فقیه به چه کسی گفته می‌شود؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-]]. {{پایان}} {{پایان}} ==پانویس== +]]. {{پایان منبع‌شناسی جامع}} ==پانویس==))
 
(۲۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{پرسش غیرنهایی}}
{{جعبه اطلاعات پرسش
{{جعبه اطلاعات پرسش
| موضوع اصلی       = [[فقه سیاسی (پرسش)|بانک جمع پرسش و پاسخ فقه سیاسی]]
| موضوع اصلی = [[فقه سیاسی (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ فقه سیاسی]]
| موضوع فرعی        = فقیه به چه کسی گفته می‌شود؟
| تصویر = 110062.jpg
| تصویر             = 110062.jpg
| نمایه وابسته = [[کلیاتی از فقه سیاسی (نمایه)|کلیاتی از فقه سیاسی]]
| اندازه تصویر      = 200px
| مدخل اصلی = [[فقه]]
| نمایه وابسته     = [[کلیاتی از فقه سیاسی (نمایه)|کلیاتی از فقه سیاسی]]
| تعداد پاسخ = ۱
| مدخل اصلی         = [[فقه]]
| موضوعات وابسته    =
| پاسخ‌دهنده        = ۳ پاسخ
| پاسخ‌دهندگان      =  
}}
}}
'''[[فقیه]] به چه کسی گفته می‌شود؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[فقه سیاسی (پرسش)|فقه سیاسی]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[فقه سیاسی]]''' مراجعه شود.
'''[[فقیه]] به چه کسی گفته می‌شود؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[فقه سیاسی (پرسش)|فقه سیاسی]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[فقه سیاسی]]''' مراجعه شود.


==عبارت‌های دیگری از این پرسش==
== پاسخ نخست ==
[[پرونده:11760.jpg|100px|راست|بندانگشتی|[[سید علی حسینی خامنه‌ای]]]]
آیت‌الله '''[[سید علی حسینی خامنه‌ای]]'''، در کتاب ''«[[انتظار فرج امام زمان (کتاب)|انتظار فرج امام زمان]]»'' در این‌باره گفته است:


== پاسخ نخست==
«[[فقیه]] یعنی کسی که [[دین]] را می‌شناسد و راهی را که [[دین]] برای [[مردم]] ترسیم کرده است تا بتوانند [[سعادت]] و [[خوشبختی]] و [[آزادی]] و خوشی [[دنیا]] و [[آخرت]] را به دست بیاورند، می‌شناسد و در مقابل [[مردم]] می‌گذارد. [[فقیه]] یعنی [[حاکمیت]] انسانی که یک [[منطق]] [[عقلانی]] پشت سرش هست و استدلالی محکم دارد. [[حاکمیت]] چنین انسانی را، [[حاکمیت]] یک [[نظامی]] یا یک [[سرمایه‌دار]]، یا [[حاکمیت]] یک سیاستمدار حزبی حرفه‌ای ندارد<ref>بیانات در دیدار جمعی از مهمانان خارجی ۱۸/۱۱/۱۳۷۱</ref>»<ref>[[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]؛ [[انتظار فرج امام زمان (کتاب)|انتظار فرج امام زمان]]، ص23.</ref>.
[[پرونده:11760.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[سید علی حسینی خامنه‌ای]]]]
::::::آیت‌الله  '''[[سید علی حسینی خامنه‌ای]]'''، در کتاب  ''«[[انتظار فرج امام زمان (کتاب)|انتظار فرج امام زمان]]»'' در این‌باره گفته است:
:::::«[[فقیه]] یعنی کسی که [[دین]] را می‌شناسد و راهی را که [[دین]] برای [[مردم]] ترسیم کرده است تا بتوانند [[سعادت]] و [[خوشبختی]] و [[آزادی]] و خوشی [[دنیا]] و [[آخرت]] را به دست بیاورند، می‌شناسد و در مقابل [[مردم]] می‌گذارد. [[فقیه]] یعنی [[حاکمیت]] انسانی که یک [[منطق]] [[عقلانی]] پشت سرش هست و استدلالی محکم دارد. [[حاکمیت]] چنین انسانی را، [[حاکمیت]] یک [[نظامی]] یا یک [[سرمایه‌دار]]، یا [[حاکمیت]] یک سیاستمدار حزبی حرفه‌ای ندارد<ref>بیانات در دیدار جمعی از مهمانان خارجی ۱۸/۱۱/۱۳۷۱</ref>»<ref>[[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]؛ [[انتظار فرج امام زمان (کتاب)|انتظار فرج امام زمان]]، ص23.</ref>.
<br><br><br>
==پاسخ‌های دیگر==
{{یادآوری پاسخ}}
{{جمع شدن|۱. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛}}
[[پرونده:136863.JPG|بندانگشتی|right|100px|[[خدامراد سلیمیان]]]]
::::::حجت الاسلام و المسلمین '''[[خدامراد سلیمیان]]'''، در کتاب ''«[[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]»'' و ''«[[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]»'' در این‌باره گفته است:
::::::«در اصطلاح، [[ولی فقیه]] کسی است که عالم به سیاست‏‌های دینی و برقرارکننده [[عدالت اجتماعی]] میان [[مردم]] باشد. طبق [[اخبار]]، او دژ [[اسلام]] و [[وارث پیامبران]] و [[جانشین]] [[پیامبر خدا]] و همچون [[پیامبران بنی اسرائیل]] بوده، [[بهترین]] خلق [[خدا]] پس از [[امامان]]{{عم}} است. مجاری امور و [[احکام]] و دستورها، به دست او بوده و [[حاکم]] بر [[زمامداران]] است<ref>ر. ک: امام خمینی، الرسائل، ج ۲، ص ۹۴- ۱۰۲</ref>. مسأله [[ولایت فقیه]] ریشه کلامی دارد؛ ولی جنبه فقهی آن سبب شده است [[فقیهان]] از روز نخست، در ابواب گوناگون فقهی از آن بحث کنند و موضوع [[ولایت فقیه]] را در هریک از مسایل مربوط روشن سازند. در باب [[جهاد]] و تقسیم غنایم، [[خمس]]، گرفتن و توزیع [[زکات]]، [[سرپرستی]] [[انفال]]، نیز [[اموال]] غایبان و قاصران، باب [[امر به معروف و نهی از منکر]]، باب [[حدود]] و قصاص و تعزیرات و مطلق [[اجرای احکام]] انتظامی [[اسلام]]، [[فقها]] از مسأله‏ [[ولایت فقیه]] و گستره آن بحث کرده‏‌اند؛  بنابراین در یک تقسیم‏‌بندی کلی، دو نوع [[ولایت]] تصور می‏‌شود:
::::::'''قسم نخست:''' [[ولایت]]، از نوع [[سرپرستی]] و اداره امور [[مؤمنان]] است؛ همان [[ولایتی]] که به قرار دادن [[خداوند]] سبحانه و تعالی، [[رسول اکرم]]{{صل}} و [[امامان]]{{عم}} و در [[عصر غیبت]]، [[فقیه]] [[عادل]]، از آن برخوردار است.
::::::'''قسم دوم:''' [[ولایت]]، ناظر به تصدّی امور کسانی است که به سبب کوتاهی در [[فهم]] و شعور یا [[ناتوانی]] عملی از انجام کارهای خویش یا عدم حضور، نمی‌‏توانند [[حق]] خود را به طور کامل به دست آورند و لازم است که ولی از طرف آنان و به صلاحدید خودش به [[سرپرستی]] و اداره امور این افراد [[اقدام]] کند. [[ولایت]] پدر و جد پدری بر [[فرزندان]] صغیر یا سفیه و مجنون خود، [[ولایت]] اولیای مقتول "ولی دم" [[ولایت]] میت، نمونه‌‏هایی از این قسم [[ولایت]] است<ref>  محمد هادی معرفت، ولایت فقیه، مقدمه</ref>.
::::::[[غفلت]] از تفاوت اساسی میان این دو قسم [[ولایت]] و یکسان پنداشتن آن دو، منشأ خطایی شده است که برخی [[مخالفان]] [[ولایت فقیه]] بدان دچار شده و پنداشته‏‌اند [[ولایت فقیه]]، از سنخ [[ولایت]] بر محجوران و قاصران است و معنای [[ولایت فقیه]]، آن است که [[مردم]] همچون مجانین و کودکان و سفیهان محجور و نیازمند قیمند، و [[ولی فقیه]]، [[قیم]] [[مردم]] است؛ پس [[ولایت فقیه]]، مستلزم نوعی تحقیر و اهانت به [[مردم]] و رشد آنان است<ref>  احمد واعظی، حکومت اسلامی، ص ۱۱۹</ref>. به طور اساسی اضافه شدن [[ولایت]] به [[وصف]] عنوانی [[فقیه]] محدودیت آن را در چارچوب [[فقه]] می‏رساند. در واقع، [[فقه]] او است که [[حکومت]] می‏کند، نه شخص او، پس هیچ‏گونه قاهریت و [[حاکمیت]] [[اراده]] شخصی در کار نیست.
::::::از همین‌‏جا، مسؤولیت [[مقام]] [[رهبری]] در [[اسلام]]، در پیشگاه [[خدا]] و [[مردم]] روشن می‏شود. او در پیشگاه [[خدا]] مسؤول است [[احکام]] را به طور کامل [[اجرا]] نماید و مقابل [[مردم]] مسؤول است تا [[مصالح]] همگانی را به [[بهترین]] شکل ممکن تأمین کند و [[عدالت اجتماعی]] را در همه زمینه‏‌ها و به صورت گسترده و بدون [[تبعیض]] [[اجرا]] کند و هرگز در این مسؤولیت کوتاه‏ یاید <ref>  محمد هادی معرفت، ولایت فقیه، ص ۱۰ و ۱۱</ref>.  این‏جا است که بحث [[حکومت اسلامی]] به [[رهبری]] [[فقیه]] [[عادل]] پیش می‌‏آید»<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۷۵ - ۴۷۷، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص ۲۴۳.</ref>.
{{پایان جمع شدن}}


{{جمع شدن|۲. حجت الاسلام و المسلمین نصرتی؛}}
== پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه ==
[[پرونده:1100673.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[علی اصغر نصرتی]]]]
{{پاسخ پرسش
::::::حجت الاسلام و المسلمین '''[[علی اصغر نصرتی]]''' در کتاب ''«[[نظام سیاسی اسلام (کتاب)|نظام سیاسی اسلام]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛
::::::«واژه “فقه”، به معنای: [[فهم]]، [[آگاهی]] و [[دانایی]] است. در “قرآن کریم”، [[تفقه در دین]]<ref>{{متن قرآن|وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ}} «و مؤمنان نباید همگی رهسپار (جهاد یا آموختن دانش) شوند؛ اما چرا از هر گروه ایشان دسته‌ای رهسپار نمی‌گردند تا دین آگاه شوند و چون نزد قوم خود باز آمدند آنها را بیم دهند باشد که بپرهیزند» سوره توبه، آیه ۱۲۲.</ref> به کار رفته که مقصود از آن، [[فهم]] [[معارف دینی]] است و در اصطلاح، “فقه” یکی از زیر مجموعه‌های [[علوم]] [[حوزوی]] است که: “علم به [[احکام شرعی]] از طریق [[استنباط]] و اجتهاد”<ref>{{عربی|الفقه هو العلم بالاحكام الشرعية الفرعية عن ادلتها التفصيلية}}؛ فقه عبارت است از فهمیدن و دانستن احکام شریعت اسلام از طریق دلایل تفصیلی آنها؛ معالم الدین فی الاصول، ص۲۲.</ref> تعریف شده است. بر این اساس، [[فقیه]] به کسی گفته می‌شود که با [[فراگیری علوم]] و دانش‌های مورد نیاز، [[توانایی]] لازم برای استنباط [[احکام]] از [[منابع دینی]] را داشته باشد؛ البته برای گام نهادن به قلّه رفیع [[فقاهت]] و [[اجتهاد]]، علاوه بر توانایی [[علمی]]، بهره‌مندی از برخی [[ویژگی‌های اخلاقی]] و [[رفتاری]] نیز ضروری است؛ از جمله فقیه باید: [[عادل]]، [[پارسا]] و با [[ورع]] بوده و به [[دنیا]] [[دلبستگی]] شدید نداشته باشد.
| تصویر = 136863.JPG
::::::از سوی دیگر، یک فقیه اگر بخواهد [[رسالت]] [[دینی]] خود مبنی بر حضور در صحنه [[سیاسی]] و [[سرپرستی]] امور [[مسلمین]] را به انجام رساند، باید از حوادث [[اجتماعی]] با خبر بوده و به دو عنصر [[زمان]] و مکان کاملاً [[آگاه]] باشد؛ به عبارت دیگر، فقاهت و اجتهاد، دارای مراتب و سطوح گوناگونی است؛ بنابراین [[انسان]] عادل و باتقوایی که صلاحیت و توان استنباط احکام از منابع دینی را دارد؛ اما [[بینش سیاسی]] و اجتماعی ندارد؛ فقط به مراتب نازلی از فقاهت دست یافته است. [[امام خمینی]]، در [[ارتباط]] با این نکته مهم می‌فرمایند: “یک فرد اگر [[اعلم]] در علوم معهود حوزه‌ها باشد؛ ولی نتواند [[مصلحت جامعه]] را تشخیص دهد یا نتواند افراد [[صالح]] و مفید را از افراد [[ناصالح]] تشخیص دهد و به طور کلی در زمینه اجتماعی و سیاسی فاقد [[بینش]] صحیح و [[قدرت]] [[تصمیم‌گیری]] باشد، این فرد در مسایل اجتماعی و [[حکومتی]] [[مجتهد]] نیست و نمی‌تواند زمام [[امور جامعه]] را به دست گیرد<ref>صحیفه نور، ج۲۱، ص۴۶.</ref>.
| پاسخ‌دهنده = خدامراد سلیمیان
::::::برخورداری از بینش سیاسی و اجتماعی از دیدگاه سایر [[علما]] و [[اندیشمندان]] نیز، جزء شروط اساسی [[فقاهت]] به شمار می‌آید؛ چنانچه مرحوم [[میرزای شیرازی]] بزرگ می‌فرمایند: “ریاست و مرجعیّت، [[نیازمند]] یک صد شرط است که یک شرط آن [[علم]] و شرط دیگرش [[عدالت]] و تقواست؛ ولی نود و هشت شرط دیگرش [[مدیریت]] است”<ref>شیرازی، سید محمد، نقش مدیریت در پیشرفت ملت‌ها، ص۱۵.</ref>.
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[خدامراد سلیمیان]]'''، در کتاب ''«[[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]»'' و ''«[[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]»'' در این‌باره گفته است:
::::::[[آیت‌الله]] [[جوادی آملی]] در این زمینه می‌نویسند: “مقصود از “فقیه”، در بحث [[ولایت فقیه]]، [[مجتهد]] جامع‌الشرایط است، نه هر کس که [[فقه]] خوانده باشد. [[فقیه جامع‌الشرایط]] باید سه ویژگی داشته باشد: “اجتهاد مطلق”، “عدالت” و “قدرت مدیریت و [[استعداد]] رهبری”، یعنی از سویی باید صدر و ساقه [[اسلام]] را به طور عمیق و با [[استدلال]] و [[استنباط]] بشناسد و از سویی دیگر، در تمام زمینه‌ها، حدود و ضوابط [[الهی]] را رعایت کند و از دیگر سو، استعداد و [[توانایی]] مدیریت و کشورداری و لوازم آن را واجد باشد”<ref>عبدالله جوادی آملی، ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت، ص۱۳۶.</ref>. بنابراین، ولایت فقیه به معنای [[حاکمیت]] فقیه جامع‌الشرایط بر [[جامعه اسلامی]] و [[سرپرستی]] کلیه [[شؤون]] [[زندگی اجتماعی]]، توسط ایشان است»<ref>[[علی اصغر نصرتی|نصرتی، علی اصغر]]، [[نظام سیاسی اسلام (کتاب)|نظام سیاسی اسلام]]، ص ۲۲۶.</ref>
{{پایان جمع شدن}}
==پرسش‌های وابسته==


==[[:رده:آثار فقه سیاسی|منبع‌شناسی جامع فقه سیاسی]]==
«در اصطلاح، [[ولی فقیه]] کسی است که عالم به سیاست‏‌های دینی و برقرارکننده [[عدالت اجتماعی]] میان [[مردم]] باشد. طبق [[اخبار]]، او دژ [[اسلام]] و [[وارث پیامبران]] و [[جانشین]] [[پیامبر خدا]] و همچون [[پیامبران بنی اسرائیل]] بوده، [[بهترین]] خلق [[خدا]] پس از [[امامان]] {{عم}} است. مجاری امور و [[احکام]] و دستورها، به دست او بوده و [[حاکم]] بر [[زمامداران]] است<ref>ر. ک: امام خمینی، الرسائل، ج ۲، ص ۹۴- ۱۰۲</ref>. مسأله [[ولایت فقیه]] ریشه کلامی دارد؛ ولی جنبه فقهی آن سبب شده است [[فقیهان]] از روز نخست، در ابواب گوناگون فقهی از آن بحث کنند و موضوع [[ولایت فقیه]] را در هریک از مسایل مربوط روشن سازند. در باب [[جهاد]] و تقسیم غنایم، [[خمس]]، گرفتن و توزیع [[زکات]]، [[سرپرستی]] [[انفال]]، نیز [[اموال]] غایبان و قاصران، باب [[امر به معروف و نهی از منکر]]، باب [[حدود]] و قصاص و تعزیرات و مطلق [[اجرای احکام]] انتظامی [[اسلام]]، [[فقها]] از مسأله‏ [[ولایت فقیه]] و گستره آن بحث کرده‏‌اند؛  بنابراین در یک تقسیم‏‌بندی کلی، دو نوع [[ولایت]] تصور می‏‌شود:
{{پرسش‌های وابسته}}
 
{{ستون-شروع|3}}
'''قسم نخست:''' [[ولایت]]، از نوع [[سرپرستی]] و اداره امور [[مؤمنان]] است؛ همان [[ولایتی]] که به قرار دادن [[خداوند]] سبحانه و تعالی، [[رسول اکرم]] {{صل}} و [[امامان]] {{عم}} و در [[عصر غیبت]]، [[فقیه]] [[عادل]]، از آن برخوردار است.
 
'''قسم دوم:''' [[ولایت]]، ناظر به تصدّی امور کسانی است که به سبب کوتاهی در [[فهم]] و شعور یا [[ناتوانی]] عملی از انجام کارهای خویش یا عدم حضور، نمی‌‏توانند [[حق]] خود را به طور کامل به دست آورند و لازم است که ولی از طرف آنان و به صلاحدید خودش به [[سرپرستی]] و اداره امور این افراد [[اقدام]] کند. [[ولایت]] پدر و جد پدری بر [[فرزندان]] صغیر یا سفیه و مجنون خود، [[ولایت]] اولیای مقتول "ولی دم" [[ولایت]] میت، نمونه‌‏هایی از این قسم [[ولایت]] است<ref>  محمد هادی معرفت، ولایت فقیه، مقدمه</ref>.
 
[[غفلت]] از تفاوت اساسی میان این دو قسم [[ولایت]] و یکسان پنداشتن آن دو، منشأ خطایی شده است که برخی [[مخالفان]] [[ولایت فقیه]] بدان دچار شده و پنداشته‏‌اند [[ولایت فقیه]]، از سنخ [[ولایت]] بر محجوران و قاصران است و معنای [[ولایت فقیه]]، آن است که [[مردم]] همچون مجانین و کودکان و سفیهان محجور و نیازمند قیمند، و [[ولی فقیه]]، [[قیم]] [[مردم]] است؛ پس [[ولایت فقیه]]، مستلزم نوعی تحقیر و اهانت به [[مردم]] و رشد آنان است<ref>  احمد واعظی، حکومت اسلامی، ص ۱۱۹</ref>. به طور اساسی اضافه شدن [[ولایت]] به وصف عنوانی [[فقیه]] محدودیت آن را در چارچوب [[فقه]] می‏رساند. در واقع، [[فقه]] او است که [[حکومت]] می‏کند، نه شخص او، پس هیچ‏گونه قاهریت و [[حاکمیت]] [[اراده]] شخصی در کار نیست.
 
از همین‌‏جا، مسؤولیت [[مقام]] [[رهبری]] در [[اسلام]]، در پیشگاه [[خدا]] و [[مردم]] روشن می‏شود. او در پیشگاه [[خدا]] مسؤول است [[احکام]] را به طور کامل [[اجرا]] نماید و مقابل [[مردم]] مسؤول است تا [[مصالح]] همگانی را به [[بهترین]] شکل ممکن تأمین کند و [[عدالت اجتماعی]] را در همه زمینه‏‌ها و به صورت گسترده و بدون [[تبعیض]] [[اجرا]] کند و هرگز در این مسؤولیت کوتاه‏ یاید <ref>  محمد هادی معرفت، ولایت فقیه، ص ۱۰ و ۱۱</ref>.  این‏جا است که بحث [[حکومت اسلامی]] به [[رهبری]] [[فقیه]] [[عادل]] پیش می‌‏آید»<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۷۵ - ۴۷۷، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص ۲۴۳.</ref>.
}}
{{پاسخ پرسش
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۲. حجت الاسلام و المسلمین نصرتی؛
| تصویر = 1100673.jpg
| پاسخ‌دهنده = علی اصغر نصرتی
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[علی اصغر نصرتی]]''' در کتاب ''«[[نظام سیاسی اسلام (کتاب)|نظام سیاسی اسلام]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
 
«واژه “فقه”، به معنای: [[فهم]]، [[آگاهی]] و [[دانایی]] است. در “قرآن کریم”، [[تفقه در دین]]<ref>{{متن قرآن|وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ}} «و مؤمنان نباید همگی رهسپار (جهاد یا آموختن دانش) شوند؛ اما چرا از هر گروه ایشان دسته‌ای رهسپار نمی‌گردند تا دین آگاه شوند و چون نزد قوم خود باز آمدند آنها را بیم دهند باشد که بپرهیزند» سوره توبه، آیه ۱۲۲.</ref> به کار رفته که مقصود از آن، [[فهم]] [[معارف دینی]] است و در اصطلاح، “فقه” یکی از زیر مجموعه‌های [[علوم]] [[حوزوی]] است که: “علم به [[احکام شرعی]] از طریق [[استنباط]] و اجتهاد”<ref>{{عربی|الفقه هو العلم بالاحكام الشرعية الفرعية عن ادلتها التفصيلية}}؛ فقه عبارت است از فهمیدن و دانستن احکام شریعت اسلام از طریق دلایل تفصیلی آنها؛ معالم الدین فی الاصول، ص۲۲.</ref> تعریف شده است. بر این اساس، [[فقیه]] به کسی گفته می‌شود که با [[فراگیری علوم]] و دانش‌های مورد نیاز، [[توانایی]] لازم برای استنباط [[احکام]] از [[منابع دینی]] را داشته باشد؛ البته برای گام نهادن به قلّه رفیع [[فقاهت]] و [[اجتهاد]]، علاوه بر توانایی [[علمی]]، بهره‌مندی از برخی [[ویژگی‌های اخلاقی]] و [[رفتاری]] نیز ضروری است؛ از جمله فقیه باید: [[عادل]]، [[پارسا]] و با [[ورع]] بوده و به [[دنیا]] [[دلبستگی]] شدید نداشته باشد.
 
از سوی دیگر، یک فقیه اگر بخواهد [[رسالت]] [[دینی]] خود مبنی بر حضور در صحنه [[سیاسی]] و [[سرپرستی]] امور [[مسلمین]] را به انجام رساند، باید از حوادث [[اجتماعی]] با خبر بوده و به دو عنصر [[زمان]] و مکان کاملاً [[آگاه]] باشد؛ به عبارت دیگر، فقاهت و اجتهاد، دارای مراتب و سطوح گوناگونی است؛ بنابراین [[انسان]] عادل و باتقوایی که صلاحیت و توان استنباط احکام از منابع دینی را دارد؛ اما [[بینش سیاسی]] و اجتماعی ندارد؛ فقط به مراتب نازلی از فقاهت دست یافته است. [[امام خمینی]]، در [[ارتباط]] با این نکته مهم می‌فرمایند: “یک فرد اگر [[اعلم]] در علوم معهود حوزه‌ها باشد؛ ولی نتواند [[مصلحت جامعه]] را تشخیص دهد یا نتواند افراد [[صالح]] و مفید را از افراد [[ناصالح]] تشخیص دهد و به طور کلی در زمینه اجتماعی و سیاسی فاقد [[بینش]] صحیح و [[قدرت]] [[تصمیم‌گیری]] باشد، این فرد در مسایل اجتماعی و [[حکومتی]] [[مجتهد]] نیست و نمی‌تواند زمام [[امور جامعه]] را به دست گیرد<ref>صحیفه نور، ج۲۱، ص۴۶.</ref>.
 
برخورداری از بینش سیاسی و اجتماعی از دیدگاه سایر [[علما]] و [[اندیشمندان]] نیز، جزء شروط اساسی [[فقاهت]] به شمار می‌آید؛ چنانچه مرحوم [[میرزای شیرازی]] بزرگ می‌فرمایند: “ریاست و مرجعیّت، [[نیازمند]] یک صد شرط است که یک شرط آن [[علم]] و شرط دیگرش [[عدالت]] و تقواست؛ ولی نود و هشت شرط دیگرش [[مدیریت]] است”<ref>شیرازی، سید محمد، نقش مدیریت در پیشرفت ملت‌ها، ص۱۵.</ref>.
 
[[آیت‌الله]] [[جوادی آملی]] در این زمینه می‌نویسند: “مقصود از “فقیه”، در بحث [[ولایت فقیه]]، [[مجتهد]] جامع‌الشرایط است، نه هر کس که [[فقه]] خوانده باشد. [[فقیه جامع‌الشرایط]] باید سه ویژگی داشته باشد: “اجتهاد مطلق”، “عدالت” و “قدرت مدیریت و [[استعداد]] رهبری”، یعنی از سویی باید صدر و ساقه [[اسلام]] را به طور عمیق و با [[استدلال]] و [[استنباط]] بشناسد و از سویی دیگر، در تمام زمینه‌ها، حدود و ضوابط [[الهی]] را رعایت کند و از دیگر سو، استعداد و [[توانایی]] مدیریت و کشورداری و لوازم آن را واجد باشد”<ref>عبدالله جوادی آملی، ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت، ص۱۳۶.</ref>. بنابراین، ولایت فقیه به معنای [[حاکمیت]] فقیه جامع‌الشرایط بر [[جامعه اسلامی]] و [[سرپرستی]] کلیه [[شؤون]] [[زندگی اجتماعی]]، توسط ایشان است»<ref>[[علی اصغر نصرتی|نصرتی، علی اصغر]]، [[نظام سیاسی اسلام (کتاب)|نظام سیاسی اسلام]]، ص ۲۲۶.</ref>
}}
== [[:رده:آثار فقه سیاسی|منبع‌شناسی جامع فقه سیاسی]] ==
{{منبع‌ جامع}}
* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های فقه سیاسی|کتاب‌شناسی فقه سیاسی]]؛
* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های فقه سیاسی|کتاب‌شناسی فقه سیاسی]]؛
* [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های فقه سیاسی|مقاله‌شناسی فقه سیاسی]]؛
* [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های فقه سیاسی|مقاله‌شناسی فقه سیاسی]]؛
* [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های فقه سیاسی|پایان‌نامه‌شناسی فقه سیاسی]].
* [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های فقه سیاسی|پایان‌نامه‌شناسی فقه سیاسی]].
{{پایان منبع‌شناسی جامع}}
{{پایان منبع‌ جامع}}


==پانویس==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:پرسش‌]]
[[رده:پرسش]]
[[رده:پرسمان فقه سیاسی]]
[[رده:پرسمان فقه سیاسی]]
[[رده:(اا): پرسش‌هایی با ۱ پاسخ]]
 
[[رده:(اا): پرسش‌های فقه سیاسی با ۱ پاسخ]]
[[رده:(اا): پرسش‌های فقه سیاسی با ۱ پاسخ]]
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش