علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

| موضوع اصلی = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]]

| تصویر = 7626626268.jpg

| مدخل بالاتر = [[مهدویت]] / [[غیبت امام مهدی]] / [[وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت]] / [[انتظار فرج]]  

| مدخل اصلی =  [[علت برداشت‌های انحرافی از انتظار]]

| مدخل وابسته =  

| تعداد پاسخ = ۳

'''علت [[برداشت‌های انحرافی از انتظار]] چیست؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود.

== پاسخ جامع اجمالی ==

=== [[ضرورت]] [[فهم]] [[علل]] برداشت [[انحرافی]] از [[انتظار]] ===

* یکی از عناوین مهم معرفتی در [[فرهنگ دینی]]، مسألۀ [[انتظار]] است؛ در [[روایات]] به [[نقل]] از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} آمده است: {{متن حدیث|اَفْضَلُ‌ جِهَادِ أُمتِی‌ انْتِظَارُ الْفَرَجِ}}<ref>«بالاترین جهاد امت من، انتظار فرج است». تحف العقول، حرانی، ابن شعبه، ص۳۳؛ بحارالأنوار، مجلسی، محمد باقر، ج۵۱، ص۱۵۶.</ref> که البته مقصود از آن انتظاری است که [[انسان]] را به حرکت و [[حماسه]] در [[راه خدا]] وادار می‌کند، منتها به مرور زمان برداشت‌های نادرستی از این مسئلۀ مهم (معنا و مفهوم [[انتظار]]) صورت گرفته و موجب شده عده‌ای از [[منتظران]] در [[گمراهی]] قرار گیرند.

=== [[علل]] برداشت‌های [[انحرافی]] نسبت به مفهوم [[انتظار]] ===

* [[علل]] و عوامل متعددی باعث [[برداشت‌های انحرافی از انتظار]] و ارائۀ [[تفاسیر]] غلط از آن شده است که در اینجا به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:

# تلاش [[حاکمان]] [[مستبد]]: یکی از عوامل مهم [[تحریف]] [[انتظار]] مفهوم واقعی [[انتظار]] است، زیرا مفهوم واقعی آن مسئولیت‌ساز، و معنای [[تحریف]] شده آن مسئولیت‌سوز است. در طول [[تاریخ]] همواره [[منتظرین]] [[حقیقی]]، مزاحم طبقه [[حاکم ظالم]] بوده‌اند؛ لذا طبیعی است که طبقه [[حاکم]] با [[اعتقادی]] که مسولیت‌ساز باشد و [[سکوت]] در مقابل [[ظلم]] را جایز نداند [[سازگاری]] ندارد و کوشیده است تا [[انتظار]] معنای واقعی خود را از دست بدهد تا بالتبع "[[منتظرین]]" هم چنین گردند<ref>ر.ک. [[میرزا عباس مهدوی‌فرد|مهدوی‌فرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص۹۵-۹۶.</ref>.

# عوامل مذهبی (برداشت سطحی و نادرست از [[روایات]]): نارسایی [[فهم]] و برداشت غلط در برخی مفاهیم [[دینی]]، خود از عوامل بسیار مهم در‌‎ ‎سوء برداشت و [[انحراف]] [[فکر]] در موضوع [[انتظار فرج]] بوده و هست. محور روایاتی که برداشت غلط نسبت به آنها صورت گرفته است، به شرح ذیل است:

## محکومیت هر انقلابی پیش‌‎ ‎از [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}}<ref>{{متن حدیث|کُلُّ رَایَةٍ تُرْفَعُ قَبْلَ قِیَامِ الْقَائِمِ فَصَاحِبُهَا طَاغُوتٌ یُعْبَدُ مِنْ دُونِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ}}</ref>؛

## منوط بودن اجرای برخی از [[احکام]] (مانند [[اجرای حدود]]، [[نماز جمعه]]) به [[وجود امام]] [[معصوم]] {{ع}}<ref>ر.ک. [[سید مهدی موسوی کاشمری|موسوی کاشمری، سید مهدی]]، [[امام خمینی و احیاء انتظار فرج (مقاله)|امام خمینی و احیاء انتظار فرج]]، ص۴۱۳-۴۱۶.</ref>؛

## روایاتی که حکایت از پر شدن [[ظلم و جور]] در [[زمان ظهور]] دارند<ref>{{متن حدیث|... بَعْدَ مَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً}}</ref>؛ برداشت ناصحیح از این دست [[روایات]] این است که نباید در‌‎ ‎جهت [[اصلاح]] قدمی برداشت و هر گامی در این زمینه، [[ظهور]] [[حضرت]] را به تأخیر می‌‌اندازد و‌‎ ‎به عقب می‌‌راند و یا حتی به [[اعتقاد]] برخی منحرفین، برای [[ظهور]] باید دست به اشاعۀ [[منکرات]] زد<ref>ر.ک. [[سید مهدی موسوی کاشمری|موسوی کاشمری، سید مهدی]]، [[امام خمینی و احیاء انتظار فرج (مقاله)|امام خمینی و احیاء انتظار فرج]]، ص۴۱۳-۴۱۶.</ref>.

## روایاتی که دلالت دارند بر اینکه [[هدف‌ها]] وسیله‌های [[نامشروع]] را [[مشروعیت]] می‌‌بخشند<ref>{{عربی|اَلْغَایَاتُ تُبَرِّرُ الْمُبَادِیَ}}</ref>؛ ممکن است چنین برداشت شود که [[بهترین]] وسیله برای [[تسریع در ظهور]] و [[بهترین]] شکل [[انتظار]]، [[ترویج]] و اشاعۀ [[فساد]] است<ref>ر.ک. [[محمد صابر جعفری|جعفری، محمد صابر]]، [[اندیشه مهدویت و آسیب‌ها (کتاب)|اندیشه مهدویت و آسیب‌ها]]، ص ۱۴.</ref>.

# عوامل روانی (درونی) که عبارت‌اند از: [[عافیت‌طلبی]]؛ [[ضعف نفس]] و نبود [[شجاعت]] روحی؛ [[ترس]] از‌‎ ‎جان و خطرهای احتمالی؛ [[یأس]] و [[خوف]] از عدم موفقیت و غیر آن به [[امید]] [[نجات]] [[امت]] و [[پیروزی]] [[حق]] و‌‎ ‎جلوه‌های آن در سطح [[جهان]] با [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}}<ref>ر.ک. [[سید مهدی موسوی کاشمری|موسوی کاشمری، سید مهدی]]، [[امام خمینی و احیاء انتظار فرج (مقاله)|امام خمینی و احیاء انتظار فرج]]، ص۴۰۰.</ref>.

# توهم اینکه [[امام زمان]] {{ع}} [[کارها]] را به وسیلۀ اکراه و [[اجبار]] یا فقط از طریق [[معجزه]] انجام می‌دهد؛ پس [[نیاز]] به مقدمات و [[زمینه‌سازی]] نیست.

# توهم اینکه غیر از [[امام زمان]] {{ع}} هیچ کس نمی‌تواند همه [[فسادها]] و [[تباهی‌ها]] را به صورت کامل برچیند و تمامی خبرها و صلاح‌ها را در همۀ ابعاد و زمنیه‌ها [[حاکم]] سازد؛ پس کاری از دیگران بر نمی‌آید.

# کوته‌فکری و عدم [[بصیرت]] [[کافی]] نسبت به [[دین]]؛

# [[انحرافات]] [[اخلاقی]] افراد؛

# [[انحرافات]] [[سیاسی]] افراد<ref>ر.ک. [[محمد صابر جعفری|جعفری، محمد صابر]]، [[اندیشه مهدویت و آسیب‌ها (کتاب)|اندیشه مهدویت و آسیب‌ها]]، ص ۱۴.</ref>.

=== نتیجه گیری ===

* در نتیجه، می‌‌توان گفت مسئلۀ [[انتظار]] یکی از مسائل مهم معرفتی در [[فرهنگی]] [[دینی]] است که [[فهم]] درست از آن از اهمیت بالایی برخوردار است به نحوی که در طول [[تاریخ]]، برداشت [[انحرافی]] نسبت به معنا و مفهوم [[انتظار]]، موجب [[گمراهی]] عده ای از [[منتظران]] شده است. عوامل مختلفی، نظیر تلاش [[حاکمان]] [[مستبد]]، برداشت سطحی و نادرست از برخی [[روایات]]، [[انحرافات]] [[اخلاقی]] و [[سیاسی]] افراد، عوامل روانی (مانند [[عافیت‌طلبی]]، [[ضعف نفس]] و نبود [[شجاعت]] روحی) از جمله [[علل]] برداشت [[انحرافی]] از مسئله [[انتظار]] هستند

# کوته‌فکری وعدم [[بصیرت]] کافی نسبت به [[دین]].

# [[انحرافات]] [[اخلاقی]] (برخی از قائلان دیدگاه دوم).

# [[انحرافات]] [[سیاسی]] (برخی از قائلان دیدگاه چهارم و پنجم).

# توهم این که [[امام زمان]] {{ع}} [[کارها]] را به وسیله اکراه و [[اجبار]] یا فقط از طریق [[معجزه]] انجام می‌دهد؛ پس [[نیاز]] به مقدمات و [[زمینه‌سازی]] نیست.

# توهم این که غیر از [[امام زمان]] {{ع}} هیچ کس نمی‌تواند همه [[فسادها]] و [[تباهی‌ها]] را به صورت کامل بر چیند و تمامی خبرها و صلاح‌ها را در همه ابعاد و زمنیه‌ها [[حاکم]] سازد؛ پس کاری از دیگران بر نمی‌آید.

# [[هدف]]، وسیله را توجیه می‌کند: {{عربی|اَلْغَايَاتُ تُبَرِّرُ الْمُبَادِيَ}}؛ "[[هدف‌ها]]، وسیله‌های [[نامشروع]] را [[مشروعیت]] می‌بخشد". پس [[بهترین]] [[کمک]] به [[تسریع در ظهور]] و [[بهترین]] شکل [[انتظار]]، [[ترویج]] و [[اشاعه فساد]] است.

# عدم [[فهم]] صحیح روایت‌هایی که [[ظلم و جور]] [[آخرالزمان]] را مطرح می‌کنند و این اشتباه که پس بایستی، یا کاری به [[فساد]] و [[تباهی]] نداشت و در قبال آن، موضع بی‌طرفی اتخاذ کرد (دیدگاه چهارم) یا حتی دیگران را به [[گناه]] فرا خواند (دیدگاه پنجم).

# جدای از مسایل [[سیاسی]] و اهل [[سیاست]] که به دنبال رکود [[جوامع]] اسلامی‌اند، عدم [[فهم]] [[روایات]] "بطلان هر عَلَمی [[قبل از ظهور]]" نیز، زمینه‌ساز دیدگاه پنجم است»<ref>[[محمد صابر جعفری|جعفری، محمد صابر]]، [[اندیشه مهدویت و آسیب‌ها (کتاب)|اندیشه مهدویت و آسیب‌ها]]، ص ۱۴.</ref>.

# '''تلاش [[حاکمان]] [[مستبد]]:''' یکی از عوامل مهم [[تحریف]] "[[انتظار]]" مفهوم واقعی [[انتظار]] است، زیرا مفهوم واقعی آن مسئولیت‌ساز، و معنای [[تحریف]] شده آن مسئولیت‌سوز است. و از طرفی در طول [[تاریخ]] همواره [[منتظرین]] [[حقیقی]]، مزاحم طبقه [[حاکم ظالم]] بوده اند؛ لذا طبیعی است که طبقه [[حاکم]] با [[اعتقادی]] که مسولیت‌ساز باشد و [[سکوت]] در مقابل [[ظلم]] را جایز نداند [[سازگاری]] ندارد و کوشیده است تا [[انتظار]] معنای واقعی خود را از دست بدهد تا بالتبع "[[منتظرین]]" هم چنین گردند<ref>محمدی ری شهری، فلسفه امامت و رهبری، ص ۸۶.</ref>. [[آیت الله]] [[سید علی خامنه‌ای]] می‌فرمایند: "قدرت‌های استکباری، خواهان [[غفلت]] و [[خواب]] آلوده بودن و نیز عدم تحرک [[ملت‌ها]] هستند. و چنین وضعی را [[بهشت]] خود می‌دانند؛ اما [[انتظار فرج]] موجب می‌شود که [[انسان]] به وضع موجود قانع نباشد و بخواهد و به وضعی بهتر و [[برتر]] دست پیدا کند"<ref>فصلنامه انتظار، شماره ۲، ص ۳۷، به نقل از روزنامه جهان اسلام، مورخ ۱۹ / ۱۱ / ۷۳.</ref>. و در جای دیگر می‌فرمایند: "دشمن‌ترین اشخاص با این [[عقیده]] و با شخص آن بزرگوار، [[ستمگران]] عالم‌اند، از روز [[غیبت]] آن [[حضرت]]، بلکه از روز ولادت آن [[حضرت]]، تا امروز آن کسانی که وجودشان با [[ستم]] و با زورگویی همراه بوده بر [[دشمنی]] با این بزرگوار، با این پدیده [[الهی]]، با این [[نور]] و با این [[شمشیر]] [[الهی]] مشغول شدند. امروز هم، مستکبرین و [[ستمگران]] عالم، با این [[فکر]] و این [[عقیده]] مخالف و دشمن‌اند و می‌دانند که این [[عقیده]] و این [[عشق]] ـ که در دل‌های [[مسلمین]] به خصوص در دل‌های [[شیعه]] است ـ برای هدف‌های ستمگرانه‌ای آنها مزاحم است"<ref>فصلنامه انتظار، شماره ۲، ص ۳۸، نقل از جمهوری اسلامی، مورخ ۱۵ / ۹ / ۷۷.</ref>.

# '''برداشت سطحی و نادرست از [[روایات]]:''' عده‌ای با استناد به [[روایات]] به [[تفسیر]] نادرست و منفی از [[انتظار]] روی آورده‌اند»<ref>[[میرزا عباس مهدوی‌فرد|مهدوی‌فرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص95-96.</ref>.

| پاسخ‌دهنده = سید مهدی موسوی کاشمری

# عوامل روانی و این‌ها عبارت‌اند از:

## [[عافیت‌طلبی]]

## [[ضعف نفس]] و نبود [[شجاعت]] روحی

## [[ترس]] از‌‎ ‎جان و خطرهای احتمالی

## [[یأس]] و [[خوف]] از عدم موفقیت و غیر آن به [[امید]] [[نجات]] [[امت]] و [[پیروزی]] [[حق]] و‌‎ ‎جلوه‌های آن در سطح [[جهان]] با [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}}<ref>[[سید مهدی موسوی کاشمری|موسوی کاشمری، سید مهدی]]، [[امام خمینی و احیاء انتظار فرج (مقاله)|امام خمینی و احیاء انتظار فرج]]، ص۴۰۰.</ref>.

 

 

 

'''سوء [[فهم]] از [[روایات]]:''' {{متن حدیث|... بَعْدَ مَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً}} و این خود از اسباب مؤثر‌‎ ‎در تحمیل معنای [[انحرافی]] بر [[انتظار فرج]] بوده است، زیرا برخی از کوته‌نظران [[فکر]] می‌‌کنند که‌‎ ‎چون [[ظهور حضرت مهدی]] {{ع}} به پر شدن [[جهان]] از [[ستم]] و [[جور]] بستگی دارد پس نباید در‌‎ ‎جهت [[اصلاح]] قدمی برداشت و هر گامی در این [[زمینه ظهور]] [[حضرت]] را به تأخیر می‌‌اندازد و‌‎ ‎به عقب می‌‌راند و بلکه بالاتر اینکه به [[اعتقاد]] برخی منحرفین و یا احمقان آنها برای تسریع در‌‎ ‎ظهور آن [[سرور]] باید دست به اشاعه [[منکرات]] زد، که شرح [[عقاید]] اینها را از زبان [[امام راحل]] در‌‎ ‎ابتدا [[نقل]] کردیم. ولی از بزرگ‌ترین [[ستم‌ها]] بر [[فرهنگ ناب]] [[اسلامی]] و [[شیعی]] همین کج فهمی‌ها در‌‎ ‎متون [[دینی]] است که قضیه را برعکس و وارونه کرده و [[حقیقت]] را فدای نارسایی [[فکر]] و‌‎ ‎ ‎اندیشه می‌‌کند.

پاسخ به این‌گونه [[استنباط]] نادرست از [[روایات]] به این است که:

# مفاد [[اخبار]]، پرشدن‌‎ ‎جهان از [[ظلم]] و [[تباهی]] است و این منافاتی با تلاش و عمل و [[جهاد]] [[مصلحان]] و نیک‌اندیشان‌‎ ‎ندارد و [[وظیفه]] آنان را در جهت انجام [[تکلیف‌های الهی]] ساقط نمی‌کند؛ زیرا چنین اوضاعی،‌‎ ‎علی‌رغم تلاش [[صالحان]] و [[مبارزه]] آنان علیه [[فساد]] پیش می‌‌آید. مگر هر حرکت و تلاشی‌‎ ‎نتیجه عینی مطلوب می‌‌دهد؟‌ [[دعوت]] و پیام‌رسانی [[حضرت نوح]] {{ع}} و سایر [[انبیا]] پس از آن [[حضرت]] هر یک در زمان خود‌‎ ‎چقدر به ثمر نشست؟ آیا آنگونه که آن مشعل‌های [[هدایت]] دلخواهشان بود [[مردم]] هم پذیرا‌‎ ‎بودند؟ آیا پس از [[شهادت]] [[حسین بن علی]] {{ع}} و [[قیام]] آن [[حضرت]] و یا پس از [[قیام امام]] [[حسن]] {{ع}}‎ ‎ظلم هم پایان یافت، و یا برعکس چهره [[زشت]] [[جباران]] و [[ستمگران]] بیشتر خود را نشان داد؟‌ بنابراین [[منطق]]، باید آن بزرگواران چون به محو [[ظلم]] موفق نمی‌شدند دست از عمل‌‎ ‎بشویند و اگر چنین کاری اتفاق می‌‌افتاد آیا اساساً [[دعوت به توحید]] و [[نور هدایت]] در‌‎ ‎ضعیف‌ترین جلوه آن در حیات بشری وجود داشت؟ لذا [[مبارزه]] و [[جهاد]] برای [[صلاح]] و اصلاح‌‎ ‎در [[جامعه]] و [[تکلیف]] به آن منافاتی با این موضوع ندارد که در عین حال در اثر [[طغیان]] جامعه‌‎ ‎بشری و حکومت‌های [[جور]] و [[غلبه]] آنان این [[حرکت‌های اصلاحی]] نتیجه مطلوب ندهد و همچنان‌‎ ‎جهان رو به [[تباهی]] و انهدام پایه‌های معنویش پیش [[رود]]، که هم‌اکنون نیز این‌چنین است.  

# این [[حدیث]] در کنار [[حدیث]] دیگری که از‌‎ ‎نبی اکرم {{صل}} [[نقل]] شده است خود بیانگر [[فلسفه]] تحقق [[انقلاب جهانی حضرت مهدی]] {{ع}}‎ ‎است که در این‌صورت این [[روایت]] متضمن معنایی بلند، [[علمی]] و افتخارآمیز است که با آنچه‌‎ ‎برخی از آن استفاده می‌‌کنند در کمال تقابل و تضاد است.

'''عوامل درونی:''' چون: [[عافیت‌طلبی]]، [[ضعف نفس]] و نبود [[شجاعت]] روحی، [[ترس]] از [[جان]] و خطرهای احتمالی و‌‎ ‎یأس و [[خوف]] از عدم موفقیت و ثمردهی»<ref>[[سید مهدی موسوی کاشمری|موسوی کاشمری، سید مهدی]]، [[امام خمینی و احیاء انتظار فرج (مقاله)|امام خمینی و احیاء انتظار فرج]]، ص۴۱۳-۴۱۶.</ref>.  

[[رده:پرسش]]