آزادی اقلیت‌ها: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = آزادی

| عنوان مدخل =

| مداخل مرتبط =  

| پرسش مرتبط  = آزادی (پرسش)

== اقلیت‌های دینی ==

 

== حقوق اقلیت‌های دینی ==

آیا اقلیت‌های دینی در [[جامعه اسلامی]] دارای همه حقوق شهروندی هستند یا نه؟ برای پاسخ به این [[پرسش]] لازم است وضعیت اقلیت‌های دینی در [[شریعت اسلام]] روشن شود؛ زیرا [[جمهوری اسلامی]]، نظامی مکتبی و مبتنی بر [[شرع]] بوده و قانون اساسی و سایر [[قوانین]] آن براساس موازین شریعت تنظیم شده‌اند. بررسی [[آیات قرآن]] نشان می‌دهد که [[اسلام]] نسبت به اهل کتاب در مقایسه با [[اهل]] [[ایمان]] از یک سو، و نسبت به [[کفار]] و [[مشرکان]] از سوی دیگر، نگاهی متفاوت دارد. به این معنا که هرچند همه کسانی که در [[جامعه اسلامی]] و در [[پناه]] [[دولت]] [[اسلام]] [[زندگی]] می‌کنند، دارای [[امنیت]] جانی، [[مالی]] و عِرضی‌اند، اما از نظر حقوق شهروندی تفاوت‌هایی دارند. بررسی نمونه‌هایی از [[آیات]] و [[روایات]]، [[میزان]] این تفاوت و [[حکمت]] آن را مشخص می‌کند.<ref>[[سید جواد ورعی|ورعی، سید جواد]]، [[درسنامه فقه سیاسی (کتاب)|درسنامه فقه سیاسی]]، ص ۱۷۳.</ref>

== آزادی شعائر دینی اقلیت‌های دینی ==

 

== آزادی‌های سیاسی اقلیت‌های دینی ==

ریاست فرد غیرمسلمان بر امور [[مسلمانان]]، چه براساس [[نظریه انتصاب]] و چه [[نظریه انتخاب]]، میسر نمی‌شود، چرا که هر دو نظریه بر [[اسلام]] و [[تعهد]] فرد منتخب تأکید می‌کند؛ علاوه بر این، در نظریه انتخاب [[مردم]] [[مؤمن]] هیچ وقت فرد غیرمؤمنی را به ریاست امور خود برنمی‌گزینند. در این راستا مسأله [[قضاوت]] که روشن است و [[قاضی]] باید فردی [[مسلمان]] با شرایط خاص خود باشد؛ اما درباره پست‌های میانی [[قوه مجریه]]، مانند [[وزارت]] یا معاونت‌های آن و [[مقامات]] استانی و شهری دلیل خاصی بر [[محدودیت]] اقلیت‌ها نیست. از [[سیره]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}} چنین برمی‌آید که آن [[حضرت]] در برخی امور با [[اهل کتاب]] [[متعهد]] و [[امین]] مشاوره می‌کرد و چه بسا آنان را مسؤول اموری قرار می‌داد<ref>کتاب الخراج، ص۲۵۶؛ آدم متز، الحضارة الاسلامیه، ج۱، ص۱۰۵.</ref>، چنان‌که [[قرآن کریم]] بعضی از اهل کتاب را [[تمجید]] و به [[امانت‌داری]] وصف کرده است<ref>{{متن قرآن|وَإِنَّ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَمَنْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ خَاشِعِينَ لِلَّهِ لَا يَشْتَرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ}} «و بی‌گمان برخی از اهل کتاب کسانی هستند که به خداوند و به آنچه برای شما و برای آنها فرو فرستاده‌اند، ایمان دارند؛ برای خداوند فروتنی می‌ورزند و آیات خداوند را به بهای کم نمی‌فروشند؛ آنانند که پاداششان نزد پروردگار آنهاست؛ بی‌گمان خداوند حسابرس سریع است» سوره آل عمران، آیه ۱۹۹؛ {{متن قرآن|وَلَوْ أَنَّهُمْ أَقَامُوا التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَمِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ سَاءَ مَا يَعْمَلُونَ}} «و اگر آنان تورات و انجیل و آنچه را از پروردگارشان به سوی آنها فرو فرستاده شده است، بر پا می‌داشتند از نعمت‌های آسمانی و زمینی برخوردار می‌شدند؛ برخی از ایشان امتی میانه‌رو هستند و بسیاری از آنان آنچه انجام می‌دهند زشت است» سوره مائده، آیه ۶۶؛ {{متن قرآن|لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا وَلَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَوَدَّةً لِلَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ قَالُوا إِنَّا نَصَارَى ذَلِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّيسِينَ وَرُهْبَانًا وَأَنَّهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ}} «بی‌گمان یهودیان و مشرکان را دشمن‌ترین مردم به مؤمنان می‌یابی و نزدیک‌ترین آنان در دوستی به مؤمنان کسانی را می‌یابی که می‌گویند ما مسیحی هستیم؛ این از آن روست که برخی از آنان کشیشان و راهبانی (حقجو) هستند و اینکه آنان گردنکشی نمی‌کنند» سوره مائده، آیه ۸۲؛ برخی محققان آیات فوق را مستند پلورالیزم دینی قرار دادند. برای نقد این دیدگاه، ر. ک: محمدحسن قدردان قراملکی، قرآن و پلورالیزم، ص۱۸۲.</ref>.

 

== آزادی عقیده اقلیت‌های دینی ==

معروف‌ترین [[آیه]] در این خصوص، آیه‌ای است که [[اهل کتاب]] را به مشترکات یعنی [[توحید]] و [[خداپرستی]] فرا می‌خواند: {{متن قرآن|قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا}}<ref>«بگو: ای اهل کتاب! بیایید بر کلمه‌ای که میان ما و شما برابر است هم‌داستان شویم که: جز خداوند را نپرستیم و چیزی را شریک او ندانیم» سوره آل عمران، آیه ۶۴.</ref>. [[آیات]] متعدد دیگری اهل کتاب را به [[گفت‌وگو]] درباره [[آموزه‌های دینی]]، مانند [[نبوت]] [[حضرت ابراهیم]] و [[حقانیت اسلام]] [[دعوت]] می‌کند. [[قرآن کریم]] درباره [[اهل]] کتابی که به [[جنگ]] و [[ستیز]] با [[مسلمانان]] برخاسته بودند، به [[پیامبر]] {{صل}} تأکید می‌کند که اگر آنان نیز در [[مقام]] [[صلح]] برآمدند و خواهان [[زندگی]] [[مسالمت‌آمیز]] با [[حفظ دین]] خود در پرتو [[حکومت اسلامی]] شدند، [[آزادی]] و [[حق]] [[شهروندی]] را به آنان اعطا کن: {{متن قرآن|قَاتِلُوا الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَلَا يُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَلَا يَدِينُونَ دِينَ الْحَقِّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حَتَّى يُعْطُوا الْجِزْيَةَ عَنْ يَدٍ وَهُمْ صَاغِرُونَ}}<ref>«با آن دسته از اهل کتاب که به خداوند و به روز بازپسین ایمان نمی‌آورند و آنچه را خداوند و پیامبرش حرام کرده‌اند حرام نمی‌دانند و به دین حق نمی‌گروند جنگ کنید تا به دست خود با خواری جزیه بپردازند» سوره توبه، آیه ۲۹.</ref>.<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[آزادی در فقه و حدود آن (کتاب)|آزادی در فقه و حدود آن]]، ص ۲۷۷.</ref>

== آزادی بیان اقلیت‌های دینی ==

با [[پذیرفتن]] [[اقلیت‌ها]] به عنوان [[شهروند]] [[حکومت اسلامی]]، آنان - به تعبیر [[امام خمینی]] - از [[حقوق]] طبیعی خویش برخوردار خواهند بود. [[آزادی بیان]] و اظهار مواضع [[اعتقادی]]، [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] خویش در کمال [[امنیت]] یکی از این حقوق به شمار می‌رود. [[اهل کتاب]] در [[حکومت پیامبر]] از این [[آزادی]] و [[حق]] طبیعی برخوردار بودند. نگاهی به [[آیات]] و کتب [[تاریخی]] مؤید این ادعاست. اهل کتاب [[آزاد]] بودند که درباره [[دین]] خویش با [[پیامبر]] به [[گفت‌وگو]] و چه بسا [[مجادله]] بپردازند و خود را به حق و [[مسلمانان]] را بر طریق [[ضلالت]] توصیف کنند: {{متن قرآن|وَقَالُوا كُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُوا}}<ref>«و گفتند: یهودی یا مسیحی باشید تا راه یابید» سوره بقره، آیه ۱۳۵.</ref>. در این [[آیه]] اهل کتاب [[راه هدایت]] را به [[یهودیت]] و [[مسیحیت]] منحصر کرده و در کمال آزادی از مسلمانان می‌خواهند که به دین آنان بگروند. ابن‌هشام در [[سیره]] خود به این [[دعوت]] [[یهودیان]] و [[مسیحیان]] اشاره کرده است<ref>ر. ک: ابن‌هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۱۹۸ و ۲۰۷.</ref>.

 

== آزادی مالکیت اقلیت‌های دینی ==

 

مبنای [[فقهی]] [[حکم]] فوق، [[قرارداد]] [[حکومت پیامبر]] با اقلیت‌هاست که براساس آن [[پیامبر]] {{صل}} [[متعهد]] شدند در قبال پرداخت [[جزیه]]، از [[حقوق]] جانی و [[مالی]] [[اهل کتاب]] [[حمایت]] کنند و [[اموال]] و [[جان]] آنان مانند اموال و جان مسلمانان از [[امنیت]] برخوردار باشد. از پیمان‌های پیامبر با اهل کتاب می‌توان به [[پیمان]] با [[اهل]] ایله اشاره کرد که با اسقف‌های [[نجران]] منعقد شد<ref>ر. ک: حسینعلی منتظری، دراسات فی ولایة الفقیه، ج۲، ص۷۵۰-۷۵۳.</ref>. در بخشی از این پیمان آمده است:

 

 

 

== آزادی مسکن و رفت و آمد اقلیت‌های دینی ==

[[اقلیت‌ها]] مانند دیگر [[شهروندان]] [[مسلمان]] از [[حق آزادی]] [[انتخاب]] [[محل زندگی]] و رفت و آمد در قلمرو [[اسلام]] «دارالاسلام” برخوردارند. بر این [[حق]] و [[آزادی]] در ضمن برخی قراردادهای [[پیامبر اسلام]] با [[اهل کتاب]] تصریح شده است؛ چنان که در [[عهدنامه]] [[پیامبر]] با [[یهودیان]] بنی‌عادیا، یکی از موارد منتفی اعلام شده، [[تبعید]] و جلای از [[وطن]] ذکر شده است<ref>به نقل از: حسینعلی منتظری، دراسات فی ولایة الفقیه، ج۲، ص۷۵۱.</ref>. البته این آزادی، محدودیت‌هایی دارد؛ اقامت اهل کتاب در منطقه [[حجاز]] شامل [[مکه]]، [[مدینه]]، [[فدک]] و توابع آن، یمامه، [[خیبر]] و نواحی آن [[ممنوع]] است<ref>ر. ک: علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۱، ص۴۴۵؛ محمدحسن نجفی، جواهرالکلام، ج۲۱، ص۲۸۹.</ref>؛ اما می‌توانند به مدت سه [[روز]] در این مناطق غیر از مکه رفت‌و‌آمد کنند و مکه منطقه ممنوعه برای اهل کتاب به شمار می‌آید<ref>ر. ک: محمدحسن نجفی، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۹۰.</ref>.<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[آزادی در فقه و حدود آن (کتاب)|آزادی در فقه و حدود آن]]، ص ۲۸۵.</ref>

== منابع ==

{{منابع}}

# [[پرونده:1100721.jpg|22px]] [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[آزادی در فقه و حدود آن (کتاب)|'''آزادی در فقه و حدود آن''']]

== پانویس ==