عیسی بن مریم در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

درباره [[عیسی]] و نسبت او با [[پیامبر اسلام]]، سخن‌های بسیار مطرح است. در [[قرآن]] ۲۳ بار نام [[عیسی مسیح]]، ۳۱ بار نام [[مادر]] او [[مریم]] و ۱۳ بار از [[انجیل]] او با [[عظمت]] و [[تصدیق]] یاد شده و همگی به عنوان [[پیامبری]] که مؤید به [[روح]] [[قدس]]، موجه، [[مقرب]]: {{متن قرآن|وَجِيهًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ}}<ref>«در این جهان و در جهان واپسین آبرومند و از نزدیک‌شدگان (به خداوند) است» سوره آل عمران، آیه ۴۵.</ref> بوده است. همچنین [[قرآن کریم]] برای [[حضرت عیسی]] {{ع}} اوصاف و عناوینی را ثابت می‌کند، که [[هویت]] خاص [[شخصیت]] ایشان را در میان [[پیامبران]] نشان می‌دهد، مانند: [[پسر مریم]] ([[آل عمران]] ۴۵ و [[مریم]]: ۳۴)، [[بنده خدا]]، ([[مریم]]:۳۰ و [[نساء]]: ۱۷۲) [[پیامبر خدا]] ([[مائده]]: ۷۵ و [[آل عمران]]: ۴۹)، کلمة‌الله ([[نساء]]: ۱۷۱)، [[روح]] [[الله]] ([[نساء]]: ۱۷۱) و مخلوق [[خدا]] ([[آل عمران]]: ۴۷ و ۵۹)، و در مقابل اوصاف و القابی را از آن [[حضرت]] [[نفی]] و سلب می‌کند، که باز در میان [[پیامبران]] جالب توجه و به [[دلیل]] ویژگی [[حیات]] و ممات او قابل توجه است، مانند: [[الوهیت]]: ([[مائده]]: ۱۷ و ۷۲) و [[پسر خدا]]. ([[توبه]]: ۳۰ و بقره: ۱۱۶) از مجموع این دسته از [[آیات]] که کم هم نیست، چهره‌ای از [[مسیح]] {{ع}} به دست می‌آید که با چهره او در [[فرهنگ]] کنونی [[مسیحیت]] با همه امتیازها و عنوان‌ها یکسان نیست، همانند [[الوهیت]]، [[نفی]] [[تثلیث]]، [[نفی]] [[صلیب]]، بلکه گاهی کاملاً مغایرت دارد. از میان تعبیرهایی که این کتاب درباره وجه تسمیه [[حضرت عیسی]] می‌کند، از همه متمایزتر تعبیر به کلمه “و کلمة‌الله” است: {{متن قرآن|وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِنْهُ}}<ref>«پیامبر خداوند و “کلمه اوست” که آن را به (دامان) مریم افکند و روحی از اوست» سوره نساء، آیه ۱۷۱.</ref> است، که عنوان مشترکی با [[عقیده]] [[مسیحیت]] در [[وحی]] شخصیتی (به جای [[وحی]] گفتاری) دارد، که معنای آن به خوبی روشن نیست و [[مفسران]] سخنان گوناگونی درباره آن ذکر کرده‌اند. مثلاً، [[علامه طباطبایی]] پس از [[نقل]] برخی از این اقوال، این قول را می‌پسندد که: مراد از کلمه، خود [[عیسی]] {{ع}} است، چون او مصداق کلمه “کن: موجود شو” است. و اگر خصوص [[عیسی]] {{ع}} را کلمه خوانده، با اینکه هر [[انسانی]] و بلکه هر موجودی مصداقی از کلمه “کن” [[تکوینی]] است، برای این است که ولادت سایر افراد بر طبق مجرای اسباب عادی و مألوف و در فرایندی شناخته شده صورت می‌گیرد، نطفه مرد با عمل [[نکاح]] به نطفه [[زن]] می‌رسد و عوامل مقارن با این عمل در زمان معین دست به کار می‌شوند تا [[فرزند]] متولد شود و به همین جهت ولادت را مستند به عمل [[نکاح]] می‌کنند، همان‌طور که سایر مسببات را به اسبابش مستند می‌کنند و چون انعقاد نطفه [[عیسی]] {{ع}} از این مجرا نبوده و پاره‌ای از اسباب عادی را نداشته، قهراً هستی او مستند به تنها کلمه [[تکوین]] بوده است<ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۹۳، ج۵، ص۱۴۹.</ref>. احتمال دیگر آنکه کلمة‌الله بودن [[عیسی]] در تقارن با کلمة‌الله بودن کتابِ [[وحی]]، یعنی خوانا (القاشده) است و از این جهت [[تفسیر]] پذیر بودن [[رفتار]] و [[کردار]] آن [[حضرت]] و تمامی‌ناپذیر بودن [[شخصیت]] [[عیسی]] همانند [[کلام الله]] است که به مصداق این [[آیه]]: ({{متن قرآن|وَلَوْ أَنَّمَا فِي الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلَامٌ وَالْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَا نَفِدَتْ كَلِمَاتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ}}<ref>«و اگر همه درختان روی زمین قلم می‌گردید و دریا را هفت دریای دیگر یاری می‌رساند (و همه مرکّب می‌شد) نوشتن کلمات خداوند پایان نمی‌پذیرفت؛ به راستی خداوند پیروزمند فرزانه‌ای است» سوره لقمان، آیه ۲۷.</ref> است، که در تدوین و در [[تکوین]] کلمات [[خدا]] اگر همه درختان [[زمین]] قلم شوند و تمام [[آب]] دریا مرکب، کلمة‌الله که [[عیسی]] یکی از مصادیق آن است، تمام شدنی نیست و همواره در توسعه معنایی و با طراوت در [[تفسیر]] است. یعنی [[شخصیت]] [[عیسی]] خودش [[وحی]] و کلمه است. از این گذشته از مسائلی که [[حضرت عیسی]] مرتبط با [[پیامبر اسلام]] می‌شود، [[بشارت]] به آمدن [[پیامبری]] پس از خود به نام [[احمد]] - [[محمّد]] {{صل}} - در سخنان آن [[حضرت]] است.

== [[جایگاه]] شخصیتی [[عیسی]] در پیشگاه [[پیامبر اسلام]] ==

# پس از [[موسی]] پیامبرانی آمدند {{متن قرآن|وَقَفَّيْنَا مِنْ بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ}} که از جمله آنان [[عیسی]] است که دارای [[بینات]] {{متن قرآن|وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ}} و نشانه‌هایی از [[حقانیت]] به صورت [[معجزات حسی]] بوده است و مهم‌تر به وسیله [[روح القدس]] [[جبرائیل]] همواره مؤید بوده {{متن قرآن|وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ}} و او را [[راهنمایی]] و دلالت میکرده است؛

== [[سرنوشت]] [[عیسی]] در فرجام برخورد عاالمان [[یهود]] ==

درباره [[سرنوشت]] [[عیسی]] و دلالت [[قرآن]] بر [[مرگ]] و آن‌چه از آن در [[ادبیات]] [[دینی]] و [[مفسران]] [[مسلمان]] در برابر [[مسیحیان]] و [[عقیده]] رایج آنان آمده، سخن‌های بسیار و از جنجالی‌ترین مباحث تفسیری و [[کلامی]] و واژگانی تقابلی است. مثلاً، اینکه چرا به این‌گونه تعبیر شده و گرانیگاه تعبیر‌های آن درباره توفی [[عیسی]] کدام است: آیا در برابر [[نظریه]] [[صلیب]] کشیده شدن [[عیسی]]، نظریه به [[عروج]] رفتن [[روحانی]] همراه با [[جسم]] و یا بدون [[جسم]]، [[مرگ]] یا [[خواب]] [[عیسی مسیح]] است. همچنین نسبت به معنای: بالا بردن [[عیسی]]، در نیز در میان [[مفسران]] اقوال بسیاری مطرح شده، از آن جمله لغت‌شناسان، که تحت تأثیر [[آیه]]: {{متن قرآن|وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ}}<ref>«در حالی که او را نکشتند و به صلیب نکشیدند، بلکه بر آنان مشتبه شد» سوره نساء، آیه ۱۵۷.</ref> سخنان متفاوتی بیان کرده، با این که اماته و میراندن را همیشه در معنای توفّی و [[مرگ]] ملحوظ نموده‌اند، اما خواسته‌اند بگویند معنای متفاوتی در موضوع [[عیسی]] دارد، که لازم است نقطه این تلاقی‌ها بیان شود<ref>افزون بر تفاسیر، ر. ک: محمد بیومی مهران، بررسی تاریخی قصص قرآن، ج۳، ص۳۱۳؛ عبد الوهاب نجار، قصص الأنبیاء، ص۴۲۳.</ref>.

* درباره {{متن قرآن|مُتَوَفِّيكَ}} و دلالت آن بر [[مرگ]] [[عیسی]] همچنین نسبت به معنای: {{متن قرآن|وَرَافِعُكَ إِلَيَّ}} نیز در میان [[مفسران]] اقوال بسیاری مطرح شده، و بسیاری از آنان این [[آیه]] را چنین معنا می‌کنند: “ای [[عیسی]]، من میراننده تو هستم”. و برخی دیگر گفته‌اند: “من میراننده تو در بستر خودت هستم”. و بعضی دیگر می‌گویند: “من میراننده تو در وقت [[مرگ]] و پس از [[نزول]] از [[آسمان]] هستم”. در حالی که بعضی معنای: {{متن قرآن|إِنِّي مُتَوَفِّيكَ}} را در [[خواب]] [[تفسیر]] کرده و [[شاهد]] آن را [[آیه]]: {{متن قرآن|اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِهَا وَالَّتِي لَمْ تَمُتْ فِي مَنَامِهَا}}<ref>«خداوند، جان‌ها را هنگام مرگشان و آن (جان) را که نمرده است هنگام خوابیدن آن می‌گیرد» سوره زمر، آیه ۴۲.</ref> دانسته و گفته‌اند: {{متن قرآن|رَافِعُكَ إِلَيَّ}}، یعنی {{عربی|و أنت نائم؛ حتّی لا تخاف، بل تستیقظ و أنت فی السماء}}. تو را در حالی که در [[خواب]] هستی به [[آسمان]] میبریم تا نترسی. قدیمی‌ترین سخن [[کلام]] قتاده است که گفته: {{متن قرآن|إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ}} از قبیل جابه‌جا کردن کلمه است، یعنی: {{عربی|رافعک إلی و متوفّیک}}. چون اول بردن و بعد مردن است. [[تأویل]] دیگری نیز از این [[آیه]] کرده‌اند و آن این است که واو در عبارت: {{متن قرآن|مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ}} افاده ترتیب می‌کند و [[آیه]] بر این [[حقیقت]] دلالت می‌کند که [[خداوند]] این [[کارها]] را در [[حق]] او به انجام خواهد رساند. اما اینکه چگونه و چه زمانی آنها را انجام خواهد داد، امری است که باید درباره آن با ارائه [[دلیل]] سخن گفت، زیرا به [[دلیل]] ثابت شده که آن [[حضرت]] هم اکنون زنده است و در خبر از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[روایت]] شده که فرمود: {{متن حدیث|أنه سینزل و یقتل الدّجال}} او فرود می‌آید و ### [[313]]### را می‌کشد”، آنگاه [[خداوند متعال]] پس از آن او را می‌میراند. [[فخر رازی]] می‌گوید: اینکه [[خداوند متعال]] می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنِّي مُتَوَفِّيكَ}} یعنی [[عمر]] تو را به سرآمدش خواهم رساند، پس اکنون تو را بر می‌گیرم و وا نمی‌گذارم که تو را بکشند، بلکه تو را به [[آسمان]] خویش بالا می‌برم، در [[مقام]] [[مقرب]] [[فرشتگان]]، تا هرگز دستشان به تو نرسد. همچنین وی می‌گوید: {{متن قرآن|مُتَوَفِّيكَ}} یعنی من تو را می‌میرانم و از [[ابن عباس]] و [[محمد بن اسحاق]] نیز همین معنی [[روایت]] شده است که گفته‌اند: مقصود آن بود که [[دشمنان]] یهودی‌اش نتوانند کاری بکنند و به او دست نرسانند و او را نکشند، آنگاه [[خداوند متعال]] برای نکوداشتش او را به [[آسمان]] فرا برد<ref>تفسیر فخر رازی، ج۸، ص۶۷.</ref>. در [[تفسیر]] [[قرطبی]] آمده {{متن قرآن|مُتَوَفِّيكَ}} یعنی {{عربی|قابِضُکَ و رافعک إلی السماء، بدون الموت}}، مثل: {{عربی|توفیت مالی من فلان أی قبضته}}، یعنی [[خدای سبحان]] او را بدون [[مرگ]] و [[خواب]] به [[آسمان]] برد<ref>الجامع لاحکام القرآن، به نقل از إمام السیوطی و جهوده فی علوم القرآن، ص۴۸۰.</ref>. [[آلوسی]] هم می‌گوید: بیشتر این وجوه، به ویژه درباره اخیر بعید به نظر می‌رسند<ref>تفسیر روح المعانی، ج۳، ص۱۷۹.</ref>؛ [[محمد عبده]] در [[تفسیر]] المنار به آن تصریح کرده که [[علما]] در این باره دو نظر دارند: [[رأی]] نخست، که مشهور نیز هست، این است که [[خداوند متعال]] [[جسم]] آن [[حضرت]] را در حالی که زنده بود، فرا برد و آن [[حضرت]] در [[آخر الزمان]] فرود خواهد آمد و بر اساس [[شریعت محمدی]] در میان [[مردم]] [[حکم]] خواهد کرد، آنگاه [[خداوند]] او را خواهد میراند. اما راه دومی که از آن سخن می‌گوید که [[آیه]] بر ظاهر آن حمل شود، “توفّی” به معنای ظاهر مستفاد و متبادر از آن، یعنی “میراندن عادی” معنی شود، آن‌گاه به طور طبیعی “رفع/ فرا بردن” بعد از آن به معنای “رفع [[روح]]/ فرا بردن جان” خواهد بود<ref>تفسیر المنار، ج۳، ص۲۶۰.</ref>.

# من تو را به سرآمدت خواهم رساند و بی‌آنکه تو را بکشند تو را خواهم می‌راند؛

# مراد از {{متن قرآن|مُتَوَفِّيكَ}} [[خواب]] است، زیرا این دو واژه ([[خواب]] و [[موت]]) به جای همدیگر به کار برده می‌شوند، چنان‌که از [[ربیع]] [[روایت]] شده که [[خداوند متعال]] از روی [[مهرورزی]] [[حضرت عیسی]] را در [[خواب]] فرا برد؛

# یعنی تو را می‌گیرم در حالی که [[حقّ]] تن و جانت را می‌گذارم، آنگاه [[تفسیر]] {{متن قرآن|وَرَافِعُكَ}} نیز همان معنای پیشین را دارد؛

# مراد از [[وفات]] [[مرگ]] قوای شهوانی است که [[مانع]] از رسیدن به [[ملکوت]] عالم است؛

# مراد توفی و استیفای [[حقیقی]] [[آینده]] عمل تو است.

# منظور از توفّی اتمام مدت اقامت آن [[حضرت]] در [[زمین]] است که به طور کامل در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ}} مطرح گردیده است.

البته تمام این اقوال ناظر به این است که سؤال مربوط به [[دنیا]] باشد، قهراً این پاسخ‌ها ناظر به چگونگی مردن و [[تفسیر]] از [[آیه]] است، چون [[یهودیان]] آن [[حضرت]] را [[تهدید]] به [[قتل]] کردند، [[خداوند]] هم خواست که به او [[بشارت]] دهد: [[قبض روح]] او با [[مرگ]] صورت می‌گیرد. نه با [[قتل]]. و “واو” هم برای ترتیب نیست، تا لازم باشد که [[مرگ]] پیش از بالا رفتن باشد. در نتیجه معنای [[آیه]] این است: من تو را به‌طور تام و تمام قبض می‌کنم و اعضاء و [[جسد]] تو را توّفی می‌کنم تا به هیچ‌یک از اعضای [[جسم]] تو دست نیابند. لذا وقتی که می‌گویند: {{عربی|توفیّتُ حقی علی فلان}}، منظورشان استیفای تام و تمام [[حق]] می‌باشد. تو را در [[خواب]] توّفی می‌کنم، چنان‌که فرمود: {{متن قرآن|اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِهَا وَالَّتِي لَمْ تَمُتْ فِي مَنَامِهَا}}<ref>«خداوند، جان‌ها را هنگام مرگشان و آن (جان) را که نمرده است هنگام خوابیدن آن می‌گیرد» سوره زمر، آیه ۴۲.</ref>. و سپس تو را در حال [[خواب]] بالا می‌برم تا نترسی و وقتی که بیدار می‌شوی در [[آسمان]] هستی. اما کسی که می‌گوید: این سؤال و جواب با [[عیسی]] هنگام [[عروج]] آن [[حضرت]] نبوده که می‌گوید: {{متن قرآن|يَا عِيسَى إِنِّي مُتَوَفِّيكَ}} بلکه مربوط به [[سخن گفتن]] [[خدا]] {{متن قرآن|إِذْ قَالَ اللَّهُ}} با [[عیسی]] پس از صعود به [[آسمان]] است، دیگرجواب مطابق با آن سؤال است و این [[پرسش]] و [[شبهات]] تقدم توفی به رافعک هم مطرح نمی‌شود. و موضوع سخنی در برابر [[یهود]] نیست. اما دقت در عبارت نشان می‌دهد که {{متن قرآن|إِذْ قَالَ اللَّهُ}} [[یادآوری]] [[خدا]] به [[پیامبر]] است، مانند مواردی که با همین تعبیر بیان می‌کند، مانند: {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: می‌خواهم جانشینی در زمین بگمارم» سوره بقره، آیه ۳۰.</ref> {{متن قرآن|وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید» سوره بقره، آیه ۳۴.</ref> {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که موسی به قوم خود گفت: ای قوم من!» سوره بقره، آیه ۵۴.</ref> {{متن قرآن|وَإِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ}}<ref>«و هنگامی که ابراهیم و اسماعیل پایه‌های خانه (کعبه) را فرا می‌بردند» سوره بقره، آیه ۱۲۷.</ref> که مربوط به گذشته است و نه [[آینده]] و خبر سخن [[خدا]] پیش از [[عروج]] به [[آسمان]] است، گویی [[خدا]] یک دسته سخنان با [[عیسی]] پیش از [[عروج]] داشته که [[یادآوری]] نعمات می‌شده، مانند: {{متن قرآن|إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَعَلَى وَالِدَتِكَ إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ}}<ref>«یاد کن که خداوند فرمود: ای عیسی پسر مریم! نعمت مرا بر خود و بر مادرت به یاد آور هنگامی که تو را با روح القدس پشتیبانی کردم» سوره مائده، آیه ۱۱۰.</ref> لذا، [[اختلاف]] مفسّران در معنای [[آیه شریفه]] از اصل بی‌معنا و معلول بی‌توجهی به نکات عبارتی است:

# عدم توجّه به مادّه “توفّی” و اشتقاقات آن و کاربردهای [[قرآن کریم]] و [[قدر]] مشترک و جامع میان معانی گوناگون؛

# عدم دقّت در [[تفسیر]] مستقیم [[آیه]] با توجّه به [[اعتقاد]] عموم [[مسلمین]] که می‌گویند [[عیسی]] {{ع}} پیش از [[مرگ]] صعود به [[آسمان]] نموده و کشته نشده و این موضوع را به روشنی بیان می‌کند؛

# توجه نکردن به اینکه [[قرآن کریم]] درباره یکی از گفتگوهای [[مسیح]] {{ع}} با [[پروردگار]] خویش پیش از [[عروج]] از [[آسمان]] سخن می‌گوید و با عبارت: {{متن قرآن|فَلَمَّا تَوَفَّيْتَنِي}}<ref>«و چون مرا (نزد خود) فرا بردی» سوره مائده، آیه ۱۱۷.</ref> تفاوت دارد، و این [[گفتگو]] پیش از صعود به [[آسمان]] است و گرنه اگر {{متن قرآن|تَوَفَّيْتَنِي}} به معنای میراندن باشد، این [[گفتگو]] مفهوم نخواهد داشت. [زیرا اگر معنای {{متن قرآن|إِنِّي مُتَوَفِّيكَ}} من میراننده تو هستم، باشد، پس [[عیسی]] مرده و دیگر در [[آسمان]] معنا ندارد بگوید: زمانی که مرا میراندی]. ولی عدم توجّه مفسّرین به فرازهای فوق سبب عدم دقت آنان شده و پنداشته‌اند که معنای جامع و مشترک در مشتقّات مختلف کلمه “توفّی”، اخذ و استیفاء (کامل گرفتن) است و این اخذ و استیفاء با میراندن و به [[خواب]] بردن و بر گرفتن از [[زمین]] و یا از [[جهان]] [[انسانی]] به سوی [[آسمان]]، تحقق‌پذیر می‌باشد.

* موضوع بالا رفتن [[عیسی]] {{ع}} به [[آسمان]] (نزد [[خداوند]]) در جایی دیگر با این مضمون آمده: {{متن قرآن|وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ}} آمده است. آیه‌ای که در انتهای آن [[خداوند]] مجدداً می‌فرماید: {{متن قرآن|وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا}} یعنی یقیناً وی را نکشتند، در حالی که بعداً خواهیم دید بعضی از [[یهودیان]] صریحاً ادعای کشتن [[عیسی]] {{ع}} را داشتند و هنوز هم، عده‌ای از [[یهودیان]] ارتودوکس، چنین ادعایی دارند! [[مسیحیان]] عالم، درباره پایان [[حیات]] زمینی یا [[دنیوی]] [[حضرت مسیح]] {{ع}}، نظریات مختلف و متفاوتی دارند و این موضوع از نظر [[قرآن]] نیز پوشیده نمانده و فرموده: {{متن قرآن|وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلَّا اتِّبَاعَ الظَّنِّ}}<ref>«و آنان که در این (کار) اختلاف کردند نسبت بدان در تردیدند، هیچ دانشی بدان ندارند، جز پیروی از گمان و به یقین او را نکشت» سوره نساء، آیه ۱۵۷.</ref> که از روی مدارک و شواهد موجود نیز همه آنان در این درباره پندارهای خود را دارند و داعیه هیچ کدام بر شواهد قطعی [[تاریخی]] مبتنی نیست.

== نسبت میان [[پیامبر اسلام]] و [[عیسی]] ==

# در راستای [[یادآوری]] نعمات به [[عیسی]]، افزون بر [[تأیید]] [[روح القدس]]، [[آیات]] و نعمات بسیاری را در [[حق]] او بر میشمارد و به [[مسلمانان]] توجه می‌دهد که [[عیسی]] چنین شخصیتی بود که به او کتاب و [[حکمت]] [[تعلیم]] داده شده بود {{متن قرآن|إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَعَلَى وَالِدَتِكَ إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا وَإِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ}} [[مخالفان]] میگفتند که کار او [[سحر]] است و این به جز [[تورات]] و [[انجیل]] است؛

# تحقق [[حیات]] [[عیسی]] با [[اراده تکوینی]] و با کلمه: “کن” و یکباره و نه در فرایندی تدریجی تحقق یافت، در آن صورت دیگر نباید او را به جای [[خدا]] گرفت و یا درباره [[شخصیت]] او تردید کرد؛

== [[پیامبر]] و [[حواریون عیسی]] ==

== آمدن [[پیامبری]] پس از خود به نام [[احمد]] ==

'''نتیجه''': در [[آیات]] فوق نکته مهمی که مطرح گردیده [[بشارت]] به آمدن [[پیامبر اسلام]] از سوی [[حضرت عیسی]] و کتاب‌های [[الهی]] قبل - توراة و [[انجیل]] - است و [[خداوند]] میگوید: و به یاد آورید هنگامی را که [[عیسی بن مریم]] گفت: ای [[بنی‌اسرائیل]]! من [[فرستاده خدا]] به سوی شما هستم، این در حالی است که [[تصدیق]] کننده کتابی که قبل از من فرستاده شده -[[تورات]] - می‌باشم {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ}} و [[بشارت دهنده]] به رسولی که بعد از من می‌آید و نام او [[احمد]] است {{متن قرآن|وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ يَأْتِي مِنْ بَعْدِي اسْمُهُ أَحْمَدُ}} بنابراین من حلقه اتّصالی هستم که [[امت]] [[موسی]] و کتاب او را به [[امت پیامبر]] [[آینده]] ([[پیامبر اسلام]]) و کتاب او، پیوند می‌دهم: گرچه جمعی از [[بنی‌اسرائیل]] به این [[پیامبر]] [[موعود]] [[ایمان]] آوردند، اما گروه عظیمی سرسختانه در برابر او ایستادند، و حتّی [[معجزات]] آشکار او را [[انکار]] کردند و هنگامی که او -[[احمد]] - با [[معجزات]] و دلائل روشن به سراغ آنان آمد گفتند: این [[سحری]] است آشکار {{متن قرآن|فَلَمَّا جَاءَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ قَالُوا هَذَا سِحْرٌ مُبِينٌ}} [[علامه طباطبایی]] مینویسد {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ يَأْتِي مِنْ بَعْدِي اسْمُهُ أَحْمَدُ}} در آغاز [[کلام]] گفتیم که این [[آیه]] و [[آیه]] بعدی‌اش و سه [[آیه]] بعدش در [[مقام]] این است که [[رسالت]] و [[نبوت]] [[رسول خدا]] {{صل}} را که نزد [[مردم]] با [[ایمان]] مسلم است، برای سایرین مسجل سازد و بفهماند که آن جناب را با [[هدایت]] و [[دین حق]] فرستاده تا بر همه [[ادیان]] غلبه‌اش دهد، هر چند که [[کافران]] از [[اهل کتاب]] را خوش نیاید، و نیز [[دینی]] که او آورده نوری ساطع از طرف [[خدای تعالی]] است، و [[مشرکین]] می‌خواهند آن را با دهن‌هایشان خاموش کنند، در حالی که [[خدا]] [[نور]] خود را تمام می‌کند، هر چند که [[مشرکین]] را خوش نیاید. پس بر [[مؤمنین]] است که او را با اینکه می‌دانند [[فرستاده خدا]] به سویشان است، [[آزار]] ندهند، بلکه یاری‌اش کنند، و در راه پروردگارشان و برای [[احیای دین]] او و نشر کلمه [[توحید]] [[جهاد]] کنند. از اینجا معلوم می‌شود که جمله {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ}} به منزله مقدمه و [[زمینه‌چینی]] است برای مطلب بعدی که می‌فرماید: [[رسول خدا]] {{صل}} فرستاده‌ای است مبشر که [[عیسی]] {{ع}} به آمدنش [[بشارت]] داده، و او کسی است که [[خدای تعالی]] او را به [[هدایت]] و [[دین حق]] گسیل داشته، و [[دین]] او نوری است که [[مردم]] با آن راه [[سعادت]] را می‌یابند. و این را هم می‌دانیم که [[بشارت]] عموماً عبارت است از خبری که شنونده از شنیدنش خوشحال گردد، و معلوم است که چنین خبری چیزی جز از خیری که به شنونده برسد و عاید او شود، نمی‌تواند باشد، و خیری که از [[بعثت پیامبر]] و [[دعوت]] او [[انتظار]] می‌رود این است که با بعثتش باب [[رحمت الهی]] به روی [[انسان‌ها]] باز شود، و در نتیجه [[سعادت دنیا]] و عقبایشان به وسیله [[عقائد]] حقه، و یا [[اعمال صالح]]، و یا هر دو تأمین گردد. و [[بشارت]] به آمدن [[پیامبری]] بعد از [[پیامبری]] دیگر - با در نظر گرفتن اینکه [[پیغمبر]] سابق دعوتش پذیرفته شده، و جا افتاده، و با در نظر داشتن [[وحدت]] [[دعوت دینی]] در همه [[انبیاء]] - وقتی [[تصور]] دارد و دارای خاصیت [[بشارت]] است که [[پیامبر]] دوم دعوتی پیشرفته‌تر، و [[دینی]] کامل‌تر آورده باشد، [[دینی]] که مشتمل بر [[عقائد]] حقه بیشتر، و [[شرایع]] عادلانه‌تر برای [[جامعه]]، و نسبت به [[سعادت بشر]] در [[دنیا]] و [[آخرت]] فراگیرتر باشد، و گرنه [[انسان‌ها]] از آمدن [[پیامبر]] دوم چیز زائدی عایدشان نمی‌شود، و از [[بشارت]] آمدنش [[خرسند]] نمی‌گردند. با این بیان روشن گردید که جمله {{متن قرآن|وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ يَأْتِي مِنْ بَعْدِي}} هر چند از این نکته خبری نداده، اما معنایش می‌فهماند که آن‌چه [[پیامبر]] [[احمد]] {{صل}} می‌آورد پیشرفته‌تر و کامل‌تر از [[دینی]] است که [[تورات]] متضمن آن است، و آن‌چه [[عیسی]] {{ع}} بدان [[مبعوث]] شده در [[حقیقت]] واسطه‌ای است بین دو [[دعوت]]. در نتیجه [[کلام]] [[عیسی بن مریم]] را این طور باید معنا کرد: {{متن قرآن|إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ مُصَدِّقًا...}} من فرستاده‌ای هستم از [[ناحیه]] [[خدای تعالی]] به سوی شما تا شما را به سوی [[شریعت]] [[تورات]] و منهاج آن [[دعوت]] کنم {{متن قرآن|وَلِأُحِلَّ لَكُمْ بَعْضَ الَّذِي حُرِّمَ عَلَيْكُمْ}} و بعضی از آن‌چه را که بر شما [[حرام]] شده برایتان [[حلال]] کنم، و این همان شریعتی است که [[خدای تعالی]] به دست من برایتان آورده، و به زودی آن را با [[بعثت]] [[پیامبری]] به نام [[احمد]] {{صل}} که بعد از من خواهد آمد تکمیل می‌کند. از نظر اعتبار [[عقلی]] هم مطلب از این قرار است، چون اگر در [[معارف الهی]] که [[اسلام]] بدان [[دعوت]] می‌کند، دقت کنیم خواهیم دید که از شریعت‌های آسمانی دیگر که قبل از [[اسلام]] بوده دقیق‌تر و کامل‌تر است، مخصوصاً [[توحیدی]] که [[اسلام]] بدان می‌خواند - و یکی از اصول [[عقائد]] [[اسلام]] است، و همه [[احکام اسلام]] بر آن اساس [[تشریع]] شده، و بازگشت همه [[معارف]] [[حقیقی]] بدان است - [[توحیدی]] است بسیار دقیقه که ما در مباحث سابق این کتاب پاره‌ای مطالب درباره آن گذراندیم. و همچنین [[شرایع]] و [[قوانین]] عملی [[اسلام]] که در دقت آن همین بس که از کوچک‌ترین حرکات و سکنات فردی و [[اجتماعی]] [[انسان]] گرفته تا بزرگ‌ترین آن را در نظر گرفته، و همه را تعدیل نموده، و از [[افراط]] و [[تفریط]] در یک یک آنها جلوگیری نموده، و برای هر یک حدی معین فرموده، و در عین حال تمامی [[اعمال]] [[بشر]] را بر اساس [[سعادت]] پایه‌ریزی کرده و بر اساس [[توحید]] تنظیم فرموده است. [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ}} آنهایی که [[پیروی]] می‌کنند از [[پیامبری]] [[درس نخوانده]] که قبل از آمدنش نام او را در [[تورات]] و [[انجیل]] خود یافته بودند، و او ایشان را به همه [[نیکی‌ها]] امر می‌کند، و از همه بدی‌ها [[نهی]] می‌کند، و همه پاکیزه‌ها را برایشان [[حلال]]، و همه پلیدی‌ها را بر آنان [[حرام]] می‌سازد، و بارهای سنگین دوششان را می‌اندازد، و آن زنجیرهایی را که بر دست و پا دارند باز می‌کند نیز به همین نکته اشاره نموده است و نظیر این [[آیه]] [[آیات]] دیگری است که در توصیف [[قرآن]] آمده. و این جمله، یعنی {{متن قرآن|وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ يَأْتِي مِنْ بَعْدِي}} هر چند تصریح به [[بشارت]] کرده، الا اینکه دلالت ندارد بر اینکه در [[کتاب عیسی]] {{ع}} وجود داشته، اما [[آیه]] [[سوره اعراف]] که در چند سطر قبل [[نقل]] و ترجمه شد، از این ابهام پرده برداشت، و فرمود {{متن قرآن|يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ}} و همچنین [[آیه]] ۲۹ [[سوره فتح]] که در وصف [[رسول خدا]] {{صل}} فرموده {{متن قرآن|ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ}} بر این معنا دلالت دارد<ref>ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۴۲۵.</ref><ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۲، ص ۳۱۵-۳۲۷.</ref>.

== [[دین حضرت عیسی]] {{ع}} ==

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

== منابع ==

== پانویس ==

[[رده:حضرت عیسی]]