بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحهای تازه حاوی « <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = نادانی | |||
| عنوان مدخل = نادانی | |||
| مداخل مرتبط = [[نادانی در قرآن]] - [[نادانی در حدیث]] - [[نادانی در نهج البلاغه]] - [[نادانی در فقه اسلامی]] - [[نادانی در فلسفه اسلامی]] - [[نادانی در اصول فقه]] - [[نادانی در اخلاق اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
== مقدمه == | |||
==مقدمه== | |||
[[جهل]] عبارت است از عدم [[علم]] (ندانستن) خواه [[جاهل]] بداند که نمیداند ([[جهل بسیط]]) یا نداند که نمیداند ([[جهل مرکب]]). بنابر این، جزمِ غیر [[مطابق با واقع]]، [[ظنّ]]، [[شک]] و [[وهم]]، همه از مصادیق جهل خواهند بود. از [[احکام]] و آثار جهل در ابواب مختلف [[فقه]]؛ اعم از [[عبادات]]، [[عقود]]، ایقاعات و احکام[[سخن]] گفتهاند. | [[جهل]] عبارت است از عدم [[علم]] (ندانستن) خواه [[جاهل]] بداند که نمیداند ([[جهل بسیط]]) یا نداند که نمیداند ([[جهل مرکب]]). بنابر این، جزمِ غیر [[مطابق با واقع]]، [[ظنّ]]، [[شک]] و [[وهم]]، همه از مصادیق جهل خواهند بود. از [[احکام]] و آثار جهل در ابواب مختلف [[فقه]]؛ اعم از [[عبادات]]، [[عقود]]، ایقاعات و احکام[[سخن]] گفتهاند. | ||
'''جهل و [[تکلیف]]:''' [[تکالیف]] [[واقعی]] میان عالم و جاهل مشترک است و جاهل همچون عالم، مکلّف به [[احکام واقعی]] است؛ | '''جهل و [[تکلیف]]:''' [[تکالیف]] [[واقعی]] میان عالم و جاهل مشترک است و جاهل همچون عالم، مکلّف به [[احکام واقعی]] است؛ لکن جهل موجب عدم تنجّز [[حکم واقعی]] نسبت به جاهل میشود؛ از این رو، جاهل بر [[مخالفت]] حکم واقعی [[کیفر]] نمیشود، مگر جاهل مقصر که در جهل خود معذور نیست و در نتیجه، احکام واقعی نسبت به او نیز همچون عالم منجّز است.<ref>نهایةالافکار، ج۴، قسم۲، ص:۲۳۱؛ مصباح الهدی، ج۲، ج۶۶؛ مستند العروة(الصلاة)، ج۶، ص:۱۸</ref> البته مواردی، از قبیل قصر و اتمام و جهر و اخفات به دلیل خاص از [[حکم]] اشتراک خارج شده است. <ref>تهذیب الاصول (امام خمینی)، ج۳، ص: ۶۶ ـ ۶۷</ref> | ||
'''[[وجوب]] [[تحصیل علم]] بر جاهل:''' فرا گرفتن [[احکام شرعی]] بر جاهل به آنها [[واجب]] است <ref>العروةالوثقی، ج۱، ص:۲۸ ـ ۳۰</ref> | '''[[وجوب]] [[تحصیل علم]] بر جاهل:''' فرا گرفتن [[احکام شرعی]] بر جاهل به آنها [[واجب]] است <ref>العروةالوثقی، ج۱، ص:۲۸ ـ ۳۰</ref> | ||
'''[[ارشاد جاهل]]:''' ارشاد جاهل و [[آموختن]] احکام شرعی به وی واجب است؛ | '''[[ارشاد جاهل]]:''' ارشاد جاهل و [[آموختن]] احکام شرعی به وی واجب است؛ لکن چنانچه شخصی، به [[حکم شرعی]] عالم، اما به موضوع آن جاهل باشد ـ مانند کسی که میداند [[وضو]] گرفتن با آب [[نجس]] [[باطل]] است، لکن نمیداند این آب نجس است ـ بیشتر [[فقها]] [[ارشاد]] به موضوع را واجب ندانستهاند، مگر در امور مهمی همچون [[جان]]، [[آبرو]] و [[مال]] درخور اعتنای [[مؤمن]] که در این گونه موارد ارشاد جاهل واجب است. | ||
'''[[انکار]] [[اصول اعتقادی]] یا ضروری [[دین]] از روی جهل:''' انکار [[خدا]] یا [[توحید]] و یا [[رسالت]] [[رسول خدا]] صلّی اللّه علیه و آله، هرچند از روی جهل، موجب [[کفر]] است؛ | '''[[انکار]] [[اصول اعتقادی]] یا ضروری [[دین]] از روی جهل:''' انکار [[خدا]] یا [[توحید]] و یا [[رسالت]] [[رسول خدا]] صلّی اللّه علیه و آله، هرچند از روی جهل، موجب [[کفر]] است؛ لکن در اینکه انکار ضروری دین ـ جز اصول اعتقادی یاد شده ـ سببی مستقل برای کفر است یا در صورتی که به [[انکار]] [[خدا]] یا [[توحید]] و یا [[رسالت پیامبر]] صلّی اللّه علیه و آله برگردد، [[اختلاف]] است. بنابر قول دوم، انکار ضروری [[دین]] از روی [[جهل]] ـ به [[جهت]] عدم برگشت آن به انکار یکی از سه امر یاد شده ـ موجب [[کفر]] نخواهد شد؛ بر خلاف قول نخست <ref>کتاب الطهارة(گلپایگانی)، ص:۳۰۷ ـ ۳۰۹</ref>. | ||
'''اقسام جهل:''' [[جهل]] یا نسبت به [[حکم شرعی]] است، مانند جهل به [[وجوب]] قرائت [[سوره]] در [[نماز]] و یا نسبت به موضوع آن، مانند جهل به [[نجس]] بودن [[لباس]] در نماز. جهل به [[حکم]] نیز یا از روی [[قصور]] است و یا ناشی از [[تقصیر]]. | '''اقسام جهل:''' [[جهل]] یا نسبت به [[حکم شرعی]] است، مانند جهل به [[وجوب]] قرائت [[سوره]] در [[نماز]] و یا نسبت به موضوع آن، مانند جهل به [[نجس]] بودن [[لباس]] در نماز. جهل به [[حکم]] نیز یا از روی [[قصور]] است و یا ناشی از [[تقصیر]]. | ||
[[جاهل]] قاصر، [[جاهلی]] را گویند که در جهل خود معذور است، مانند جاهلی که به جهل خود التفات دارد، | [[جاهل]] قاصر، [[جاهلی]] را گویند که در جهل خود معذور است، مانند جاهلی که به جهل خود التفات دارد، لکن امکان بر طرف کردن جهل و پرسیدن برایش فراهم نیست، و یا اصولا التفاتی به جهل خود ندارد و در نتیجه، عمل خود را صحیح میپندارد و یا مجتهدی که در [[استنباط]] کوتاهی نکرده و با استناد به دلیل معتبر [[اجتهادی]] [[فتوا]] داده است، لکن در واقع در استنباط و در نتیجه در فتوای خود [[اشتباه]] کرده است؛ همچنین مقلدان آن [[مجتهد]] که براساس فتوای او عمل کردهاند. | ||
جاهل مقصّر جاهلی را گویند که در جهل خود معذور نیست، مانند جاهلی که به جهل خود التفات دارد و با فراهم بودن اسباب [[تعلّم]] و رفع جهل، در رفع آن نمیکوشد. <ref>التنقیح (الطهارة)، ج۲، ص:۳۴۱ ـ ۳۴۲؛ التنقیح (الإجتهاد والتقلید)، ص:۱۹۵ ـ ۲۰۲؛ صراط النجاة، ج۳، ص: ۳۰۸</ref> | جاهل مقصّر جاهلی را گویند که در جهل خود معذور نیست، مانند جاهلی که به جهل خود التفات دارد و با فراهم بودن اسباب [[تعلّم]] و رفع جهل، در رفع آن نمیکوشد. <ref>التنقیح (الطهارة)، ج۲، ص:۳۴۱ ـ ۳۴۲؛ التنقیح (الإجتهاد والتقلید)، ص:۱۹۵ ـ ۲۰۲؛ صراط النجاة، ج۳، ص: ۳۰۸</ref> | ||
خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
'''معذور بودن جاهل:''' جاهل به موضوع و نیز جاهل به حکم از روی قصور معذورند و بر جهل خود [[کیفر]] نمیشوند؛ بر خلاف جاهل به حکم از روی تقصیر، که حکم عامد (کسی که با [[علم]] و به عمد کاری را انجام میدهد) را دارد و بر ترک [[واجب]] یا فعل [[حرام]] کیفر میشود. <ref>مجمع الفائدة، ج۳، ص:۶۳؛ القواعد الفقهیة (بجنوردی)، ج۵، ص:۳۷۱؛ بحوث فی الفقه(صلاةالمسافر)، ص:۱۶۲؛ مهذّب الاحکام، ج۵، ص:۳۱۱.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۳، صفحه ۱۵۱-۱۵۲.</ref> | '''معذور بودن جاهل:''' جاهل به موضوع و نیز جاهل به حکم از روی قصور معذورند و بر جهل خود [[کیفر]] نمیشوند؛ بر خلاف جاهل به حکم از روی تقصیر، که حکم عامد (کسی که با [[علم]] و به عمد کاری را انجام میدهد) را دارد و بر ترک [[واجب]] یا فعل [[حرام]] کیفر میشود. <ref>مجمع الفائدة، ج۳، ص:۶۳؛ القواعد الفقهیة (بجنوردی)، ج۵، ص:۳۷۱؛ بحوث فی الفقه(صلاةالمسافر)، ص:۱۶۲؛ مهذّب الاحکام، ج۵، ص:۳۱۱.</ref>.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۳، صفحه ۱۵۱-۱۵۲.</ref> | ||
== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1368945.jpg|22px]] [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|'''فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت''']] | # [[پرونده:1368945.jpg|22px]] [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|'''فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:جهل]] |