بدون خلاصۀ ویرایش
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== +== منابع ==)) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = آزمایش الهی | |||
| عنوان مدخل = آزمایش الهی | |||
| مداخل مرتبط = [[آزمایش الهی در قرآن]] - [[آزمایش الهی در علوم قرآنی]] - [[آزمایش الهی در نهج البلاغه]] - [[آزمایش الهی در کلام اسلامی]] - [[آزمایش الهی در معارف مهدویت]] - [[آزمایش الهی در معارف دعا و زیارات]] - [[آزمایش الهی در معارف و سیره سجادی]] - [[آزمایش الهی در معارف و سیره رضوی]] - [[آزمایش الهی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[امتحان]] [[بندگان]] برای مشخص شدن خوب از بد و [[خالص]] از | آزمایش الهی عبارت است از: [[امتحان]] [[بندگان]] برای مشخص شدن خوب از بد و [[خالص]] از ناخالص. معادل عربی [[آزمایش]] "امتحان"<ref>مجمع البحرین، ج۶، ص۳۱۵.</ref>، "ابتلاء، بلا"<ref>المفردات، ص۴۸۴.</ref> و "فتنه"<ref>المفردات، ص۳۸۵.</ref> است. "بلا"<ref>المفردات، ص۵۹.</ref> به معنای فرسودگی است و از اینرو به آزمایش، [[بلا]] میگویند که [[انسان]] را فرسوده و رنجور میکند<ref>المفردات، ص۵۹؛ المنجد، ج۱، ص۱۰۴.</ref>. "فتنه" در اصل به معنای داخل کردن و گداختن طلا در [[آتش]] است تا خالص از ناخالص معین شود. بسیای از لغتدانان امتحان را به آزمونی که با [[هدف]] جدا کردن خالصی از ناخالصی انجام میگیرد [[تفسیر]] کردهاند<ref>المفردات، ص۳۸۵؛ المنجد، ج۲، ص۱۲۸۹.</ref>. | ||
"آزمایش" در کتب [[اخلاقی]] باب مستقلی ندارد، ولی در ابواب مختلف چون [[صبر]] و [[شکر]] و [[محبت]] و [[اخلاص]] و... از آزمایش بندگان سخن به میان آمده است. همه [[مردم]] به مقتضای [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ...}}<ref>«میآزماییم» سوره بقره، آیه ۱۵۵.</ref> آزمایش میشوند و غالباً این امتحانات به وسیله [[بلاها]] و [[مصائب]] انجام میشود. امتحان [[انبیا]] و [[اولیا]] چون [[ابراهیم]]{{ع}} و ایوب{{ع}} در [[تاریخ]] زندگیشان معروف است<ref>معراج السعادة، ص۷۱۱.</ref>. | "آزمایش" در کتب [[اخلاقی]] باب مستقلی ندارد، ولی در ابواب مختلف چون [[صبر]] و [[شکر]] و [[محبت]] و [[اخلاص]] و... از آزمایش بندگان سخن به میان آمده است. همه [[مردم]] به مقتضای [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ...}}<ref>«میآزماییم» سوره بقره، آیه ۱۵۵.</ref> آزمایش میشوند و غالباً این امتحانات به وسیله [[بلاها]] و [[مصائب]] انجام میشود. امتحان [[انبیا]] و [[اولیا]] چون [[ابراهیم]] {{ع}} و ایوب {{ع}} در [[تاریخ]] زندگیشان معروف است<ref>معراج السعادة، ص۷۱۱.</ref>.<ref>[[ابوالفضل یغمایی|یغمایی، ابوالفضل]]، [[آزمایش (مقاله)|مقاله «آزمایش»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۱، ص ۶۹.</ref> | ||
در [[قرآن کریم]] حدود بیست مرتبه موضوع آزمایش مطرح شده است: همگانی بودن آن {{متن قرآن|أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ * وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ}}<ref> «آیا مردم پنداشتهاند همان بگویند ایمان آوردهایم وانهاده میشوند و آنان را نمیآزمایند؟ * و بیگمان پیشینیان آنان را (نیز) آزمودهایم، و همانا خداوند راستگویان را خوب میشناسد و دروغگویان را (نیز) نیک میشناسد» سوره عنکبوت، آیه ۲-۳.</ref>، ابزار و وسائل آزمایش چون [[ترس]] و [[گرسنگی]] و کمبود [[مال]] {{متن قرآن|وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ}}<ref> «و بیگمان شما را با چیزی از بیم و گرسنگی و کاستی داراییها و کسان و فرآوردهها میآزماییم، و شکیبایان را نوید بخش!» سوره بقره، آیه ۱۵۵.</ref> و فرزند {{متن قرآن|وَاعْلَمُوا أَنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلَادُكُمْ فِتْنَةٌ وَأَنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ}}<ref> «و بدانید که داراییها و فرزندانتان مایه آزمونند و اینکه خداوند است که پاداشی سترگ نزد اوست» سوره انفال، آیه ۲۸.</ref> و [[آزمایش]] به [[خیر و شر]] {{متن قرآن|كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ وَنَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَالْخَيْرِ فِتْنَةً وَإِلَيْنَا تُرْجَعُونَ}}<ref> «هر کسی (مزه) مرگ را میچشد و شما را با بد و نیک میآزماییم و به سوی ما بازگردانده میشوید» سوره انبیاء، آیه ۳۵.</ref> نمونههایی از مباحث آزمایش در [[قرآن]] است | == آزمایش الهی در قرآن == | ||
در [[قرآن کریم]] حدود بیست مرتبه موضوع آزمایش مطرح شده است: همگانی بودن آن: {{متن قرآن|أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ * وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ}}<ref> «آیا مردم پنداشتهاند همان بگویند ایمان آوردهایم وانهاده میشوند و آنان را نمیآزمایند؟ * و بیگمان پیشینیان آنان را (نیز) آزمودهایم، و همانا خداوند راستگویان را خوب میشناسد و دروغگویان را (نیز) نیک میشناسد» سوره عنکبوت، آیه ۲-۳.</ref>، ابزار و وسائل آزمایش چون [[ترس]] و [[گرسنگی]] و کمبود [[مال]]: {{متن قرآن|وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ}}<ref>«و بیگمان شما را با چیزی از بیم و گرسنگی و کاستی داراییها و کسان و فرآوردهها میآزماییم، و شکیبایان را نوید بخش!» سوره بقره، آیه ۱۵۵.</ref> و فرزند: {{متن قرآن|وَاعْلَمُوا أَنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلَادُكُمْ فِتْنَةٌ وَأَنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ}}<ref> «و بدانید که داراییها و فرزندانتان مایه آزمونند و اینکه خداوند است که پاداشی سترگ نزد اوست» سوره انفال، آیه ۲۸.</ref> و [[آزمایش]] به [[خیر و شر]]: {{متن قرآن|كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ وَنَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَالْخَيْرِ فِتْنَةً وَإِلَيْنَا تُرْجَعُونَ}}<ref> «هر کسی (مزه) مرگ را میچشد و شما را با بد و نیک میآزماییم و به سوی ما بازگردانده میشوید» سوره انبیاء، آیه ۳۵.</ref> نمونههایی از مباحث آزمایش در [[قرآن]] است. | |||
[[تاریخ]] [[زندگی]] [[انبیا]] {{عم}} مشحون از [[امتحانات الهی]] است، چنان که [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} بارها آزمایش شد: {{متن قرآن|وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ}}<ref> «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگار ابراهیم، او را با کلماتی آزمود و او آنها را به انجام رسانید؛ فرمود: من تو را پیشوای مردم میگمارم. (ابراهیم) گفت: و از فرزندانم (چه کس را)؟ فرمود: پیمان من به ستمکاران نمیرسد» سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref> و با هر آزمایشی به درجهای میرسید<ref>الکافی، ج۱، ص۱۷۵.</ref>.<ref>[[ابوالفضل یغمایی|یغمایی، ابوالفضل]]، [[آزمایش (مقاله)|مقاله «آزمایش»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۱، ص ۶۹.</ref> | |||
== آزمایش الهی در سخنان امام رضا {{ع}} == | |||
در سخنان [[امام رضا]] {{ع}} به مصادیق [[امتحان]] اشاره شده است، از سخنان آن حضرت استفاده میشود که [[عبادتها]] برای آزمایش [[بندگان]] است. آنگاه که [[مأمون]] از [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا}}<ref>«تا شما را بیازماید که کدام نکوکردار» سوره هود، آیه ۷.</ref> میپرسد، [[امام]] در پاسخ به سه اصل مهم در آزمایش اشاره میکند: | |||
# همگانی بودن آزمایش. این سخن با [[آیه]] {{متن قرآن|أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ * وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ}}<ref>«آیا مردم پنداشتهاند همان بگویند ایمان آوردهایم وانهاده میشوند و آنان را نمیآزمایند؟ * و بیگمان پیشینیان آنان را (نیز) آزمودهایم، و همانا خداوند راستگویان را خوب میشناسد و دروغگویان را (نیز) نیک میشناسد» سوره عنکبوت، آیه ۲-۳.</ref> تطابق دارد و به همین مضمون [[کلامی]] از [[امام سجاد]] {{ع}} نیز رسیده است<ref>الکافی، ج۸، ص۷۵.</ref>؛ | |||
# وسیله آزمایش [[عبادت]] و [[بندگی]] خداست. این اصل از [[آیه]] {{متن قرآن|وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ}}<ref>«و بیگمان شما را با چیزی از بیم و گرسنگی و کاستی داراییها و کسان و فرآوردهها میآزماییم، و شکیبایان را نوید بخش!» سوره بقره، آیه ۱۵۵.</ref> نیز استفاده میشود؛ | |||
# [[آزمایش]] [[خدا]] برای دانستن خود و تجربه اندوزیاش نیست، زیرا او همه چیز را میداند، بلکه برای دانستن انسانهاست تا [[درجه]] [[خلوص]] و [[پایداری]] آنان بر خودشان معلوم شود. این اصل با آیه {{متن قرآن|وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ حَتَّى نَعْلَمَ الْمُجَاهِدِينَ مِنْكُمْ وَالصَّابِرِينَ وَنَبْلُوَ أَخْبَارَكُمْ}}<ref>«و بیگمان میآزماییمتان تا جهادگران و شکیبایان شما را معلوم داریم و گزارشهای (کردارهای) شما را بررسی کنیم» سوره محمد، آیه ۳۱.</ref> مطابق است<ref>عیون أخبار الرضا، ج۱، ص۲۷۱.</ref>. این اصل از [[اهداف]] آزمایش نیز به حساب میآید. [[نعمتهای الهی]] نیز وسیله آزمایشاند. [[امام رضا]] {{ع}} میفرماید: [[انسان]] به واسطه نعمتهای زیاد، در خطر است، زیرا وظایفی بر او [[واجب]] میشود مثل پرداخت [[زکات]]، [[صدقات]]، اتفاقات و.... و [[آدمیان]] از این طریق آزمایش میشوند. بسیاری از [[مردم]] از انجام وظیفه خود کوتاهی میکنند و در [[امتحان الهی]] مردود میشوند<ref>الکافی، ج۲، ص۴۸۸.</ref>. آن حضرت در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ}}<ref>«بیگمان با مال و جانتان آزمون خواهید شد» سوره آل عمران، آیه ۱۸۶.</ref> میفرماید: [[خداوند متعال]] [[اهل]] [[سلامت]] را [[مکلف]] میسازد و آزمایش میکند تا به نیازهای آفتزدگان و بلادیدگان [[قیام]] نمایند و با پرداخت حقشان، هم قوت آنان تأمین شود و هم [[شکر الهی]] ادا گردد و هم نعمتهایشان با پرداخت زکات افزون شود<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۱۷۳.</ref>. آن حضرت در تفسیر آیه [[هاروت و ماروت]] {{متن قرآن|وَاتَّبَعُواْ مَا تَتْلُواْ الشَّيَاطِينُ عَلَى مُلْكِ سُلَيْمَانَ وَمَا كَفَرَ سُلَيْمَانُ وَلَكِنَّ الشَّيَاطِينَ كَفَرُواْ يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنزِلَ عَلَى الْمَلَكَيْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى يَقُولاَ إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلاَ تَكْفُرْ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ وَمَا هُم بِضَارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَلاَ يَنفَعُهُمْ وَلَقَدْ عَلِمُواْ لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِي الآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْا بِهِ أَنفُسَهُمْ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ}}<ref> «و (یهودیان) از آنچه شیطانها در فرمانروایی سلیمان (به گوش این و آن) میخواندند (که سلیمان جادوگر است)؛ پیروی کردند. و سلیمان کفر نورزید ولی شیطانها کافر شدند که به مردم جادو میآموختند و نیز آنچه را بر دو فرشته هاروت و ماروت در (سرزمین) بابل فرو فرستاده شده بود در حالی که این دو به هیچکس آموزشی نمیدادند مگر که میگفتند: ما تنها (ابزار) آزمونیم پس (با بکارگیری جادو) کافر مشو! اما (مردم) از آن دو چیزی را میآموختند که با آن میان مرد و همسرش جدایی میافکنند -در حالی که جز به اذن خداوند به کسی زیان نمیرساندند- چیزی را میآموختند که به آنان زیان میرسانید و برای آنها سودی نداشت و خوب میدانستند که هر کس خریدار آن باشد در جهان واپسین بهرهای ندارد و خود را به بد چیزی فروختند، اگر میدانستند» سوره بقره، آیه ۱۰۲.</ref> به وسیله [[آزمایش]] بودن این دو [[فرشته]] اشاره کرده و میفرماید که آن دو به [[مردم]] [[سحر]] میآموختند تا بتوانند با آن خودشان را از سحر ساحران [[حفظ]] کنند و [[مکر]] آنها را [[باطل]] سازند. آن دو فرشته چیزی به کسی باد نمیدادند مگر اینکه میگفتند ما برای آزمایش هستیم تا شما [[کافر]] نشوید<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۱، ص۲۷۱؛ ج۲، ص۵۵۵.</ref>. | |||
[[امام رضا]]{{ع}} درباره [[هدف]] از آزمایش میفرماید: [[خداوند]] مردم را آزمایش میکند تا برایشان [[ثابت]] و روشن شود که چقدر در [[زندگی]] و انجام [[تکالیف]] و [[وظایف]] و [[بندگی خدا]] [[خلوص]] و [[پایداری]] دارند <ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۲۷۱.</ref>.<ref>منابع: قرآن کریم؛ صحیفة الإمام الرضا، تحقیق و تصحیح: محمدمهدی نجف، مشهد، کنگره جهانی حضرت رضا، اول، ۱۴۰۶ق، عیون أخبار الرضا، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سیدمهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، اول، ۱۳۷۸ق، الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹قی)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق؛ مجمع البحرین، فخر الدین بن محمدعلی معروف به طریحی (۱۰۸۵ق)، تحقیق: سید احمد حسینی، تهران، المکتبة المرتضویة، سوم، ۱۳۷۵ش؛ معراج السعادة، احمد بن محمد مهدی نراقی (۱۲۴۵ق)، قم، دار الهجرة، پنجم، ۱۳۷۷ش؛ مفردات ألفاظ القرآن، حسین بن محمد معروف به راغب اصفهانی (۰۲دف)، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، دمشق - بیروت، دار القلم - الدار الشامیة، اول، ۱۴۱۲ق؛ المنجد فی اللغة، لوییس معلوف، قم، اسماعیلیان، بیتا.</ref>.<ref>[[ابوالفضل یغمایی|یغمایی، ابوالفضل]]، [[آزمایش | سربلند بیرون آمدن از [[آزمایشهای الهی]] کار [[آسانی]] نیست. [[امام رضا]] {{ع}} از [[پیامبر]] {{صل}} نقل میکند که به [[حضرت علی]] {{ع}} فرمود که پس از [[نماز]] میت دعاهایی بخواند؛ از جمله آنکه از [[خدا]] در خواست کند: "پروردگارا! پس از وی ما را به [[فتنهها]] آزمایش مکن"<ref>صحیفة الإمام الرضا {{ع}}، ص۱۲۵.</ref>. [[امام]] به استناد سخن [[امام باقر]] {{ع}} تأکید کرده است که شما به آرزوی خود نمیرسید تا آزمایش شوید و از هر ده نفر یکی سربلند از آزمایش بیرون نخواهد آمد؛ سپس [[آیه]] {{متن قرآن|أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِينَ جَاهَدُوا مِنْكُمْ وَيَعْلَمَ الصَّابِرِينَ}}<ref>«آیا پنداشتهاید به بهشت میروید بیآنکه خداوند جهادگران و شکیبایان شما را معلوم دارد؟» سوره آل عمران، آیه ۱۴۲.</ref> را [[تلاوت]] فرمود. [[امام]] افزوده است: به همین دلیل "آزمایش شدن" از مفاهیم ارزشی [[اخلاقی]] است و به [[آزمایش]] آزمایش شدگان ارج نهادهاند<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۳۴۹.</ref>. آن حضرت تأکید میکند که مشکل بودن آزمایش در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ}}<ref>«و بیگمان پیشینیان آنان را (نیز) آزمودهایم، و همانا خداوند راستگویان را خوب میشناسد و دروغگویان را (نیز) نیک میشناسد» سوره عنکبوت، آیه ۳.</ref> نیز روشن شده است، زیرا منظور از "فتنه" [[فتنه]] در [[دین]] است. [[مردم]] باید در [[دینداری]] خود آزمایش شوند، آنچنان که خالصی طلا در کوره، پس از گداخته شدن مشخص میگردد<ref>الکافی، ج۱، ص۳۷۰.</ref>. | ||
[[امام رضا]] {{ع}} درباره [[هدف]] از آزمایش میفرماید: [[خداوند]] مردم را آزمایش میکند تا برایشان [[ثابت]] و روشن شود که چقدر در [[زندگی]] و انجام [[تکالیف]] و [[وظایف]] و [[بندگی خدا]] [[خلوص]] و [[پایداری]] دارند <ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۱، ص۲۷۱.</ref>.<ref>منابع: قرآن کریم؛ صحیفة الإمام الرضا، تحقیق و تصحیح: محمدمهدی نجف، مشهد، کنگره جهانی حضرت رضا، اول، ۱۴۰۶ق، عیون أخبار الرضا، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سیدمهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، اول، ۱۳۷۸ق، الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹قی)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق؛ مجمع البحرین، فخر الدین بن محمدعلی معروف به طریحی (۱۰۸۵ق)، تحقیق: سید احمد حسینی، تهران، المکتبة المرتضویة، سوم، ۱۳۷۵ش؛ معراج السعادة، احمد بن محمد مهدی نراقی (۱۲۴۵ق)، قم، دار الهجرة، پنجم، ۱۳۷۷ش؛ مفردات ألفاظ القرآن، حسین بن محمد معروف به راغب اصفهانی (۰۲دف)، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، دمشق - بیروت، دار القلم - الدار الشامیة، اول، ۱۴۱۲ق؛ المنجد فی اللغة، لوییس معلوف، قم، اسماعیلیان، بیتا.</ref>.<ref>[[ابوالفضل یغمایی|یغمایی، ابوالفضل]]، [[آزمایش (مقاله)|مقاله «آزمایش»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]]، ج۱، ص ۶۹.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده: 1100514.jpg|22px]] [[ابوالفضل یغمایی|یغمایی، ابوالفضل]]، [[آزمایش | # [[پرونده: 1100514.jpg|22px]] [[ابوالفضل یغمایی|یغمایی، ابوالفضل]]، [[آزمایش (مقاله)|مقاله «آزمایش»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه امام رضا ج۱''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
خط ۲۸: | خط ۳۴: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:آزمایش | [[رده:آزمایش الهی]] | ||