تحدیث فرشتگان با معصوم: تفاوت میان نسخه‌ها

{{علم معصوم}}

: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[علم معصوم]]''' است. "'''تحدیث فرشتگان با معصوم'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>

<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">

: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[تحدیث فرشتگان با معصوم در قرآن]] | [[تحدیث فرشتگان با معصوم در حدیث]] | [[تحدیث فرشتگان با معصوم در کلام اسلامی]] | [[تحدیث فرشتگان با معصوم در فلسفه اسلامی]] | [[تحدیث فرشتگان با معصوم در عرفان اسلامی]]</div>

: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[علم معصوم (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>

<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">

==چیستی [[تحدیث]] و [[الهام]]==

* [[علوم]] [[اهل بیت]]{{عم}} منحصر در آنچه از [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]]{{صل}} شنیده بودند نبوده است<ref>ر.ک. [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمدتقی]]، [[آموزش عقاید (کتاب)|آموزش عقاید]]، ص ۳۲۱</ref> بلکه یکی دیگر از منابع [[علوم]] [[اهل بیت]]{{عم}} [[محدث]] بودن ایشان است.<ref>ر.ک. [[عبدالحسین خسروپناه|خسروپناه، عبدالحسین]]، [[کلام نوین اسلامی ج۲ (کتاب)|کلام نوین اسلامی]]، ج ۲، ص ۳۹۶ ـ ۳۹۷؛ [[عسکری امام‌خان|امام خان، عسکری]]، [[منشأ و قلمرو علم امام (پایان‌نامه)|منشأ و قلمرو علم امام]]، فصل پنجم، صفحه؟؟؟؛ [[علی کرجی|کرجی، علی]]، [[جلوه‌های دانش علی (مقاله)|جلوه‌های دانش علی]]، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، ص ۱۳</ref> [[امامان]]{{عم}} بخشی از [[علم]] خود را از راه "[[تحدیث]]" و [[سخن گفتن]] با [[فرشتگان الهی]] به دست می‌آورند،<ref>ر.ک. [[عبدالحسین خسروپناه|خسروپناه، عبدالحسین]]، [[کلام نوین اسلامی ج۲ (کتاب)|کلام نوین اسلامی]]، ج ۲، ص ۳۹۶ ـ ۳۹۷؛ [[رضا برنجکار|برنجکار، رضا]]، [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمدتقی]]، [[ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی (کتاب)|ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی]]، ص ۴۸؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۱۳۰ ـ ۱۴۰؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[علم امام تام یا محدود؟ (مقاله)|علم امام تام یا محدود؟]]، فصلنامه مشرق موعود، ش ۳۷، صفحه؟؟؟؛ [[محمد کاظم رحمان ستایش|رحمان ستایش، محمد کاظم]]، [[بازشناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم (مقاله)|بازشناخت نظام اندیشگی نص گرایان و محدثان متقدم]]، ص ۱۱۶ ـ ۱۱۹؛ [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، [[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایان‌نامه)|علم ائمه از نظر عقل و نقل]]، ص ۷۱</ref> که نوعی [[الهام]] به حساب می‌آید.<ref>ر.ک. [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|علم غیب از نگاه عقل و وحی]]، ص ۳۳۰</ref> [[علم]] و [[آگاهی]] که توسط [[قلب]] [[انسان]] [[درک]] می‌گردد، [[الهام]] و تأثیر پذیری و [[معرفتی]] که توسط دستگاه شنیداری محقق می‌گردد، [[تحدیث]] دانسته شده است<ref>مفید، محمد بن محمد، ارشاد، ج ۲، ص ۱۸۶؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱ ص ۳۱۸ و ۳۹۸</ref>.<ref>ر.ک. [[رضا برنجکار|برنجکار، رضا]]، [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمدتقی]]، [[حقیقت تحدیث و رابطه آن با نبوت (مقاله)|حقیقت تحدیث و رابطه آن با نبوت]]، فصلنامۀ آینۀ معرفت، ش ۳۷، ص ۱۵۲</ref> [[محدث]] کسی است که [[فرشته]] با او سخن بگوید؛<ref>ر.ک. [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|علم غیب از نگاه عقل و وحی]]، ص ۳۳۰؛ [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[سید ابراهیم افتخاری|افتخاری، سید ابراهیم]]، [[منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد (مقاله)|منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد]]، ص ۵۹</ref> بدون اینکه [[پیامبر]] باشد و یا [[فرشته]] را ببیند<ref>ر.ک. [[ناصرالدین اوجاقی|اوجاقی، ناصرالدین]]، [[علم امام از دیدگاه کلام امامیه (کتاب)|علم امام از دیدگاه کلام امامیه]]، ص ۶۴؛ [[سید ابراهیم افتخاری|افتخاری، سید ابراهیم]]، [[بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد (پایان‌نامه)|بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد]]، ص ۷۴ ـ ۷۶؛ [[سید محمد فائز باقری|باقری، سید محمد فائز]]، [[بررسی علم اولیای الهی (پایان‌نامه)|بررسی علم اولیای الهی]]، ص ۱۱۶؛ [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا]]، ص ۵۷</ref> و یا کسی که در او دانشی به طریق [[الهام]] و [[مکاشفه]] ایجاد گردد و یا آنکه در [[قلب]] او حقایقی پدید آید که از دیگران مخفی است<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۱، ص۲۷۱، ح۴؛ [[عبدالحسین امینی|امینی، عبدالحسین]]، [[الغدیر (کتاب)|الغدیر]]، ج۵، ص۴۲؛ [[عبدالحسین خسروپناه|خسروپناه، عبدالحسین]]، [[کلام نوین اسلامی ج۲ (کتاب)|کلام نوین اسلامی]]، ج ۲، ص ۳۹۶ ـ ۳۹۷؛ [[رضا نیرومند|نیرومند، رضا]]، [[الهام محمدزاده نقاشان|محمدزاده نقاشان، الهام]]، [[رابطه الهام و تحدیث در علم امامان شیعه (مقاله)|رابطه الهام و تحدیث در علم امامان شیعه]]، ص ۵۹؛ [[محمد صادق عظیمی|عظیمی، محمد صادق]]، [[سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی (پایان‌نامه)|سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی]]، ص ۱۷۶؛ [[سید علی موسوی|موسوی، سید علی]]، [[تبیین و بررسی گستره علم امام از دیدگاه علامه طباطبایی و امام خمینی (پایان‌نامه)|تبیین و بررسی گستره علم امام از دیدگاه علامه طباطبایی و امام خمینی]]، ص ۸۸</ref> لغویون محدّث را به مُلهَم ترجمه کرده و می‌گویند:<ref>ابن اثیر، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج ۱، ص ۳۵۰؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۲، ص ۱۳۴</ref> "مُلهَم کسی است که چیزی در قلبش [[القاء]] می‌شود، پس به خاطر قوۀ [[حدس]] [[قوی]] و فراستی که دارد، به او خبر داده می‌شود و این روشی است که [[خداوند]] آن را به [[بندگان]] برگزیده‌اش داده است، مثل این است که به آنها چیزی [[الهام]] می‌شود، سپس آن را می‌گویند".<ref>ر.ک. [[سید ابراهیم افتخاری|افتخاری، سید ابراهیم]]، [[بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد (پایان‌نامه)|بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد]]، ص ۷۴ ـ ۷۶</ref> در این زمینه [[محمد بن مسلم]] می‌‏گوید:<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۷۱</ref> نزد [[امام صادق]]{{ع}} صحبت از محدّث به میان آمد، فرمود: «محدّث کسی‌ است که صدای‌ [[فرشته]] را می‌‏شنود ولی‌ شخص او را نمی‌‏بیند». عرض کردم: "فدایت شوم از کجا تشخیص می‌‏دهد که [[کلام]] [[فرشته]] است؟" فرمود: «به واسطه [[آرامش]] خاطر و وقاری‌ که در آن حال به وی‌ عطا می‌‏شود می‌‏فهمد [[فرشته]] است».<ref>ر.ک. [[ابراهیم امینی|امینی، ابراهیم]]، [[بررسی مسائل کلی امامت (کتاب)|بررسی مسائل کلی امامت]]، ص ۲۴۹؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، صفحه؟؟؟؛ [[علی کرجی|کرجی، علی]]، [[جلوه‌های دانش علی (مقاله)|جلوه‌های دانش علی]]، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، ص ۱۳</ref> [[سخن گفتن]] [[فرشتگان]] با [[حضرت مریم]]<ref>سورۀ آل عمران، آیۀ ۴۲ ـ ۴۵</ref> و [[ساره]] [[همسر]] [[حضرت ابراهیم]]<ref>سورۀ هود، آیۀ ۷۱</ref> و با [[حضرت زهرا]]{{عم}}<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۱، ص۲۱۶، باب ۱۴۶، ح۱؛ ابن جریر طبری، محمد، دلائل الامامه، ص ۲۸</ref> نمونه‌ایی از [[تحدیث]] [[ملائکه]] است.<ref>ر.ک. [[عبدالحسین خسروپناه|خسروپناه، عبدالحسین]]، [[کلام نوین اسلامی ج۲ (کتاب)|کلام نوین اسلامی]]، ج ۲، ص ۳۹۶ ـ ۳۹۷؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۱۳۰ ـ ۱۴۰</ref> برخی از [[امامان]]{{عم}} که در دوران [[طفولیت]] به [[مقام]] [[امامت]] می‌رسیدند و از همه چیز [[آگاه]] بودند، از این طریق بوده است.<ref>ر.ک. [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمدتقی]]، [[آموزش عقاید (کتاب)|آموزش عقاید]]، ص ۳۲۱</ref>

==تفاوت [[مقام]] [[تحدیث]] با [[الهام]] و [[وحی]]==

* [[مقام]] [[تحدیث]] به این معناست که [[امام]]{{ع}} در اثر نزاهت [[روحی]]، صفای [[باطن]] و [[شایستگی]] [[علمی]] به مرتبه‌ای می‌رسد که [[فرشتگان]] آسمانی با او به [[گفتگو]] می‌پردازند.<ref>ر.ک. [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|گسترۀ علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]، صفحه؟؟؟</ref> [[مقام]] [[تحدیث]] را باید مرتبه‌ای بالاتر از [[الهام]] و پایینتر از [[وحی]] دانست. بالاتر بودن [[مقام]] [[تحدیث]] از [[الهام]] از دو جهت است:

# [[الهام]] [[موهبت]] و رهنمونی است [[الهی]] که همه [[بندگان]] به [[میزان]] صفای [[باطن]] یا مصالحی دیگر از آن بهره دارند و اختصاص به افرادی خاص ندارد، چنانکه [[خداوند]] در [[قرآن]] به صراحت از [[الهام]] به [[مادر موسی]] یاد کرده است. در حالی که [[تحدیث]] مقامی است خاص، که تنها شماری محدود از [[بندگان]] [[صالح]] [[خداوند]] همچون [[اوصیا]] و [[امامان]]{{عم}} از آن بهره دارند.

#در عموم موارد منشأ [[الهام]] مبهم است و فقط [[انسان]] در می‌‏یابد که بارقه‌ای در [[دل]] او درخشیدن گرفته و راهی برای [[گریز]] از [[مهلکه]] یا برون رفت از یک [[بحران]] و مسأله برای او گشوده شده است. اما این که این بارقه توسط چه کسی و چگونه در [[قلب]] او افکنده شده، نامشخص است. در حالی که در [[تحدیث]] منشأ آنکه [[فرشته]] است، برای ولی [[خداوند]] از هر جهت آشکار و مشخص است.<ref>ر.ک. [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|گسترۀ علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]، صفحه؟؟؟</ref>

*از سویی دیگر، پایینتر بودن [[مقام]] [[تحدیث]] از مرتبه [[وحی]] به دو جهت است:

# [[وحی]] نوعی از [[ارتباط]] [[خداوند]] به صورت مستقیم، یا با واسطه [[فرشته]] است که تنها به [[پیامبران]] اختصاص دارد و از رهگذر آن [[دین]] یا [[شریعت]] یا سایر [[فرامین الهی]] به آنان [[ابلاغ]] می‌‏گردد، اما [[تحدیث]] نوع ضعیف‌تری از [[ارتباط]] [[فرشته]] با ولی [[خداوند]] است که از رهگذر آن [[دانش]] افزایی اتفاق می‏‌افتد.

#در [[وحی]] با وساطت [[فرشته]]، [[پیامبر]] [[فرشته]] را در [[خواب]] یا [[بیداری]] می‌‏بیند، اما در [[تحدیث]] [[ولی خدا]] تنها صدای ### [[313]]### را می‏‌شنود، اما او را نمی‌‏بیند.<ref>ر.ک. [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|گسترۀ علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]، صفحه؟؟؟</ref>

==برخی از [[روایات]] دربارۀ [[تحدیث]]==

*دربارۀ [[تحدیث فرشتگان]] با [[امامان]] [[معصوم]]{{عم}} روایاتی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

# [[امام باقر]]{{ع}} می‌فرماید:<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۲۳۵</ref> «[[امام علی]]{{ع}} به [[کتاب خدا]] و [[سنت]] [[پیامبر]]{{صل}} عمل می‌کرد. هنگامی‌ که با مسئله جدیدی روبه‌رو می‌شد که نه در [[کتاب خدا]] بود و نه در [[سنت پیامبر]]، [[خداوند]] به او [[الهام]] می‌کرد».<ref>ر.ک. [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[سید ابراهیم افتخاری|افتخاری، سید ابراهیم]]، [[منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد (مقاله)|منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد]]، ص ۵۹؛ [[سید ابراهیم افتخاری|افتخاری، سید ابراهیم]]، [[بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد (پایان‌نامه)|بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد]]، ص ۷۴ ـ ۷۶؛ [[علی کرجی|کرجی، علی]]، [[جلوه‌های دانش علی (مقاله)|جلوه‌های دانش علی]]، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، ص ۱۳</ref>

# [[امام باقر]]{{ع}} فرمودند:<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۷۰</ref> «به درستى که اوصیاى [[محمد]]{{صل}} محدثند».<ref>ر.ک. [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۱۳۰ ـ ۱۴۰</ref>

# [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند:<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ج ١، ص ٣١٩</ref> «ما [[دوازده نفر]] [[محدث]] هستیم».<ref>ر.ک. [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۱۳۰ ـ ۱۴۰؛ [[سید ابراهیم افتخاری|افتخاری، سید ابراهیم]]، [[بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد (پایان‌نامه)|بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد]]، ص ۷۴ ـ ۷۶؛ [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا]]، ص ۵۷</ref>

# [[امام کاظم]] فرمودند:<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافى، ج ١، ص ٢٧١؛ طوسی، محمد بن حسن، امالى، ص ٢۴۵</ref> «[[ائمه]]، [[دانشمندان]]، [[راستگویان]]، فهمیدگان و محدثان‌اند».<ref>ر.ک. [[ناصرالدین اوجاقی|اوجاقی، ناصرالدین]]، [[علم امام از دیدگاه کلام امامیه (کتاب)|علم امام از دیدگاه کلام امامیه]]، ص ۶۴؛ [[داوود افقی|افقی، داوود]]، [[بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات (پایان‌نامه)|بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات]]، ص ۵۰ ـ ۵۲؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، صفحه؟؟؟</ref> و....<ref>ر.ک. ا[[ابراهیم امینی|امینی، ابراهیم]]، [[بررسی مسائل کلی امامت (کتاب)|بررسی مسائل کلی امامت]]، ص ۲۴۹؛ [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[سید ابراهیم افتخاری|افتخاری، سید ابراهیم]]، [[منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد (مقاله)|منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد]]، ص ۵۹؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۱۳۰ ـ ۱۴۰؛ [[سیدابراهیم افتخاری|افتخاری، سیدابراهیم]]، [[بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد (پایان‌نامه)|بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد]]، ص ۷۴ ـ ۷۶؛ [[سید محمد فائز باقری|باقری، سید محمد فائز]]، بررسی علم اولیای الهی، ص ۱۱۶؛ [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|گسترۀ علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]، صفحه؟؟؟؛ [[سید عبدالحمید ابطحی|ابطحی، سیدعبدالحمید]]، [[فرآیند آگاهی شیعیان از علم غیب امامان (مقاله)|فرآیند آگاهی شیعیان از علم غیب امامان]]، فصلنامه امامت پژوهی، ش ۲، ص ۷۸؛ [[محمد صادق عظیمی|عظیمی، محمد صادق]]، [[سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی (پایان‌نامه)|سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی]]، ص ۱۷۶؛ [[داوود افقی|افقی، داوود]]، [[بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات (پایان‌نامه)|بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات]]، ص ۵۰ ـ ۵۲؛ [[سید علی موسوی|موسوی، سید علی]]، [[تبیین و بررسی گستره علم امام از دیدگاه علامه طباطبایی و امام خمینی (پایان‌نامه)|تبیین و بررسی گستره علم امام از دیدگاه علامه طباطبایی و امام خمینی]]، ص ۸۸؛ [[رضا نیرومند|نیرومند، رضا]]، [[الهام محمدزاده نقاشان|محمدزاده نقاشان، الهام]]، [[رابطه الهام و تحدیث در علم امامان شیعه (مقاله)|رابطه الهام و تحدیث در علم امامان شیعه]]، ص ۵۹؛ [[عسکری امام‌خان|امام خان، عسکری]]، [[منشأ و قلمرو علم امام (پایان‌نامه)|منشأ و قلمرو علم امام]]، فصل پنجم، صفحه؟؟؟؛ [[علی کرجی|کرجی، علی]]، [[جلوه‌های دانش علی (مقاله)|جلوه‌های دانش علی]]، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، ص ۱۳؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]، صفحه؟؟؟</ref>

==نظر علمای [[شیعه]] و [[اهل سنت]] دربارۀ [[مقام]] [[تحدیث]]==

*برخی از بزرگان [[شیعه]] با توجه به [[روایات]]، [[محدث]] بودن [[امامان]]{{عم}} را صحیح می‌دانند.<ref>ر.ک. [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[سید ابراهیم افتخاری|افتخاری، سید ابراهیم]]، [[منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد (مقاله)|منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد]]، ص ۵۹؛ [[سید ابراهیم افتخاری|افتخاری، سید ابراهیم]]، [[بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد (پایان‌نامه)|بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد]]، ص ۷۴ ـ ۷۶؛ [[محمد مشکی|مشکی، محمد]]، [[بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید (مقاله)|بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید]]، فصلنامه فلسفی کلامی، ش ۴۵، ص ۳۱۷؛ [[محمد صادق عظیمی|عظیمی، محمد صادق]]، [[سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی (پایان‌نامه)|سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی]]، ص ۱۷۶؛ [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا]]، ص ۵۷</ref> [[شیخ مفید]] در این زمینه می‌گوید: "نظر من این است که شنیدن صدای ملائک، از نظر [[عقلی]] جایز است، از [[راستگویان]] [[شیعه]] که معصومند، ممتنع نیست. روایاتی در [[تأیید]] صحت آن وارد شده است. البته ‌این عمل مخصوص [[امامان]] [[معصوم]]{{عم}} است؛ همچنین برای برخی از [[شیعیان]] که به [[صالحین]] و [[ابرار]] و برگزیدگان معروفند، امکان دارد. این نظر فقهای [[محدث]] [[شیعه]] است".<ref>مفید، محمد بن محمد، اوائل المقالات، ص ۶۹ ـ ۷۰ و تصحیح الاعتقاد، ص ۹۹</ref> ایشان در جای دیگر می‌نویسد: "ما معتقدیم [[خداوند متعال]] بعد از [[پیامبر]]{{صل}}، به اولیای خود کلماتی را [[القا]] می‌کند که به آنها [[وحی]] گفته نمی‌شود."<ref>مفید، محمد بن محمد، تصحیح الاعتقاد، ص ۹۹</ref> از نگاه [[شیخ مفید]]، [[تحدیث]] و [[الهام]]، دو منبع اساسی [[علم امام]]، عقلاً و نقلاً پذیرفته شده است.<ref>ر.ک. [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[سید ابراهیم افتخاری|افتخاری، سید ابراهیم]]، [[منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد (مقاله)|منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد]]، ص ۵۹</ref> بزرگان دیگری همچون [[شیخ طوسی]]<ref>مانند امالی شیخ طوسی، ص ۲۴۵ ـ ۴۰۷ و ۴۰۸ و...</ref> هم قائل به چنین نظریه‌ایی هستند.<ref>ر.ک. [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[سید ابراهیم افتخاری|افتخاری، سید ابراهیم]]، [[منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد (مقاله)|منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد]]، ص ۵۹</ref>

*بر این اساس می‌توان گفت در دستگاه [[معرفتی]] [[شیعه]] آموزه "[[الهام]] یا "نَكْتٌ‏ فِي‏ الْقَلْب‏" و [[تحدیث]] "یا "نَقْرٌ فِي‏ الْأَسْمَاع" دو مجرای تحقق [[آگاهی]] و دو شیوه برای رهیافت [[امام]] به [[حقیقت]] است که گاه از مجموعه این دو به [[تحدیث]] یاد شده است.<ref>ر.ک. [[رضا برنجکار|برنجکار، رضا]]، [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمدتقی]]، [[حقیقت تحدیث و رابطه آن با نبوت (مقاله)|حقیقت تحدیث و رابطه آن با نبوت]]، فصلنامۀ آینۀ معرفت، ش ۳۷، ص ۱۵۲</ref>

*اصل وجود [[محدث]] در [[اسلام]] اجماعی بوده و [[پیامبر]] از آن خبر داده که در [[امت اسلام]] هم مانند [[اقوام]] گذشته [[محدث]] وجود دارد، اختلافی اگر هست در مصداق آن است که [[اهل سنت]] مصداق آن را برخی از [[خلفا]] دانسته و [[شیعیان]] مصداق [[محدث]] را [[ائمه]] [[اهل بیت]]{{عم}} می‌دانند.<ref>ر.ک. [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۱۳۰ ـ ۱۴۰؛ [[محمد صادق عظیمی|عظیمی، محمد صادق]]، [[سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی (پایان‌نامه)|سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی]]، ص ۱۷۶؛ [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا]]، ص ۵۷؛ [[رضا نیرومند|نیرومند، رضا]]، [[الهام محمدزاده نقاشان|محمدزاده نقاشان، الهام]]، [[رابطه الهام و تحدیث در علم امامان شیعه (مقاله)|رابطه الهام و تحدیث در علم امامان شیعه]]، ص ۵۹</ref>

*نتیجه اینکه مطابق نظر [[علمای شیعه]]، یکی از مهمترین راه‌های [[علم آموزی]] [[امامان]]{{عم}} [[تحدیث]] با [[فرشتگان]] بوده است.

==پرسش‌های وابسته==

==جستارهای وابسته==

{{پرسش‌های وابسته}}

{{ستون-شروع|3}}  

{{پایان}}

 

{{پرسش‌های وابسته}}

{{پایان}}

==منابع==

{{فهرست اثر}}

{{ستون-شروع|3}}  

* [[پرونده:136851.jpg|22px]] [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، [[آموزش عقاید (کتاب)|'''آموزش عقاید''']]

* [[پرونده:مشرق موعود.jpg|22px]] [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[علم امام تام یا محدود؟ (مقاله)|'''علم امام تام یا محدود؟''']]

* [[پرونده:1368251.jpg|22px]] [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی (کتاب)|'''ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی''']]

* [[پرونده:Fqs.jpg|22px]] [[علی کرجی|کرجی، علی]]، [[جلوه‌های دانش علی (مقاله)|'''جلوه‌های دانش علی''']]

* [[پرونده:5433913604.jpg|22px]] [[عسکری امام‌خان|امام خان، عسکری]]، [[منشأ و قلمرو علم امام (پایان‌نامه)|'''منشأ و قلمرو علم امام''']]

* [[پرونده:426310763.jpg|22px]] [[عبدالحسین خسروپناه|خسروپناه، عبدالحسین]]، [[کلام نوین اسلامی ج۲ (کتاب)|'''کلام نوین اسلامی ج۲''']]

* [[پرونده:11217.jpg|22px]] [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]] و [[رضا برنجکار|برنجکار، رضا]]، [[حقیقت تحدیث و رابطه آن با نبوت (مقاله)|'''حقیقت تحدیث و رابطه آن با نبوت''']]

* [[پرونده:علم غیب از نگاه عقل و وحی.png|22px]] [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|'''علم غیب از نگاه عقل و وحی''']]

* [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، [[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایان‌نامه)|'''علم ائمه از نظر عقل و نقل''']]

* [[پرونده:ohf.jpg|22px]] [[محمد کاظم رحمان ستایش|رحمان ستایش، محمد کاظم]] و [[روح‌الله شهیدی|شهیدی، روح‌الله]]، [[اندیشه امامت‌پژوهانه صفار در بصائرالدرجات (مقاله)|'''اندیشه امامت‌پژوهانه صفار در بصائرالدرجات''']]

* [[پرونده:29048600800.jpg|22px]] [[ناصرالدین اوجاقی|اوجاقی، ناصرالدین]]، [[علم امام از دیدگاه کلام امامیه (کتاب)|'''علم امام از دیدگاه کلام امامیه''']]

* [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[سید علی موسوی|موسوی، سید علی]]، [[تبیین و بررسی گستره علم امام از دیدگاه علامه طباطبایی و امام خمینی (پایان‌نامه)|'''تبیین و بررسی گستره علم امام از دیدگاه علامه طباطبایی و امام خمینی''']]

* [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[محمد صادق عظیمی|عظیمی، محمد صادق]]، [[سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی (پایان‌نامه)|'''سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی''']]

* [[پرونده:Mg1150 91icl.jpg|22px]] [[الهام محمدزاده نقاشان|محمدزاده نقاشان، الهام]] و [[رضا نیرومند|نیرومند، رضا]]، [[رابطه الهام و تحدیث در علم امامان شیعه (مقاله)|'''رابطه الهام و تحدیث در علم امامان شیعه''']]

* [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|'''رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا''']]

* [[پرونده:1103985.jpg|22px]] [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|'''آفاق علم امام در الکافی''']]

* [[پرونده:899550304.jpg|22px]] [[داوود افقی|افقی، داوود]]، [[بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات (پایان‌نامه)|'''بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات''']]

* [[پرونده:Daneshgahemaaref.jpg|22px]] [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|''' گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات''']]

* [[پرونده:95220153.jpg|22px]] [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|'''منابع علم امامان شیعه''']]

{{پایان}}

{{پایان}}

==پانویس==

{{یادآوری پانویس}}

{{پانویس2}}

[[رده:تحدیث فرشتگان با معصوم]]