وحی در عرفان اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
خط ۲: خط ۲:
| موضوع مرتبط = وحی
| موضوع مرتبط = وحی
| عنوان مدخل  = وحی
| عنوان مدخل  = وحی
| مداخل مرتبط = [[وحی در لغت]] - [[وحی در قرآن]] - [[وحی در حدیث]] - [[وحی در کلام اسلامی]] - [[وحی در عرفان اسلامی]] - [[وحی در معارف دعا و زیارات]] - [[وحی در معارف و سیره سجادی]] - [[وحی از دیدگاه ادیان]] - [[وحی از دیدگاه برون‌دینی]]
| مداخل مرتبط = [[وحی در لغت]] - [[وحی در قرآن]] - [[وحی در حدیث]] - [[وحی در کلام اسلامی]] - [[وحی در عرفان اسلامی]] - [[وحی در فلسفه اسلامی]] - [[وحی در معارف دعا و زیارات]] - [[وحی در معارف و سیره سجادی]] - [[وحی از دیدگاه ادیان]] - [[وحی از دیدگاه برون‌دینی]]
| پرسش مرتبط  = وحی (پرسش)
| پرسش مرتبط  = وحی (پرسش)
}}
}}


== تحلیل عرفانی [[وحی]] ==
== تحلیل عرفانی [[وحی]] ==
* بیشتر دین‌داران حالات خاص دینی را در خود یافته‌اند ولی عارفان به ثبت آنها پرداخته اند. عارفان اعتقاد دارند در برخی حالات نفسانی حقایقی برایشان کشف می‌شود که گذر زمان صدق آنها را تأیید می‌نماید. اما یافته‌های عارفان، روش یکسان و تنسیق یافته ندارد <ref> [[رحمت‌الله احمدی|احمدی، رحمت‌الله]]، [[پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی (کتاب)|پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی]]، ص ۱۶۸ و ۱۶۹.</ref>.
بیشتر دین‌داران حالات خاص دینی را در خود یافته‌اند ولی عارفان به ثبت آنها پرداخته اند. عارفان اعتقاد دارند در برخی حالات نفسانی حقایقی برایشان کشف می‌شود که گذر زمان صدق آنها را تأیید می‌نماید. اما یافته‌های عارفان، روش یکسان و تنسیق یافته ندارد.
* برخی از عارفان، [[مکاشفه عرفانی]] و [[وحی]] را در یک مرتبه قرار داده و هیچ دوگانگی‌ای را نمی‌پذیرند و قائلند: "می‌شود یکی را بر دیگری اطلاق کرد، زیرا اتحاد در معنا دارند. وحی شرعاً اختصاص به [[انبیا]] ندارد، ولی در عرف چنین است"<ref>خواجه عبدالله انصاری، شرح منازل السائرین، شارح کمال الدین عبدالرزاق کاشانی، القسم التاسع، باب المکاشفه، ص۲۲۲.</ref>. و یا گفته شده: "[[حقیقت وحی]] چیزی است که اشاره به آن واقع و در آن، اشاره، جایگزین عبارت می‌گردد. [[وحی کلامی]] از حق‌تعالی است که به‌سرعت در نفس شنونده آن تأثیر می‌گذارد"<ref>ابو عبدالله محمد بن علی بن عربی، فتوحات مکیة، ج۲، ص۷۸.</ref>.
 
* لذا [[وحی]] نه‌ تنها به [[پیامبران]] اختصاص ندارد. بلکه همه موجودات را در برمی‌گیرد<ref> [[رحمت‌الله احمدی|احمدی، رحمت‌الله]]، [[پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی (کتاب)|پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی]]، ص۱۶۸ و ۱۶۹.</ref>.
برخی از عارفان، [[مکاشفه عرفانی]] و [[وحی]] را در یک مرتبه قرار داده و هیچ دوگانگی‌ای را نمی‌پذیرند و قائلند: "می‌شود یکی را بر دیگری اطلاق کرد، زیرا اتحاد در معنا دارند. وحی شرعاً اختصاص به [[انبیا]] ندارد، ولی در عرف چنین است"<ref>خواجه عبدالله انصاری، شرح منازل السائرین، شارح کمال الدین عبدالرزاق کاشانی، القسم التاسع، باب المکاشفه، ص۲۲۲.</ref>. و یا گفته شده: "[[حقیقت وحی]] چیزی است که اشاره به آن واقع و در آن، اشاره، جایگزین عبارت می‌گردد. [[وحی کلامی]] از حق‌تعالی است که به‌سرعت در نفس شنونده آن تأثیر می‌گذارد"<ref>ابو عبدالله محمد بن علی بن عربی، فتوحات مکیة، ج۲، ص۷۸.</ref>.
* برخی از محققان تأکید دارند بالاترین [[مراتب وحی]]، [[سماع]] حقایق‌اند. "[[کلام حق]] بدون [[واسطه ملکی]]"<ref> [[رحمت‌الله احمدی|احمدی، رحمت‌الله]]، [[پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی (کتاب)|پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی]]، ص۱۶۸ و ۱۶۹.</ref>.
 
لذا [[وحی]] نه‌ تنها به [[پیامبران]] اختصاص ندارد. بلکه همه موجودات را در برمی‌گیرد<ref> [[رحمت‌الله احمدی|احمدی، رحمت‌الله]]، [[پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی (کتاب)|پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی]]، ص۱۶۸ و ۱۶۹.</ref>.
 
برخی از محققان تأکید دارند بالاترین [[مراتب وحی]]، [[سماع]] حقایق‌اند. "[[کلام حق]] بدون [[واسطه ملکی]]"<ref> [[رحمت‌الله احمدی|احمدی، رحمت‌الله]]، [[پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی (کتاب)|پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی]]، ص۱۶۸ و ۱۶۹.</ref>.


== دو رهیافت از اندیشه عارفان در باب [[وحی]] ==
== دو رهیافت از اندیشه عارفان در باب [[وحی]] ==
# '''صورت خیالی''': [[جبرئیل]] و آوای او آفریده و جزء [[قوه تخیل نفس نبوی]] اند.
# '''صورت خیالی''': [[جبرئیل]] و آوای او آفریده و جزء [[قوه تخیل نفس نبوی]] اند.
# '''صورت عقلی''': [[جبرئیل]] و [[وحی]] او، یک امر مجرد و عقلی‌اند و شنیدن صدای او با [[شهود عقلانی]] [[پیامبر]] انجام می‌گیرد.
# '''صورت عقلی''': [[جبرئیل]] و [[وحی]] او، یک امر مجرد و عقلی‌اند و شنیدن صدای او با [[شهود عقلانی]] [[پیامبر]] انجام می‌گیرد.
* برخی بر انکار [[نزول لفظی قرآن]] اصرار دارند و تأکید می‌کنند که [[قوه خیال نبوی]] است که به [[قرآن]] صورت حرفی و صوتی می‌بخشد<ref>ابو عبدالله محمد بن علی بن عربی، فتوحات مکیة، ج۷، ص۲۵.</ref>.
 
* بنابراین نخستین [[نزول قرآنی]] برای [[پیامبر]]، به حقیقت بازمی‌گردد.
برخی بر انکار [[نزول لفظی قرآن]] اصرار دارند و تأکید می‌کنند که [[قوه خیال نبوی]] است که به [[قرآن]] صورت حرفی و صوتی می‌بخشد<ref>ابو عبدالله محمد بن علی بن عربی، فتوحات مکیة، ج۷، ص۲۵.</ref>.
* پشتوانه استدلال آنها روایات و آیاتی است که بر وجود مجرد و پیشین قرآن دلالت دارد<<ref>{{عربی|اندازه=90%| {{متن قرآن|أَفَأَنتَ تُسْمِعُ الصُّمَّ أَوْ تَهْدِي الْعُمْيَ وَمَن كَانَ فِي ضَلالٍ مُّبِينٍ }} سوره زخرف؛ آیه: ۴۰ و {{عربی|اندازه=90%| {{متن قرآن|الر كِتابٌ أُحْكِمَتْ آياتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكيمٍ خَبيرٍ}} سوره هود؛ آیه: ۱.</ref>.
 
* همین باور است که [[مکاشفه عرفانی]] را از [[تجربه دینی]] متمایز می‌سازد.
بنابراین نخستین [[نزول قرآنی]] برای [[پیامبر]]، به حقیقت بازمی‌گردد.
* عارفان تلاش ورزیدند تا بسته بودن [[ابواب وحی]] و [[نبوت]] را به‌گونه‌ای توجیه کند که با مقاصد عرفانی همخوان باشد. و [[ولایت]] را برتر از [[نبوت]] دانستند. بر این اساس [[ختم نبوت|باب نبوت ختم]] شد، ولی باب ولایت باز شد.
پشتوانه استدلال آنها روایات و آیاتی است که بر وجود مجرد و پیشین قرآن دلالت دارد<<ref>{{متن قرآن|أَفَأَنتَ تُسْمِعُ الصُّمَّ أَوْ تَهْدِي الْعُمْيَ وَمَن كَانَ فِي ضَلالٍ مُّبِينٍ}} سوره زخرف؛ آیه: ۴۰ و {{متن قرآن|الر كِتابٌ أُحْكِمَتْ آياتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكيمٍ خَبيرٍ}} سوره هود؛ آیه: ۱.</ref>.
* اما [[تجربه دینی]] به پیشینه عقلی و مثالی قرآن باور ندارد؛ بلکه [[الفاظ وحی]] را به [[پیامبران]] نسبت می‌دهند<ref>[[رحمت‌الله احمدی|احمدی، رحمت‌الله]]، [[پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی (کتاب)|پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی]] ص ۱۷۰-۱۷۳.</ref>.  
 
* رهیافت عرفانی می‌گوید: حقیقت غیبیه قرآن را [[جبرئیل]] به‌ صورت وجود عقلی و مثالی به نفس دنیایی [[پیامبر]] انتقال می‌دهد و در پایان، [[پیامبر]] آن را به وجود مادی و لفظی تنزل می‌دهد<ref>[[رحمت‌الله احمدی|احمدی، رحمت‌الله]]، [[پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی (کتاب)|پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی]] ص ۱۷۰-۱۷۳.</ref>.
همین باور است که [[مکاشفه عرفانی]] را از [[تجربه دینی]] متمایز می‌سازد. عارفان تلاش ورزیدند تا بسته بودن [[ابواب وحی]] و [[نبوت]] را به‌گونه‌ای توجیه کند که با مقاصد عرفانی همخوان باشد. و [[ولایت]] را برتر از [[نبوت]] دانستند. بر این اساس [[ختم نبوت|باب نبوت ختم]] شد، ولی باب ولایت باز شد.
 
اما [[تجربه دینی]] به پیشینه عقلی و مثالی قرآن باور ندارد؛ بلکه [[الفاظ وحی]] را به [[پیامبران]] نسبت می‌دهند.  
 
رهیافت عرفانی می‌گوید: حقیقت غیبیه قرآن را [[جبرئیل]] به‌ صورت وجود عقلی و مثالی به نفس دنیایی [[پیامبر]] انتقال می‌دهد و در پایان، [[پیامبر]] آن را به وجود مادی و لفظی تنزل می‌دهد<ref>[[رحمت‌الله احمدی|احمدی، رحمت‌الله]]، [[پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی (کتاب)|پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی]] ص ۱۷۰-۱۷۳.</ref>.


== تفاوت‌های [[وحی]] با [[مکاشفات]] [[عرفان|عرفانی]] ==
== تفاوت‌های [[وحی]] با [[مکاشفات]] [[عرفان|عرفانی]] ==
# [[گیرنده وحی]] به دلیل [[توجه حضوری]] به [[خداوند]]، [[احساس]] خوشی دارد. از سوی دیگر در [[مکاشفات]] [[عرفان|عرفانی]]، احتمال [[خطا]] وجود دارد: "تلقین‌های مکرر، [[انحرافات]] [[فکر]] و [[ذهن]] و [[القائات شیطان]]، صحنه‌های خلاف واقع را در نظر [[انسان]] مجسم می‌کند"<ref>[[ناصر مکارم شیرازی]]، پیام قرآن، ج۱، ص۲۹۲ - ۲۹۳.</ref>. [[وحی]] محتوای همه‌جانبه و هماهنگ دارد، اما [[یافته‌های کشفی]] [[عارفان]]، ناقص و یک‌جانبه است <ref> [[رحمت‌الله احمدی|احمدی، رحمت‌الله]]، [[پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی (کتاب)|پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی]]، ص ۱۷۴ و ۱۷۵.</ref>.
# [[گیرنده وحی]] به دلیل [[توجه حضوری]] به [[خداوند]]، [[احساس]] خوشی دارد. از سوی دیگر در [[مکاشفات]] [[عرفان|عرفانی]]، احتمال [[خطا]] وجود دارد: "تلقین‌های مکرر، [[انحرافات]] [[فکر]] و [[ذهن]] و [[القائات شیطان]]، صحنه‌های خلاف واقع را در نظر [[انسان]] مجسم می‌کند"<ref>[[ناصر مکارم شیرازی]]، پیام قرآن، ج۱، ص۲۹۲ - ۲۹۳.</ref>. [[وحی]] محتوای همه‌جانبه و هماهنگ دارد، اما [[یافته‌های کشفی]] [[عارفان]]، ناقص و یک‌جانبه است.
# [[وحی نبوی]] ناظر به [[سعادت]] همگانی است، در حالی که [[کشف]] [[عرفان|عرفانی]] فقط در حل مشکل صاحب [[کشف]] برمی‌آید. [[خداشناسی]] [[قلب|قلبی]] نوعی [[تجربه باطنی]] است و قابل [[تعلیم]] و [[تعلم]] نیست.
# [[وحی نبوی]] ناظر به [[سعادت]] همگانی است، در حالی که [[کشف]] [[عرفان|عرفانی]] فقط در حل مشکل صاحب [[کشف]] برمی‌آید. [[خداشناسی]] [[قلب|قلبی]] نوعی [[تجربه باطنی]] است و قابل [[تعلیم]] و [[تعلم]] نیست.
# [[اشراق]] [[عرفان|عرفانی]] به کمک [[ریاضت]] کسب می‌شود اما [[وحی]] هیچ‌گونه وابستگی به تلاش [[انسان]] ندارد و [[تجربه عرفانی]] برخلاف [[وحی]] تابع محیط و [[فرهنگ]] پیرامونش می‌باشد.
# [[اشراق]] [[عرفان|عرفانی]] به کمک [[ریاضت]] کسب می‌شود اما [[وحی]] هیچ‌گونه وابستگی به تلاش [[انسان]] ندارد و [[تجربه عرفانی]] برخلاف [[وحی]] تابع محیط و [[فرهنگ]] پیرامونش می‌باشد.
خط ۳۱: خط ۳۸:
== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
* [[پرونده:11446.jpg|22px]] [[رحمت‌الله احمدی|احمدی، رحمت‌الله]]، [[پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبایی (کتاب)|'''پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبایی''']]
# [[پرونده:11446.jpg|22px]] [[رحمت‌الله احمدی|احمدی، رحمت‌الله]]، [[پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبایی (کتاب)|'''پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبایی''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


۱۱۷٬۴۶۱

ویرایش