بسترهای پیدایش خرافه چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

بسترهای پیدایش خرافه چیست؟ (پرسش) (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۴ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۲:۴۷

۴۷۲ بایت حذف‌شده ، ‏۲۴ نوامبر ۲۰۲۲

جز

وظیفهٔ شمارهٔ ۳، بخش دوم

HeydariBot

۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{پرسش غیرنهایی}}
 {{جعبه اطلاعات پرسش
-| موضوع اصلی        = [[سیره اجتماعی معصومان (پرسش)|بانک جمع پرسش و پاسخ سیره اجتماعی معصومان]]
+| موضوع اصلی = [[سیره اجتماعی معصومان (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ سیره اجتماعی معصومان]]
-| موضوع فرعی        = بسترهای پیدایش خرافه چیست؟
+| تصویر = 110066.jpg
-| تصویر             = 110066.jpg
+| نمایه وابسته = [[کلیاتی از سیره اجتماعی معصومان (نمایه)|کلیاتی از سیره اجتماعی معصومان]]
-| اندازه تصویر      = 200px
+| مدخل اصلی = [[خرافه]]
-| نمایه وابسته      = [[کلیاتی از سیره اجتماعی معصومان (نمایه)|کلیاتی از سیره اجتماعی معصومان]]
+| موضوعات وابسته =
-| مدخل اصلی         = [[خرافه]]
+| تعداد پاسخ = ۱
-| موضوعات وابسته    =
-| پاسخ‌دهنده         = ۱ پاسخ
-| پاسخ‌دهندگان       =
 }}
 '''بسترهای پیدایش خرافه چیست؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[سیره اجتماعی معصومان (پرسش)|سیره اجتماعی معصومان]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[سیره اجتماعی معصومان]]''' مراجعه شود.
-==عبارت‌های دیگری از این پرسش==
+== پاسخ نخست ==
+[[پرونده:13681441.jpg|بندانگشتی|راست|100px|[[فتحیه فتاحی‌زاده]]]]
+خانم دکتر '''[[فتحیه فتاحی‌زاده]]''' در کتاب ''«[[پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی (کتاب)|پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
-== پاسخ نخست==
+«[[دانشمندان]] درباره علل پیدایش باورهای [[خرافی]] و زمینه‌های گسترش آن، دیدگاه‌های گوناگونی دارند. جدا از نگرش‌های [[روان‌شناختی]]، جامعه‌شناختی و... به مهم‌ترین عوامل پیدایش باورهای خرافی اشاره می‌کنیم:
-[[پرونده:13681441.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[فتحیه فتاحی‌زاده]]]]
+* '''[[نادانی]] [[بشر]]''': [[انسان]] وقتی از [[درک]] [[حقایق]]، پیوند منطقی پدیده‌ها و تشخیص و [[فهم]] واقعیت‌ها [[ناتوان]] باشد، برای [[آرامش]] و [[راضی]] کردن خویش به قوّه [[خیال]] [[پناه]] می‌برد و به کمک آن، [[اباطیل]] و [[اساطیر]] گوناگونی می‌سازد و حهانی پر از [[خدایان]] و [[ارواح]] پدید می‌آورد. چون انسان [[نادان]] با تماشای عجایب [[طبیعت]] [[تعجب]] می‌کند، بی‌اختیار مجذوب آنها می‌شود و در برابرشان سر [[تعظیم]] فرود می‌آورد و گاهی آنها را خدای خود می‌خواند. بر این اساس، می‌توان گفت [[خرافات]]، زاده تخیل، [[تحیر]] و [[ترس]] انسان است. البته تحیر و تخیل بشر نیز نتیجه نادانی اوست. این نظریه را تا حدودی می‌توان پذیرفت؛ زیرا اروپاییان - که می‌پندارند [[پیشرفت]] کرده‌اند- هنوز بدشگونی عدد سیزده را [[باور]] دارند. همچنین کوبیدن نعل اسب را بر آستانه [[خانه]] یا محل کار خود سبب خیر و [[برکت]] می‌دانند.
-::::::خانم دکتر '''[[فتحیه فتاحی‌زاده]]''' در کتاب ''«[[پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی (کتاب)|پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
-::::::«[[دانشمندان]] درباره علل پیدایش باورهای [[خرافی]] و زمینه‌های گسترش آن، دیدگاه‌های گوناگونی دارند. جدا از نگرش‌های [[روان‌شناختی]]، جامعه‌شناختی و... به مهم‌ترین عوامل پیدایش باورهای خرافی اشاره می‌کنیم:
-:::::*'''[[نادانی]] [[بشر]]''': [[انسان]] وقتی از [[درک]] [[حقایق]]، پیوند منطقی پدیده‌ها و تشخیص و [[فهم]] واقعیت‌ها [[ناتوان]] باشد، برای [[آرامش]] و [[راضی]] کردن خویش به قوّه [[خیال]] [[پناه]] می‌برد و به کمک آن، [[اباطیل]] و [[اساطیر]] گوناگونی می‌سازد و حهانی پر از [[خدایان]] و [[ارواح]] پدید می‌آورد. چون انسان [[نادان]] با تماشای عجایب [[طبیعت]] [[تعجب]] می‌کند، بی‌اختیار مجذوب آنها می‌شود و در برابرشان سر [[تعظیم]] فرود می‌آورد و گاهی آنها را خدای خود می‌خواند. بر این اساس، می‌توان گفت [[خرافات]]، زاده تخیل، [[تحیر]] و [[ترس]] انسان است. البته تحیر و تخیل بشر نیز نتیجه نادانی اوست. این نظریه را تا حدودی می‌توان پذیرفت؛ زیرا اروپاییان - که می‌پندارند [[پیشرفت]] کرده‌اند- هنوز بدشگونی عدد سیزده را [[باور]] دارند. همچنین کوبیدن نعل اسب را بر آستانه [[خانه]] یا محل کار خود سبب خیر و [[برکت]] می‌دانند.
-::::::به [[یقین]]، افرادی که [[روحی]] ناتوان دارند، خیلی زود [[تسلیم]] خرافات می‌شوند؛ زیرا پیوسته ترس و [[نگرانی]] نابجایی دارند. برای نمونه، از [[جمعه]] سیزدهم ماه یا گربه سیاهی که پنجه‌هایش را صلیب‌وار روی هم گذاشته باشد، می‌ترسند. یکی دیگر از ویژگی‌های این افراد آن است که از هرگونه [[تغییر]] می‌هراسند و چون وضع [[پایدار]] را می‌پسندند، نگران هر پدیده تازه‌ای هستند. برای چنین اشخاصی دردآور است که بخواهند درباره آنچه به آن [[عادت]] کرده‌اند، بیندیشند<ref>لوتر کینگ، ندای سیاه، ترجمه: منوچهر کیا، ص۷ و ۸.</ref>.
-::::::گوستاو جاهودا خرافه را این‌گونه تعریف می‌کند: [[وحشت]] غیرمنطقی یا ترس از یک چیز ناشناخته، مرموز و خیالی، یک [[عقیده]]، تردید یا عادت و امثال آنکه پایه آن ترس یا [[جهل]] است<ref>گوستاو جاهودا، روان‌شناسی خرافات، مترجم: محمدتقی براهنی، ص۴.</ref>.
-::::::از این سخن به روشنی می‌توان دریافت که نویسنده، ترس و نادانی انسان را زمینه‌ساز پیدایش خرافه می‌داند.
-::::::احمد امین، نادانی را یکی از علل گسترش [[خرافات]] در میان [[عرب جاهلی]] می‌داند و می‌نویسد: همین [[ناتوانی]] از [[درک]] علّی امور مختلف است که علت شیوع تام خرافات و [[اساطیر]] را در بین [[اعراب]] روزگاران [[جاهلی]] باز می‌گوید و اینکه چرا کتب [[ادب]] پر از این‌گونه اساطیر و خرافات است<ref>میر جلال‌الدین کزّازی، رؤیا، حماسه، اسطوره، ص۴۱.</ref>.
-:::::*'''[[اعتقاد]] به نیروهای ماورای طبیعی''': گروهی از [[اندیشمندان مسلمان]]، اعتقاد به نیروهای ماورایی را مربوط به [[حس]] [[حقیقت جویی]] [[بشر]] می‌دانند و می‌گویند [[انسان]] در برابر علل حوادث، بی‌اعتنا نبوده است. انسان‌های [[خداپرست]]، [[ذات پاک الهی]] را سرسلسله این حوادث می‌دانند، ولی [[کافران]] در تشخیص قدرت‌های فرابشری به [[اشتباه]] رفته‌اند.
-::::::به عبارت دیگر، انسان در [[گرایش]] به [[پرستش]] نیرویی [[برتر]]، گاه در تشخیص مصداق، [[گمراه]] شده است و ماه، [[خورشید]]، [[ستاره]] یا پدیده‌های ساخته بشر را به عنوان [[معبود]] می‌پذیرد.
-::::::"بر اساس برخی آیه‌های [[قرآن]] که برخی [[دین]] پژوهان نیز آن را [[تأیید]] می‌کنند، انسان نخست یکتاپرست بوده و پرستش [[بت]]، ماه، ستاره یا انسان از نوع انحراف‌هایی است که به تدریج به وجود آمده است"<ref>علی رضا قائمی نیا، درآمدی بر منشأ دین، ص۴۰.</ref>.
-::::::استاد [[مرتضی مطهری]] نیز در این باره می‌نویسد: ساختن قهرمان‌های افسانه‌ای از پهلوانان و [[دانشمندان]]، معلول حس [[تقدیس]] بشر است که می‌خواهد موجودی قابل [[ستایش]] و تقدیس داشته باشد و او را عاشقانه و در حد مافوق طبیعی ستایش کند. ستایش مبالغه‌آمیز بشر امروز از قهرمان‌های حزبی یا ملی، دم زدن از پرستش [[حزب]]، مرام، مسلک، [[پرچم]]، آب و [[خاک]] و [[احساس]] میل به [[فداکاری]] در راه اینها همه معلول این حس است.
-::::::به عبارت دیگر، احساس [[نیایش]]، احساسی غریزی است به کمالی برتر که در او نقصی نیست و جمالی که در آن [[زشتی]] وجود ندارد. پرستش [[مخلوقات]] و رو آوردن به [[خرافه]] و [[جادو]]، نوعی [[انحراف]] این حس از مسیر اصلی است؛ زیرا انسان هنگام پرستش می‌خواهد از وجود محدود خویش پرواز کند و به حقیقتی بپیوندد که [[کاستی]]، فنا و محدویت در آن راه ندارد<ref>مرتضی مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ج۴، ص۲۶.</ref>.
-:::::*'''[[سودجویی]] منفعت‌طلبان''': [[ضعف]] در [[بینش]] [[اجتماعی]] سبب گسترش [[خرافات]] می‌شود و سودجویان، باورهای [[خرافی]] را پدید می‌آورند و سودجویی می‌کنند. در این زمینه، نمونه‌های فراوانی را در [[تاریخ]] می‌توان یافت. برای نمونه، پیازفروشی در [[زمان معاویه]] برای فروش کالای خود به [[مکه]] آمد، ولی کالایش را نتوانست بفروشد. پس از [[ابوهریره]] که [[حاکم مکه]] بود، کمک خواست. او نیز [[فکری]] به ذهنش رسید و [[روز جمعه]] وقتی [[مردم]] جمع شدند، به آنها گفت: {{عربی|أيُّهَا النَّاسُ سَمِعْتُ مِنْ حَبِيبِي رَسُولِ اللَّهِ مَنْ أَكَلَ بَصَلَ عَكَّةَ فِي مَكَّةَ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ}}؛ «ای مردم! از حبیبم [[رسول خدا]] شنیدم که فرمود: هر کس پیاز عکه را در مکه بخورد، [[بهشت]] بر او [[واجب]] است»<ref>نک: مرتضی مطهری، سیری در سیره نبوی، ص۱۳۰.</ref>.»<ref>[[فتحیه فتاحی‌زاده|فتاحی‌زاده، فتحیه]]، [[پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی (کتاب)|پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی]] ص ۱۴.</ref>.
-== پرسش‌های وابسته ==
+به [[یقین]]، افرادی که [[روحی]] ناتوان دارند، خیلی زود [[تسلیم]] خرافات می‌شوند؛ زیرا پیوسته ترس و [[نگرانی]] نابجایی دارند. برای نمونه، از [[جمعه]] سیزدهم ماه یا گربه سیاهی که پنجه‌هایش را صلیب‌وار روی هم گذاشته باشد، می‌ترسند. یکی دیگر از ویژگی‌های این افراد آن است که از هرگونه [[تغییر]] می‌هراسند و چون وضع [[پایدار]] را می‌پسندند، نگران هر پدیده تازه‌ای هستند. برای چنین اشخاصی دردآور است که بخواهند درباره آنچه به آن [[عادت]] کرده‌اند، بیندیشند<ref>لوتر کینگ، ندای سیاه، ترجمه: منوچهر کیا، ص۷ و ۸.</ref>.
-==[[:رده:آثار سیره اجتماعی معصومان|منبع‌شناسی جامع سیره اجتماعی معصومان]]==
+گوستاو جاهودا خرافه را این‌گونه تعریف می‌کند: [[وحشت]] غیرمنطقی یا ترس از یک چیز ناشناخته، مرموز و خیالی، یک [[عقیده]]، تردید یا عادت و امثال آنکه پایه آن ترس یا [[جهل]] است<ref>گوستاو جاهودا، روان‌شناسی خرافات، مترجم: محمدتقی براهنی، ص۴.</ref>.
-{{منبع‌شناسی جامع}}
+از این سخن به روشنی می‌توان دریافت که نویسنده، ترس و نادانی انسان را زمینه‌ساز پیدایش خرافه می‌داند.
+احمد امین، نادانی را یکی از علل گسترش [[خرافات]] در میان [[عرب جاهلی]] می‌داند و می‌نویسد: همین [[ناتوانی]] از [[درک]] علّی امور مختلف است که علت شیوع تام خرافات و [[اساطیر]] را در بین [[اعراب]] روزگاران [[جاهلی]] باز می‌گوید و اینکه چرا کتب [[ادب]] پر از این‌گونه اساطیر و خرافات است<ref>میر جلال‌الدین کزّازی، رؤیا، حماسه، اسطوره، ص۴۱.</ref>.
+* '''[[اعتقاد]] به نیروهای ماورای طبیعی''': گروهی از [[اندیشمندان مسلمان]]، اعتقاد به نیروهای ماورایی را مربوط به [[حس]] [[حقیقت جویی]] [[بشر]] می‌دانند و می‌گویند [[انسان]] در برابر علل حوادث، بی‌اعتنا نبوده است. انسان‌های [[خداپرست]]، [[ذات پاک الهی]] را سرسلسله این حوادث می‌دانند، ولی [[کافران]] در تشخیص قدرت‌های فرابشری به [[اشتباه]] رفته‌اند.
+به عبارت دیگر، انسان در [[گرایش]] به [[پرستش]] نیرویی [[برتر]]، گاه در تشخیص مصداق، [[گمراه]] شده است و ماه، [[خورشید]]، [[ستاره]] یا پدیده‌های ساخته بشر را به عنوان [[معبود]] می‌پذیرد.
+"بر اساس برخی آیه‌های [[قرآن]] که برخی [[دین]] پژوهان نیز آن را [[تأیید]] می‌کنند، انسان نخست یکتاپرست بوده و پرستش [[بت]]، ماه، ستاره یا انسان از نوع انحراف‌هایی است که به تدریج به وجود آمده است"<ref>علی رضا قائمی نیا، درآمدی بر منشأ دین، ص۴۰.</ref>.
+استاد [[مرتضی مطهری]] نیز در این باره می‌نویسد: ساختن قهرمان‌های افسانه‌ای از پهلوانان و [[دانشمندان]]، معلول حس [[تقدیس]] بشر است که می‌خواهد موجودی قابل [[ستایش]] و تقدیس داشته باشد و او را عاشقانه و در حد مافوق طبیعی ستایش کند. ستایش مبالغه‌آمیز بشر امروز از قهرمان‌های حزبی یا ملی، دم زدن از پرستش [[حزب]]، مرام، مسلک، [[پرچم]]، آب و [[خاک]] و [[احساس]] میل به [[فداکاری]] در راه اینها همه معلول این حس است.
+به عبارت دیگر، احساس [[نیایش]]، احساسی غریزی است به کمالی برتر که در او نقصی نیست و جمالی که در آن [[زشتی]] وجود ندارد. پرستش [[مخلوقات]] و رو آوردن به [[خرافه]] و [[جادو]]، نوعی [[انحراف]] این حس از مسیر اصلی است؛ زیرا انسان هنگام پرستش می‌خواهد از وجود محدود خویش پرواز کند و به حقیقتی بپیوندد که [[کاستی]]، فنا و محدویت در آن راه ندارد<ref>مرتضی مطهری، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ج۴، ص۲۶.</ref>.
+* '''[[سودجویی]] منفعت‌طلبان''': [[ضعف]] در [[بینش]] [[اجتماعی]] سبب گسترش [[خرافات]] می‌شود و سودجویان، باورهای [[خرافی]] را پدید می‌آورند و سودجویی می‌کنند. در این زمینه، نمونه‌های فراوانی را در [[تاریخ]] می‌توان یافت. برای نمونه، پیازفروشی در [[زمان معاویه]] برای فروش کالای خود به [[مکه]] آمد، ولی کالایش را نتوانست بفروشد. پس از [[ابوهریره]] که [[حاکم مکه]] بود، کمک خواست. او نیز [[فکری]] به ذهنش رسید و [[روز جمعه]] وقتی [[مردم]] جمع شدند، به آنها گفت: {{عربی|أيُّهَا النَّاسُ سَمِعْتُ مِنْ حَبِيبِي رَسُولِ اللَّهِ مَنْ أَكَلَ بَصَلَ عَكَّةَ فِي مَكَّةَ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ}}؛ «ای مردم! از حبیبم [[رسول خدا]] شنیدم که فرمود: هر کس پیاز عکه را در مکه بخورد، [[بهشت]] بر او [[واجب]] است»<ref>نک: مرتضی مطهری، سیری در سیره نبوی، ص۱۳۰.</ref>.»<ref>[[فتحیه فتاحی‌زاده|فتاحی‌زاده، فتحیه]]، [[پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی (کتاب)|پیامبر اعظم و خرافه‌زدایی]] ص ۱۴.</ref>.
+== [[:رده:آثار سیره اجتماعی معصومان|منبع‌شناسی جامع سیره اجتماعی معصومان]] ==
+{{منبع جامع}}
 * [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های سیره اجتماعی معصومان|کتاب‌شناسی سیره اجتماعی معصومان]]؛
 * [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های سیره اجتماعی معصومان|مقاله‌شناسی سیره اجتماعی معصومان]]؛
 * [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های سیره اجتماعی معصومان|پایان‌نامه‌شناسی سیره اجتماعی معصومان]].
-{{پایان منبع‌شناسی جامع}}
+{{پایان منبع‌ جامع}}
 == پانویس ==
 {{پانویس}}
-[[رده:پرسش‌]]
+[[رده:پرسش]]
 [[رده:پرسمان سیره اجتماعی معصومان]]
-[[رده:(اا): پرسش‌هایی با ۱ پاسخ]]
 [[رده:(اا): پرسش‌های سیره اجتماعی معصومان با ۱ پاسخ]]