انسان‌شناسی: تفاوت میان نسخه‌ها

انسان‌شناسی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۷ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۳۹

۷٬۰۷۲ بایت اضافه‌شده ، ‏۷ دسامبر ۲۰۲۳

←‏جایگاه انسان‌شناسی

دیداریویکی‌متن

Wasity

دیوان‌سالاران، مدیران

۲۱۸٬۱۹۶

ویرایش

@@ خط ۳۱: / خط ۳۱: @@
 البته این نکته قابل [[تذکر]] است که [[شناخت کامل]] انسان از توان انسان‌های عادی خارج بوده، فقط برای [[اولیای الهی]] که [[توفیق]] [[حق]] [[یار]] آنهاست، ممکن خواهد بود. غالب [[انسان‌ها]] به دلیل [[حب نفس]] شدید، گرفتار هواها و [[خواهش‌های نفسانی]] بوده، به دلیل غلفت از خود نمی‌توانند به چنین [[شناختی]] دست یابند و در نتیجه در صدد رفع [[عیوب]] خویش نیز نخواهند بود<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۴، ص۸.</ref><ref>[[رضا میرزایی|میرزایی، رضا]]، [[انسان‌شناسی اسلامی (مقاله)| مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۲۲۷.</ref>
-== جایگاه انسان‌شناسی ==
+== جایگاه ==
 بحث از [[انسان]] در [[جهانبینی اسلامی]] از جایگاه بسیار رفیعی برخوردار است و به عنوان یکی از مباحث مهم و کلیدی منظومه بینشی مسلمانان به حساب می‌آید. دلیل این مطلب آن است که در منظومه فکری اسلام، [[شناخت]] صحیح انسان و قابلیت‌ها و توانایی‌های او مبنا و پایه همه فعالیت‌های فردی و اجتماعی انسان بوده، اهداف او در [[زندگی]] را رقم زده، جهت‌گیری لازم برای وصول به این اهداف را نیز به دنبال خواهد داشت. در [[نظام]] انسان‌شناسانه اسلام، انسان [[خلیفه خداوند]] در روی [[زمین]] است که باید در مسیر [[رضایت خداوند]] حرکت کرده به [[مقام قرب الهی]] دست یابد. برخی از اندیشمندان اسلامی از این [[خلیفه الهی]] با عناوینی از قبیل؛ [[جامع تمام جهات عالم]]<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۸ ص۴۱۱.</ref>، نسخه عالم وجود<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۸، ص۲۵۴.</ref>، شامل عالم [[غیب و شهود]]<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۱، ص۲۱۹.</ref>، عصاره و [[خلاصه عالم هستی]]<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۰، ص۶۸؛ تقریرات فلسفه، ج۳، ص۳۰۳.</ref>، [[غایت عالم خلقت]]<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ص۲۶۲.</ref>، [[جلوه‌گاه نور حق تعالی]]<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۴، ص۱۵۳.</ref>، [[مظهر اسم اعظم الهی]]<ref>امام خمینی، تقریرات فلسفه، ج۳، ص۴۷.</ref>، [[مظهر جمیع اسماء الهی]]<ref>امام خمینی، سرالصلوة، ص۲۲ - ۲۳.</ref>، [[جامع کون کبیر]]<ref>امام خمینی، تقریرات فلسفه، ج۳، ص۷۸.</ref>، نسخه [[ملک]] و [[ملکوت]]<ref>امام خمینی، شرح دعای سحر، ص۷-۸.</ref> و... یاد می‌کنند.<ref>ر. ک: [[رضا میرزایی|میرزایی، رضا]]، [[انسان‌شناسی اسلامی (مقاله)| مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]، ص ۲۲۹.</ref>
+===هدف دین===
+{{اصلی|اهداف دین}}
+معرفی [[حقیقت انسان]] و [[انسان‌سازی]]، از اهداف اصلی [[دین الهی]] است و حتی می‌‌توان گفت [[شناخت]] حقیقت انسان به صورت جامع، فقط از طریق [[کلام الهی]] و [[راهنمایان]] [[الهی]] ممکن است. [[قرآن]] در [[سوره انسان]]، اساس وجود او را {{متن قرآن|نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ}} معرفی می‌کند: {{متن قرآن|إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ}}<ref>«ما انسان را از نطفه‌ای برآمیخته آفریدیم» سوره انسان، آیه ۲.</ref> که بدانید این موجود، آمیخته‌ای از مواد گوناگون است و همین [[جامعیت]] ساختار وجود او، زمینه و بستری مناسب برای تعلق [[روح الهی]] شد: {{متن قرآن|فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ}}<ref>«پس هنگامی که او را باندام برآوردم و در او از روان خویش دمیدم، برای او به فروتنی در افتید!» سوره حجر، آیه ۲۹.</ref> که [[خداوند]] فرمود: «پس هنگامی که کار آن را به پایان رسانیدم و در او از [[روح]] خود (یک روح شایسته و بزرگ) دمیدم، همگی و بدون استثناء سجده‌اش کنید»<ref>محمدرضا آدینه وند لرستانی، کلمة الله العلیا، ج۳، ص۵۳۶.</ref> و به خودش بابت [[خلقت انسان]] تبریک گفت {{متن قرآن|فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ}}<ref>«پس بزرگوار است خداوند که نیکوترین آفریدگاران است» سوره مؤمنون، آیه ۱۴.</ref>.
+[[کلام]] [[معصوم]] نیز در راستای همین نکته است. برای نمونه، [[امام علی]]{{ع}} در [[نهج البلاغه]] [[شگفتی]] [[آفرینش انسان]] و [[ویژگی‌های انسان کامل]] را بیان می‌کند<ref>سید رضی، نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، خطبه اول، ص۳۷.</ref> و از طرف دیگر، [[حکمت الهی]] اقتضا می‌کند که آنچه برای کمال‌‎یابی [[انسان]] لازم و ضروری است، خداوند آن را برای او عطا کند. بر این اساس، شناخت[[رشد]] و تعالی همه جانبه [[انسانی]]، جز از طریق راهنمایان الهی ممکن نیست. پس بر اساس [[لطف الهی]]، لازم است که خداوند پیامبرانی را برانگیزد و برنامه جامع را که حاوی [[آموزه‌های وحیانی]] است، در [[اختیار]] [[بشر]] قرار دهد. [[امیر]] بیان{{ع}} می‌فرماید:
+خداوند [[پیامبران]] خود را [[مبعوث]] فرمود و هر از چندگاه، متناسب با خواسته‌های [[انسان‌ها]]، [[رسولان]] خود را پی در پی اعزام کرد تا [[وفاداری]] به [[پیمان]] [[فطرت]] را از آنان باز جویند و نعمت‌های فراموش شده را به یاد آورند و با [[ابلاغ احکام]] [[الهی]]، [[حجت خدا]] را بر آنها تمام نمایند و توانمندی‌های پنهان شده [[عقل‌ها]] را آشکار سازند و نشانه‌های [[قدرت خدا]] را معرفی کنند<ref>نهج البلاغة، ص۳۹.</ref>. از آنجا که [[انسان]] از نظر روان و فطرت خداجوست، اگر موانعی نباشد، به [[خدا]] [[گرایش]] دارد و خدا را در همه جا می‌جوید.
+استاد [[مرتضی مطهری]] نویسنده و متفکر [[شیعه]] در [[قرن]] ۱۴ه از شاگردان [[علامه طباطبایی]] و [[امام خمینی]]، از اهداف مهم [[دین]] و [[رسالت]] [[پیامبران]] را پرورش جنبه‌های [[معنوی]] و [[اخلاقی]] [[انسان]] در عرصه فردی و [[اجتماعی]] ذکر می‌کند و این خصوصیت را محک [[حقانیت]] [[دعوت]] پیامبران، و موجب بازشناسی پیامبران [[راستین]] از [[دروغین]] می‌داند. به نظر او پیامبران، که به نیروها تحرک میبخشند و سامان می‌دهند؛ صرفاً در جهت ساختن فرد و ساختن [[جامعه انسانی]] است و به عبارت دیگر، در جهت [[سعادت بشری]] است. محال و ممتنع است که دعوت آنها در جهت [[فاسد]] کردن فرد یا [[تباهی]] جامعه انسانی صورت گیرد<ref>مرتضی مطهری، وحی و نبوت، ص۱۵۰.</ref> و مسلماً از آنجا که اساسی‌ترین برنامه بین برنامه‌های [[انبیای الهی]]، ساختن انسان و [[هدایت]] اوست، پی میبریم که معرفی [[حقایق]] وجودی انسان برای خود انسان در رأس برنامه‌ها قرار دارد.
+بر این اساس، اگر دعوت [[مدعی پیامبری]]، فاسد ساختن [[انسان‌ها]]، از کار انداختن نیروهای آنها، به [[فحشا]] و [[هرزگی]] افتادن انسان‌ها و تباهی و [[انحطاط]] جامعه انسانی باشد، خود دلیل [[قاطع]] بر این مطلب است که او در دعوایش صادق نیست.
+پس پیام‎‌آوران آسمانی، [[پیام]] خدا را به [[خلق]] خدا می‎‌رساند و نیروهای نهفته انسان‌ها را بیدار می‎‌سازند و با سامان‎دهی آن توانایی‌ها، [[سازندگی]] انسان را در بستر متعالی برای رسیدن به خدا قرار می‌دهند و به او می‌فهمانند که راه رسیدن به [[رضای الهی]]، در نظر داشتن و عمل به آموزه‌هایی نظیر [[صلح]]، [[صفا]]، [[اصلاح‌طلبی]]، [[بی‌آزاری]]، [[آزادی]] از غیر [[خدا]]، [[راستی]]، [[درستی]]، [[محبت]]، [[عدالت]] و دیگر [[اخلاق حسنه]] است و در این راه، باید از زنجیر [[اطاعت]] [[هوای نفس]] و [[طاغوت‌ها]] رها شد و [[آموزش]] این نکات [[ارزشمند]]، شرط لاینفک [[پیامبر]] است. پس انسانسازی، مهم‌ترین [[هدف رسالت انبیای الهی]] است.<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اهداف و کارکردهای دین (کتاب)|اهداف و کارکردهای دین]]، ص 23-25.</ref>
 == مباحث کلیدی انسان‌شناسی در جهان‌بینی الهی ==
 {{همچنین|جهان‌بینی الهی}}