اخلاق عرفانی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-\n\n\n +\n\n)) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = اخلاق | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
== مقدمه == | |||
اخلاق عرفانی یا اخلاق عارفانه یعنی اخلاقی که عرفا مروّج آن بوده‌اند که البته با مقیاس وسیعی مبتنی بر [[کتاب و سنّت]] است<ref>تعلیم و تربیت در اسلام، ص۲۰۰.</ref>. گاهی اخلاق عرفانی اطلاق می شود و مراد از آن اخلاق صوفیانه است؛ یعنی اخلاقی که [[متصوّفه]] مروّج آن بوده‌اند<ref>خاتمیت، ص۱۸۲.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۶۹.</ref> | |||
< | |||
== | == روش عرفانی (اخلاق عرفانی) == | ||
سومین رویکرد به [[اخلاق]] در [[تاریخ]] تدوین علم [[اخلاق]] [[اسلامی]]، [[شیوه]] [[عرفانی]] و سبک صوفیانه است. | |||
بیشتر کتب [[اخلاقی]] به جامانده از عرفا به این شیوه تدوین شده است. اوصاف الاشراف، تألیف [[خواجه نصیرالدین طوسی]]؛ [[قوت القلوب]]، تألیف [[ابوطالب مکی]]، رسالة [[سیر و سلوک]] منسوب به [[سید بحرالعلوم]]؛ رساله قشیریه تألیف [[ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن قشیری]] و اللمع تألیف [[ابونصر سراج طوسی]] از این قبیل است. | |||
===نقاط قوت روش [[عرفانی]]=== | در روش [[عرفانی]]، [[آدمی]] موجودی متحرک تلقی می‌شود که مبدأ و منتهایی دارد و در بین این دو نقطه باید منازلی را طی کند که بدون گذر از یکی به دیگری نمی‌رسد؛ بنابراین، برخلاف روش [[فلسفی]]، [[فضیلت‌ها]] را مترتب بر یکدیگر و به دست آوردن آنها را تنها از راه یک برنامه حساب شده میسر نمی‌داند. | ||
#'''حضور پررنگ [[خدا]]:''' [[انسان]] در این روش برای [[نزدیکی به خدا]]، به دنبال [[فضیلت‌ها]] می‌رود و چون رذیلت‌ها را موجب دوری از [[پروردگار]] میداند، از آنها می‌گریزد؛ بنابراین، در هر حرکت تحصیلی یا تهذیبی فاصله [[انسان]] با [[خدا]] سنجیده می‌شود و هم از این رو در تمام مراحل این برنامه، [[خدا]] حضور دارد. | === نقاط قوت روش [[عرفانی]] === | ||
#'''[[پویایی]] و تحرک:''' گفتیم که این روش برای [[انسان]]، حرکت قائل است، او را در راه میداند و در راه او منازلی تصویر می‌کند؛ پس [[انسان]] همیشه در حال حرکت است و هر فضیلتی را طی یک سلسله فعالیت‌های کنشی به دست می‌آورد<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۶۴-۶۵.</ref>. | نقطه قوت این روش نسبت به روش‌های دیگر دو چیز است: | ||
# '''حضور پررنگ [[خدا]]:''' [[انسان]] در این روش برای [[نزدیکی به خدا]]، به دنبال [[فضیلت‌ها]] می‌رود و چون رذیلت‌ها را موجب دوری از [[پروردگار]] میداند، از آنها می‌گریزد؛ بنابراین، در هر حرکت تحصیلی یا تهذیبی فاصله [[انسان]] با [[خدا]] سنجیده می‌شود و هم از این رو در تمام مراحل این برنامه، [[خدا]] حضور دارد. | |||
# '''[[پویایی]] و تحرک:''' گفتیم که این روش برای [[انسان]]، حرکت قائل است، او را در راه میداند و در راه او منازلی تصویر می‌کند؛ پس [[انسان]] همیشه در حال حرکت است و هر فضیلتی را طی یک سلسله فعالیت‌های کنشی به دست می‌آورد<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۶۴-۶۵.</ref>. | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{ | {{مدخل وابسته}} | ||
===عمومی=== | === عمومی === | ||
* [[مکارم اخلاق]] | * [[مکارم اخلاق]] | ||
* [[اخلاق اکتسابی]] | * [[اخلاق اکتسابی]] | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۹: | ||
* [[اخلاق منهای دین]] | * [[اخلاق منهای دین]] | ||
===وابسته [[دانش اخلاق]]=== | === وابسته [[دانش اخلاق]] === | ||
* [[اخلاق نظری]] | * [[اخلاق نظری]] | ||
* [[اخلاق عملی]] | * [[اخلاق عملی]] | ||
| خط ۴۸: | خط ۵۰: | ||
* [[مکتب اخلاقی]] | * [[مکتب اخلاقی]] | ||
===وابسته [[فلسفه اخلاق]]=== | === وابسته [[فلسفه اخلاق]] === | ||
* [[اخلاق توصیفی]] | * [[اخلاق توصیفی]] | ||
* [[فرااخلاق]] | * [[فرااخلاق]] | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۷: | ||
* [[فلسفه علم اخلاق]] | * [[فلسفه علم اخلاق]] | ||
* [[رویکردهای اخلاقی]] | * [[رویکردهای اخلاقی]] | ||
{{پایان | {{پایان مدخل وابسته}} | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1100662.jpg|22px]] [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|'''فرهنگ مطهر''']] | # [[پرونده:1100662.jpg|22px]] [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|'''فرهنگ مطهر''']] | ||
# [[پرونده:1100246.jpg|22px]] [[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|'''اخلاق الاهی ج۱''']] | # [[پرونده:1100246.jpg|22px]] [[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|'''اخلاق الاهی ج۱''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:اخلاق | [[رده:اخلاق]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۷:۳۸
مقدمه
اخلاق عرفانی یا اخلاق عارفانه یعنی اخلاقی که عرفا مروّج آن بوده‌اند که البته با مقیاس وسیعی مبتنی بر کتاب و سنّت است[۱]. گاهی اخلاق عرفانی اطلاق می شود و مراد از آن اخلاق صوفیانه است؛ یعنی اخلاقی که متصوّفه مروّج آن بوده‌اند[۲].[۳]
روش عرفانی (اخلاق عرفانی)
سومین رویکرد به اخلاق در تاریخ تدوین علم اخلاق اسلامی، شیوه عرفانی و سبک صوفیانه است.
بیشتر کتب اخلاقی به جامانده از عرفا به این شیوه تدوین شده است. اوصاف الاشراف، تألیف خواجه نصیرالدین طوسی؛ قوت القلوب، تألیف ابوطالب مکی، رسالة سیر و سلوک منسوب به سید بحرالعلوم؛ رساله قشیریه تألیف ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن قشیری و اللمع تألیف ابونصر سراج طوسی از این قبیل است.
در روش عرفانی، آدمی موجودی متحرک تلقی می‌شود که مبدأ و منتهایی دارد و در بین این دو نقطه باید منازلی را طی کند که بدون گذر از یکی به دیگری نمی‌رسد؛ بنابراین، برخلاف روش فلسفی، فضیلت‌ها را مترتب بر یکدیگر و به دست آوردن آنها را تنها از راه یک برنامه حساب شده میسر نمی‌داند.
نقاط قوت روش عرفانی
نقطه قوت این روش نسبت به روش‌های دیگر دو چیز است:
- حضور پررنگ خدا: انسان در این روش برای نزدیکی به خدا، به دنبال فضیلت‌ها می‌رود و چون رذیلت‌ها را موجب دوری از پروردگار میداند، از آنها می‌گریزد؛ بنابراین، در هر حرکت تحصیلی یا تهذیبی فاصله انسان با خدا سنجیده می‌شود و هم از این رو در تمام مراحل این برنامه، خدا حضور دارد.
- پویایی و تحرک: گفتیم که این روش برای انسان، حرکت قائل است، او را در راه میداند و در راه او منازلی تصویر می‌کند؛ پس انسان همیشه در حال حرکت است و هر فضیلتی را طی یک سلسله فعالیت‌های کنشی به دست می‌آورد[۴].
جستارهای وابسته
عمومی
- مکارم اخلاق
- اخلاق اکتسابی
- اخلاق افلاطونی
- اخلاق پسندیده
- اخلاق جنسی
- اخلاق حدیثی
- اخلاق فلسفی
- اخلاق عرفانی
- اخلاق طبیعی
- اخلاق عالی انسانی
- اخلاق متعادل
- اخلاق مسیحی
- اخلاق منفعت‌جویی
- اخلاق منهای دین
وابسته دانش اخلاق
- اخلاق نظری
- اخلاق عملی
- آداب
- حکمت عملی
- ضمانت اجرایی اخلاقی
- قلمرو اخلاق
- نظام اخلاقی
- هدف اخلاق
- مکتب اخلاقی
وابسته فلسفه اخلاق
منابع
پانویس
- ↑ تعلیم و تربیت در اسلام، ص۲۰۰.
- ↑ خاتمیت، ص۱۸۲.
- ↑ ر.ک: زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۶۹.
- ↑ تهرانی، مجتبی، اخلاق الاهی، ج۱، ص۶۴-۶۵.