[قدرت]] را از دست [[بنی امیه]] بگیرند، ازاین‌روی، "[[نفس زکیه]]" را [[مهدی]] معرفی می‌کردند و از جانب دیگر سعی می‌کردند [[شورش]] ابو مسلم [[خراسانی]] را در راستای [[قیام]] [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}} و نشانه [[ظهور]] وی قلمداد کنند. براین اساس، همان‌گونه که پیش از این هم یادآور شدیم، بعید نیست [[حاکمان بنی عباس]]، به دلخواه خویش، در این [[روایات]] دست برده باشند و آنها را با خود تطبیق کرده باشند<ref>[[اسماعیل اسماعیلی]|اسماعیلی اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، ص۲۹۶، ۲۹۷.</ref>.  

[[رده:پرسش‌]]