ارصاد: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '== جستارهای وابسته == == منابع ==' به '== منابع ==') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط = }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
ارصاد: در کمین نشستن. | ارصاد: در کمین نشستن. | ||
این عنوان در باب [[جهاد]] به کار رفته است. در کمین [[دشمن]] نشستن و دیده‌بانی در [[ | این عنوان در باب [[جهاد]] به کار رفته است. در کمین [[دشمن]] نشستن و دیده‌بانی در مرزهای کشور [[اسلامی]] و یا هرجا که احتمال خطر هجوم [[کفار]] وجود دارد، [[مستحب]] مؤکّد است<ref>فرهنگ فقه، ج۱، ص۳۸۵.</ref>. | ||
[[فقها]] با استفاده از عنوان «ارصاد» که در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ}}<ref>«بی‌گمان پروردگارت در کمینگاه است» سوره فجر، آیه ۱۴.</ref> آمده و در کمین دشمن نشستن را به [[خدا]] نسبت داده است، واژه [[مرصد]] را در مورد [[مجاهدان]] و [[رزمندگان]] [[جبهه]] جهاد به کار برده‌اند. | [[فقها]] با استفاده از عنوان «ارصاد» که در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ}}<ref>«بی‌گمان پروردگارت در کمینگاه است» سوره فجر، آیه ۱۴.</ref> آمده و در کمین دشمن نشستن را به [[خدا]] نسبت داده است، واژه [[مرصد]] را در مورد [[مجاهدان]] و [[رزمندگان]] [[جبهه]] جهاد به کار برده‌اند. | ||
در آیه دیگر عمل ارصاد به عنوان یک [[وظیفه]] [[دفاعی]] و نظامی ([[واجب کفایی]]) برای عموم [[جامعه اسلامی]] مقرر شده است: {{متن قرآن|وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ}}<ref>«و دستگیرشان کنید و به محاصره درآورید و در هر کمینگاهی به کمین آنان بنشینید» سوره توبه، آیه ۵.</ref> درباره دشمنانی که [[وفادار]] به تعهداتشان نیستند و خصومتشان را ادامه می‌دهند چنین [[رفتار]] کنید: آنها را دستگیر کنید و به محاصره بکشید و هر کجا که ممکن است در کمینشان بنشینید<ref>تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۷؛ التبیان، ج۵، ص۱۷۳؛ جامع قرطبی، ج۸، ص۷۲؛ طبری، ج۱۰، ص۵۵؛ المنار، ج۱۰، ص۱۶۵.</ref>. | در آیه دیگر عمل ارصاد به عنوان یک [[وظیفه]] [[دفاعی]] و نظامی ([[واجب کفایی]]) برای عموم [[جامعه اسلامی]] مقرر شده است: {{متن قرآن|وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ}}<ref>«و دستگیرشان کنید و به محاصره درآورید و در هر کمینگاهی به کمین آنان بنشینید» سوره توبه، آیه ۵.</ref> درباره دشمنانی که [[وفادار]] به تعهداتشان نیستند و خصومتشان را ادامه می‌دهند چنین [[رفتار]] کنید: آنها را دستگیر کنید و به محاصره بکشید و هر کجا که ممکن است در کمینشان بنشینید<ref>تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۷؛ التبیان، ج۵، ص۱۷۳؛ جامع قرطبی، ج۸، ص۷۲؛ طبری، ج۱۰، ص۵۵؛ المنار، ج۱۰، ص۱۶۵.</ref>. | ||
عبارت {{متن قرآن|كُلَّ مَرْصَدٍ}} در آیه مذکور شامل تمامی مواردی است که به نحوی کمین گرفتن در آن صادق است. | عبارت {{متن قرآن|كُلَّ مَرْصَدٍ}} در آیه مذکور شامل تمامی مواردی است که به نحوی کمین گرفتن در آن صادق است. از این‌رو هم کمین‌های مکانی و راهبردهای را شامل می‌شود و هم در مورد [[زمان]] و بهره‌وری از موقعیت‌های زمانی در ضربه زدن به دشمن [[متجاوز]] [[صدق]] می‌کند، چنانکه از نظر ابزار و ادوات مناسب نیز مفهومی روشن را بیان می‌کند. | ||
از این‌رو هم کمین‌های مکانی و راهبردهای را شامل می‌شود و هم در مورد [[زمان]] و بهره‌وری از موقعیت‌های زمانی در ضربه زدن به دشمن [[متجاوز]] [[صدق]] می‌کند، چنانکه از نظر ابزار و ادوات مناسب نیز مفهومی روشن را بیان می‌کند. | |||
از آنجا که هر [[رزمنده]] مجاهدی می‌تواند عمل ارصاد را انجام دهد و اصولاً در جهاد یکی از اصول رزم در کمین دشمن بودن است، پس فقها عنوان مرصد را در مورد همه مجاهدان به کار برده و آنان را به دو دسته تقسیم کرده‌اند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>. | از آنجا که هر [[رزمنده]] مجاهدی می‌تواند عمل ارصاد را انجام دهد و اصولاً در جهاد یکی از اصول رزم در کمین دشمن بودن است، پس فقها عنوان مرصد را در مورد همه مجاهدان به کار برده و آنان را به دو دسته تقسیم کرده‌اند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>. | ||
# المطوعه: عنوان مطوعه به رزمندگانی اطلاق می‌شود که به صورت داوطلب در جبهه جهاد شرکت می‌کنند و هرگاه [[انگیزه]] [[جهاد]] در آنان برانگیخته شود و [[تصمیم]] بر شرکت در [[جبهه]] بگیرند در عملیات جهادی شرکت می‌جویند و در غیر این صورت به [[شغل]] و کار خود می‌پردازند و به [[امور معاش]] و [[زندگی]] روزمره خود باز می‌گردند. این گروه ([[رزمندگان]] داوطلب) که در اصطلاح امروز به آنها «میلیشیا» گفته می‌شود و نقش مؤثری در جنگ‌های نامنظم و پارتیزانی دارند و می‌توانند عملیات کمین را به خوبی انجام دهند از نظر [[فقه اسلامی]] دارای امتیازاتی هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: | |||
#سهمی از [[زکوة]] به آنها تعلق می‌گیرد و می‌توانند به‌طور مرتب و ماهیانه از این سهم برخوردار باشند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛ | ## سهمی از [[زکوة]] به آنها تعلق می‌گیرد و می‌توانند به‌طور مرتب و ماهیانه از این سهم برخوردار باشند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛ | ||
#در صورت شرکت در جهاد از چهار پنجم [[غنایم جنگی]] برخوردار می‌شوند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛ | ## در صورت شرکت در جهاد از چهار پنجم [[غنایم جنگی]] برخوردار می‌شوند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛ | ||
#در مواردی که [[امام]]{{ع}} و [[دولت]] نیابی [[صلاح]] دیدند از «نقل» و مزایای ویژه غنایم جنگی و [[بیت‌المال]] بهره‌مند خواهند شد<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛ | ## در مواردی که [[امام]] {{ع}} و [[دولت]] نیابی [[صلاح]] دیدند از «نقل» و مزایای ویژه غنایم جنگی و [[بیت‌المال]] بهره‌مند خواهند شد<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.</ref>؛ | ||
# نیروهایی که خود را [[وقف]] جبهه جهاد کرده و همواره به صورت ثابت [[وظیفه]] جهاد را بر عهده گرفته‌اند. [[حقوق]] ثابت این دسته از مرصدان از بیت‌المال پرداخته می‌شود و در [[عهدنامه مالک اشتر]] در مورد آنان [[انتخاب]] و رسیدگی به امورشان تأکید فراوان دیده می‌شود<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>. | |||
جمعی از [[فقها]] معتقدند حتی در صورت عدم انعقاد قراردادی دائر بر نحوه حقوق بگیری «مرصدان» و نیز فرزندانشان، پس از [[وفات]] آنها [[حق]] مطالبه [[مستمری]] دارند و موقعیت نظامی آنان برای [[آحاد]] آنها ایجاد حق می‌کند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۵-۲۱۴.</ref> | |||
جمعی از [[فقها]] معتقدند حتی در صورت عدم انعقاد قراردادی دائر بر نحوه حقوق بگیری «مرصدان» و نیز فرزندانشان، پس از [[وفات]] آنها [[حق]] مطالبه [[مستمری]] دارند و موقعیت نظامی آنان برای [[آحاد]] آنها ایجاد حق می‌کند<ref>جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۵-۲۱۴.</ref><ref>فقه سیاسی، ج۶، ص۸۶-۸۴.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص۱۴۲.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:جهاد]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۰۷
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
مقدمه
ارصاد: در کمین نشستن. این عنوان در باب جهاد به کار رفته است. در کمین دشمن نشستن و دیده‌بانی در مرزهای کشور اسلامی و یا هرجا که احتمال خطر هجوم کفار وجود دارد، مستحب مؤکّد است[۱].
فقها با استفاده از عنوان «ارصاد» که در آیه ﴿إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ﴾[۲] آمده و در کمین دشمن نشستن را به خدا نسبت داده است، واژه مرصد را در مورد مجاهدان و رزمندگان جبهه جهاد به کار برده‌اند.
در آیه دیگر عمل ارصاد به عنوان یک وظیفه دفاعی و نظامی (واجب کفایی) برای عموم جامعه اسلامی مقرر شده است: ﴿وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ﴾[۳] درباره دشمنانی که وفادار به تعهداتشان نیستند و خصومتشان را ادامه می‌دهند چنین رفتار کنید: آنها را دستگیر کنید و به محاصره بکشید و هر کجا که ممکن است در کمینشان بنشینید[۴].
عبارت ﴿كُلَّ مَرْصَدٍ﴾ در آیه مذکور شامل تمامی مواردی است که به نحوی کمین گرفتن در آن صادق است. از این‌رو هم کمین‌های مکانی و راهبردهای را شامل می‌شود و هم در مورد زمان و بهره‌وری از موقعیت‌های زمانی در ضربه زدن به دشمن متجاوز صدق می‌کند، چنانکه از نظر ابزار و ادوات مناسب نیز مفهومی روشن را بیان می‌کند.
از آنجا که هر رزمنده مجاهدی می‌تواند عمل ارصاد را انجام دهد و اصولاً در جهاد یکی از اصول رزم در کمین دشمن بودن است، پس فقها عنوان مرصد را در مورد همه مجاهدان به کار برده و آنان را به دو دسته تقسیم کرده‌اند[۵].
- المطوعه: عنوان مطوعه به رزمندگانی اطلاق می‌شود که به صورت داوطلب در جبهه جهاد شرکت می‌کنند و هرگاه انگیزه جهاد در آنان برانگیخته شود و تصمیم بر شرکت در جبهه بگیرند در عملیات جهادی شرکت می‌جویند و در غیر این صورت به شغل و کار خود می‌پردازند و به امور معاش و زندگی روزمره خود باز می‌گردند. این گروه (رزمندگان داوطلب) که در اصطلاح امروز به آنها «میلیشیا» گفته می‌شود و نقش مؤثری در جنگ‌های نامنظم و پارتیزانی دارند و می‌توانند عملیات کمین را به خوبی انجام دهند از نظر فقه اسلامی دارای امتیازاتی هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نیروهایی که خود را وقف جبهه جهاد کرده و همواره به صورت ثابت وظیفه جهاد را بر عهده گرفته‌اند. حقوق ثابت این دسته از مرصدان از بیت‌المال پرداخته می‌شود و در عهدنامه مالک اشتر در مورد آنان انتخاب و رسیدگی به امورشان تأکید فراوان دیده می‌شود[۹].
جمعی از فقها معتقدند حتی در صورت عدم انعقاد قراردادی دائر بر نحوه حقوق بگیری «مرصدان» و نیز فرزندانشان، پس از وفات آنها حق مطالبه مستمری دارند و موقعیت نظامی آنان برای آحاد آنها ایجاد حق می‌کند[۱۰][۱۱].[۱۲]
منابع
پانویس
- ↑ فرهنگ فقه، ج۱، ص۳۸۵.
- ↑ «بی‌گمان پروردگارت در کمینگاه است» سوره فجر، آیه ۱۴.
- ↑ «و دستگیرشان کنید و به محاصره درآورید و در هر کمینگاهی به کمین آنان بنشینید» سوره توبه، آیه ۵.
- ↑ تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۷؛ التبیان، ج۵، ص۱۷۳؛ جامع قرطبی، ج۸، ص۷۲؛ طبری، ج۱۰، ص۵۵؛ المنار، ج۱۰، ص۱۶۵.
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۴.
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۵۳.
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۱۵-۲۱۴.
- ↑ فقه سیاسی، ج۶، ص۸۶-۸۴.
- ↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص۱۴۲.