فضه در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

| پرسش مرتبط  =  

}}

== مقدمه ==

آقای [[رحمانی همدانی]] می‌نویسد: آن‌چه که در [[تاریخ]] درباره اینکه [[حضرت زهرا]] {{س}} کنیزی به نام [[فضه]] داشته، معروف است، در سال‌های آخر [[زندگی]] ایشان بوده؛ یعنی زمانی که [[فرزندان]] ایشان زیاد و کارهای ایشان در [[منزل]] بیشتر شد و از طرفی [[غنائم]] زیادی از [[جنگ]] با [[یهودیان]] [[خیبر]] و [[بنی قریظه]] و [[بنی نضیر]] به دست [[مسلمانان]] افتاد و [[فقر]] و [[سختی]] از میان مسلمانان برداشته شد، لذا [[رسول خدا]] {{صل}} فضه را به ایشان بخشید تا مقداری از فشار کاری حضرت زهرا {{س}} کاسته شود<ref>فاطمة بهجة قلب المصطفی، ج۱، ص۷۴.</ref>.<ref>[[اکبر روستایی|روستایی، اکبر]]، [[فضه نوبیه (مقاله)|مقاله «فضه نوبیه»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص۵۲۱-۵۲۲.</ref>

== فضه و دعای رسول خدا {{صل}} ==

فردای آن [[روز]] حضرت [[فاطمه]] {{س}} یک سوم آخر پشم‌ها را ریسید و آخرین صاع از جوها را آرد کرد و از آن خمیر درست کرد و پنج قرص نان برای [[اهل]] [[خانه]] تهیه کرد. علی {{ع}} [[نماز]] [[مغرب]] را با [[پیامبر]] {{صل}} در [[مسجد]] خواند و به [[منزل]] آمد. سفره پهن شد و هر پنج نفر دور سفره نشستند. حضرت می‌خواست اولین لقمه را بخورد که اسیری از [[اسیران]] [[مشرک]] بر آستانه در ظاهر شد و گفت: "سلام بر شما اهل بیت محمد، ما را [[اسیر]] کردید و به ما [[غذا]] نمی‌دهید؟" علی {{ع}} لقمه را در دست او گذاشت و اهل بیت {{ع}} تمامی آن‌چه را در سفره داشتند به او دادند و آن شب را نیز تا به صبح گرسنه خوابیدند و فردای آن روز را نیز [[روزه]] گرفتند، در حالی که هیچ غذایی نداشتند.

[[سیوطی]] بعد از [[نقل]] این ماجرا می‌نویسد: و از اینجا دانسته می‌شود که [[فضه]] خود را فدایی [[فاطمه زهرا]] {{س}} می‌دانسته و به سبب این عملش افتخاری نصیبش شد که هیچ یک از [[زنان]] [[عرب]] به این [[افتخار]] نرسیدند و فضه تا وقتی که زنده بود [[کنیز]] [[خانه فاطمه زهرا]] {{س}} باقی ماند. [[خداوند]] از او [[راضی]] باشد <ref>الدر المنثور، سیوطی، ج۲، ص۲۷۶.</ref>.

== سرانجام فضه بعد از [[حضرت زهرا]] {{س}} ==

عمر به فضه گفت: ای فضه، این چه شکایتی است که ابوملیک از تو دارد؟ حکم‌کننده درباره این واقعه تو هستی و این مطلب بر تو مخفی نیست. عمر گفت: من برای این کار تو ([[کناره‌گیری]] از ابی ملیک) رخصتی نمی‌یابم (این کار تو جایز نیست).

[[علامه مجلسی]] به نقل از [[ابوالقاسم قشیری]] (در کتابش) می‌نویسد: فردی گفت: در صحرا از قافله جا ماندم، در این وقت زنی را دیدم، به او گفتم: تو کیستی؟ آن [[زن]] این [[آیه]] را در جوابم خواند: {{متن قرآن|وَقُلْ سَلَامٌ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ}}<ref>؛ "بنابراین از آنان روی بگردان و بدرودی بگو که به زودی خواهند دانست» سوره زخرف، آیه ۸۹.</ref>؛ به او [[سلام]] کردم و به او گفتم: اینجا چه می‌کنی؟ این [[آیه]] را خواند: {{متن قرآن|وَمَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ مُضِلٍّ}}<ref>؛"و هر کس را خداوند رهنمایی کند گمراه‌کننده‌ای نخواهد داشت؛ آیا خداوند پیروزمندی دادستاننده نیست؟» سوره زمر، آیه ۳۷.</ref>؛ گفتم: آیا از [[جن]] هستی یا [[انسانی]]؟ این آیه را خواند: {{متن قرآن|يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ}}<ref>«ای فرزندان آدم! در هر نمازگاهی زیور خود را بردارید و بخورید و بیاشامید و گزافکاری نکنید که او گزافکاران را دوست نمی‌دارد» سوره اعراف، آیه ۳۱.</ref>؛ (کنایه از اینکه من [[انسان]] هستم). گفتم: از کجا آمده‌ای؟ با این آیه جوابم را داد: {{متن قرآن|أُولَئِكَ يُنَادَوْنَ مِنْ مَكَانٍ بَعِيدٍ}}<ref>«و اگر آن را قرآنی غیر عربی می‌کردیم می‌گفتند: چرا آیاتش روشن نیست، آیا (قرآنی) غیر عربی و (پیامبری) عربی؟ بگو که آن برای مؤمنان رهنمود و درمان و در گوش بی‌ایمانان سنگینی است و آن (قرآن) برای آنان مایه نابینایی است، (گویی) آنان را از جایی دور فرا می‌خوا» سوره فصلت، آیه ۴۴.</ref>؛ (یعنی از جای دوری آمده ام). گفتم: مقصد تو کجاست؟ این آیه را خواند: {{متن قرآن|وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ}}<ref>«در آن نشانه‌هایی روشن (چون) مقام ابراهیم وجود دارد و هر که در آن در آید در امان است و حجّ این خانه برای خداوند بر عهده مردمی است که بدان راهی توانند جست؛ و هر که انکار کند (بداند که) بی‌گمان خداوند از جهانیان بی‌نیاز است» سوره آل عمران، آیه ۹۷.</ref>؛ گفتم: چه [[زمان]] از [[خانه]] ات خارج شده‌ای؟ این آیه را خواند: {{متن قرآن|وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ}}<ref>«و ما آسمان‌ها و زمین و آنچه را میان آنهاست در شش روز آفریدیم و هیچ ماندگی به ما نرسید» سوره ق، آیه ۳۸.</ref>؛ (یعنی شش [[روز]] است از [[مدینه]] خارج شده ام). گفتم آیا [[غذا]] می‌خوری؟ این [[آیه]] را خواند: {{متن قرآن|وَمَا جَعَلْنَاهُمْ جَسَدًا لَا يَأْكُلُونَ الطَّعَامَ}}<ref>«و ما آنان را کالبدی که خوراک نخورند نیافریده بودیم و جاودان (هم) نبودند» سوره انبیاء، آیه ۸.</ref>؛ به او غذا دادم و بعد گفتم: کمی با [[شتاب]] حرکت کن. او این آیه را خواند: {{متن قرآن|ا ولا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا}}<ref>«خداوند به هیچ کس جز (برابر با) توانش تکلیف نمی‌کند: هر کس آنچه نیکی ورزیده به سود خود و آنچه بدی کرده است به زیان خویش است؛ پروردگارا! اگر فراموش کردیم یا لغزیدیم بر ما مگیر، پروردگارا! بر دوش ما بار گران مگذار چنان که بر دوش پیشینیان ما نهادی؛ پروردگار» سوره بقره، آیه ۲۸۶.</ref>؛ (یعنی بیش از این [[توانایی]] ندارم)، به او گفتم: پس بیا تو را نیز به مرکب خود سوار کنم. در جوابم این آیه را خواند:{{متن قرآن|لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا}}<ref>«اگر در آن دو (- آسمان و زمین) جز خداوند خدایانی می‌بودند، هر دو تباه می‌شدند پس پاکا که خداوند است- پروردگار اورنگ (فرمانفرمایی جهان)- از آنچه وصف می‌کنند» سوره انبیاء، آیه ۲۲.</ref>؛ (یعنی [[سوار شدن]] [[زن]] و مرد بر یک مرکب [[نادرست]] است). مرد می‌گوید: از مرکب پیاده شدم و او را بر مرکبم سوار کردم. او این آیه را خواند: {{متن قرآن|سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا}}<ref>«تا بر پشت آن قرار گیرید سپس نعمت پروردگارتان را هنگامی که بر آن قرار گرفتید یاد کنید و بگویید: پاکا آن (خداوند) که این را برای ما رام کرد و ما را توان آن نبود» سوره زخرف، آیه ۱۳.</ref>.

== بررسی داستان شیر و فضه ==

البته این [[روایت]] از چند جهت اشکال دارد:

# صرف نظر از رجال سند، سند این روایت به [[معصوم]] نمی‌رسد، بنابراین به هیچ وجه برای ما [[حجت]] نیست.

# این [[نقل]] با تمامی نقل‌های [[مورخان]] و صاحبان [[مقاتل]] [[اختلاف]] دارد؛ زیرا مورخان و صاحبان مقاتل درباره [[واقعه کربلا]] نوشته‌اند ده نفر که همگی زنازاده بودند، [[امام]] {{ع}} را زیر سم ستوران قرار دادند و حتی بعضی آ‌ها را نام برده‌اند. پس با توجه به اینکه سند این مطلب ضعیف تو به معصوم {{ع}} نیز نمی‌رسد. بنابراین از اعتبار ساقط است و نمی‌توان به آن استناد کرد.<ref>[[اکبر روستایی|روستایی، اکبر]]، [[فضه نوبیه (مقاله)|مقاله «فضه نوبیه»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۶ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۶، ص۵۳۳-۵۳۴.</ref>

[[رده:اصحاب پیامبر]]