مساوات در برابر قانون: تفاوت میان نسخه‌ها

 
(۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
==مقدمه==
{{سیره معصوم}}
*از نمونه‌های بارز [[مساوات در سیره رسول الله]]{{صل}} [[برابری همگان در اجرای قانون]] بود. پیامبر{{صل}} به اجرای این نوع مساوات سخت پایبند بود. در این باره در توصیف آن [[حضرت]] آمده است: "همگان در قبال [[حق]]، در نظرش یکسان بودند"<ref>{{متن حدیث| وَ صَارُوا عِنْدَهُ فِي الْحَقِّ سَوَاءً}}؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱، ص ۳۸۸؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج ۲، ص ۳۵۰؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوه، ج ۱، ص ۲۹۰؛ الشفا بتعریف حقوق المصطفی، ج ۱، ص ۲۴۶ و شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۳۱۸.</ref><ref> گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۱۲۰.</ref>.
{{مدخل مرتبط
*[[پیامبر اکرم]]{{صل}} در [[اجرای قانون]]، جز به حق را توجه نمی‌کرد و اجازه هیچ گونه تخطی از آن را به کسی نمی‌داد و حفظ آن را از عوامل حفظ [[سلامت]] [[جامعه]] و [[حکومت]] و عدول از آن را مایه [[تباهی]] جامعه و [[هلاکت]] می‌دانست؛ به همین سبب، دیگران به‌شدت از [[تبعیض]] در [[اجرای قانون]] منع می‌کرد و می‌فرمود: "[[بنی اسرائیل]]، تنها به این سبب هلاک شدند که حدود را درباره زیردستان [[اجرا]] می‌کردند و بزرگان را معاف می‌داشتند"<ref>{{متن حدیث| إِنَّمَا هَلَكَ بَنُو إِسْرَائِيلَ لِأَنَّهُمْ كَانُوا يُقِيمُونَ الْحُدُودَ عَلَى الْوَضِيعِ دُونَ الشَّرِيفِ}}؛ دعائم الاسلام ج ۲، ص ۴۴۲ و مستدرک الوسائل، ج ۱۸، ص ۸.</ref>؛ بنابراین، [[رسول]] خاتم{{صل}} اجازه نمی‌داد، هیچ‌کس خود را فراتر از [[قانون]] بداند و چیزی سبب زیر پاگذاشتن قانون شود<ref> [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۱۲۰.</ref>.
| موضوع مرتبط = مساوات
*[[نقل]] شده است، روزی زنی از [[قبیله]] [[بنی مخزوم]] دزدی کرد و [[قریش]] درصدد برآمدند که نزد [[پیامبر]]{{صل}} درباره او [[شفاعت]] کنند و چون [[نبی اکرم]]{{صل}} را می‌شناختند، گفتند: "چه کسی جز [[اسامه]] که [[محبوب]] پیامبر{{صل}} است، [[شهامت]] این کار را دارد؟" سپس اسامه را شفیع قرار دادند و او در این باره با آن [[حضرت]] صحبت کرد. پس، پیامبر{{صل}} سخت خشمناک شد تا جایی که رنگ چهره‌اش برافروخته شد و به اسامه فرمود: "آیا درباره حدی از [[حدود الهی]] شفاعت می‌کنی؟"<ref>البخاری، صحیح، ج ۴، ص ۱۵۰. - ۱۵۱؛ الطبقات الکبری، ج ۴، ص ۵۲؛ صحیح مسلم، ج ۵، ص ۱۱۴ و مسند ابن راهویه، ج۲، ص۲۳۵-۲۳۶.</ref> وی از سخن خویش پشیمان شد و پوزش خواست. پیامبر{{صل}} به دنبال این قضیه، خطبه‌ای خواند و فرمود: همانا پیشینیان هلاک شدند؛ زیرا اگر فرد بزرگی از ایشان دزدی می‌کرد. او را رها می‌کردند و اگر فرد ضعیفی دزدی می‌کرد، بر وی حد جاری می‌کردند. [[سوگند]] به آنکه جانم در دست اوست! اگر [[فاطمه]]، دختر [[محمد]] نیز دزدی کرده بود، دست او را می‌بریدم؛<ref>{{متن حدیث|إِنَّمَا أَهْلُكَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ أَنَّهُمْ كَانُوا إِذَا سَرَقَ فِيهِمْ الشَّرِيفُ تَرَكُوهُ وَ إِذَا سَرَقَ فِيهِمْ الضَّعِيفِ أَقَامُوا عَلَيْهِ الْحَدُّ وَ أَنِّي وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ ، لَوْ أَنَّ فاطمه بِنْتُ مُحَمَّدٍ سَرِقَةٍ فَقُطِعَتْ يَدُهَا }}؛ صحیح البخاری، ج ۴، ص ۱۵۱؛ دلائل النبوه، ج ۵، ص ۸۸؛ صحیح مسلم، ج ۵، ص ۱۱۴ و مسند ابن راهویه، ج ۲، ص ۲۳۶.</ref>؛ آن گاه [[قانون]] را درباره آن [[زن]] بنی مخزوم [[اجرا]] کرد<ref> [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]] [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۱۲۰-۱۲۱.</ref>.
| عنوان مدخل  = [[مساوات در برابر قانون]]
*این [[پایبندی]] [[رسول خدا]]{{صل}} به [[اجرای قانون]] و مساوات همه افراد در برابر آن، به حدی بود که خود در آخرین روزهای زندگی‌اش در حالی که به شدت [[بیمار]] بود، به [[مسجد]] رفت و به جمع حاضر فرمود: ای [[مردم]]! من خدایی را که جز او خدایی نیست،‌ در برابر شما می‌ستایم. در میان شما هرکه حقی بر گردن من دارد، اکنون من حاضرم برای ادای آن؛ اگر تازیانه‌ای (به ناحق) بر پشت کسی زده‌ام، دهد این پشت من؛ بیاید و به جای آن تازیانه بزند و اگر به کسی [[دشنام]] داده‌ام، بیاید و دشنام دهد. زنهار که [[دشمنی]] در [[سرشت]] و [[شأن]] من نیست. بدانید! محبوب‌ترین شما نزد من کسی است که اگر حقی بر گردن من دارد، از من بستاند یا مرا [[حلال]] کند تا وقتی با [[خدا]] [[دیدار]] می‌کنم، [[پاک]] و [[پاکیزه]] باشم و چنین می‌بینم که این درخواست، کافی نیست و لازم است چند بار در میان شما برخیزم و آن را تکرار کنم"<ref>تاریخ مدینه دمشق، ج۴۸، ص۳۲۴؛ حمیری کلاعی، الإکتفاء، ج۲، ص۴۲؛ تاریخ الطبری، ج۳، ص۱۸۹-۱۹۰؛ سبل الهدی و الرشاد، ج۱۲، ص۲۴۲؛ الطبرانی، المعجم الکبیر، ج ۲، ج ۱۸، ص ۲۸۰ و مجمع الزوائد، ج ۹، ص ۲۶.</ref><ref> گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۱۲۱.</ref>.
| مداخل مرتبط = [[مساوات در برابر قانون در سیره پیامبر خاتم]] - [[مساوات در برابر قانون در حقوق اسلامی]] - [[مساوات در برابر قانون در فقه سیاسی]]
| پرسش مرتبط  =
}}


==منابع==
== مساوات در برابر قانون در سیره نبوی ==
* [[پرونده:152259.jpg|22px]] [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|'''فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم''']]
در [[سیره پیامبر اکرم]] {{صل}} [[زمامداران]] و [[شهروندان]]، [[توانگران]] و ناداران، قدرتمندان و [[ناتوانان]]، [[عرب]] و [[عجم]]، سفید و سیاه از نظر [[قانون]] برابرند و هیچ یک را بر دیگری مزیتی نیست. [[رسول خدا]] {{صل}} این [[مساوات]] را سخت پاس می‌داشت و اجازه هیچ‌گونه تخطی از آن را به کسی نمی‌داد و [[حفظ]] آن را از عوامل حفظ [[سلامت جامعه]] و [[حکومت]] و [[عدول]] از آن را مایه [[تباهی]] [[جامعه]] و حکومت و سیر به سوی [[هلاکت]] می‌دانست. زمانی، زنی از اشراف [[سرقت]] کرده بود و این امر [[ثابت]] شده بود. پس [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[فرمان]] به [[مجازات]] او داد. عده‌ای نزد [[حضرت]] آمدند و تلاش کردند تا این [[حکم]] را به تعطیلی کشانند. رسول خدا {{صل}} بر یکسان بودن همه در برابر قانون تأکید کرد و فرمود: «آنان که پیش از شما بودند تنها به سبب چنین تبعیض‌هایی هلاک شدند؛ زیرا حدود را بر فرودستان اجرا می‌کردند و اشراف و بزرگان را رها می‌ساختند»<ref>{{متن حدیث|إِنَّمَا هَلَكَ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ بِمِثْلِ هذَا؛ كَانُوا يُقِيمُونَ‏ الْحُدُودَ عَلَى‏ الْوَضِيعِ‏ دُونَ الشَّرِيفِ}}؛ دعائم الاسلام، ج۲، ص۴۴۲؛ مستدرک الوسائل، ج۱۸، ص۷.</ref>.
 
پیامبر اکرم {{صل}} به شدّت از [[تبعیض]] در [[اجرای قانون]] منع می‌کرد و می‌فرمود: «بنی‌اسرائیل تنها به این سبب هلاک شدند که حدود را درباره فرودستان اجرا می‌کردند و اشراف و بزرگان را رها می‌ساختند»<ref>{{متن حدیث|إِنَّمَا هَلَكَ بَنُو إِسْرَائِيلَ لِأَنَّهُمْ كَانُوا يُقِيمُونَ الْحُدُودَ عَلَى‏ الْوَضِيعِ‏ دُونَ‏ الشَّرِيفِ‏}}؛ دعائم الاسلام، ج۲، ص۴۴۲.</ref>.
 
نقل شده، روزی زنی از [[قبیله]] [[بنی مخزوم]] دزدی کرد و [[قریش]] درصدد برآمدند که نزد [[پیامبر]] {{صل}} درباره او [[شفاعت]] کنند و چون [[نبی اکرم]] {{صل}} را می‌شناختند، گفتند: "چه کسی جز [[اسامه]] که [[محبوب]] پیامبر {{صل}} است، [[شهامت]] این کار را دارد؟" سپس اسامه را [[شفیع]] قرار دادند و او در این باره با آن حضرت صحبت کرد. پس، پیامبر {{صل}} سخت خشمناک شد تا جایی که رنگ چهره‌اش برافروخته شد و به اسامه فرمود: "آیا درباره حدی از [[حدود الهی]] شفاعت می‌کنی؟"<ref>البخاری، صحیح، ج ۴، ص ۱۵۰. - ۱۵۱؛ الطبقات الکبری، ج ۴، ص ۵۲؛ صحیح مسلم، ج ۵، ص ۱۱۴ و مسند ابن راهویه، ج۲، ص۲۳۵-۲۳۶.</ref> وی از سخن خویش پشیمان شد و پوزش خواست. پیامبر {{صل}} به دنبال این قضیه، خطبه‌ای خواند و فرمود: همانا پیشینیان هلاک شدند؛ زیرا اگر فرد بزرگی از ایشان دزدی می‌کرد او را رها می‌کردند و اگر فرد ضعیفی دزدی می‌کرد، بر وی حد جاری می‌کردند. [[سوگند]] به آنکه جانم در دست اوست! اگر [[فاطمه]]، دختر [[محمد]] نیز دزدی کرده بود، [[دست]] او را می‌بریدم؛<ref>{{متن حدیث|إِنَّمَا أَهْلُكَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ أَنَّهُمْ كَانُوا إِذَا سَرَقَ فِيهِمْ الشَّرِيفُ تَرَكُوهُ وَ إِذَا سَرَقَ فِيهِمْ الضَّعِيفِ أَقَامُوا عَلَيْهِ الْحَدُّ وَ أَنِّي وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ، لَوْ أَنَّ فاطمه بِنْتُ مُحَمَّدٍ سَرِقَةٍ فَقُطِعَتْ يَدُهَا}}؛ صحیح البخاری، ج۸، ص۵۷۳؛ و با مختصر اختلاف در لفظ: کتاب الخراج، ص۱۵۳؛ سنن الدارمی، ج۲، ص۱۷۳؛ صحیح مسلم، ج۱۱، ص۱۸۶-۱۸۸؛ سنن ابی ماجة، ج۲، ص۸۵۱-۸۵۲؛ سنن أبی داود، ج۲، ص۴۴۵؛ کتاب الکبائر، ص۹۸؛ شهاب‌الدین احمد بن علی ابن حجر العسقلانی، بلوغ المرام من ادلة الاحکام، عنی بتصحیحه و التعلیق علیه محمد حامد الفقی، دار الفکر، بیروت، ص۲۶۱؛ الجامع الصغیر، ج۱، ص۳۹۳؛ کنز العمال، ج۳، ص۷۳۵؛ تفسیر أبی السعود، ج۶، ص۱۵۶؛ نیل الاوطار، ج۷، ص۱۳۱؛ تفسیر روح المعانی، ج۱۷، ص۸۳؛ فیض القدیر، ج۲، ص۵۶۸؛ حیاة الصحابة، ج۲، ص۶۸.</ref>؛ آنگاه [[قانون]] را درباره آن [[زن]] [[بنی مخزوم]] [[اجرا]] کرد.
 
پیام‌آور [[مساوات]]، خود را در برابر [[قانون]] چون دیگران می‌دانست و هرگز خلاف این [[برابری]] عمل نکرد و قانون را زیر پا نگذاشت. در آخرین روزهای [[زندگی]] [[رسول خدا]] {{صل}} [[مردم]] [[شاهد]] صحنه‌ای شگفت بودند تا همگان برای همیشه بدانند که در برابر قانون چگونه باید بود و [[سیره]] گرامی‌ترین [[خلق]] [[خدا]] چگونه بود. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در آن روز در حالی که بیماری‌اش شدت یافته بود و [[فضل بن عباس]] و [[علی بن ابی طالب]] زیر بغلش را گرفته بودند و به [[سختی]] [[راه]] می‌رفت وارد [[مسجد]] شد و بر [[منبر]] رفت و آخرین سخنانش را با مردمش گفت: «مردم، من در برابر شما خدایی را که جز او خدایی نیست می‌ستایم. هر که در میان شما حقی بر من دارد اینک من. اگر بر پشت کسی تازیانه زده‌ام، این پشت من، بیاید و به جای آن تازیانه بزند. اگر کسی را دشنام داده‌ام، بیاید دشنامم دهد. زنهار که دشمنی در سرشت من نیست و در شأن من نیست. بدانید که محبوب‌ترین شما نزد من کسی است که اگر حقی بر من دارد از من بستاند یا مرا حلال کند تا خدا را که دیدار می‌کنم پاک و پاکیزه باشم. و چنین می‌بینم که این درخواست مرا کافی نیست و لازم است چند بار در میان شما برخیزم و آن را تکرار کنم»<ref>{{متن حدیث|أَیُّهَا النَّاسُ، فَإِنِّي‏ أَحْمَدُ إِلَيْكُمُ‏ اللَّهَ‏ الَّذِي‏ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ؛ وَ إِنَّهُ قَدْ دَنَا مِنِّي حُقُوقَ مِنْ بَیْنِ أَظْهُرِکُمْ. فَمَنْ کُنْتُ جَلَدْتُ لَهُ ظَهْرَاً فَهذَا ظَهْرِي فَلْیَسْتَقِدْ مِنْهُ. وَ مَنْ کُنْتُ شَتَمْتُ لَهُ عِرْضَاً فَهذَا عَرْضِي فَلْیَسْتَقِدْ مِنْهُ. أَلَا وَ إِنَّ الشَّحْنَاءَ لَیْسَتْ مِنْ طَبْعِي وَ لَا مِنْ شَأْنِي. أَلَا وَ إِنَّ أَحَبَّکُمْ إِلَیَّ مَنْ أَخَذَ مِنِّي حَقَّاً إِنْ کَانَ لَهُ، أَوْ حَلَّلَنِي. فَلَقِیتُ اللهَ وَ أَنَا أَطِیبُ النَّفْسِ. وَ قَدْ أَرَی أَنَّ هذَا غَیْرُ مُغْنٍ عَنِّي حَتَّی أَقُومَ فِیکُمْ مِرَارًا}}؛ تاریخ الطبری، ج۳، ص۱۸۹-۱۹۰؛ و با مختصر اختلاف در لفظ: الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۱۹؛ البدایة و النهایة، ج۵، ص۲۵۱.</ref>. سپس از [[منبر]] فرود آمد، [[نماز ظهر]] را گزارد و باز به منبر بازگشت و همان سخن را تکرار کرد. [[رسول خدا]] {{صل}} جلوه تام [[رحمت الهی]] بود، هرگز کسی را نیازرده بود، حقی را پایمال نکرده بود، خلاف [[مساوات]] و [[عدالت]] عمل نکرده بود، در [[اجرای قانون]] ملاحظه این و آن را نکرده بود و جز برای [[خدا]] [[خشم]] نگرفته بود؛ اما اینک هنگام پیوستن به رفیق اعلا، اصرار داشت کوچک‌ترین حقی از [[مردم]] بر گردنش نباشد و مساوات در برابر قانون را در [[برترین]] مرتبه‌اش تحقق بخشد. به دنبال سخنان مکرر [[پیامبر]]، مردی برخاست و گفت: «ای رسول خدا، من سه [[درهم]] نزد تو دارم!» پیامبر فرمود: «فضل، به او بده». فضل آن را پرداخت و مرد نشست. آن‌گاه فرمود: «مردم، هر کس مالی از کسی نزدش باشد باید آن را بپردازد و نگوید رسوایی دنیاست. بدانید که بی‌شک رسوایی‌های دنیا از رسوایی‌های آخرت آسان‌تر است»<ref>{{متن حدیث|أَيُّهَا النَّاسُ، مَنْ كَانَ عِنْدَهُ شَيْءٌ فَلْيُؤَدِّهِ، وَلَا يَقُولْ: فُضُوحُ الدُّنْيَا، أَلَا وَإِنَّ فُضُوحَ الدُّنْيَا أَیْسَرُ مِنْ فُضُوحِ الْآخِرَةِ}}؛ تاریخ الطبری، ج۳، ص۱۸۹-۱۹۰.</ref>. مرد دیگری برخاست و گفت: «ای [[رسول خدا]]، سه [[درهم]] نزد من است که در [[راه خدا]] به کار زده‌ام». [[پیامبر]] فرمود: «چرا به کار زدی؟» گفت: «بدان محتاج بودم». فرمود: «فضل، آن را از وی بستان». مردی برخاست و گفت: «ای رسول خدا، در فلان [[جنگ]] بر شکم من تازیانه‌ای زدی!» پیامبر پیراهنش را بالا زد و از مرد خواست تا بیاید و [[قصاص]] کند. مرد پیش آمد و خود را به سینه و شکم برهنه پیامبر افکند و جای قصاص را بوسه زد<ref>تاریخ الطبری، ج۳، ص۱۸۹-۱۹۰؛ و نیز ر. ک: مقاله از هجرت تا وفات، محمد خاتم پیامبران، ج۱، ص۳۶۲-۳۶۳.</ref>.
 
آن حضرت نشان داد که [[پیامبر خدا]] بر [[مردم]] عادی در برابر [[قانون]] هیچ امتیازی ندارد، تا مدعیان [[مساوات]] بیاموزند که چگونه باید [[رفتار]] کرد<ref>[[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌]]، [[سیره نبوی ج۲ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۲، ص ۵۱۲؛ [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۱۲۰-۱۲۱.</ref>.
 
== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:152259.jpg|22px]] [[گلشاد حیدری|حیدری، گلشاد]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|'''فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم''']]
# [[پرونده:1100683.jpg|22px]] [[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌]]، [[سیره نبوی ج۲ (کتاب)|'''سیره نبوی ج۲''']]
{{پایان منابع}}
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
 
[[رده:فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]
[[رده:مساوات]]
۱۱۷٬۲۷۲

ویرایش