جهان در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۱ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۲۲:۲۸
، ۲۱ ژانویهٔ ۲۰۲۳←پانویس
(←پانویس) |
|||
| (۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
===[[نظم]]، [[هماهنگی]] و [[اتقان]] جهان=== | '''جهان''' به معناى گیتى و عالم [[مخلوقات]]، [[آفریده]] [[خداوند]] بوده و نظمی دقیق بر آن [[حاکم]] است، سنت‌هایی در آن وجود دارد که غیرقابل [[تغییر]] هستند و نکته مهم هدفداری موجود در آن است و ماورای جهان و عالم [[دنیا]]، [[عالم آخرت]] وجود دارد. برخی از سنت‌های موجود در [[دنیا]] عبارت است از اینکه [[آبادانی]] [[دنیا]] در گرو تلاش است؛ جریان عالم به سمت [[حاکمیت]] [[حق]] و به سمت صلاح است و... . | ||
== جهان و جهان‌شناسی == | |||
{{اصلی|جهان‌شناسی}} | |||
«جهان‌شناسی» را باید از سه جهت مورد تحلیل قرار داد: | |||
الف. از جهت [[ارتباط]] درونی، یعنی ارتباط هر یک از عناصر یاد شده با دیگر عناصر موجود در [[نظام]] بینشی؛ | |||
ب. از جهت ارتباط هر یک از این عناصر با [[هدف]] نهایی [[انسان]] و [[جامعه]]، یعنی وصول به [[قرب الهی]] و کمال مطلوب؛ | |||
ج. از جهت ارتباط بیرونی، یعنی ارتباط با دیگر نظام‌های بینشی مثل نظام بینشی [[خداشناسی]]، [[انسان‌شناسی]] و.... | |||
بر این اساس؛ با لحاظ جهت‌های سه‌گانه، عناصر ذکر شده مورد بررسی قرار خواهند گرفت: | |||
# [[جهان]] [[آفریده]] [[خدا]] است. از [[نظم]]، [[هماهنگی]]، [[اتقان]] و [[زیبایی]] برخوردار است. هدف و [[کمال نهایی]] همه موجودات [[رجوع]] به [[حضرت حق]] است. این نوع برداشت کلی نه تنها با دیگر عناصر یاد شده، سازگاری دارد (ارتباط درونی)، بلکه [[توحید]] را به عنوان محور نظام بینشی مطرح می‌نماید<ref>وی می‌گوید: توحید رکن اصلی بینش و نگاه و تلقی این اسلامی است که ما می‌خواهیم بر اساس آن این حکومت و این نظام و این حرکت را راه بیندازیم. ر.ک: نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۲/۹/۱۳۷۹.</ref>. هم در [[اثبات خدا]] نقش دارد و هم از صفات [[علم]] و [[حکمت]] و... [[باری تعالی]] حکایت کند ([[ارتباط]] با [[نظام]] [[خداشناسی]]). علاوه بر این، مسیر و [[کمال نهایی]] [[انسان]] را ترسیم می‌نماید (ارتباط با نظام [[انسان‌شناسی]]). این عناصر مجموعاً به همراه دیگر عناصر، به مثابه یک سیستمی عمل کنند که هر یک از عناصر آن در راستای تحقق [[هدف]] نهایی با هم، [[همکاری]] می‌نمایند (ارتباط با هدف). | |||
# در [[قوس نزول]]، [[جهان]] مراتبی دارد. [[نظم]] موجود در جهان [[ملکوت]] و [[جبروت]] به مراتب دقیق‌تر از نظم موجود در [[جهان طبیعت]] است. هم [[روابط]] بین پدیده‌های [[عالم طبیعت]] روابط علی و معلولی است و هم این [[عوالم]] بر همدیگر ترتب علیّ دارند. [[اراده انسان]] اگرچه جزء العلة است، اما [[خداوند]] منشاء همه پدیده‌ها در این عوالم است. این عنصر [[معرفتی]] علاوه بر [[هماهنگی]] با سایر عناصر، از آن جهت که پدیده‌ها را به علة العلل می‌رساند، با [[توحید افعالی]] هماهنگ است و از سوی دیگر به انسان‌شناسی مرتبط می‌شود؛ زیرا انسان را مجبور فرض نکرده و نقش وی و اراده‌اش را در ایجاد پدیده‌ها به عنوان جزء العلة پذیرفته است. همان‌گونه که [[مشاهده]] می‌شود خداوند به عنوان علت اصلی در قوس نزول مورد لحاظ قرار گرفته است، همان موجودی که در قوس صعود، [[غایت]] همه هستی دانسته می‌شود. | |||
# سنت‌هایی در جهان وجود دارد که غیرقابل تغییراند. این [[سنت‌ها]] آنجا که به [[سرنوشت]] [[قطعی]] حرکت عالم و [[جوامع]] مربوط است، با [[توحید]] و خداشناسی در ارتباط است و آنگاه که نقش اراده انسان را در [[تعجیل]] این سرنوشت، تعیین کننده تلقی می‌کند به انسان‌شناسی گره می‌خورد و زمانی که از حرکت نهایی [[جهان]] و [[جوامع]] به سوی [[قرب الهی]] سخن می‌گوید، از [[جامعه‌شناسی]] خاصی حکایت می‌کند و [[هدف]] [[نظام خلقت]] را نشانه می‌گیرد. | |||
# تلاش [[انسان‌ها]] در [[آبادانی جهان]] [[طبیعت]] و نیز [[آبادانی]] طبیعت در [[شکوفایی انسان]] نقش دارد. این عنصر ([[ارتباط]] دو سویه) از ارتباط تنگاتنگ [[جهان‌شناسی]] و [[انسان‌شناسی]] خبر می‌دهد. علاوه بر این، [[شکوفایی]] [[معنوی]] [[انسان]] را هدف نهایی تلقی می‌کند که در این [[نظام]] بینشی بارها مورد تأکید قرار گرفته است. همچنین سازگاری وثیقی با عناصر دیگر خصوصاً [[حاکمیت]] نظام علیّ و معلولی و [[اعتقاد]] به [[معاد]] و [[عالم آخرت]] دارد. | |||
# در جهان اگرچه [[شر]] وجود دارد، اما [[غلبه]] با خیر است. این عنصر از جهتی به [[خداشناسی]] مرتبط می‌شود؛ زیرا [[خداوند]] را [[حکیم]] و [[فیاض]] [[علی الاطلاق]] معرفی می‌نماید که نظامی را با خیر کثیر بنیان نهاده است، و از جهتی دیگر از منظر [[جامعه شناختی]]، [[جامعه اسلامی]] برخوردار از [[حاکم اسلامی]] را نسخه‌ای از [[حاکمیت الهی]] می‌داند که در آن غلبه با خیر است. | |||
# شر در مقیاس کلی خیر است و در [[رشد]] انسان‌ها و [[شکوفایی استعدادها]]، نقش اساسی دارد. این عنصر علاوه بر [[توحید]] ([[هدفمندی]] [[افعال الهی]])، به انسان‌شناسی مرتبط است و پرورش انسان‌ها را در کوران حوادث و [[بلاها]]، ممکن می‌شمارد. ارتباط اصل ۵ و ۶ با خیر و [[کمال نهایی]] و نیز دیگر عناصر جهان‌شناسی مانند اصل [[زیبایی]]، [[اتقان]] و [[هدفداری]] جهان، به گونه‌ای روشن است که توضیح آن ملال آور به نظر می‌رسد. | |||
# عالم آخرت جایگاه [[ابدی]] انسان است و [[دنیا]] مقدمه و کشتزار آن. بر این اساس، جهان را نباید به [[عالم طبیعت]] محدود کرد و باید [[غایت]]، هدف اصلی و منتهای حرکت در دنیا و عالم ماده را عالم آخرت دانست و آن را بخش اصلی جهان‌شناسی به شمار آورد. | |||
این عنصر از سویی با خداشناسی پیوند دارد؛ زیرا از منتهای همه موجودات به سوی خداوند سخن می‌گوید و از سوی دیگر به [[انسان‌شناسی]]؛ زیرا [[گرایش به دنیا]] و [[آخرت]] که در وجود [[انسان]] تعبیه شده باید به [[تعادل]] برسد تا [[شاهد]] کمال وی باشیم و دقیقاً از همین جهت به [[جامعه]] [[ارتباط]] دارد؛ یعنی [[جوامع]] باید در صدد [[آبادانی]] [[دنیا]] و آخرت به صورت توأمان باشند. | |||
به هر حال، در بررسی ساختار و ساختمان کلی [[جهان]] از منظر [[مقام معظم رهبری]] به عناصر و اجزایی به هم پیوسته برخورد می‌کنیم. جهان ماهیت از اویی و به سوی اویی دارد. [[زیبایی]]، [[هماهنگی]]، [[اتقان]]، [[نظم]]، برخورداری از مراتب، [[حاکمیت]] [[نظام]] علی و معلولی، جریان سنت‌های [[قطعی]] و [[غلبه]] خیر در آن، از ویژگی‌های جهان است. منتهای [[سیر]] [[عالم طبیعت]]، پیوستن به [[عالم آخرت]] است و همین هم [[کمال نهایی]] انسان به شمار می‌آید. | |||
این عناصر همان‌گونه که توضیح داده شد با نظام‌های بینشی بیرونی مثل [[خداشناسی]]، انسان‌شناسی، [[ولایت‌شناسی]]، [[اسلام‌شناسی]] و [[شناخت]] [[جامعه مطلوب]] نیز در ارتباط است و مجموعاً به کمال و [[قرب]] إلی [[الله]] رهنمون می‌نمایند. | |||
جملات گفته شده را می‌توان در عبارت زیر خلاصه کرد که اساس نظام بینشی مقام معظم رهبری، [[توحید]] است که بر اساس آن، انسان، جامعه و جهان در راستای کمال و قرب إلی الله تبیین می‌گردد.<ref>[[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[جهان‌شناسی اسلامی - ترخان (مقاله)|مقاله «جهان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱]] ص ۲۶۵.</ref> | |||
== ویژگی‌های جهان == | |||
=== جهان آفریده خداوند === | |||
{{اصلی|آفرینش جهان}} | |||
همه هستی آفریده خداست و جلوه‌گاه [[علم]] و [[قدرت]] اوست<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در چهل و دومین مجمع عمومی سازمان ملل، نیویورک، ۳۱/۶/۱۳۶۶؛ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار گروه کثیری از جوانان استان اردبیل، ۵/۵/۱۳۷۹.</ref>. بر این اساس؛ جهان آغازی دارد و آغازگر آن خداوند است. از این رو هم [[نفی]] آغاز از جهان نادرست است و هم [[اثبات]] آغاز بدون آغازگر.<ref>[[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[جهان‌شناسی اسلامی - ترخان (مقاله)|مقاله «جهان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱]] ص ۲۵۶.</ref> | |||
=== نظم و اتقان جهان === | |||
بر جهان نظم و هماهنگی [[حاکم]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در چهل و دومین مجمع عمومی سازمان ملل، نیویورک، ۳۱/۶/۱۳۶۶؛ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار گروه کثیری از جوانان استان اردبیل، ۵/۵/۱۳۷۹.</ref>. این نظم پیچیده و شگفت‌آور که اساس [[استنباط]] هزاران [[قانون]] بی‌تخلف شده است، شامل جمیع جریانات و حوادث عالم و حرکات دنیای مورد [[احساس]] و دید و جهان پیرامونی می‌شود<ref>نظم یعنی هر چیزی در جای خود قرار گیرد.</ref>. از [[زندگی]] طبیعی [[انسان]]- گردش [[خون]]، ضربان [[قلب]]، دمیدن ریه‌ها تا بقیه تحرکات و فعل و انفعالاتی که در [[بدن انسان]] و [[جسم]] [[آدمی]] وجود دارد-<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۱/۹/۱۳۸۱.</ref>، تحویل و تبدیل فصول به یکدیگر<ref>حضرت [[آیت‌الله خامنه‌ای]]، بیانات در [[دیدار]] [[مسئولان]] و شخصیت‌های [[علمی]] [[سیاسی]]، ۱۷/۱/۱۳۸۹. | بر جهان نظم و هماهنگی [[حاکم]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در چهل و دومین مجمع عمومی سازمان ملل، نیویورک، ۳۱/۶/۱۳۶۶؛ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار گروه کثیری از جوانان استان اردبیل، ۵/۵/۱۳۷۹.</ref>. این نظم پیچیده و شگفت‌آور که اساس [[استنباط]] هزاران [[قانون]] بی‌تخلف شده است، شامل جمیع جریانات و حوادث عالم و حرکات دنیای مورد [[احساس]] و دید و جهان پیرامونی می‌شود<ref>نظم یعنی هر چیزی در جای خود قرار گیرد.</ref>. از [[زندگی]] طبیعی [[انسان]]- گردش [[خون]]، ضربان [[قلب]]، دمیدن ریه‌ها تا بقیه تحرکات و فعل و انفعالاتی که در [[بدن انسان]] و [[جسم]] [[آدمی]] وجود دارد-<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۱/۹/۱۳۸۱.</ref>، تحویل و تبدیل فصول به یکدیگر<ref>حضرت [[آیت‌الله خامنه‌ای]]، بیانات در [[دیدار]] [[مسئولان]] و شخصیت‌های [[علمی]] [[سیاسی]]، ۱۷/۱/۱۳۸۹. | ||
. [online]available: http://farsi. khamenei. ir/index.html</ref> گرفته تا نظم دقیق علت و معلولی حاکم بر [[عوالم]] ماورای عالم [[ملک]]<ref>نرم‌افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و رؤسای دفاتر نمایندگی ولی فقیه در این نهاد، ۲۹/۶/۱۳۶۹.</ref>. | . [online]available: http://farsi. khamenei. ir/index.html</ref> گرفته تا نظم دقیق علت و معلولی حاکم بر [[عوالم]] ماورای عالم [[ملک]]<ref>نرم‌افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و رؤسای دفاتر نمایندگی ولی فقیه در این نهاد، ۲۹/۶/۱۳۶۹.</ref>. | ||
| خط ۱۵: | خط ۴۴: | ||
چنین نظم عجیبی، دلیل بر آن است که این جهان تصادفاً به وجود نیامده است و ساخته و پرداخته یک [[فکر]] و [[اندیشه]] و [[تدبیر]] و قدرت است؛ یعنی وجود این هندسه [[عظیم]] و پیچیده اثبات می‌کند که قدرت و [[اراده]] و مهندسی‌ای پشت سر آن است. معظم له با گذر از این مرحله و ورود به مرحله دیگر، به اثبات [[توحید]] می‌پردازد. [[توحیدی]] که رکن اصلی [[بینش]]، نگاه و تلقی [[اسلام]] است و [[حکومت]]، [[نظام]] و حرکت‌ها باید بر اساس آن طراحی شود<ref>اثبات اینکه آن مهندس بی‌نظیر و غیرقابل توصیف، چیزهای کوچک دم‌دست بی‌ارزشی که بشر یا خودش می‌سازد، یا مثل خودش کسی آنها را می‌سازد، یا از قبیل خودش یک موجود زایل شدنی است، نیست. ر.ک: نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۲/۹/۱۳۷۹.</ref>. | چنین نظم عجیبی، دلیل بر آن است که این جهان تصادفاً به وجود نیامده است و ساخته و پرداخته یک [[فکر]] و [[اندیشه]] و [[تدبیر]] و قدرت است؛ یعنی وجود این هندسه [[عظیم]] و پیچیده اثبات می‌کند که قدرت و [[اراده]] و مهندسی‌ای پشت سر آن است. معظم له با گذر از این مرحله و ورود به مرحله دیگر، به اثبات [[توحید]] می‌پردازد. [[توحیدی]] که رکن اصلی [[بینش]]، نگاه و تلقی [[اسلام]] است و [[حکومت]]، [[نظام]] و حرکت‌ها باید بر اساس آن طراحی شود<ref>اثبات اینکه آن مهندس بی‌نظیر و غیرقابل توصیف، چیزهای کوچک دم‌دست بی‌ارزشی که بشر یا خودش می‌سازد، یا مثل خودش کسی آنها را می‌سازد، یا از قبیل خودش یک موجود زایل شدنی است، نیست. ر.ک: نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۲/۹/۱۳۷۹.</ref>. | ||
در نگاه توحیدی، از آن جهت که [[جهان]]، مجموعه‌ای نظام‌مند و قانون‌مدار، و [[زندگی]] [[انسان]] کاملاً هدف‌دار است، هستی و زندگی، [[زیبا]] و پر معنا است<ref>حضرت [[آیت‌الله خامنه‌ای]]، بیانات در [[دیدار]] صمیمانه و پرشور هزاران نفر از دانشجویان دانشگاه‌های استان [[قم]]، ۴/۸/۱۳۸۹. | در نگاه توحیدی، از آن جهت که [[جهان]]، مجموعه‌ای نظام‌مند و قانون‌مدار، و [[زندگی]] [[انسان]] کاملاً هدف‌دار است، هستی و زندگی، [[زیبا]] و پر معنا است<ref>حضرت [[آیت‌الله خامنه‌ای]]، بیانات در [[دیدار]] صمیمانه و پرشور هزاران نفر از دانشجویان دانشگاه‌های استان [[قم]]، ۴/۸/۱۳۸۹. | ||
. [online]available: http://farsi. khamenei. ir/index.html</ref>.<ref>[[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[جهان‌شناسی اسلامی - ترخان (مقاله)|مقاله «جهان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای | . [online]available: http://farsi. khamenei. ir/index.html</ref>.<ref>[[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[جهان‌شناسی اسلامی - ترخان (مقاله)|مقاله «جهان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱]] ص ۲۵۶.</ref> | ||
=== | === هدفداری جهان === | ||
از اصول [[جهان بینی]] توحیدی آن است که برای [[خلقت]] همه موجودات، هدفی وجود دارد. [[هدف]] [[باری تعالی]] آن است که همه موجودات به کمال خود نائل شوند. اگرچه کمال هر موجودی، متناسب با ساختمان و [[طبیعت]] وجود اوست؛ مثلاً کمال یک درخت ثمربخش، آن است که به میوه بنشیند. کمال یک بوته گل آن است که گل [[معطر]] خود را در معرض استفاده انسان قرار دهد<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در اجتماع مردم مشهد مقدس و زائران حضرت ثامن الحجج، علی بن موسی الرضا{{ع}} در روز عید سعید فطر، ۱۵/۱/۱۳۷۱.</ref>، اما هدف و [[کمال نهایی]] همه موجودات [[رجوع]] به [[حضرت حق]] است. همه عالم وجود، به [[تسبیح حضرت]] [[حق]] مشغول‌اند و [[دعوت]] و [[امر الهی]] را [[اجابت]] می‌کنند و بر اساس قوانینی که [[خدای متعال]] در [[آفرینش]] مقرر کرده است، حرکت می‌کنند<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار صمیمانه و پرشور هزاران نفر از دانشجویان دانشگاه‌های استان قم، ۴/۸/۱۳۸۹.</ref>. به عبارت دیگر؛ بر کل جهان، اصل [[وحدت]] [[حاکم]] است و همه عالم وجود- با وجود [[اختلاف]] در اجناس، انواع، [[انگیزه‌ها]] و تفاوت‌های جغرافیایی و عناصر تشکیل دهنده موجودات، به سمت یک مرکز [[عظیم]] و عالی که اصل و [[مظهر]] [[وحدت]] و یکتایی است، توجه دارند: {{متن قرآن|كُلٌّ إِلَيْنَا رَاجِعُونَ}}<ref>«همگی به سوی ما باز می‌گردند» سوره انبیاء، آیه ۹۳.</ref> و به سوی او حرکت می‌کنند: {{متن قرآن|إِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ}}<ref>«و بازگشت (هر چیز) به سوی خداوند است» سوره آل عمران، آیه ۲۸.</ref> و مانند کاروانی به طرف یک مقصد، ره می‌پویند و مثل رودخانه و شط جاری به طرف یک نقطه حرکت می‌کنند. [[هنر]] بزرگ [[پیامبران الهی]] این است که این [[غایت قصوی]] و این مقصد [[اعلی]] را به [[بشر]] معرفی کنند و بشناسانند و راه را نشان دهند و بفهمانند که هر چه از قوای [[انسانی]] در [[اختیار]] اوست - [[عقل]] و [[احساسات]] و [[حواس ظاهری]] و [[توانایی]] و دست و پا و چشم و نعمت‌هایی که در [[طبیعت]] هست - همه و همه وسایلی هستند، برای این که [[انسان]] بتواند راحت‌تر این راه را طی کند. بهترین [[انسان‌ها]]، آن انسانی است که این راه، یعنی [[راه خدا]] و [[هدف]] عالم وجود را می‌شناسد - که [[هدف خلقت]] هم همین است – و از نیروهای خود و طبیعت، برای رسیدن به این راه، استفاده می‌کند<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم از سراسر کشور، ۱۸/۷/۱۳۷۵.</ref>.<ref>[[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[جهان‌شناسی اسلامی - ترخان (مقاله)|مقاله «جهان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای | از اصول [[جهان بینی]] توحیدی آن است که برای [[خلقت]] همه موجودات، هدفی وجود دارد. [[هدف]] [[باری تعالی]] آن است که همه موجودات به کمال خود نائل شوند. اگرچه کمال هر موجودی، متناسب با ساختمان و [[طبیعت]] وجود اوست؛ مثلاً کمال یک درخت ثمربخش، آن است که به میوه بنشیند. کمال یک بوته گل آن است که گل [[معطر]] خود را در معرض استفاده انسان قرار دهد<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در اجتماع مردم مشهد مقدس و زائران حضرت ثامن الحجج، علی بن موسی الرضا{{ع}} در روز عید سعید فطر، ۱۵/۱/۱۳۷۱.</ref>، اما هدف و [[کمال نهایی]] همه موجودات [[رجوع]] به [[حضرت حق]] است. همه عالم وجود، به [[تسبیح حضرت]] [[حق]] مشغول‌اند و [[دعوت]] و [[امر الهی]] را [[اجابت]] می‌کنند و بر اساس قوانینی که [[خدای متعال]] در [[آفرینش]] مقرر کرده است، حرکت می‌کنند<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار صمیمانه و پرشور هزاران نفر از دانشجویان دانشگاه‌های استان قم، ۴/۸/۱۳۸۹.</ref>. به عبارت دیگر؛ بر کل جهان، اصل [[وحدت]] [[حاکم]] است و همه عالم وجود- با وجود [[اختلاف]] در اجناس، انواع، [[انگیزه‌ها]] و تفاوت‌های جغرافیایی و عناصر تشکیل دهنده موجودات، به سمت یک مرکز [[عظیم]] و عالی که اصل و [[مظهر]] [[وحدت]] و یکتایی است، توجه دارند: {{متن قرآن|كُلٌّ إِلَيْنَا رَاجِعُونَ}}<ref>«همگی به سوی ما باز می‌گردند» سوره انبیاء، آیه ۹۳.</ref> و به سوی او حرکت می‌کنند: {{متن قرآن|إِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ}}<ref>«و بازگشت (هر چیز) به سوی خداوند است» سوره آل عمران، آیه ۲۸.</ref> و مانند کاروانی به طرف یک مقصد، ره می‌پویند و مثل رودخانه و شط جاری به طرف یک نقطه حرکت می‌کنند. [[هنر]] بزرگ [[پیامبران الهی]] این است که این [[غایت قصوی]] و این مقصد [[اعلی]] را به [[بشر]] معرفی کنند و بشناسانند و راه را نشان دهند و بفهمانند که هر چه از قوای [[انسانی]] در [[اختیار]] اوست - [[عقل]] و [[احساسات]] و [[حواس ظاهری]] و [[توانایی]] و دست و پا و چشم و نعمت‌هایی که در [[طبیعت]] هست - همه و همه وسایلی هستند، برای این که [[انسان]] بتواند راحت‌تر این راه را طی کند. بهترین [[انسان‌ها]]، آن انسانی است که این راه، یعنی [[راه خدا]] و [[هدف]] عالم وجود را می‌شناسد - که [[هدف خلقت]] هم همین است – و از نیروهای خود و طبیعت، برای رسیدن به این راه، استفاده می‌کند<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم از سراسر کشور، ۱۸/۷/۱۳۷۵.</ref>.<ref>[[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[جهان‌شناسی اسلامی - ترخان (مقاله)|مقاله «جهان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱]] ص ۲۵۸.</ref> | ||
===وجود مراتب برای عالم=== | === وجود مراتب برای عالم === | ||
در [[جهان‌شناسی]] [[مقام معظم رهبری]]، عالم مراتبی دارد؛ یعنی ماورای آنچه که در محدوده حواس ظاهری و [[ادراک]] مادی انسان هست (عالم [[ملک]])، [[عالم ملکوت]] ([[برزخ]]) <ref>مقام معظم رهبری معتقد است که شهید در عالم ملکوت و برزخ، بابت نعمت شهادت، شکرگزار پروردگار خواهد بود (ر.ک: نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار جمعی از خانواده‌های شهدای نیروهای مسلح و جهاد سازندگی، ۵/۷/۱۳۷۷).</ref> و معنایی قرار دارد. بین این [[عوالم]] [[نظم]] دقیق و رابطه علی و معلولی [[حاکم]] است. این [[عوالم]]، به [[قیامت]]، [[برزخ]] و بعد از [[مرگ]] تعلق ندارند و همین الان نیز وجود دارند و باید به آنها [[معتقد]] بود (این [[اعتقاد]] همان [[ایمان به غیب]] است که در [[متون دینی]] به آن تصریح شده است)، البته نقطه اصلی، بلکه کل معنای [[حقیقی]] همه عوالم، [[ذات مقدس]] [[باری تعالی]] است که منشأ [[حیات]]، وجود، فعل، انفعالات، حرکت و همه چیز است<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و رؤسای دفاتر نمایندگی ولی فقیه در این نهاد، ۲۹/۶/۱۳۶۹.</ref>.<ref>[[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[جهان‌شناسی اسلامی - ترخان (مقاله)|مقاله «جهان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای | در [[جهان‌شناسی]] [[مقام معظم رهبری]]، عالم مراتبی دارد؛ یعنی ماورای آنچه که در محدوده حواس ظاهری و [[ادراک]] مادی انسان هست (عالم [[ملک]])، [[عالم ملکوت]] ([[برزخ]]) <ref>مقام معظم رهبری معتقد است که شهید در عالم ملکوت و برزخ، بابت نعمت شهادت، شکرگزار پروردگار خواهد بود (ر.ک: نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار جمعی از خانواده‌های شهدای نیروهای مسلح و جهاد سازندگی، ۵/۷/۱۳۷۷).</ref> و معنایی قرار دارد. بین این [[عوالم]] [[نظم]] دقیق و رابطه علی و معلولی [[حاکم]] است. این [[عوالم]]، به [[قیامت]]، [[برزخ]] و بعد از [[مرگ]] تعلق ندارند و همین الان نیز وجود دارند و باید به آنها [[معتقد]] بود (این [[اعتقاد]] همان [[ایمان به غیب]] است که در [[متون دینی]] به آن تصریح شده است)، البته نقطه اصلی، بلکه کل معنای [[حقیقی]] همه عوالم، [[ذات مقدس]] [[باری تعالی]] است که منشأ [[حیات]]، وجود، فعل، انفعالات، حرکت و همه چیز است<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و رؤسای دفاتر نمایندگی ولی فقیه در این نهاد، ۲۹/۶/۱۳۶۹.</ref>.<ref>[[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[جهان‌شناسی اسلامی - ترخان (مقاله)|مقاله «جهان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱]] ص ۲۵۹.</ref> | ||
=== | === حاکمیت نظام علی و معلولی بر جهان === | ||
[[جهان‌بینی توحیدی]] [[اسلامی]]، نظام عالم را بر اساس اسباب و مسببات می‌داند؛ یعنی هر نتیجه‌ای را از مقدمه و سبب مخصوص خودش باید جستجو کرد و از هر سبب، تنها مسبب مخصوص خود آن را باید [[انتظار]] داشت. از این اصطلاح [[فلسفی]] (نظام جهان) و ([[قانون]] اسباب)، در [[زبان دین]] به «[[سنت الهی]]» تعبیر می‌شود<ref>برای مطالعه بیشتر، ر.ک: مطهری، مجموعه آثار، ج۱، ص۱۳۵-۱۳۸؛ ج۲، ص۸۷.</ref>. | [[جهان‌بینی توحیدی]] [[اسلامی]]، نظام عالم را بر اساس اسباب و مسببات می‌داند؛ یعنی هر نتیجه‌ای را از مقدمه و سبب مخصوص خودش باید جستجو کرد و از هر سبب، تنها مسبب مخصوص خود آن را باید [[انتظار]] داشت. از این اصطلاح [[فلسفی]] (نظام جهان) و ([[قانون]] اسباب)، در [[زبان دین]] به «[[سنت الهی]]» تعبیر می‌شود<ref>برای مطالعه بیشتر، ر.ک: مطهری، مجموعه آثار، ج۱، ص۱۳۵-۱۳۸؛ ج۲، ص۸۷.</ref>. | ||
جهان در [[جهان‌شناسی]] [[مقام معظم رهبری]]، بر اساس علت و معلول اداره می‌شود<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۷/۱۲/۱۳۷۱.</ref>؛ لذا پیدایی حوادث عالم از جمله حادثه [[انقلاب اسلامی ایران]] را نباید حادثه‌ای از سر تصادف ارزیابی کرد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۲/۹/۱۳۷۹.</ref>، حتی اسبابی مانند [[دعا]] و [[صدقه]] و... به عنوان اسبابی در طول اسباب مادی هستند که نباید [[تنبلی]] [[انسان‌ها]] و دست شستن از [[دانش]]، [[علم]] و ابزار مادی و علت و معلول طبیعی، را موجب شوند<ref>ر.ک: نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۲۸/۱۱/۱۳۷۳.</ref>. | جهان در [[جهان‌شناسی]] [[مقام معظم رهبری]]، بر اساس علت و معلول اداره می‌شود<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۷/۱۲/۱۳۷۱.</ref>؛ لذا پیدایی حوادث عالم از جمله حادثه [[انقلاب اسلامی ایران]] را نباید حادثه‌ای از سر تصادف ارزیابی کرد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۲/۹/۱۳۷۹.</ref>، حتی اسبابی مانند [[دعا]] و [[صدقه]] و... به عنوان اسبابی در طول اسباب مادی هستند که نباید [[تنبلی]] [[انسان‌ها]] و دست شستن از [[دانش]]، [[علم]] و ابزار مادی و علت و معلول طبیعی، را موجب شوند<ref>ر.ک: نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۲۸/۱۱/۱۳۷۳.</ref>. | ||
==سنت‌های الهی در جهان== | در فرمایشات معظم له، تأثیر اسباب مادی چنان مفروغ عنه گرفته شده که تلاش شده به نقش دعا و تأثیر آن توجه داده شود و به عنوان سببی همانند یا [[برتر]] از اسباب عادی در تحقق مسببات مورد [[غفلت]] قرار نگیرد<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۷/۱۲/۱۳۷۱.</ref>.<ref>[[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[جهان‌شناسی اسلامی - ترخان (مقاله)|مقاله «جهان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱]] ص ۲۵۹.</ref> | ||
== سنت‌های الهی در جهان == | |||
{{اصلی|سنت الهی}} | {{اصلی|سنت الهی}} | ||
[[اراده الهی|اراده]] و [[مشیت الهی]] به صورت «[[سنت]]»؛ یعنی به صورت [[قانون]] و اصل کلی، در جهان جریان دارد. برخی از سنت‌های [[قطعی]] [[حاکم]] بر جهان عبارت‌اند از: | [[اراده الهی|اراده]] و [[مشیت الهی]] به صورت «[[سنت]]»؛ یعنی به صورت [[قانون]] و اصل کلی، در جهان جریان دارد. برخی از سنت‌های [[قطعی]] [[حاکم]] بر جهان عبارت‌اند از: | ||
| خط ۳۴: | خط ۶۵: | ||
# [[شکوفایی انسان]] در گرو [[شکوفایی]] [[عالم طبیعت]] است: از سویی [[انسان]] در شکوفایی عالم ماده اثر می‌گذارد و از سویی دیگر [[سیر]] تعالی و تکاملی انسان، با استفاده از استعدادهای ماده است و شکوفایی انسان، همراه با شکوفایی عالم ماده و طبیعت است<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۲/۹/۱۳۷۹.</ref>. بنابراین؛ انسان و عالم طبیعت در یکدیگر اثر می‌گذارند و پیشرفت‌های شگفت‌آوری را به وجود می‌آورند. این سخن که انسان در شکوفایی عالم ماده نقش بسزایی دارد، اگرچه [[بدیهی]] جلوه می‌کند، اما تأثیرگذاری عالم ماده بر شکوفایی انسان نکته بدیعی است که باید به آن توجه ویژه‌ای شود. | # [[شکوفایی انسان]] در گرو [[شکوفایی]] [[عالم طبیعت]] است: از سویی [[انسان]] در شکوفایی عالم ماده اثر می‌گذارد و از سویی دیگر [[سیر]] تعالی و تکاملی انسان، با استفاده از استعدادهای ماده است و شکوفایی انسان، همراه با شکوفایی عالم ماده و طبیعت است<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۲/۹/۱۳۷۹.</ref>. بنابراین؛ انسان و عالم طبیعت در یکدیگر اثر می‌گذارند و پیشرفت‌های شگفت‌آوری را به وجود می‌آورند. این سخن که انسان در شکوفایی عالم ماده نقش بسزایی دارد، اگرچه [[بدیهی]] جلوه می‌کند، اما تأثیرگذاری عالم ماده بر شکوفایی انسان نکته بدیعی است که باید به آن توجه ویژه‌ای شود. | ||
#جریان عالم به سمت [[حاکمیت]] [[حق]] و به سمت [[صلاح]] است و قطعاً نهایت این عالم، نهایت [[غلبه]] صلاح بر [[فساد]] و قوای خیر بر قوای [[شر]] است. این مسأله ممکن است دیرتر تحقق پذیرد، اما تحقق آن قطعی است. همه [[انبیاء]] و [[اولیا]] آمده‌اند تا انسان را به این بزرگراه اصلی سوق دهند که وقتی وارد آن شد، بدون هیچ گونه مانعی تمام استعدادهایش بروز کند<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۲/۹/۱۳۷۹.</ref>. گفتنی است که اگرچه [[سرنوشت بشر]] سرانجام قطعی دارد، اما نقش تعیین کننده [[اراده]] [[انسان‌ها]] را نباید نادیده گرفت. اگر [[اسلام]] انسان‌ها را به [[مجاهدت]] [[دعوت]] می‌کند برای آن است که این [[هدف]] [[قطعی]] زودتر تحقق پذیرد؛ یعنی [[زمان]] و مردمی که [[سعادت]] بردن این گوی را از این میدان داشته باشند، قطعی نیست و به اراده من و شما بستگی دارد، ولی این یک [[سرنوشت]] قطعی است که اگر هم ما به [[دستورات الهی]] عمل نکنیم، دیگران می‌آیند و عمل می‌کنند و [[هدف الهی]] محقق خواهد شد<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در جمع مسئولان و کارگزاران در سالروز ولادت فرخنده نبی اکرم{{صل}} و امام جعفر صادق{{ع}}، ۹/۳/۱۳۸۱.</ref>. | #جریان عالم به سمت [[حاکمیت]] [[حق]] و به سمت [[صلاح]] است و قطعاً نهایت این عالم، نهایت [[غلبه]] صلاح بر [[فساد]] و قوای خیر بر قوای [[شر]] است. این مسأله ممکن است دیرتر تحقق پذیرد، اما تحقق آن قطعی است. همه [[انبیاء]] و [[اولیا]] آمده‌اند تا انسان را به این بزرگراه اصلی سوق دهند که وقتی وارد آن شد، بدون هیچ گونه مانعی تمام استعدادهایش بروز کند<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۲/۹/۱۳۷۹.</ref>. گفتنی است که اگرچه [[سرنوشت بشر]] سرانجام قطعی دارد، اما نقش تعیین کننده [[اراده]] [[انسان‌ها]] را نباید نادیده گرفت. اگر [[اسلام]] انسان‌ها را به [[مجاهدت]] [[دعوت]] می‌کند برای آن است که این [[هدف]] [[قطعی]] زودتر تحقق پذیرد؛ یعنی [[زمان]] و مردمی که [[سعادت]] بردن این گوی را از این میدان داشته باشند، قطعی نیست و به اراده من و شما بستگی دارد، ولی این یک [[سرنوشت]] قطعی است که اگر هم ما به [[دستورات الهی]] عمل نکنیم، دیگران می‌آیند و عمل می‌کنند و [[هدف الهی]] محقق خواهد شد<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در جمع مسئولان و کارگزاران در سالروز ولادت فرخنده نبی اکرم{{صل}} و امام جعفر صادق{{ع}}، ۹/۳/۱۳۸۱.</ref>. | ||
# [[طبیعت]]، احوال گوناگونی دارد و پی در پی در حال [[تغییر]] است. این تغییر و تبدیل مایه [[حیات]] است<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و شخصیت‌های علمی سیاسی، ۱۷/۱/۱۳۸۹.</ref>.<ref>[[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[جهان‌شناسی اسلامی - ترخان (مقاله)|مقاله «جهان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای | # [[طبیعت]]، احوال گوناگونی دارد و پی در پی در حال [[تغییر]] است. این تغییر و تبدیل مایه [[حیات]] است<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و شخصیت‌های علمی سیاسی، ۱۷/۱/۱۳۸۹.</ref>.<ref>[[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[جهان‌شناسی اسلامی - ترخان (مقاله)|مقاله «جهان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱]] ص ۲۶۰.</ref> | ||
==نظام احسن جهان== | == نظام احسن جهان == | ||
{{اصلی|نظام احسن}} | {{اصلی|نظام احسن}} | ||
بر اساس [[جهان‌شناسی]] [[توحیدی]]، [[نظام خلقت]] نظام احسن است؛ یعنی در میان آنچه که فرض می‌شود و ممکن است و در میان همه وجوهی که فرض آنها امکان دارد، [[نظام]] موجود، احسن [[نظامات]] است. | بر اساس [[جهان‌شناسی]] [[توحیدی]]، [[نظام خلقت]] نظام احسن است؛ یعنی در میان آنچه که فرض می‌شود و ممکن است و در میان همه وجوهی که فرض آنها امکان دارد، [[نظام]] موجود، احسن [[نظامات]] است. | ||
برخی با استناد به اموری مانند [[شرور]]، [[بدی‌ها]]، [[شیطان]] و [[نفس اماره]]، این ادعا را نپذیرفته و این اشکال را طرح کرده‌اند که اگر نظام موجود بهترین [[نظام‌ها]] است، چرا به جای این بدی‌ها، [[خوبی‌ها]] [[آفریده]] نشده‌اند؟ به این اشکال و [[پرسش]]، پاسخ‌ها گوناگونی داده شده است<ref>برای آگاهی بیشتر، ر.ک: مطهری، مجموعه آثار، ج۶، ص۹۳۰ - ۹۳۲.</ref>. در زیر به دو جواب اشاره می‌شود: | برخی با استناد به اموری مانند [[شرور]]، [[بدی‌ها]]، [[شیطان]] و [[نفس اماره]]، این ادعا را نپذیرفته و این اشکال را طرح کرده‌اند که اگر نظام موجود بهترین [[نظام‌ها]] است، چرا به جای این بدی‌ها، [[خوبی‌ها]] [[آفریده]] نشده‌اند؟ به این اشکال و [[پرسش]]، پاسخ‌ها گوناگونی داده شده است<ref>برای آگاهی بیشتر، ر.ک: مطهری، مجموعه آثار، ج۶، ص۹۳۰ - ۹۳۲.</ref>. در زیر به دو جواب اشاره می‌شود: | ||
الف: نقصان، تضاد و [[تزاحم]] و در نتیجه شرور از لوازم وجودات مادی است پس یا باید این جهان نباشد تا موضوع از اصل منتفی گردد و یا باید مقرون به همین فقدانات و نقصانات و تزاحم‌ها باشد. از سوی دیگر، یقیناً جانب [[خیرات]] [[حقایق]] این عالم بر جانب شرور [[غلبه]] دارد؛ مثلاً اگرچه لازمه وجود [[آتش]] و قابلیت احتراق برخی از مواد آن است که در شرایط خاصی احتراق واقع شود و در میان احتراق‌ها احیاناً آتش‌سوزی‌های عمدی و غیرعمدی نیز صورت گیرد، اما در مجموع [[آتش]] بیش از آنکه [[شر]] باشد خیر است. در این صورت منع خیر کثیر برای دفع شر قلیل، خود شر کثیر است و با [[حکمت بالغه الهی]] منافات دارد. | الف: نقصان، تضاد و [[تزاحم]] و در نتیجه شرور از لوازم وجودات مادی است پس یا باید این جهان نباشد تا موضوع از اصل منتفی گردد و یا باید مقرون به همین فقدانات و نقصانات و تزاحم‌ها باشد. از سوی دیگر، یقیناً جانب [[خیرات]] [[حقایق]] این عالم بر جانب شرور [[غلبه]] دارد؛ مثلاً اگرچه لازمه وجود [[آتش]] و قابلیت احتراق برخی از مواد آن است که در شرایط خاصی احتراق واقع شود و در میان احتراق‌ها احیاناً آتش‌سوزی‌های عمدی و غیرعمدی نیز صورت گیرد، اما در مجموع [[آتش]] بیش از آنکه [[شر]] باشد خیر است. در این صورت منع خیر کثیر برای دفع شر قلیل، خود شر کثیر است و با [[حکمت بالغه الهی]] منافات دارد. | ||
در مکتوبات و فرمایشات [[مقام معظم رهبری]] می‌توان شواهد زیادی بر این پاسخ یافت. به عنوان نمونه ایشان ضمن پذیرش وجود شر و [[بدی]] در جامعه‌ای که تحت [[مدیریت]] [[حاکم اسلامی]] است و ریزش‌ها در [[انقلاب اسلامی]]، به دلیل وجود حاکم اسلامی، [[غلبه]] را با خیر<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم، ۷/۹/۱۳۶۸.</ref> و رویش‌ها<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۲۸/۵/۱۳۸۴.</ref> می‌دانند. | در مکتوبات و فرمایشات [[مقام معظم رهبری]] می‌توان شواهد زیادی بر این پاسخ یافت. به عنوان نمونه ایشان ضمن پذیرش وجود شر و [[بدی]] در جامعه‌ای که تحت [[مدیریت]] [[حاکم اسلامی]] است و ریزش‌ها در [[انقلاب اسلامی]]، به دلیل وجود حاکم اسلامی، [[غلبه]] را با خیر<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم، ۷/۹/۱۳۶۸.</ref> و رویش‌ها<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۲۸/۵/۱۳۸۴.</ref> می‌دانند. | ||
حال با این مبنا که وجود حاکم اسلامی به غلبه خیر می‌انجامد، چگونه می‌توان پذیرفت که در دایره [[نفوذ]] [[حاکم]] [[علی الاطلاق]] [[عالم هستی]]، غلبه با خیر و رویش‌ها نباشد؟! | حال با این مبنا که وجود حاکم اسلامی به غلبه خیر می‌انجامد، چگونه می‌توان پذیرفت که در دایره [[نفوذ]] [[حاکم]] [[علی الاطلاق]] [[عالم هستی]]، غلبه با خیر و رویش‌ها نباشد؟! | ||
ب: آنچه «شر» و «بدی» نامیده می‌شود از نظر جزئی و به لحاظ شیء خاص است، اما با مقیاس وسیع‌تر و بزرگ‌تر [[خیر و خوبی]] است نه شر و بدی. [[بدی‌ها]] در [[نظام]] عالم و در کمال موجودات نقش مهم و مؤثری دارند. | ب: آنچه «شر» و «بدی» نامیده می‌شود از نظر جزئی و به لحاظ شیء خاص است، اما با مقیاس وسیع‌تر و بزرگ‌تر [[خیر و خوبی]] است نه شر و بدی. [[بدی‌ها]] در [[نظام]] عالم و در کمال موجودات نقش مهم و مؤثری دارند. | ||
مقام معظم رهبری درباره بلاهای طبیعی و تأثیر آنها در [[رشد]] و کمال [[انسان‌ها]] می‌گوید: سیل و [[زلزله]]، به خودی خود [[بلا]] نیست. می‌تواند بلا باشد؛ می‌تواند [[رحمت]] باشد. وقتی سیل و زلزله اتفاق می‌افتد، اگر [[مردم]] و مسئولین [[کشور]]، با [[بی‌اعتنایی]] نسبت به این حوادث برخورد کنند، از آن درس نگیرند و آن را وسیله‌ای برای شناختن راه‌های [[سازندگی]] قرار ندهند، حقیقتاً چنین سیل و زلزله‌ای بلا و [[مصیبت]] و خسارت است، اما اگر هنگامی که سیل یا زلزله اتفاق می‌افتد، مردم [[زیان]] دیده برای جبران ضایعات، تحرک بیشتری نشان دهند - خود این تحرک امر مهمی است - و [[مردم]] سایر نقاط [[کشور]] به آنها [[یاری]] برسانند و نسبت به آنان اظهار [[برادری]] و اظهار [[محبت]] کنند؛ خود این، امر بسیار خوبی است. پس از این جهت، یک [[امتحان الهی]] است و [[رحمت]] تلقی می‌شود<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۷/۱۲/۱۳۷۱.</ref>. | مقام معظم رهبری درباره بلاهای طبیعی و تأثیر آنها در [[رشد]] و کمال [[انسان‌ها]] می‌گوید: سیل و [[زلزله]]، به خودی خود [[بلا]] نیست. می‌تواند بلا باشد؛ می‌تواند [[رحمت]] باشد. وقتی سیل و زلزله اتفاق می‌افتد، اگر [[مردم]] و مسئولین [[کشور]]، با [[بی‌اعتنایی]] نسبت به این حوادث برخورد کنند، از آن درس نگیرند و آن را وسیله‌ای برای شناختن راه‌های [[سازندگی]] قرار ندهند، حقیقتاً چنین سیل و زلزله‌ای بلا و [[مصیبت]] و خسارت است، اما اگر هنگامی که سیل یا زلزله اتفاق می‌افتد، مردم [[زیان]] دیده برای جبران ضایعات، تحرک بیشتری نشان دهند - خود این تحرک امر مهمی است - و [[مردم]] سایر نقاط [[کشور]] به آنها [[یاری]] برسانند و نسبت به آنان اظهار [[برادری]] و اظهار [[محبت]] کنند؛ خود این، امر بسیار خوبی است. پس از این جهت، یک [[امتحان الهی]] است و [[رحمت]] تلقی می‌شود<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۷/۱۲/۱۳۷۱.</ref>. | ||
ایشان بلاهایی مانند [[جنگ]] هشت ساله را اگرچه خسارت بار دانسته که لطمات [[زیاد]] [[اقتصادی]] را به مردم [[تحمیل]] کرد و موجب [[محرومیت]] عده‌ای از [[سلامتی]] شد و... <ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با جمعی از مسئولان و کارکنان نهادها و سازمان‌های خدماتی و حمایت کننده از مستضعفان و محرومان، ۱۲/۷/۱۳۶۸.</ref>، اما چنین حوادثی را [[مظهر]] [[شکوفایی استعدادها]] و ظرفیت‌ها به شمار آورده‌اند<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با فعالان عرصه هنر دفاع مقدس، ۲۴/۶/۱۳۸۸.</ref>، که یکی از آنها [[شکوفایی]] [[عظیم]] [[استعداد]] [[جوانان]] در میدان‌های [[دانش]] و فناوری است<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز عید سعید فطر، ۲۹/۶/۱۳۸۸.</ref>. | ایشان بلاهایی مانند [[جنگ]] هشت ساله را اگرچه خسارت بار دانسته که لطمات [[زیاد]] [[اقتصادی]] را به مردم [[تحمیل]] کرد و موجب [[محرومیت]] عده‌ای از [[سلامتی]] شد و... <ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با جمعی از مسئولان و کارکنان نهادها و سازمان‌های خدماتی و حمایت کننده از مستضعفان و محرومان، ۱۲/۷/۱۳۶۸.</ref>، اما چنین حوادثی را [[مظهر]] [[شکوفایی استعدادها]] و ظرفیت‌ها به شمار آورده‌اند<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با فعالان عرصه هنر دفاع مقدس، ۲۴/۶/۱۳۸۸.</ref>، که یکی از آنها [[شکوفایی]] [[عظیم]] [[استعداد]] [[جوانان]] در میدان‌های [[دانش]] و فناوری است<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز عید سعید فطر، ۲۹/۶/۱۳۸۸.</ref>. | ||
وی زیبایی‌ها و شیرینی‌ها، [[تلخی‌ها]] و مصیبت‌های [[دنیا]] را وسیله‌ای برای [[رشد]] و [[تکامل انسان]] و بروز استعدادهایی که [[خدا]] در وجود او گذاشته است، ارزیابی می‌کند<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم شانزدهمین سالگرد ارتحال امام خمینی، ۱۴/۳/۱۳۸۴.</ref>.<ref>[[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[جهان‌شناسی اسلامی - ترخان (مقاله)|مقاله «جهان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای | وی زیبایی‌ها و شیرینی‌ها، [[تلخی‌ها]] و مصیبت‌های [[دنیا]] را وسیله‌ای برای [[رشد]] و [[تکامل انسان]] و بروز استعدادهایی که [[خدا]] در وجود او گذاشته است، ارزیابی می‌کند<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم شانزدهمین سالگرد ارتحال امام خمینی، ۱۴/۳/۱۳۸۴.</ref>.<ref>[[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[جهان‌شناسی اسلامی - ترخان (مقاله)|مقاله «جهان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱]] ص ۲۶۱.</ref> | ||
==عالم آخرت== | == عالم آخرت == | ||
{{اصلی|آخرت}} | {{اصلی|آخرت}} | ||
[[مقام معظم رهبری]] در [[جهان‌شناسی]] خود، با [[الهام]] از [[آموزه‌های اسلام]]، [[مرگ]] را نه پایان [[زندگی]]، بلکه دروازه [[ابدیت]] و سرآغاز نشئه‌ای جدید می‌داند<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در چهل و دومین مجمع عمومی سازمان ملل، نیویورک، ۳۱/۶/۱۳۶۶.</ref>. از نظر ایشان، یکی از نقاط اصلی و اساسی در [[جهان‌بینی اسلامی]]، تداوم [[حیات]] بعد از مرگ و نابود نشدن زندگی با مردن است. مرگ از جوی جستن و رفتن به یک مرحله دیگری است که در آن مرحله، مسأله حساب، کتاب و [[قیامت]] و... مطرح می‌شود<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۲/۹/۱۳۷۹.</ref>. | [[مقام معظم رهبری]] در [[جهان‌شناسی]] خود، با [[الهام]] از [[آموزه‌های اسلام]]، [[مرگ]] را نه پایان [[زندگی]]، بلکه دروازه [[ابدیت]] و سرآغاز نشئه‌ای جدید می‌داند<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در چهل و دومین مجمع عمومی سازمان ملل، نیویورک، ۳۱/۶/۱۳۶۶.</ref>. از نظر ایشان، یکی از نقاط اصلی و اساسی در [[جهان‌بینی اسلامی]]، تداوم [[حیات]] بعد از مرگ و نابود نشدن زندگی با مردن است. مرگ از جوی جستن و رفتن به یک مرحله دیگری است که در آن مرحله، مسأله حساب، کتاب و [[قیامت]] و... مطرح می‌شود<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۲/۹/۱۳۷۹.</ref>. | ||
[[مقام معظم رهبری]] به [[تجسم اعمال]] و حاضر شدن عین عمل در قیامت [[معتقد]] است<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، به همراه حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی، ۱۴/۹/۱۳۶۹؛ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با امیر خلبان آزاده شهید حسین لشکری، ۱۹/۱/۱۳۷۷.</ref>. [[دنیا]] را کشتزار [[آخرت]]<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار دانش آموزان و دانشجویان، ۸/۱۰/۱۳۷۴.</ref>، مقدمه و گذرگاه آن<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام در سالروز عید سعید مبعث، ۲/۷/۱۳۸۲.</ref> و محل آماده شدن، تمرین کردن و جمع‌آوری [[توشه]]<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز عید سعید فطر، ۵/۹/۱۳۸۲.</ref>، می‌داند. | [[مقام معظم رهبری]] به [[تجسم اعمال]] و حاضر شدن عین عمل در قیامت [[معتقد]] است<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، به همراه حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی، ۱۴/۹/۱۳۶۹؛ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با امیر خلبان آزاده شهید حسین لشکری، ۱۹/۱/۱۳۷۷.</ref>. [[دنیا]] را کشتزار [[آخرت]]<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار دانش آموزان و دانشجویان، ۸/۱۰/۱۳۷۴.</ref>، مقدمه و گذرگاه آن<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام در سالروز عید سعید مبعث، ۲/۷/۱۳۸۲.</ref> و محل آماده شدن، تمرین کردن و جمع‌آوری [[توشه]]<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز عید سعید فطر، ۵/۹/۱۳۸۲.</ref>، می‌داند. | ||
معظم له معتقد است که [[آبادانی]] دنیا معبری برای وصول به مقصد است؛ یعنی اگرچه آبادانی دنیا [[هدف]] است، اما هدف میانی است نه نهایی<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران در روز هجدهم رمضان، ۱۴۲۹، ۳۰/۶/۱۳۸۷.</ref>. هدف نهایی آن است که [[انسان‌ها]] در [[زندگی دنیوی]] از [[معیشت]] [[شایسته]] و مناسب، از [[آسودگی]] و [[امنیت]] خاطر، از [[آزادی فکر]] و [[اندیشه]] برخوردار باشند و از این طریق به سمت تعالی و فتوح [[معنوی]] حرکت کنند<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۲/۹/۱۳۷۹.</ref>. بر این اساس؛ آباد کردن [[زمین]]، اگر با هدف خیر و [[صلاح]] [[بشریت]] انجام گیرد، عین آخرت است و این آن [[دنیایی]] نیست که در [[روایات]] از آن [[مذمت]] شده است<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۲۱ رمضان ۱۴۱۴، ۱۳/۱۲/۱۳۷۲.</ref>. | معظم له معتقد است که [[آبادانی]] دنیا معبری برای وصول به مقصد است؛ یعنی اگرچه آبادانی دنیا [[هدف]] است، اما هدف میانی است نه نهایی<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران در روز هجدهم رمضان، ۱۴۲۹، ۳۰/۶/۱۳۸۷.</ref>. هدف نهایی آن است که [[انسان‌ها]] در [[زندگی دنیوی]] از [[معیشت]] [[شایسته]] و مناسب، از [[آسودگی]] و [[امنیت]] خاطر، از [[آزادی فکر]] و [[اندیشه]] برخوردار باشند و از این طریق به سمت تعالی و فتوح [[معنوی]] حرکت کنند<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۲/۹/۱۳۷۹.</ref>. بر این اساس؛ آباد کردن [[زمین]]، اگر با هدف خیر و [[صلاح]] [[بشریت]] انجام گیرد، عین آخرت است و این آن [[دنیایی]] نیست که در [[روایات]] از آن [[مذمت]] شده است<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۲۱ رمضان ۱۴۱۴، ۱۳/۱۲/۱۳۷۲.</ref>. | ||
پذیرش این مبنا به معنای آن است که [[حیات طیبه]] [[اسلامی]] که [[قرآن]]<ref>{{متن قرآن|مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً}} «کسانی از مرد و زن که کار شایسته‌ای کنند؛ و مؤمن باشند، بی‌گمان آنان را با زندگانی پاکیزه‌ای زنده می‌داریم و به یقین نیکوتر از آنچه انجام می‌دادند پاداششان را خواهیم داد» سوره نحل، آیه ۹۷.</ref> از آن سخن گفته است<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در صحن جامع رضوی مشهد مقدس، ۲/۱/۱۳۸۳؛ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه‌های استان کرمان، ۱۹/۲/۱۳۸۴.</ref>، شامل [[آبادانی]] [[دنیا]] و [[آخرت]] - هر دو - است<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۲/۹/۱۳۷۹.</ref> و در [[برنامه‌ریزی‌ها]] باید نگاه متعادلی به دنیا و آخرت داشت<ref>نرم افزار حدیث ولایت، نسخه ۲، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار استادان و دانشجویان کردستان ۲۷/۲/۱۳۸۸.</ref>.<ref>[[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[جهان‌شناسی اسلامی - ترخان (مقاله)|مقاله «جهان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱]] ص ۲۶۴.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1100619.jpg|22px]] [[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[جهان‌شناسی اسلامی - ترخان (مقاله)|مقاله «جهان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای | # [[پرونده:1100619.jpg|22px]] [[قاسم ترخان|ترخان، قاسم]]، [[جهان‌شناسی اسلامی - ترخان (مقاله)|مقاله «جهان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|'''منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
| خط ۸۱: | خط ۱۰۳: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:جهان‌شناسی]] | ||
[[رده:مدخل‌های تلخیص شده]] | |||