فهم دین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
[[کمال انسان]] [[تقرب به خدای تعالی]] است و این [[تقرب]] با آگاهی از معارف [[دین]] و [[عمل به دستورات]] آن امکان پذیر است. '''فهم دین''' یعنی [[تدبر]] عمیق و روشمندانه درباره [[دین]] و منطق فهم دین مجموعه ضوابط و فرایندی است که [[پیروی]] از آن، موجب [[درک]] مراد دین می‌گردد و [[سعادت انسان]] در گرو فهم [[پیام الهی]] و عمل مختارانه به آن است. | |||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[کمال انسان]] در [[تقرّب]] به [[خدای تعالی]] است و تقرّب به [[خدا]] بدون | [[کمال انسان]] در [[تقرّب]] به [[خدای تعالی]] است و تقرّب به [[خدا]] بدون آگاهی از معارف [[دین]] و [[عمل به دستورات]] آن، ناممکن است. فهم معارف و [[دستورات]] دین، [[وظیفه]] [[اندیشمندان دینی]] و مبتنی بر دستور [[پیشوایان معصوم]] {{عم}} است. [[پیامبر]] {{صل}} و [[ائمه]] {{عم}} اصول کلی معارف و [[احکام دین]] را بیان فرموده‌اند؛ اما بهره‌برداری از اصول و تفریع فروع، بر عهده محققان و [[مجتهدان]] است. [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: {{متن حدیث|انّما علینا ان نلقی الیکم الاصول و علیکم ان تفرعوا}}<ref>وسایل الشیعه، ج۲۷، ص۶۱؛ بحارالأنوار، ج۲، ص۲۴۵.</ref>. این [[فرمان]]، زیربنای [[اجتهاد]] و شامل همه حوزه‌های [[معرفتی]] و عملی برای تحصیل معارف و [[احکام]] فرعی و جزئی دین است. | ||
«منطق فهم دین» مجموعه ضوابط و فرایندی است که [[پیروی]] از آن، موجب [[درک]] مراد دین می‌گردد. این ضوابط و فرایند، [[علوم]]، [[فنون]] و رشته‌هایی را دربردارد که برخی از آنها نقش ابزار و برخی جایگاه [[هدف]] را دارند. دانش‌های | «منطق فهم دین» مجموعه ضوابط و فرایندی است که [[پیروی]] از آن، موجب [[درک]] مراد دین می‌گردد. این ضوابط و فرایند، [[علوم]]، [[فنون]] و رشته‌هایی را دربردارد که برخی از آنها نقش ابزار و برخی جایگاه [[هدف]] را دارند. دانش‌های ادبیات، منطق، اصول فقه، [[فلسفه]]، معرفت‌شناسی و... از علوم ابزاری و دانش‌های [[فقه]]، [[کلام]]، [[تفسیر]] و... از علوم هدف به شمار می‌روند؛ اما [[علوم]] [[هدف]] نیز خود در مقدمه اهدافی برترند و غایت همه آنها، فهم و [[تبیین معارف]] و [[دستورات]] [[دین]] است<ref>[[حسن پناهی آزاد|پناهی آزاد، حسن]]، [[منطق فهم اسلام (مقاله)| مقاله «منطق فهم اسلام»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۷۱.</ref>. | ||
== [[ضرورت]] [[شناخت]] منطق فهم اسلام == | == [[ضرورت]] [[شناخت]] منطق فهم اسلام == | ||
[[سعادت انسان]] در گرو | [[سعادت انسان]] در گرو فهم [[پیام الهی]] و عمل مختارانه به آن است<ref>شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۵۷ و ۲۴۸ و ۴۹۰.</ref>. اما فهم و [[آگاهی]] از [[پیام]] [[دین]]، بدون ضابطه و قاعده نیست. منطق فهم [[دین اسلام]]، در مقام یک [[دانش]]، دو [[رسالت]] مهم بر دوش دارد که رعایت آنها در عمل، نیل به [[حقایق]] مدنظر دین را برای [[دین‌شناسان]] و دین‌پژوهان در پی خواهد داشت. نخست: مضبوط ساختن برآیند روش‌شناختی مبادی پایه در فهم دین به صورت [[قواعد]] و ضوابط مشخص و دوم: جلوگیری از دخالت عواملی که احتمال دخالت و تأثیر ناروای آنها در فهم دین وجود دارد<ref>منطق فهم دین، ص۸۴.</ref>. برونداد [[وظیفه]] نخست، [[اجتهاد]] جامع و برونداد وظیفه دوم، جلوگیری از [[خطا]] در فهم و [[تفسیر دین]] است. منطق فهم دین اسلام موظف است صدق گزاره‌های دینی را که قبلاً شکل گرفته و از راه‌های مختلف به مخاطبان دین [[ابلاغ]] شده‌اند، بررسی و ارزیابی کند<ref>[[حسن پناهی آزاد|پناهی آزاد، حسن]]، [[منطق فهم اسلام (مقاله)| مقاله «منطق فهم اسلام»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۷۴.</ref>. | ||
==[[دین‌شناسی]]== | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
* [[دین]] | * [[دین]] | ||
* [[دین‌شناسی]] | |||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۳۶
این مدخل زیرشاخهٔ بحث دین است. فهم دین از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: فهم دین در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردکمال انسان تقرب به خدای تعالی است و این تقرب با آگاهی از معارف دین و عمل به دستورات آن امکان پذیر است. فهم دین یعنی تدبر عمیق و روشمندانه درباره دین و منطق فهم دین مجموعه ضوابط و فرایندی است که پیروی از آن، موجب درک مراد دین می‌گردد و سعادت انسان در گرو فهم پیام الهی و عمل مختارانه به آن است.
مقدمه
کمال انسان در تقرّب به خدای تعالی است و تقرّب به خدا بدون آگاهی از معارف دین و عمل به دستورات آن، ناممکن است. فهم معارف و دستورات دین، وظیفه اندیشمندان دینی و مبتنی بر دستور پیشوایان معصوم (ع) است. پیامبر (ص) و ائمه (ع) اصول کلی معارف و احکام دین را بیان فرموده‌اند؛ اما بهره‌برداری از اصول و تفریع فروع، بر عهده محققان و مجتهدان است. امام صادق (ع) فرمود: «انّما علینا ان نلقی الیکم الاصول و علیکم ان تفرعوا»[۱]. این فرمان، زیربنای اجتهاد و شامل همه حوزه‌های معرفتی و عملی برای تحصیل معارف و احکام فرعی و جزئی دین است.
«منطق فهم دین» مجموعه ضوابط و فرایندی است که پیروی از آن، موجب درک مراد دین می‌گردد. این ضوابط و فرایند، علوم، فنون و رشته‌هایی را دربردارد که برخی از آنها نقش ابزار و برخی جایگاه هدف را دارند. دانش‌های ادبیات، منطق، اصول فقه، فلسفه، معرفت‌شناسی و... از علوم ابزاری و دانش‌های فقه، کلام، تفسیر و... از علوم هدف به شمار می‌روند؛ اما علوم هدف نیز خود در مقدمه اهدافی برترند و غایت همه آنها، فهم و تبیین معارف و دستورات دین است[۲].
ضرورت شناخت منطق فهم اسلام
سعادت انسان در گرو فهم پیام الهی و عمل مختارانه به آن است[۳]. اما فهم و آگاهی از پیام دین، بدون ضابطه و قاعده نیست. منطق فهم دین اسلام، در مقام یک دانش، دو رسالت مهم بر دوش دارد که رعایت آنها در عمل، نیل به حقایق مدنظر دین را برای دین‌شناسان و دین‌پژوهان در پی خواهد داشت. نخست: مضبوط ساختن برآیند روش‌شناختی مبادی پایه در فهم دین به صورت قواعد و ضوابط مشخص و دوم: جلوگیری از دخالت عواملی که احتمال دخالت و تأثیر ناروای آنها در فهم دین وجود دارد[۴]. برونداد وظیفه نخست، اجتهاد جامع و برونداد وظیفه دوم، جلوگیری از خطا در فهم و تفسیر دین است. منطق فهم دین اسلام موظف است صدق گزاره‌های دینی را که قبلاً شکل گرفته و از راه‌های مختلف به مخاطبان دین ابلاغ شده‌اند، بررسی و ارزیابی کند[۵].
دین‌شناسی
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ وسایل الشیعه، ج۲۷، ص۶۱؛ بحارالأنوار، ج۲، ص۲۴۵.
- ↑ پناهی آزاد، حسن، مقاله «منطق فهم اسلام»، منظومه فکری امام خمینی، ص ۷۱.
- ↑ شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۵۷ و ۲۴۸ و ۴۹۰.
- ↑ منطق فهم دین، ص۸۴.
- ↑ پناهی آزاد، حسن، مقاله «منطق فهم اسلام»، منظومه فکری امام خمینی، ص ۷۴.