پیشینه فعالیت سازمان وکالت چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جز (حذف پیوند از عنوان منبع‌شناسی جامع مهدویت توسط ربات)
 
(۳۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{پرسش غیرنهایی}}
{{جعبه اطلاعات پرسش
{{جعبه اطلاعات پرسش
| موضوع اصلی       = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]]
| موضوع اصلی = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]]
| موضوع فرعی        = پیشینه فعالیت سازمان وکالت چیست؟
| تصویر = 7626626268.jpg
| تصویر             = 7626626268.jpg
| مدخل بالاتر = [[مهدویت]] / [[غیبت امام مهدی]] / [[عصر غیبت صغری]] / [[نهاد وکالت]]  
| اندازه تصویر      = 200px
| مدخل اصلی =  
| نمایه وابسته      =
| مدخل وابسته =  
| مدخل اصلی        = [[مهدویت]]
| تعداد پاسخ = 2
| موضوعات وابسته    =  
| پاسخ‌دهنده        =  
| پاسخ‌دهندگان      = [[رحیم لطیفی]] ؛ [[نویسندگان کتاب «نگین آفرینش»]]
}}
}}
'''پیشینه فعالیت سازمان وکالت چیست؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود.
'''پیشینه فعالیت سازمان وکالت چیست؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود.


==عبارت‌های دیگری از این پرسش==
== پاسخ نخست ==
[[پرونده:11213.jpg|بندانگشتی|راست|100px|[[رحیم لطیفی]]]]
حجت الاسلام و المسلمین'''[[رحیم لطیفی]]'''، در کتاب ''«[[پرسمان نیابت (کتاب)|پرسمان نیابت]]»'' در این‌باره گفته است:


== پاسخ نخست==
«برخی روایات و نوشته‌های تاریخی حکایت می‌کنند که [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} و دیگر [[امامان]] وکیل‌هایی داشته‌اند که انجام وظایفی را عهده‌دار بوده‌اند. [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} به [[جابر بن عبدالله]] که راهی [[خیبر]] بود فرمود: {{عربی|"إِذَا أَتَيْتَ وَكِيلِي فَخُذْ مِنْهُ خَمْسَةَ عَشَرَ وَسْقاً فَإِنِ ابْتَغَى مِنْكَ آيَةً فَضَعْ يَدَكَ عَلَى تَرْقُوَتِهِ"}}<ref>همین که نزد وکیلم رسیدی، پانزده بار شتر از او بخواه و چنانچه نشانه‌ای درخواست کرد، بر سینه‌ی او دست بگذار؛ نوری، مستدرک الوسایل، ۴۳،۱۴ کتاب الاجاره، ح۱۶۰۶۳.</ref>.
[[پرونده:11213.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[رحیم لطیفی]]]]
::::::حجت الاسلام و المسلمین'''[[رحیم لطیفی]]'''، در کتاب ''«[[پرسمان نیابت (کتاب)|پرسمان نیابت]]»'' در این‌باره گفته است:
::::::«برخی روایات و نوشته‌های تاریخی حکایت می‌کنند که [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} و دیگر [[امامان]] وکیل‌هایی داشته‌اند که انجام وظایفی را عهده‌دار بوده‌اند. [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} به [[جابر بن عبدالله]] که راهی خیبر بود فرمود: {{عربی|"إِذَا أَتَيْتَ وَكِيلِي فَخُذْ مِنْهُ خَمْسَةَ عَشَرَ وَسْقاً فَإِنِ ابْتَغَى مِنْكَ آيَةً فَضَعْ يَدَكَ عَلَى تَرْقُوَتِهِ"}}<ref>همین که نزد وکیلم رسیدی، پانزده بار شتر از او بخواه و چنانچه نشانه‌ای درخواست کرد، بر سینه‌ی او دست بگذار؛ نوری، مستدرک الوسایل، ۴۳،۱۴ کتاب الاجاره، ح۱۶۰۶۳.</ref>.
::::::آنجا که [[فاطمه زهرا|فاطمه]] {{س}} از حق مالکیت خود بر [[فدک]] دفاع می‌کند می‌فرمایند: {{عربی|"ألیست فی یدی و فیها وکیلی؟!"}}<ref>آیا فدک در اختیار من نیست آیا وکیلم در آن نیست؛ نوری، مستدرک الوسایل، ۳۹۹،۱۷، ح۲۱۶۵۷.</ref>روایت دیگر در همین زمینه می‌گوید: {{عربی|"فَلَمْ يَزَلْ وُكَلَاؤُهَا فِيهَا- حَيَاةَ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} فَلَمَّا وُلِّيَ أَبُو بَكْرٍ أَخْرَجَ عَنْهَا وُكَلَاءَهَا"}}<ref>کلینی، الاصول من‌الکافی، ۵۴۳،۱، باب الفیء والاموال، ح۵: پیوسته در طول حیات پیامبر وکیلان او (حضرت زهرا) در آنجا (فدک) حضور داشتند همین که ابوبکر خلیفه شد وکیلان او را از آنجا اخراج کرد.</ref>.
::::::وقتی خبر به [[امام علی|علی]] {{ع}} رسید که [[طلحه]] و [[زبیر]] می‌گویند: علی مال و ثروتی ندارد، به [[وکلاء]] خود، دستور داد، غله و اموال را گرد آورند...<ref>{{عربی|اندازه=120%|"فَأَمَرَ وُكَلَاءَهُ أَنْ يَجْمَعُوا غَلَّتَهُ..."}} عاملی، وسایل‌الشیعه، ۳۴۳،۳.</ref>.  در روایتی که سخن از کمک‌رسانی به مستمندی توسط [[امام حسن مجتبی]] {{ع}} می‌باشد آمده است: {{عربی|"فَدَعَا الْحَسَنُ {{ع}} بِوَكِيلِهِ"}}<ref>امام حسن {{ع}} وکیلش را خواند... عاملی، وسایل‌الشیعه، ۳۴۳،۳؛ نوری، مستدرک‌الوسایل، ۲۷۰،۷، ح۸۲۱۰.</ref>.
::::::هر چند موارد یادشده از به کارگیری [[وکیل]]، نماینده و کارگزار توسط [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} و دیگر [[امامان]] حکایت می‌کند لکن هیچ‌کدام همخوانی کامل با مفهوم [[نهاد وکالت]] که در این پژوهش مطرح است ندارند. چون [[نهاد وکالت]] مجموعه سامان‌مند با اهداف و ویژگی‌هایی است که در بستر زمانی و مکانی خاصی پدید آمده است. از آنچه درباره زمینه‌های پیدایش [[نهاد وکالت]] گفته آمد آشکار می‌شود که ضرورت و نیاز به چنین نظامی مربوط به دوره دوم [[امامت]] یعنی زمان [[امام صادق|امام جعفر صادق]] {{ع}} بوده است، و پیش از آن چنین تشکیلاتی فلسفه وجود نداشته است.
::::::پیرامون تاریخ دقیق پیدایش [[نهاد وکالت]] دو نظریه، مهم است:
:::::#شماری از پژوهشگران این رشته گفته‌اند و از نوشته شماری دیگر، برمی‌آید که: [[نظام وکالت]] در عصر [[امام کاظم]] {{ع}} و یا پس از آن تشکیل شده و آغاز بکار کرده است<ref>مدرسی طباطبائی، مکتب در فرایند تکامل، ص ۲۰؛ پیشوایی، سیره پیشوایان، ۵۷۳: امام هادی {{ع}} مؤسس سازمان وکالت بود؛ اباذری، ابوالقاسم حسین‌بن‌روح، ص ۲۵، بدست امام نهم {{ع}} نهاد وکالت راه‌اندازی شد.</ref>.
:::::#بیشتر پژوهشگران باور دارند [[نهاد وکالت]] به دست مبارک [[امام صادق]] {{ع}} تأسیس شد<ref>مانند دکتر جواد علی: جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۱۵۶ به نقل از Javad Ali OP, in Der Islam, xxv (۱۹۳۹), ۲۱۲. و نیز خود دکتر جاسم حسین: تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۱۳۴. و نیز مسعود پورسید آقایی: پورسید آقایی، تاریخ عصر غیبت، و...، ص ۱۸۷. و نیز محمدرضا جباری: سازمان وکالت، ۱ ، ص ۴۷.</ref> و بر این گفته شواهد و دلایل نیز آورده‌اند که به برخی آنها اشاره می‌شود.
:::::*جمعیت و مناطق شیعه‌نشین چندان گسترده نبود تا نیازی به فرستادن نماینده یا کارگزار توسط [[امام باقر]] {{ع}} و [[امامان]] پیش از ایشان باشد. به ویژه بعد از شهادت [[امام حسین]] {{ع}} حتی [[شیعیان]] سیاسی نیز رو به کاستی بود. تا آنجا که [[امام باقر]] {{ع}} فرمودند: مردمان پس از شهادت [[امام حسین|حسین]] {{ع}} (از گرد [[امام]]) پراکنده شدند مگر سه نفر [[ابوخالد کابلی]]، [[یحیی بن ام طویل]] و [[جبیر بن مطعم]]، سپس مردمان به [[امامان]] پیوستند و زیاد شدند<ref>طوسی، اختیار معرفة‌الرجال، ۳۳۸،۱، ح۱۹۴.</ref>.
:::::*استبداد اموی خیال نابودی نام و یاد [[اهل بیت]] {{عم}} را در سر داشت و با هرگونه حرکتی از جانب [[امام]] {{ع}} و یا پیروان او به سختی واکنش نشان می‌داد<ref>مواردی از سخت‌گیری و فشار دستگاه اموی و عباسی در زمینه‌های پیدایش نهاد گذشت.</ref>.
:::::*یکی از هدف‌های کلان [[نهاد وکالت]] گردآوری [[خمس]]، [[زکات]]، هدیه‌ها و… بود. [[شیعیان]] پیش از [[امامت]] [[امام صادق]] {{ع}} در نهایت تنگدستی بودند وجوهاتی نبود تا فکری برای جمع‌آوری آن شود، در زمان [[امام سجاد]] {{ع}} تنها در [[مدینه]] صد خانوار تهیدست وجود داشت که حضرت به آنها کمک می‌داد<ref>اصفهانی، حیلة‌الاولیاء، ۱۳۶،۳.</ref>.نظیر همین وضعیت در زمان [[امام باقر]] {{ع}} وجود داشت<ref>ر.ک: شیخ مفید، الارشاد، ۱۶۶،۲.</ref>.
:::::*متن روایات و نوشته‌های تاریخی وجود و نمود [[نهاد وکالت]] را تا زمان [[امام صادق]] {{ع}} ردیابی می‌کنند، [[شیخ طوسی]] (۳۸۵-۴۶۰ ق) آنجا که [[وکیل]] و کارگزاران [[امامان]] را معرفی می‌کند از [[وکلاء]] [[امام صادق]] {{ع}} نام می‌برد مانند [[حمران بن اعین]]، [[مفضل بن عمر]]، [[معلی بن خنیس]]، [[ابن قاموس لخمی]]. {{عربی|"وَ مِنْهُمْ نَصْرُ بْنُ قَابُوسَ اللَّخْمِيُّ فَرُوِيَ أَنَّهُ كَانَ وَكِيلًا لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} عِشْرِينَ سَنَةً ... وَ كَانَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ الْحَجَّاجِ وَكِيلًا لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}}..."}}<ref>طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۴۶.</ref>. [[منصور عباسی]] جاسوسی را در چهره فرد شیعی اهل [[خراسان]] که قصد پرداخت وجوه شرعی را دارد نزد [[امام صادق]] {{ع}} روانه کرد، تا دستاویزی علیه [[امام صادق|امام]] فراهم کند<ref>کلینی، الاصول من‌الکافی، ۴۷۵،۱ باب مولد ابی‌عبدالله، ح۶.</ref>. [[قطب الدین راوندی]] در روایتی خبر از ارسال اموال از [[خراسان]] و [[ری]] به پیشگاه [[امام صادق]] {{ع}} می‌دهد<ref>راوندی، الخرائج و الجرائح، ۷۷۷،۲ روایت ۱۰۱.</ref>.
::::::[[شهید صدر]] می‌فرمایند: [[نظام وکالت]] را [[امام عسکری|عسکری]] {{ع}} تأسیس نکرده‌اند، بلکه پیش از ایشان در زمان پدر بزرگوارشان [[امام هادی]] {{ع}} و بلکه پیش از [[امام هادی]] {{ع}} موجود بوده است<ref>صدر، تاریخ الغیبة‌الصغری، ص ۲۲۶.</ref>. البته می‌توان میان نظر دوم با دیگر نظریه‌ها از جمله نظر اول این‌گونه آشتی داد که اصلِ راه‌اندازی [[نهاد وکالت]] توسط [[امام صادق]] {{ع}} بوده و گسترش و پیچیده شدن ساختار آن در زمان دیگر [[امامان]] بوده است<ref>ر.ک: جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۱۳۵؛ پور سید آقایی، تاریخ عصر غیبت، ص ۱۸۶؛ جباری، سازمان وکالت، ص ۶۳.</ref>.
::::::در زمان [[امام کاظم|امام هفتم]] {{ع}} [[نهاد وکالت]] با دشواری‌هایی روبرو شد، رهبر و وکیل‌های این نظام زندانی و شکنجه شدند، [[محمد بن ابی عمیر]] [[وکیل]] [[بغداد]] در سال‌های ۱۷۹ ق توسط [[هارون الرشید]] دستگیر شد و چون نام و جای [[وکلاء]] را بروز نداد با خواهرش چهار سال زندانی و شکنجه شد<ref>رجال‌النجاشی، ص ۳۲۶، رقم ۸۸۷؛ {{عربی|اندازه=120%|"و كان وجها من وجوه الرافضة. و كان حبس في أيام الرشيد فقيل: ليلي القضاء و قيل: إنه ولي بعد ذلك، و قيل: بل ليدل على مواضع الشيعة و أصحاب موسى بن جعفر {{ع}}، و روي أنه ضرب أسواطا بلغت منه، فكاد أن يقر لعظم الألم، فسمع محمد بن يونس بن عبد الرحمن و هو يقول: اتق الله يا محمد بن أبي عمير، فصبر ففرج الله، و روي أنه حبسه المأمون حتى ولاه قضاء بعض البلاد، و قيل: إن أخته دفنت كتبه في حال استتارها و كونه في الحبس أربع سنين فهلكت الكتب..."}} (رجال‌النجاشی، ص ۲۳۷، رقم ۷۱۵)؛ {{عربی|اندازه=120%|"ضُرِبَ ابْنُ أَبِي عُمَيْرٍ مِائَةَ خَشَبَةٍ وَ عِشْرِينَ خَشَبَةً أَيَّامَ هَارُونَ لَعَنَهُ اللَّهُ، تَوَلَّى ضَرْبَهُ السِّنْدِيُّ بْنُ شَاهَكَ عَلَى التَّشَيُّعِ وَ حُبِسَ"}} (طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲ رقم ۱۱۰۶).</ref>.
::::::[[علی بن یقطین بن موسی بغدادی]]<ref>متولد ۱۲۴ ق و متوفای ۱۸۲ ق از اصحاب امام کاظم و وزیر هارون الرشید عباسی پدرش یقطین از داعیان و رهبران عباسی و ضد اموی‌ها بود در تأیید شخصیت او دو نظر مثبت و منفی است مورد توجه سفاح عباسی و دارای مقام نزد او بود اما علی بن یقطین از یاران امام صادق و امام کاظم بود او در زمان مهدی عباسی دستیار ارشد و نگهدارنده مهر او بود با سلاح تقیه خدمات بزرگی به مکتب اهل بیت انجام داد دو کتاب تألیف کرده است و محمد امین ولیعهد هارون بر جنازه او نماز کرد. ر.ک: مقاله حسین سرمد محمدی، دایرة المعارف تشیع، ج۱۱، ص ۴۳۷.</ref> [[وکیل]] [[امام]] که وجوهات و استفتائات را بوسیله [[اسماعیل بن سلام]] به محضر [[امام کاظم]] {{ع}} می‌رسانید توسط هارون زندانی شد و پس از چهار سال در همان زندان درگذشت<ref>رجال‌النجاشی، ص ۲۷۳، رقم ۷۱۵؛ جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۱۳۵.</ref>.
::::::ده‌ها نفر از علوی‌ها و رابطین [[امام]] {{ع}} دستگیر و زندانی شدند تا سرانجام خود [[امام کاظم]] {{ع}} نیز شهید شدند<ref>جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۱۵۶.</ref>. با وجود این همه سختی‌ها [[نهاد وکالت]] راه خود را ادامه و حوزه کاری خود را گسترش داد، در [[کوفه]]، [[بغداد]]، [[مدینه]]، [[مصر]] و… حضور فعال داشت.
::::::[[امام رضا]] {{ع}} در شرایط نابسامان به رهبری این نهاد رسید، شماری از وکلای سرشناس پس از شهادت [[امام کاظم]] {{ع}} بنا بر انگیزه‌هایی شعار وقف دادند، [[امام کاظم]] {{ع}} را آخرین [[امام]] و مهدی امت پنداشتند<ref>طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۹۸.</ref> لذا [[امام رضا]] {{ع}} با تلاش زیاد برخی از آنها را به راه مستقیم [[امامت]] برگردانید، مانند [[عثمان بن عیسی رواسی]]<ref>طوسی، اختیار معرفة‌الرجال، ص ۸۶۰، ح۱۱۱۷.</ref>. [[امام]] {{ع}} طی بیست سال تلاش (۲۰۲-۱۸۳) موفق شدند پیروان [[اهل بیت]] را یکپارچه سازند [[نهاد وکالت]] را تا درون دستگاه حکومت گسترش دادند.
::::::[[نوح بن دراج]] که فرزندش [[وکیل]] [[امام]] {{ع}} بود<ref>رجال‌النجاشی، ص ۱۰۲، رقم ۲۵۴: {{عربی|اندازه=120%|"كان وكيلا لأبي الحسن و أبي محمد {{عم}}... و أبوه نوح بن دراج كان قاضيا بالكوفة"}}.</ref> به سِمَت قاضی [[بغداد]] و سپس [[کوفه]] منصوب شد در حالی که عقیده اصلی خود را پنهان می‌کرد<ref>{{عربی|اندازه=120%|"قاضي الكوفة، ثمّ بغداد بالجانب الشرقي، و حكم بين الناس ثلاثة أعوام و هو ضرير، ثمّ ظهر أمره فصرف‏"}} میزان الاعتدال، ذهبی، ۲۷۶،۴ رقم ۹۱۳۳.</ref>. [[حسن بن حسین انباری]] از ارادتمندان [[امام رضا|امام هشتم]] که در دستگاه عباسی جایگاه مهمی داشت همین طور [[حسین بن عبدالله نیشابوری]] از والیان [[معتصم عباسی]] که به فریاد بینوایان [[شیعه]] می‌رسید<ref>ر.ک: کلینی، الاصول من‌الکافی، ۵ ، ص ۱۱۲، ۱۱۱، کتاب المعیشة باب شرط من‌الاذن، ح۵ و ۶.</ref>.
::::::[[نهاد وکالت]] در آستانه ورود عصر [[امام جواد]] {{ع}} نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود، وکلایی مانند [[عبدالرحمن بن حجاج]]، [[صفوان بن یحیی]]، [[یونس بن عبدالرحمن]] و… در تثبیت و شناسایی [[امامت]] [[امام جواد]] {{ع}} که به لحاظ کمیِ سن و سال تردیدهای پدید آورده بود نقش مهمی ایفاء کردند<ref>مسعودی، اثبات‌الوصیة، ۲۳۵-۲۳۱.</ref>.
::::::با شهادت [[امام جواد]] {{ع}} (۲۲۰ ق) و آغاز دوره سی‌وچهارساله‌ای [[امامت]] [[امام هادی|علی النقی]] {{ع}} (۲۵۴-۲۲۰ ق) [[نهاد وکالت]] نیز وارد زندگی اجتماعی-سیاسی تازه شد به این معنی که حکومت عباسی پیوست سیاست [[مأمون]]، دست به کوچ اجباری [[امام هادی]] {{ع}} از [[مدینه]] به [[سامرا]] زد که یکی از پیامدهای این سیاست قطع تماس مردم با [[امام هادی|امام]] {{ع}} بود، اینجا بود که "[[نهاد وکالت|نهاد]]" تنها مرجع مردم و خط اتصال آنها با [[امام هادی|امام]] {{ع}} بود.
::::::در سال (۲۵۴ ق) آغاز [[امامت]] حضرت [[امام عسکری|عسکری]] {{ع}} حال و هوای [[غیبت]] [[امام]] به مشام می‌رسید، یعنی خود [[امام عسکری|امام]] مردم را سفارش به مراجعه نزد [[وکلاء]] می‌کردند، و اینجا بود که مهم‌ترین کار و رسالت "[[نهاد وکالت|نهاد]]" یعنی زمینه‌سازی ورود [[شیعه]] به عصر [[غیبت]] آغاز شد و بلافاصله پس از شهادت [[امام عسکری]] {{ع}} (۲۶۰ ق) [[عثمان بن سعید عمری]] عهده‌دار مسؤلیت انحصاری [[نظام وکالت]] به عنوان [[سفیر]] [[امام مهدی|امام دوازدهم]] {{ع}} شد، و این بود آستانه [[غیبت صغری]] و اوج کار "[[نهاد وکالت|نهاد]]" سرانجام نهال تدبیر [[ائمه]] {{عم}} در دامان سفیران پاکباز با سیراب شدن از خون جان‌های عاشق، به بار نشست؛ یکپارچگی، گسترش و توانمندی پیروان [[اهل بیت]] {{ع}} تنها گوشه‌ای از برآیند [[نهاد وکالت]] بود.
::::::[[ابوعلی بن مقله]] وزیر خلیفه [[الراضی بالله]]، در سال ۳۲۵ وقتی به مشکلی برمی‌خورد پناه به [[سفیر سوم]] می‌برد که توسط [[حسین بن علی نوبختی]] از کاتبان و مشاوران دربار، مشکل او برطرف می‌شود<ref>اباذری، ابوالقاسم حسین‌بن‌روح، ص ۶۵.</ref>. اقتدار [[نهاد وکالت]]، [[فدک]] غصب شده را از [[الراضی بالله|الراضی]] خلیفه عباسی می‌ستاند<ref>شیخ عباس قمی، تتمة‌المنتهی، ۲۹۳.</ref>، اقتصاد نیرومند [[نهاد وکالت|نهاد]]، دایره نیازمندان [[شیعه]] را در نوردیده، به امداد مردمان آن سامان شتافته تا آنجا که در همین راستا به دستگاه خلافت نیز کمک مالی شد<ref>اباذری، ابوالقاسم حسین‌بن‌روح، ص ۶۶.</ref>.
::::::[[نهاد وکالت]] طی هفتاد سال [[غیبت صغری]] (۳۲۹-۲۶۰ ق) در پرتو رهبری‌های [[نواب اربعه]] به زندگی سیاسی-اجتماعی خود ادامه داد و سرانجام در سال (۳۲۹ ق) با درگذشت چهارمین و آخرین [[سفیر]] [[علی بن محمد سمری]] به دستور مستقیم [[امام مهدی|امام دوازدهم]] {{ع}}<ref>{{عربی|اندازه=120%|"حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ أَحْمَدَ الْمُكَتِّبُ قَالَ: كُنْتُ بِمَدِينَةِ السَّلَامِ فِي السَّنَةِ الَّتِي تُوُفِّيَ فِيهَا الشَّيْخُ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ السَّمُرِيُّ قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ فَحَضَرْتُهُ قَبْلَ وَفَاتِهِ بِأَيَّامٍ فَأَخْرَجَ إِلَى النَّاسِ تَوْقِيعاً نُسْخَتُهُ- بسم الله الرحمن الرحيم- يَا عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ السَّمُرِيَّ أَعْظَمَ اللَّهُ أَجْرَ إِخْوَانِكَ فِيكَ فَإِنَّكَ مَيِّتٌ مَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ سِتَّةِ أَيَّامٍ فَاجْمَعْ أَمْرَكَ وَ لَا تُوصِ إِلَى أَحَدٍ يَقُومُ مَقَامَكَ بَعْدَ وَفَاتِكَ فَقَدْ وَقَعَتِ الْغَيْبَةُ الثَّانِيَةُ فَلَا ظُهُورَ إِلَّا بَعْدَ إِذْنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ذَلِكَ بَعْدَ طُولِ الْأَمَدِ وَ قَسْوَةِ الْقُلُوبِ وَ امْتِلَاءِ الْأَرْضِ جَوْراً وَ سَيَأْتِي شِيعَتِي مَنْ يَدَّعِي الْمُشَاهَدَةَ أَلَا فَمَنِ ادَّعَى الْمُشَاهَدَةَ قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْيَانِيِّ وَ الصَّيْحَةِ فَهُوَ كَاذِبٌ مُفْتَرٍ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ- قَالَ فَنَسَخْنَا هَذَا التَّوْقِيعَ وَ خَرَجْنَا مِنْ عِنْدِهِ فَلَمَّا كَانَ الْيَوْمُ السَّادِسُ عُدْنَا إِلَيْهِ وَ هُوَ يَجُودُ بِنَفْسِهِ فَقِيلَ لَهُ مَنْ وَصِيُّكَ مِنْ بَعْدِكَ فَقَالَ لِلَّهِ أَمْرٌ هُوَ بَالِغُهُ وَ مَضَى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ..."}} کمال‌الدین و تمام‌النعمة، شیخ صدوق، ۲۹۴،۲، باب ۴۵، ح۴۵؛ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۹۵، ح۳۶۵.</ref> پایان کار [[نهاد وکالت]] اعلام شد و به این صورت [[نهاد وکالت]] پس از فعالیت نزدیک به دویست سال جای خود را به [[نیابت عامه]] واگذار کرد و عصر [[غیبت کبری]] آغاز شد»<ref>[[رحیم لطیفی|لطیفی ، رحیم]]، [[پرسمان نیابت (کتاب)|پرسمان نیابت]]، ص۲۶-۳۴.</ref>.


==پاسخ‌های دیگر==
آنجا که [[فاطمه زهرا|فاطمه]] {{س}} از [[حق]] مالکیت خود بر [[فدک]] [[دفاع]] می‌کند می‌فرمایند: {{عربی|"ألیست فی یدی و فیها وکیلی؟!"}}<ref>آیا فدک در اختیار من نیست آیا وکیلم در آن نیست؛ نوری، مستدرک الوسایل، ۳۹۹،۱۷، ح۲۱۶۵۷.</ref>[[روایت]] دیگر در همین زمینه می‌گوید: {{عربی|"فَلَمْ يَزَلْ وُكَلَاؤُهَا فِيهَا- حَيَاةَ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} فَلَمَّا وُلِّيَ أَبُو بَكْرٍ أَخْرَجَ عَنْهَا وُكَلَاءَهَا"}}<ref>کلینی، الاصول من‌الکافی، ۵۴۳،۱، باب الفیء والاموال، ح۵: پیوسته در طول حیات پیامبر وکیلان او (حضرت زهرا) در آنجا (فدک) حضور داشتند همین که ابوبکر خلیفه شد وکیلان او را از آنجا اخراج کرد.</ref>.
{{یادآوری پاسخ}}
{{جمع شدن|۱. نویسندگان کتاب «نگین آفرینش»؛}}
[[پرونده:991395.jpg|بندانگشتی|100px|right|]]
::::::نویسندگان کتاب ''«[[نگین آفرینش ج۲ (کتاب)|نگین آفرینش]]»'' در این باره گفته‌اند:
::::::«مسئله وکالت و وجود وکیل یا وکلایی برای [[امامان]]{{عم}} سابقه‌ای دیرین داشته است؛ ولی به نظر محقّقان تا پیش از دوره [[امام صادق]]{{ع}} نهادی منسجم و تشکیلاتی منظم به نام سازمان وکالت از نظر تاریخی ثابت نشده است. از سوی دیگر با مطالعه وضعیت سیاسی زمان [[امام صادق]]{{ع}} و گستردگی و پراکندگی جمعیت شیعیان در این دوره و لزوم ارتباط بین [[امام]] و شیعیان، زمینه‌های شکل‌گیری چنین سازمانی وجود داشته است؛ به ویژه که در منابع تاریخی، افراد متعددی به عنوان وکلای [[امام صادق]]{{ع}} نام برده شده‌اند؛ مانند [[عبدالرحمن بن الحجّاج]]، [[معلّی بن خُنیس]]، [[نصر بن قاموس لخمی]] و غیر آن‌ها.<ref> غیبت طوسی، ص ۳۴۷ و ۳۴۸.</ref> با توجه به قرائن و شواهد بیان شده می‌توان گفت که سازمان وکالت، از زمان [[امام صادق]]{{ع}} آغاز به کار کرده و تا پایان [[غیبت صغرا]] و مقارن با وفات نایب چهارم فعالیت خود را ادامه داده و به پایان رسانده است؛ زیرا با شروع [[غیبت کبرا]] [[امام مهدی]]{{ع}} فرد یا افراد خاصّی را بین خود و شیعیان به عنوان وکیل قرار نداده است؛ بلکه امور شیعیان را در یک دستور کلی به فقها و علمای [[شیعه]] سپرده است. این، همان جریانِ نیابت عامه است که با سازمان وکالت به معنایی که تاکنون بیان شد، متفاوت است»<ref>[[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائری‌‎پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۲ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ج۲، ص ۹۴.</ref>.
{{پایان جمع شدن}}


==پرسش‌های وابسته==
وقتی خبر به [[امام علی|علی]] {{ع}} رسید که [[طلحه]] و [[زبیر]] می‌گویند: [[علی]] [[مال]] و ثروتی ندارد، به [[وکلاء]] خود، [[دستور]] داد، غله و [[اموال]] را گرد آورند...<ref>{{عربی|"فَأَمَرَ وُكَلَاءَهُ أَنْ يَجْمَعُوا غَلَّتَهُ..."}} عاملی، وسایل‌الشیعه، ۳۴۳،۳.</ref>. در روایتی که سخن از کمک‌رسانی به مستمندی توسط [[امام حسن مجتبی]] {{ع}} می‌باشد آمده است: {{عربی|"فَدَعَا الْحَسَنُ {{ع}} بِوَكِيلِهِ"}}<ref>امام حسن {{ع}} وکیلش را خواند... عاملی، وسایل‌الشیعه، ۳۴۳،۳؛ نوری، مستدرک‌الوسایل، ۲۷۰،۷، ح۸۲۱۰.</ref>.


==منبع‌شناسی جامع مهدویت==
هر چند موارد یادشده از به کارگیری [[وکیل]]، [[نماینده]] و [[کارگزار]] توسط [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} و دیگر [[امامان]] حکایت می‌کند لکن هیچ‌کدام همخوانی کامل با مفهوم [[نهاد وکالت]] که در این [[پژوهش]] مطرح است ندارند. چون [[نهاد وکالت]] مجموعه سامان‌مند با اهداف و ویژگی‌هایی است که در بستر زمانی و مکانی خاصی پدید آمده است. از آنچه درباره زمینه‌های پیدایش [[نهاد وکالت]] گفته آمد آشکار می‌شود که [[ضرورت]] و نیاز به چنین [[نظامی]] مربوط به دوره دوم [[امامت]] یعنی زمان [[امام صادق|امام جعفر صادق]] {{ع}} بوده است، و پیش از آن چنین تشکیلاتی [[فلسفه]] وجود نداشته است.
{{پرسش‌های وابسته}}
 
{{ستون-شروع|3}}
پیرامون [[تاریخ]] دقیق پیدایش [[نهاد وکالت]] دو نظریه، مهم است:
# شماری از پژوهشگران این رشته گفته‌اند و از نوشته شماری دیگر، برمی‌آید که: [[نظام وکالت]] در عصر [[امام کاظم]] {{ع}} و یا پس از آن تشکیل شده و آغاز به‌کار کرده است<ref>مدرسی طباطبائی، مکتب در فرایند تکامل، ص ۲۰؛ پیشوایی، سیره پیشوایان، ۵۷۳: امام هادی {{ع}} مؤسس سازمان وکالت بود؛ اباذری، ابوالقاسم حسین‌بن‌روح، ص ۲۵، به‌دست امام نهم {{ع}} نهاد وکالت راه‌اندازی شد.</ref>.
# بیشتر پژوهشگران [[باور]] دارند [[نهاد وکالت]] به دست مبارک [[امام صادق]] {{ع}} تأسیس شد<ref>مانند دکتر جواد علی: جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۱۵۶ به نقل از Javad Ali OP, in Der Islam, xxv (۱۹۳۹), ۲۱۲. و نیز خود دکتر جاسم حسین: تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۱۳۴. و نیز مسعود پورسید آقایی: پورسید آقایی، تاریخ عصر غیبت، و...، ص ۱۸۷. و نیز محمدرضا جباری: سازمان وکالت، ۱ ، ص ۴۷.</ref> و بر این گفته شواهد و [[دلایل]] نیز آورده‌اند که به برخی آنها اشاره می‌شود.
* جمعیت و مناطق شیعه‌نشین چندان گسترده نبود تا نیازی به فرستادن [[نماینده]] یا [[کارگزار]] توسط [[امام باقر]] {{ع}} و [[امامان]] پیش از ایشان باشد. به ویژه بعد از [[شهادت امام حسین]] {{ع}} حتی [[شیعیان]] [[سیاسی]] نیز رو به کاستی بود. تا آنجا که [[امام باقر]] {{ع}} فرمودند: [[مردمان]] پس از [[شهادت]] [[امام حسین|حسین]] {{ع}} (از گرد [[امام]]) پراکنده شدند مگر سه نفر [[ابوخالد کابلی]]، [[یحیی بن ام طویل]] و [[جبیر بن مطعم]]، سپس [[مردمان]] به [[امامان]] پیوستند و زیاد شدند<ref>طوسی، اختیار معرفة‌الرجال، ۳۳۸،۱، ح۱۹۴.</ref>.
* [[استبداد]] [[اموی]] [[خیال]] نابودی نام و یاد [[اهل بیت]] {{عم}} را در سر داشت و با هرگونه حرکتی از جانب [[امام]] {{ع}} و یا [[پیروان]] او به [[سختی]] واکنش نشان می‌داد<ref>مواردی از سخت‌گیری و فشار دستگاه اموی و عباسی در زمینه‌های پیدایش نهاد گذشت.</ref>.
* یکی از هدف‌های کلان [[نهاد وکالت]] گردآوری [[خمس]]، [[زکات]]، هدیه‌ها و… بود. [[شیعیان]] پیش از [[امامت]] [[امام صادق]] {{ع}} در نهایت [[تنگدستی]] بودند وجوهاتی نبود تا [[فکری]] برای جمع‌آوری آن شود، در زمان [[امام سجاد]] {{ع}} تنها در [[مدینه]] صد خانوار تهیدست وجود داشت که [[حضرت]] به آنها کمک می‌داد<ref>اصفهانی، حیلة‌الاولیاء، ۱۳۶،۳.</ref>.نظیر همین وضعیت در زمان [[امام باقر]] {{ع}} وجود داشت<ref>ر.ک: شیخ مفید، الارشاد، ۱۶۶،۲.</ref>.
* متن [[روایات]] و نوشته‌های تاریخی وجود و نمود [[نهاد وکالت]] را تا زمان [[امام صادق]] {{ع}} ردیابی می‌کنند، [[شیخ طوسی]] (۳۸۵-۴۶۰ ق) آنجا که [[وکیل]] و [[کارگزاران]] [[امامان]] را معرفی می‌کند از [[وکلاء]] [[امام صادق]] {{ع}} نام می‌برد مانند [[حمران بن اعین]]، [[مفضل بن عمر]]، [[معلی بن خنیس]]، [[ابن قاموس لخمی]]. {{عربی|"وَ مِنْهُمْ نَصْرُ بْنُ قَابُوسَ اللَّخْمِيُّ فَرُوِيَ أَنَّهُ كَانَ وَكِيلًا لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} عِشْرِينَ سَنَةً ... وَ كَانَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ الْحَجَّاجِ وَكِيلًا لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}}..."}}<ref>طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۴۶.</ref>. [[منصور عباسی]] جاسوسی را در چهره فرد [[شیعی]] اهل [[خراسان]] که قصد پرداخت [[وجوه شرعی]] را دارد نزد [[امام صادق]] {{ع}} روانه کرد، تا دستاویزی علیه [[امام صادق|امام]] فراهم کند<ref>کلینی، الاصول من‌الکافی، ۴۷۵،۱ باب مولد ابی‌عبدالله، ح۶.</ref>. [[قطب الدین راوندی]] در روایتی خبر از ارسال [[اموال]] از [[خراسان]] و [[ری]] به پیشگاه [[امام صادق]] {{ع}} می‌دهد<ref>راوندی، الخرائج و الجرائح، ۷۷۷،۲ روایت ۱۰۱.</ref>.
 
[[شهید صدر]] می‌فرمایند: [[نظام وکالت]] را [[امام عسکری|عسکری]] {{ع}} تأسیس نکرده‌اند، بلکه پیش از ایشان در زمان [[پدر]] بزرگوارشان [[امام هادی]] {{ع}} و بلکه پیش از [[امام هادی]] {{ع}} موجود بوده است<ref>صدر، تاریخ الغیبة‌الصغری، ص ۲۲۶.</ref>. البته می‌توان میان نظر دوم با دیگر نظریه‌ها از جمله نظر اول این‌گونه آشتی داد که اصلِ راه‌اندازی [[نهاد وکالت]] توسط [[امام صادق]] {{ع}} بوده و گسترش و پیچیده شدن ساختار آن در زمان دیگر [[امامان]] بوده است<ref>ر.ک: جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۱۳۵؛ پور سید آقایی، تاریخ عصر غیبت، ص ۱۸۶؛ جباری، سازمان وکالت، ص ۶۳.</ref>.
 
در زمان [[امام کاظم|امام هفتم]] {{ع}} [[نهاد وکالت]] با دشواری‌هایی روبرو شد، [[رهبر]] و وکیل‌های این [[نظام]] زندانی و [[شکنجه]] شدند، [[محمد بن ابی عمیر]] [[وکیل]] [[بغداد]] در سال‌های ۱۷۹ ق توسط [[هارون الرشید]] دستگیر شد و چون نام و جای [[وکلاء]] را بروز نداد با خواهرش چهار سال زندانی و [[شکنجه]] شد<ref>رجال‌النجاشی، ص ۳۲۶، رقم ۸۸۷؛ {{عربی|"و كان وجها من وجوه الرافضة. و كان حبس في أيام الرشيد فقيل: ليلي القضاء و قيل: إنه ولي بعد ذلك، و قيل: بل ليدل على مواضع الشيعة و أصحاب موسى بن جعفر {{ع}}، و روي أنه ضرب أسواطا بلغت منه، فكاد أن يقر لعظم الألم، فسمع محمد بن يونس بن عبد الرحمن و هو يقول: اتق الله يا محمد بن أبي عمير، فصبر ففرج الله، و روي أنه حبسه المأمون حتى ولاه قضاء بعض البلاد، و قيل: إن أخته دفنت كتبه في حال استتارها و كونه في الحبس أربع سنين فهلكت الكتب..."}} (رجال‌النجاشی، ص ۲۳۷، رقم ۷۱۵)؛ {{عربی|"ضُرِبَ ابْنُ أَبِي عُمَيْرٍ مِائَةَ خَشَبَةٍ وَ عِشْرِينَ خَشَبَةً أَيَّامَ هَارُونَ لَعَنَهُ اللَّهُ، تَوَلَّى ضَرْبَهُ السِّنْدِيُّ بْنُ شَاهَكَ عَلَى التَّشَيُّعِ وَ حُبِسَ"}} (طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲ رقم ۱۱۰۶).</ref>.
 
[[علی بن یقطین بن موسی بغدادی]]<ref>متولد ۱۲۴ ق و متوفای ۱۸۲ ق از اصحاب امام کاظم و وزیر هارون الرشید عباسی پدرش یقطین از داعیان و رهبران عباسی و ضد اموی‌ها بود در تأیید شخصیت او دو نظر مثبت و منفی است مورد توجه سفاح عباسی و دارای مقام نزد او بود اما علی بن یقطین از یاران امام صادق و امام کاظم بود او در زمان مهدی عباسی دستیار ارشد و نگهدارنده مهر او بود با سلاح تقیه خدمات بزرگی به مکتب اهل بیت انجام داد دو کتاب تألیف کرده است و محمد امین ولیعهد هارون بر جنازه او نماز کرد. ر.ک: مقاله حسین سرمد محمدی، دایرة المعارف تشیع، ج۱۱، ص ۴۳۷.</ref> [[وکیل]] [[امام]] که وجوهات و استفتائات را به‌وسیله [[اسماعیل بن سلام]] به محضر [[امام کاظم]] {{ع}} می‌رسانید توسط [[هارون]] زندانی شد و پس از چهار سال در همان زندان درگذشت<ref>رجال‌النجاشی، ص ۲۷۳، رقم ۷۱۵؛ جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۱۳۵.</ref>.
 
ده‌ها نفر از علوی‌ها و رابطین [[امام]] {{ع}} دستگیر و زندانی شدند تا سرانجام خود [[امام کاظم]] {{ع}} نیز [[شهید]] شدند<ref>جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۱۵۶.</ref>. با وجود این همه [[سختی‌ها]] [[نهاد وکالت]] راه خود را ادامه و [[حوزه]] کاری خود را گسترش داد، در [[کوفه]]، [[بغداد]]، [[مدینه]]، [[مصر]] و… حضور فعال داشت.
 
[[امام رضا]] {{ع}} در شرایط نابسامان به [[رهبری]] این نهاد رسید، شماری از وکلای سرشناس پس از [[شهادت]] [[امام کاظم]] {{ع}} بنا بر انگیزه‌هایی شعار وقف دادند، [[امام کاظم]] {{ع}} را آخرین [[امام]] و [[مهدی]] [[امت]] پنداشتند<ref>طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۹۸.</ref> لذا [[امام رضا]] {{ع}} با [[تلاش]] زیاد برخی از آنها را به راه مستقیم [[امامت]] برگردانید، مانند [[عثمان بن عیسی رواسی]]<ref>طوسی، اختیار معرفة‌الرجال، ص ۸۶۰، ح۱۱۱۷.</ref>. [[امام]] {{ع}} طی بیست سال [[تلاش]] (۲۰۲-۱۸۳) موفق شدند [[پیروان]] [[اهل بیت]] را یکپارچه سازند [[نهاد وکالت]] را تا درون دستگاه [[حکومت]] گسترش دادند.
 
[[نوح بن دراج]] که فرزندش [[وکیل]] [[امام]] {{ع}} بود<ref>رجال‌النجاشی، ص ۱۰۲، رقم ۲۵۴: {{عربی|"كان وكيلا لأبي الحسن و أبي محمد {{عم}}... و أبوه نوح بن دراج كان قاضيا بالكوفة"}}.</ref> به سِمَت [[قاضی]] [[بغداد]] و سپس [[کوفه]] [[منصوب]] شد در حالی که [[عقیده]] اصلی خود را [[پنهان]] می‌کرد<ref>{{عربی|"قاضي الكوفة، ثمّ بغداد بالجانب الشرقي، و حكم بين الناس ثلاثة أعوام و هو ضرير، ثمّ ظهر أمره فصرف‏"}} میزان الاعتدال، ذهبی، ۲۷۶،۴ رقم ۹۱۳۳.</ref>. [[حسن بن حسین انباری]] از ارادتمندان [[امام رضا|امام هشتم]] که در [[دستگاه عباسی]] [[جایگاه]] مهمی داشت همین طور [[حسین بن عبدالله نیشابوری]] از [[والیان]] [[معتصم عباسی]] که به فریاد بینوایان [[شیعه]] می‌رسید<ref>ر.ک: کلینی، الاصول من‌الکافی، ۵ ، ص ۱۱۲، ۱۱۱، کتاب المعیشة باب شرط من‌الاذن، ح۵ و ۶.</ref>.
 
[[نهاد وکالت]] در آستانه ورود عصر [[امام جواد]] {{ع}} نیز از [[جایگاه]] ویژه‌ای برخوردار بود، وکلایی مانند [[عبدالرحمن بن حجاج]]، [[صفوان بن یحیی]]، [[یونس بن عبدالرحمن]] و… در تثبیت و شناسایی [[امامت]] [[امام جواد]] {{ع}} که به لحاظ کمیِ سن و سال تردیدهای پدید آورده بود نقش مهمی ایفاء کردند<ref>مسعودی، اثبات‌الوصیة، ۲۳۵-۲۳۱.</ref>.
 
با [[شهادت]] [[امام جواد]] {{ع}} (۲۲۰ ق) و آغاز دوره سی‌وچهارساله‌ای [[امامت]] [[امام هادی|علی النقی]] {{ع}} (۲۵۴-۲۲۰ ق) [[نهاد وکالت]] نیز وارد [[زندگی]] اجتماعی-سیاسی تازه شد به این معنی که [[حکومت عباسی]] پیوست [[سیاست]] [[مأمون]]، دست به کوچ اجباری [[امام هادی]] {{ع}} از [[مدینه]] به [[سامرا]] زد که یکی از پیامدهای این [[سیاست]] قطع تماس [[مردم]] با [[امام هادی|امام]] {{ع}} بود، اینجا بود که "[[نهاد وکالت|نهاد]]" تنها [[مرجع]] [[مردم]] و خط اتصال آنها با [[امام هادی|امام]] {{ع}} بود.
 
در سال (۲۵۴ ق) آغاز [[امامت]] [[حضرت]] [[امام عسکری|عسکری]] {{ع}} حال و هوای [[غیبت]] [[امام]] به مشام می‌رسید، یعنی خود [[امام عسکری|امام]] [[مردم]] را سفارش به مراجعه نزد [[وکلاء]] می‌کردند، و اینجا بود که مهم‌ترین کار و [[رسالت]] "[[نهاد وکالت|نهاد]]" یعنی [[زمینه‌سازی]] ورود [[شیعه]] به عصر [[غیبت]] آغاز شد و بلافاصله پس از [[شهادت]] [[امام عسکری]] {{ع}} (۲۶۰ ق) [[عثمان بن سعید عمری]] عهده‌دار مسؤلیت انحصاری [[نظام وکالت]] به عنوان [[سفیر]] [[امام مهدی|امام دوازدهم]] {{ع}} شد، و این بود آستانه [[غیبت صغری]] و اوج کار "[[نهاد وکالت|نهاد]]" سرانجام نهال [[تدبیر]] [[ائمه]] {{عم}} در دامان سفیران پاکباز با سیراب شدن از [[خون]] جان‌های [[عاشق]]، به بار نشست؛ [[یکپارچگی]]، گسترش و [[توانمندی]] [[پیروان]] [[اهل بیت]] {{ع}} تنها گوشه‌ای از برآیند [[نهاد وکالت]] بود.
 
[[ابوعلی بن مقله]] [[وزیر]] [[خلیفه]] [[الراضی بالله]]، در سال ۳۲۵ وقتی به مشکلی برمی‌خورد [[پناه]] به [[سفیر سوم]] می‌برد که توسط [[حسین بن علی نوبختی]] از کاتبان و [[مشاوران]] دربار، مشکل او برطرف می‌شود<ref>اباذری، ابوالقاسم حسین‌بن‌روح، ص ۶۵.</ref>. [[اقتدار]] [[نهاد وکالت]]، [[فدک]] [[غصب]] شده را از [[الراضی بالله|الراضی]] [[خلیفه عباسی]] می‌ستاند<ref>شیخ عباس قمی، تتمة‌المنتهی، ۲۹۳.</ref>، [[اقتصاد]] نیرومند [[نهاد وکالت|نهاد]]، دایره نیازمندان [[شیعه]] را در نوردیده، به امداد [[مردمان]] آن سامان شتافته تا آنجا که در همین راستا به دستگاه [[خلافت]] نیز کمک [[مالی]] شد<ref>اباذری، ابوالقاسم حسین‌بن‌روح، ص ۶۶.</ref>.
 
[[نهاد وکالت]] طی هفتاد سال [[غیبت صغری]] (۳۲۹-۲۶۰ ق) در پرتو رهبری‌های [[نواب اربعه]] به [[زندگی]] سیاسی-اجتماعی خود ادامه داد و سرانجام در سال (۳۲۹ ق) با درگذشت چهارمین و آخرین [[سفیر]] [[علی بن محمد سمری]] به [[دستور]] مستقیم [[امام مهدی|امام دوازدهم]] {{ع}}<ref>{{عربی|"حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ أَحْمَدَ الْمُكَتِّبُ قَالَ: كُنْتُ بِمَدِينَةِ السَّلَامِ فِي السَّنَةِ الَّتِي تُوُفِّيَ فِيهَا الشَّيْخُ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ السَّمُرِيُّ قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ فَحَضَرْتُهُ قَبْلَ وَفَاتِهِ بِأَيَّامٍ فَأَخْرَجَ إِلَى النَّاسِ تَوْقِيعاً نُسْخَتُهُ- بسم الله الرحمن الرحيم- يَا عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ السَّمُرِيَّ أَعْظَمَ اللَّهُ أَجْرَ إِخْوَانِكَ فِيكَ فَإِنَّكَ مَيِّتٌ مَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ سِتَّةِ أَيَّامٍ فَاجْمَعْ أَمْرَكَ وَ لَا تُوصِ إِلَى أَحَدٍ يَقُومُ مَقَامَكَ بَعْدَ وَفَاتِكَ فَقَدْ وَقَعَتِ الْغَيْبَةُ الثَّانِيَةُ فَلَا ظُهُورَ إِلَّا بَعْدَ إِذْنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ذَلِكَ بَعْدَ طُولِ الْأَمَدِ وَ قَسْوَةِ الْقُلُوبِ وَ امْتِلَاءِ الْأَرْضِ جَوْراً وَ سَيَأْتِي شِيعَتِي مَنْ يَدَّعِي الْمُشَاهَدَةَ أَلَا فَمَنِ ادَّعَى الْمُشَاهَدَةَ قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْيَانِيِّ وَ الصَّيْحَةِ فَهُوَ كَاذِبٌ مُفْتَرٍ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ- قَالَ فَنَسَخْنَا هَذَا التَّوْقِيعَ وَ خَرَجْنَا مِنْ عِنْدِهِ فَلَمَّا كَانَ الْيَوْمُ السَّادِسُ عُدْنَا إِلَيْهِ وَ هُوَ يَجُودُ بِنَفْسِهِ فَقِيلَ لَهُ مَنْ وَصِيُّكَ مِنْ بَعْدِكَ فَقَالَ لِلَّهِ أَمْرٌ هُوَ بَالِغُهُ وَ مَضَى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ..."}} کمال‌الدین و تمام‌النعمة، شیخ صدوق، ۲۹۴،۲، باب ۴۵، ح۴۵؛ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۹۵، ح۳۶۵.</ref> پایان کار [[نهاد وکالت]] اعلام شد و به این صورت [[نهاد وکالت]] پس از فعالیت نزدیک به دویست سال جای خود را به [[نیابت عامه]] واگذار کرد و عصر [[غیبت کبری]] آغاز شد»<ref>[[رحیم لطیفی|لطیفی ، رحیم]]، [[پرسمان نیابت (کتاب)|پرسمان نیابت]]، ص۲۶-۳۴.</ref>.
 
== پاسخ‌های دیگر ==
{{پاسخ پرسش
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱. نویسندگان کتاب «نگین آفرینش»؛
| تصویر = 991395.jpg
| پاسخ‌دهنده = نگین آفرینش ج۲ (کتاب)
| پاسخ = نویسندگان کتاب ''«[[نگین آفرینش ج۲ (کتاب)|نگین آفرینش]]»'' در این باره گفته‌اند:
 
«مسئله [[وکالت]] و وجود [[وکیل]] یا وکلایی برای [[امامان]] {{عم}} سابقه‌ای دیرین داشته است؛ ولی به نظر محقّقان تا پیش از دوره [[امام صادق]] {{ع}} نهادی منسجم و تشکیلاتی منظم به نام [[سازمان وکالت]] از نظر تاریخی ثابت نشده است. از سوی دیگر با مطالعه وضعیت [[سیاسی]] زمان [[امام صادق]] {{ع}} و گستردگی و پراکندگی جمعیت [[شیعیان]] در این دوره و [[لزوم]] ارتباط بین [[امام]] و [[شیعیان]]، زمینه‌های شکل‌گیری چنین سازمانی وجود داشته است؛ به ویژه که در [[منابع تاریخی]]، افراد متعددی به عنوان وکلای [[امام صادق]] {{ع}} نام برده شده‌اند؛ مانند [[عبدالرحمن بن الحجّاج]]، [[معلّی بن خُنیس]]، [[نصر بن قاموس لخمی]] و غیر آن‌ها.<ref> غیبت طوسی، ص ۳۴۷ و ۳۴۸.</ref> با توجه به قرائن و شواهد بیان شده می‌توان گفت که [[سازمان وکالت]]، از زمان [[امام صادق]] {{ع}} آغاز به کار کرده و تا پایان [[غیبت صغرا]] و مقارن با [[وفات]] [[نایب چهارم]] فعالیت خود را ادامه داده و به پایان رسانده است؛ زیرا با شروع [[غیبت کبرا]] [[امام مهدی]] {{ع}} فرد یا افراد خاصّی را بین خود و [[شیعیان]] به عنوان [[وکیل]] قرار نداده است؛ بلکه امور [[شیعیان]] را در یک [[دستور]] کلی به [[فقها]] و علمای [[شیعه]] سپرده است. این، همان جریانِ [[نیابت عامه]] است که با [[سازمان وکالت]] به معنایی که تاکنون بیان شد، متفاوت است»<ref>[[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائری‌‎پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۲ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ج۲، ص ۹۴.</ref>.
}}
 
== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسمان نهاد وکالت}}
== منبع‌شناسی جامع مهدویت ==
{{منبع‌ جامع}}
* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های مهدویت|کتاب‌شناسی مهدویت]]؛
* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های مهدویت|کتاب‌شناسی مهدویت]]؛
* [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های مهدویت|مقاله‌شناسی مهدویت]]؛
* [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های مهدویت|مقاله‌شناسی مهدویت]]؛
* [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های مهدویت|پایان‌نامه‌شناسی مهدویت]].  
* [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های مهدویت|پایان‌نامه‌شناسی مهدویت]].
{{پایان}}
{{پایان منبع جامع}}
{{پایان}}


==پانویس==
== پانویس ==
{{یادآوری پانویس}}
{{پانویس}}
{{پانویس2}}


[[رده:مهدویت]]
[[رده:پرسش]]
[[رده:پرسش‌های جامع امامت و ولایت]]
[[رده:پرسمان مهدویت]]
[[رده:پرسش‌های مهدویت]]
[[رده:پرسش‌های مهدویت]]
[[رده:(اب): پرسش‌هایی با ۲ پاسخ]]
[[رده:(اب): پرسش‌هایی با ۲ پاسخ]]
[[رده:(اب): پرسش‌های مهدویت با ۲ پاسخ]]
[[رده:(اب): پرسش‌های مهدویت با ۲ پاسخ]]
[[رده:پرسش‌های مربوط به نهاد وکالت]]
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش