غنیمت در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

کلمۀ غنیمت در لغت به معنای عائده و درآمد، [[تفسیر]] شده است و به همین دلیل فقهای [[شیعه]] موضوع آیۀ {{متن قرآن|وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَمَا أَنْزَلْنَا عَلَى عَبْدِنَا يَوْمَ الْفُرْقَانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«و اگر به خداوند و به آنچه بر بنده خویش، روز بازشناخت درستی از نادرستی (در جنگ بدر)، روز رویارویی آن دو گروه (مسلمان و مشرک) فرو فرستادیم ایمان دارید بدانید که آنچه غنیمت گرفته‌اید از هرچه باشد یک پنجم آن از آن خداوند و فرستاده او و خویشاوند (وی) و یتیمان و بینوایان و ماندگان در راه (از خاندان او) است و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره انفال، آیه ۴۱.</ref> را شامل همۀ موارد درآمدهای [[جنگی]] و یا عوائد [[تجارت]] و [[کسب و کار]] شمرده‌اند، ولی فقهای [[اهل سنت]] مفهوم غنیمت را در آیۀ مذکور به قرینۀ سیاق [[آیه]] به معنای درآمدهای حاصل از [[دارالحرب]] تفسیر کرده‌اند.

فقهای شیعه [[غنایم جنگی]] را شامل اموال منقول مانند کالاها و نیز اموال غیر منقول مانند [[زمین]] و ساختمان دانسته‌اند و [[اراضی مفتوح العنوه]] را از [[غنایم]] شمرده و اما [[مالکیت]] آن را به عموم [[مسلمانان]] اختصاص داده‌اند.

این تفسیر نیز قابل قبول نیست؛ زیرا مباح بودن اموال دشمن برای عموم مسلمانان، مجوز اقدام به عمل نامشروعی چون «غدر» و «غلول» و یا «اختلاس» و «سرقت» نیست و پس [[محقق کرکی]] از فقهای بزرگ شیعه می‌نویسد: «می توان گفت که عمل«مختلس» و «سارق» گرچه کار [[حرام]] محسوب می‌شود ولی آن دو، اموال به دست آمده را تصاحب می‌کنند»<ref>جامع المقاصد، ج۳، ص۴۰۰.</ref>. هنگامی که [[قرآن]]، [[پیامبر اسلام]]{{صل}} را از عمل [[اسیر]] گرفتن در اثنای درگیری و رزم، که دارای ماهیت غنیمت‌گیری است، باز می‌دارد و این عمل سودجویانه را مناسب با اهداف [[مقدس]] [[نبوت]] و [[جهاد]] نمی‌بیند {{متن قرآن|مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَكُونَ لَهُ أَسْرَى حَتَّى يُثْخِنَ فِي الْأَرْضِ...}} <ref>«بر هیچ پیامبری روا نیست که اسیرانی داشته باشد تا (آنگاه که) در (سر) زمین (خویش دشمن را) از توان بیندازد» سوره انفال، آیه ۶۷.</ref> چگونه ممکن است دستبرد و [[سرقت]] در مورد [[اموال]] [[دشمن]] را تجویز کند؟

به ویژه آنکه «[[غلول]]» که به سرقت و دستبرد به اموال دشمن [[تفسیر]] شده، در قرآن به [[صراحت]] ممنوع اعلام شده است {{متن قرآن|وَمَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَغُلَّ وَمَنْ يَغْلُلْ يَأْتِ بِمَا غَلَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ}} <ref>«هیچ پیامبری را نسزد که خیانت ورزد؛ و هر کس خیانت کند در رستخیز آنچه را خیانت ورزیده است، (با خود) خواهد آورد» سوره آل عمران، آیه ۱۶۱.</ref>.