بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'jpg|22px]] 22px دینپرور، سید حسین، [[دانشنامه نهج البلاغه') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = همت | | موضوع مرتبط = همت | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = همت | ||
| مداخل مرتبط = | | مداخل مرتبط = [[همت در نهج البلاغه]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
همت از ویژگیهای [[انسان]] است، به معنای [[اراده]] و انگیزه و پشتکار قوی برای رسیدن به هدفی والا. [[انسان]] تنها موجودی است که در پهنه [[آفرینش]] در جستوجوی کمال است و از [[نقص]] بیزار. از اینرو در [[کلام امام]] [[ارزش]] [[آدمی]] به اندازه همت اوست<ref>نک: حکمت ۴۴</ref>. هر [[قدر]] همت [[آدمی]] بالاتر باشد، ارزشهای انسانی بیشتری را طلب میکند. [[امام]] {{ع}} در [[کلامی]] فرمود: [[ارزش]] هر کس چیزی است که نیکویش میگرداند<ref>{{متن حدیث|قِيمَةُ كُلِّ امْرِئٍ مَا يُحْسِنُهُ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۷۸.</ref>. | |||
[[امام]] {{ع}} از مهمترین همتها به والاترین آنها یاد میکند. [[آدمی]] به هر [[میزان]] از ارزشهای انسانی فاصله بگیرد، همت خویش را کوتاه کرده و از گوهر وجودی خویش فاصله گرفته است. [[انسان]] بلندهمت [[هدف]] اصلی [[آفرینش]] را در نظر میآورد و روی خود را بر آن مبنا تنظیم میکند. [[امام]] {{ع}} در [[نکوهش]] [[دنیاطلبی]] یکی از [[کارگزاران]]، خطاب به او مینویسد: مرا برای آن نیافریدهاند که چون چارپایان در آغل بسته که همه مقصد و مقصودشان نشخوار علف است، غذاهای لذیذ و دلپذیر به خود مشغولم دارد یا همانند آن حیوان رها گشته باشم که تا چیزی بیابد و شکم از آن پر کند، خاکروبهها را به هم میزند و غافل از آن است که از چه روی فربهاش میسازند. و مرا نیافریدهاند که بیفایدهام واگذارند، یا بیهودهام انگارند، یا گمراهم خواهند و در طریق [[حیرت]] سرگردانم پسندند<ref>{{متن حدیث|فَمَا خُلِقْتُ لِيَشْغَلَنِي أَكْلُ الطَّيِّبَاتِ كَالْبَهِيمَةِ الْمَرْبُوطَةِ هَمُّهَا عَلَفُهَا، أَوِ الْمُرْسَلَةِ شُغُلُهَا تَقَمُّمُهَا، تَكْتَرِشُ مِنْ أَعْلَافِهَا وَ تَلْهُو عَمَّا يُرَادُ بِهَا، أَوْ أُتْرَكَ سُدًى أَوْ أُهْمَلَ عَابِثاً أَوْ أَجُرَّ حَبْلَ الضَّلَالَةِ أَوْ أَعْتَسِفَ طَرِيقَ الْمَتَاهَةِ}}؛ نهج البلاغه، نامه ۴۵.</ref>. | |||
بلندی همت موجب [[سعادت آدمی]] است و دونهمتی او را به ورطه [[ضلالت]] میکشاند. از اینرو [[امام]] {{ع}} در [[کلامی]] میفرماید: "آنکه [[دنیا]] را وجهه همت خود گرداند، [[روز قیامت]] اندوهش بسیار خواهد بود<ref>{{متن حدیث|مَن کانَتِ الدُّنیا هَمَّهُ کَثُرَ فى القیامهِ غَمُّه}}؛ شرح ابن ابی الحدید ج۲۰،ص۲۱۱</ref>." در [[کلامی]] دیگر همه همت [[آدمی]] را [[شایسته]] آن میداند که خود را از [[بدبختی]] و مهلکه برهاند. [[بلندهمتی]] بستر ایجاد [[فضایل]] دیگر در وجود [[آدمی]] است و او را بهسوی [[شرافت]] و [[کرامت]] حقیقی نزدیک میگرداند. [[امام علی]] {{ع}} میفرماید: [[بردباری]] و تأنی دو برادرند که از "همت عالی" زاده شوند<ref>{{متن حدیث|الْحِلْمُ وَ الْأَنَاةُ تَوْأَمَانِ، يُنْتِجُهُمَا عُلُوُّ الْهِمَّة}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۴۵۲.</ref>. | |||
بههمین نسبت دونهمتی نیز با [[کمالات انسانی]] در تضاد است و مانع تعالی [[انسان]]. [[امام]] {{ع}} فرد دونهمت را فاقد [[قدر]] و [[منزلت]] یاد میکند و [[انسانها]] را از [[همنشینی]] با او برحذر میدارد. استدلالهای [[امام]] [[آدمی]] را از کورهراههای تنگ و تاریک بیرون میراند و افقی وسیع را به روی او میگشاید، تا براساس آن، تعلقات خود را از امور [[پست]] به امور والا مقدار تعالی بخشد. از اینرو در [[تعالیم]] [[نهج البلاغه]] خطاب به [[ابن عباس]]، که خود از [[فقها]] و [[محدثان]] نامی بهشمار میآید، آمده است: اما بعد، گاه [[آدمی]] را دست یافتن به چیزی که برای او مقدر بوده، شادمان میسازد، و گاه از دست دادن چیزی که دست یافتن به آن برایش مقدر نبوده است، [[غمگین]] میکند. پس باید [[شادمانی]] تو به چیزی باشد که برای آخرتت به دست آوردهای و اندوهت به چیزی باشد که از آخرتت از دست دادهای. به آنچه از [[دنیا]] به دست آوردهای فراوان [[شادی]] مکن و بر آنچه از دنیایت از دست میدهی، [[تأسف]] مخور و [[زاری]] مکن؛ و باید همه هم تو منحصر به کارهای پس از [[مرگ]] باشد<ref>{{متن حدیث|أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّ الْمَرْءَ قَدْ يَسُرُّهُ دَرْكُ مَا لَمْ يَكُنْ لِيَفُوتَهُ، وَ يَسُوؤُهُ فَوْتُ مَا لَمْ يَكُنْ لِيُدْرِكَهُ؛ فَلْيَكُنْ سُرُورُكَ بِمَا نِلْتَ مِنْ آخِرَتِكَ وَ لْيَكُنْ أَسَفُكَ عَلَى مَا فَاتَكَ مِنْهَا؛ وَ مَا نِلْتَ مِنْ دُنْيَاكَ فَلَا تُكْثِرْ بِهِ فَرَحاً، وَ مَا فَاتَكَ مِنْهَا فَلَا تَأْسَ عَلَيْهِ جَزَعاً، وَ لْيَكُنْ هَمُّكَ فِيمَا بَعْدَ الْمَوْت}}؛ نهج البلاغه، نامه ۲۲ و نیز نامه ۶۶</ref>. [[آدمی]] با علو همت از [[پستی]] و [[فرومایگی]] رهایی مییابد و به ارزشهای انسانی میرسد<ref>[[سید حسین دینپرور|دینپرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 897.</ref>. | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:13681049.jpg|22px]] [[سید حسین دینپرور|دینپرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه ج۲''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
خط ۲۰: | خط ۲۳: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:مفاهیم]] | ||
[[رده: | [[رده:مفاهیم در نهج البلاغه]] | ||
[[رده:مدخل نهج البلاغه]] | [[رده:مدخل نهج البلاغه]] |