بحث:تقوا: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'فراگیری' به 'فراگیری') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
== | == مقدمه == | ||
'''تقوا''' به معنای [[خویشتن داری]] در برابر [[خواهش‌های نفسانی]]، [[حفظ]] خود از آلودگی‌های [[اخلاقی]] و [[گناه]]، [[پرهیز]] از موجبات [[خشم خداوند]] و در نتیجه، [[خداترسی]]، [[وارستگی]] و [[پرهیزگاری]] است. به کسی که این صفت والا را داشته باشد، "[[متّقی]]" گویند. [[خداوند]] [[متقین]] را [[دوست]] می‌دارد و آنان را به [[بهشت]] می‌برد و در [[قرآن کریم]]، گرامی‌ترین افراد نزد [[خدا]]، [[باتقواترین]] ایشان معرفی شده است: {{متن قرآن|إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ}}<ref>بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست؛ سوره حجرات، آیه ۱۳.</ref>. تقوا حالتی درونی است و نوعی [[تسلط]] بر خویش و مهار بر [[تمایلات نفسانی]] است که نتیجه [[ایمان به خدا]] و [[یقین]] به [[قیامت]] و حساب و کتاب است و ثمره آن تسلّط بر خویش و مهار بر [[تمایلات نفسانی]] است. [[ایمان به خدا]] و [[یقین]] به [[قیامت]] و حساب و کتاب عامل پیدایش تقوا است و ثمره آن در [[رفتار]] [[انسان]] و [[دوری از گناه]] [[آشکار]] می‌شود. [[متّقی]] کسی است که خودنگهدار، [[خداترس]] و مسلّط بر [[هوای نفس]] خویش باشد. در [[نهج البلاغه]]، در [[خطبه]] ۱۸۴ و موارد دیگر اوصاف متّقین بیان شده است. تقوا سبب می‌شود که [[انسان]] در گفتار، در اظهار نظر، در رفت و آمد، در کسب و درآمد، در [[خوردن و آشامیدن]] و گوش دادن و نگاه کردن و همه [[کارها]] [[خدا]] را در نظر داشته باشد و از مرز [[حلال]] به محدوده [[حرام]] وارد نشود. آنچه تقوا می‌آورد، یکی [[ترس]] از [[عقوبت الهی]] است، یکی [[امید]] به [[پاداش]] [[خداوند]]، یکی هم [[محبّت]] و [[عشق]] به [[خدا]] که [[انسان]] را از ارتکاب هرچه او [[نهی]] کرده است، باز می‌دارد<ref>[[محمد مهدی خراسانی|خراسانی، محمد مهدی]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم (کتاب)|دائره المعارف قرآن کریم]]، ج۸، ص۴۴۵ -۴۵۸؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۵۶.</ref>. | '''تقوا''' به معنای [[خویشتن داری]] در برابر [[خواهش‌های نفسانی]]، [[حفظ]] خود از آلودگی‌های [[اخلاقی]] و [[گناه]]، [[پرهیز]] از موجبات [[خشم خداوند]] و در نتیجه، [[خداترسی]]، [[وارستگی]] و [[پرهیزگاری]] است. به کسی که این صفت والا را داشته باشد، "[[متّقی]]" گویند. [[خداوند]] [[متقین]] را [[دوست]] می‌دارد و آنان را به [[بهشت]] می‌برد و در [[قرآن کریم]]، گرامی‌ترین افراد نزد [[خدا]]، [[باتقواترین]] ایشان معرفی شده است: {{متن قرآن|إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ}}<ref>بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست؛ سوره حجرات، آیه ۱۳.</ref>. تقوا حالتی درونی است و نوعی [[تسلط]] بر خویش و مهار بر [[تمایلات نفسانی]] است که نتیجه [[ایمان به خدا]] و [[یقین]] به [[قیامت]] و حساب و کتاب است و ثمره آن تسلّط بر خویش و مهار بر [[تمایلات نفسانی]] است. [[ایمان به خدا]] و [[یقین]] به [[قیامت]] و حساب و کتاب عامل پیدایش تقوا است و ثمره آن در [[رفتار]] [[انسان]] و [[دوری از گناه]] [[آشکار]] می‌شود. [[متّقی]] کسی است که خودنگهدار، [[خداترس]] و مسلّط بر [[هوای نفس]] خویش باشد. در [[نهج البلاغه]]، در [[خطبه]] ۱۸۴ و موارد دیگر اوصاف متّقین بیان شده است. تقوا سبب می‌شود که [[انسان]] در گفتار، در اظهار نظر، در رفت و آمد، در کسب و درآمد، در [[خوردن و آشامیدن]] و گوش دادن و نگاه کردن و همه [[کارها]] [[خدا]] را در نظر داشته باشد و از مرز [[حلال]] به محدوده [[حرام]] وارد نشود. آنچه تقوا می‌آورد، یکی [[ترس]] از [[عقوبت الهی]] است، یکی [[امید]] به [[پاداش]] [[خداوند]]، یکی هم [[محبّت]] و [[عشق]] به [[خدا]] که [[انسان]] را از ارتکاب هرچه او [[نهی]] کرده است، باز می‌دارد<ref>[[محمد مهدی خراسانی|خراسانی، محمد مهدی]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم (کتاب)|دائره المعارف قرآن کریم]]، ج۸، ص۴۴۵ -۴۵۸؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۵۶.</ref>. | ||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
*بر این اساس، [[عارفان]] افزون بر دوری از [[محرّمات]]، اجتناب از لذت‌های [[حلال]] [[دنیوی]] را در مراتبی از تقوا لازم شمرده‌اند<ref> المحیط الاعظم، ج ۱، ص ۲۷۸؛ التقوی فی القرآن، ص ۲۸.</ref>، پس می‌توان گفت تقوا خصوصیاتی دارد که به حسب موارد، مختلف می‌گردند و [[قدر]] جامع آنها [[پرهیز از محرمات]] [[شرعی]] و [[عقلی]]، توجه به [[حق]] و التفات به پاکسازی عمل و به سوی مجرای طبیعی و متعارف [[اعمال]] حرکت کردن است، همان گونه که [[فجور]]، فاصله گرفتن از حالت [[اعتدال]] و خارج شدن از جریان طبیعی کارهاست<ref> التحقیق، ج ۱۳، ص ۱۸۴، «وقی».</ref> و از آغاز پیدایش [[ایمان]] در [[دل]] [[مؤمن]] تا آخرین [[درجه]] کمال، همواره ملازم [[مؤمن]] است و در هر مرحله‌ای اقتضایی دارد؛ مانند محافظت نفس از [[عذاب]] و [[آتش]]، [[پرهیز]] از سخطِ [[خدا]] و [[مخالفت]] با وی و اجتناب از دوری و محجوبیت از [[خداوند]]<ref> التحقیق، ج ۱۳، ص ۱۸۵ - ۱۸۶، «وقی».</ref><ref>[[محمد مهدی خراسانی|خراسانی، محمد مهدی]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم (کتاب)|دائره المعارف قرآن کریم]]، ج۸، ص۴۴۵ -۴۵۸.</ref>. | *بر این اساس، [[عارفان]] افزون بر دوری از [[محرّمات]]، اجتناب از لذت‌های [[حلال]] [[دنیوی]] را در مراتبی از تقوا لازم شمرده‌اند<ref> المحیط الاعظم، ج ۱، ص ۲۷۸؛ التقوی فی القرآن، ص ۲۸.</ref>، پس می‌توان گفت تقوا خصوصیاتی دارد که به حسب موارد، مختلف می‌گردند و [[قدر]] جامع آنها [[پرهیز از محرمات]] [[شرعی]] و [[عقلی]]، توجه به [[حق]] و التفات به پاکسازی عمل و به سوی مجرای طبیعی و متعارف [[اعمال]] حرکت کردن است، همان گونه که [[فجور]]، فاصله گرفتن از حالت [[اعتدال]] و خارج شدن از جریان طبیعی کارهاست<ref> التحقیق، ج ۱۳، ص ۱۸۴، «وقی».</ref> و از آغاز پیدایش [[ایمان]] در [[دل]] [[مؤمن]] تا آخرین [[درجه]] کمال، همواره ملازم [[مؤمن]] است و در هر مرحله‌ای اقتضایی دارد؛ مانند محافظت نفس از [[عذاب]] و [[آتش]]، [[پرهیز]] از سخطِ [[خدا]] و [[مخالفت]] با وی و اجتناب از دوری و محجوبیت از [[خداوند]]<ref> التحقیق، ج ۱۳، ص ۱۸۵ - ۱۸۶، «وقی».</ref><ref>[[محمد مهدی خراسانی|خراسانی، محمد مهدی]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم (کتاب)|دائره المعارف قرآن کریم]]، ج۸، ص۴۴۵ -۴۵۸.</ref>. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۲ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۵۴
مقدمه
تقوا به معنای خویشتن داری در برابر خواهش‌های نفسانی، حفظ خود از آلودگی‌های اخلاقی و گناه، پرهیز از موجبات خشم خداوند و در نتیجه، خداترسی، وارستگی و پرهیزگاری است. به کسی که این صفت والا را داشته باشد، "متّقی" گویند. خداوند متقین را دوست می‌دارد و آنان را به بهشت می‌برد و در قرآن کریم، گرامی‌ترین افراد نزد خدا، باتقواترین ایشان معرفی شده است: ﴿إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ﴾[۱]. تقوا حالتی درونی است و نوعی تسلط بر خویش و مهار بر تمایلات نفسانی است که نتیجه ایمان به خدا و یقین به قیامت و حساب و کتاب است و ثمره آن تسلّط بر خویش و مهار بر تمایلات نفسانی است. ایمان به خدا و یقین به قیامت و حساب و کتاب عامل پیدایش تقوا است و ثمره آن در رفتار انسان و دوری از گناه آشکار می‌شود. متّقی کسی است که خودنگهدار، خداترس و مسلّط بر هوای نفس خویش باشد. در نهج البلاغه، در خطبه ۱۸۴ و موارد دیگر اوصاف متّقین بیان شده است. تقوا سبب می‌شود که انسان در گفتار، در اظهار نظر، در رفت و آمد، در کسب و درآمد، در خوردن و آشامیدن و گوش دادن و نگاه کردن و همه کارها خدا را در نظر داشته باشد و از مرز حلال به محدوده حرام وارد نشود. آنچه تقوا می‌آورد، یکی ترس از عقوبت الهی است، یکی امید به پاداش خداوند، یکی هم محبّت و عشق به خدا که انسان را از ارتکاب هرچه او نهی کرده است، باز می‌دارد[۲].
واژه‌شناسی لغوی
- تقوا اسم مصدر از ریشه "و ـ ق ـ ی"، در لغت به معنای پرهیز، حفاظت و مراقبت شدید و فوق العاده[۳] و در ادبیات معارف اسلامی به معنای حفظ خویشتن از مطلق محظورات است؛ اعم از محرمات و مکروهات[۴] برخی ترک بعضی از مباحات را نیز در تحقق این معنا لازم دانسته‌اند[۵]، چنان که پیامبراکرم(ص) وجه نامگذاری پرهیزگار به متّقی را انجام ندادن برخی از مباحات به انگیزه پرهیز از حرام‌ها دانسته است[۶][۷].
- بر این اساس، عارفان افزون بر دوری از محرّمات، اجتناب از لذت‌های حلال دنیوی را در مراتبی از تقوا لازم شمرده‌اند[۸]، پس می‌توان گفت تقوا خصوصیاتی دارد که به حسب موارد، مختلف می‌گردند و قدر جامع آنها پرهیز از محرمات شرعی و عقلی، توجه به حق و التفات به پاکسازی عمل و به سوی مجرای طبیعی و متعارف اعمال حرکت کردن است، همان گونه که فجور، فاصله گرفتن از حالت اعتدال و خارج شدن از جریان طبیعی کارهاست[۹] و از آغاز پیدایش ایمان در دل مؤمن تا آخرین درجه کمال، همواره ملازم مؤمن است و در هر مرحله‌ای اقتضایی دارد؛ مانند محافظت نفس از عذاب و آتش، پرهیز از سخطِ خدا و مخالفت با وی و اجتناب از دوری و محجوبیت از خداوند[۱۰][۱۱].
پانویس
- ↑ بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست؛ سوره حجرات، آیه ۱۳.
- ↑ خراسانی، محمد مهدی، دائره المعارف قرآن کریم، ج۸، ص۴۴۵ -۴۵۸؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۵۶.
- ↑ لسان العرب، ج ۱۵، ص ۳۷۸؛ المصباح، ص ۶۶۹، «وقی».
- ↑ مفردات، ص ۸۸۱، «وقی».
- ↑ مفردات، ص ۸۸۱.
- ↑ مجمع البیان، ج ۱، ص ۱۱۹؛ مستدرک الوسایل، ج ۱۱، ص ۲۶۷.
- ↑ خراسانی، محمد مهدی، دائره المعارف قرآن کریم، ج۸، ص۴۴۵ -۴۵۸.
- ↑ المحیط الاعظم، ج ۱، ص ۲۷۸؛ التقوی فی القرآن، ص ۲۸.
- ↑ التحقیق، ج ۱۳، ص ۱۸۴، «وقی».
- ↑ التحقیق، ج ۱۳، ص ۱۸۵ - ۱۸۶، «وقی».
- ↑ خراسانی، محمد مهدی، دائره المعارف قرآن کریم، ج۸، ص۴۴۵ -۴۵۸.