ابو ثمامه صائدی در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

بیشتر منابع از او با نام [[عمرو]]<ref>رجال طوسی، ص۷۷.</ref> یا [[عمر]]<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۳۹، دارالمعارف؛ اقبال الاعمال، ج۳، ص۷۹.</ref> و از پدرش به [[کعب]]<ref>مدینة الحسین {{ع}}، ص۵۷. </ref> و یا [[عبدالله]] یاد می‌کنند<ref>به گفته محمد مهدی شمس‎الدین، عمرو بن ثمامه مذکور در رجال طوسی (ص ۷۷) همان عمر بن عبدالله ابو ثمامه می‎باشد که بر اثر تصحیف بدین نام ذکر شده است (انصار الحسین، ص۱۰۴، الدار الاسلامیه).</ref>. [[ابن حزم اندلسی]] از وی با نام [[زیاد بن عمرو بن عریب بن حنظله بن دارم بن عبدالله صائدی]] یاد کرده است<ref> جمهرة انساب العرب، ص۳۹۵.</ref>.

[[شیخ طوسی]] وی را [[انصاری]]<ref>رجال طوسی، ص۷۷.</ref> و دیگران «صائدی»<ref>مناقب آل ابی‎طالب، ج۴، ص۱۱۳؛ جمهرة انساب العرب، ص۳۹۵.</ref>، «صیداوی»<ref>مقتل الحسین {{ع}} خوارزمی، انوار الهدی، ج۲، ص۲۰، صیداوی منسوب به صیداء شهری در ساحل دریای شام. (الانساب، سمعانی، ج۳، ص۵۷۱)</ref> یا «صاعدی»<ref>الفتوح، ص۸۸۸ (ترجمه).</ref> دانسته‌اند<ref>جمعی از نویسندگان، [[پژوهشی پیرامون شهدای کربلا (کتاب)|پژوهشی پیرامون شهدای کربلا]]، ص:۸۱.</ref>. معروف به کنیه‌اش [[ابو ثمامه]]<ref>.ر. ک: تنقیح المقال، ج۱، ص۳۳۳ و ابصارالعین، ص۱۰۹. ابوتمامه نیز گفته شده است (مقال الحسین {{ع}} خوارزمی، ج۱، ص۲۰۶؛ مکتبة المفید؛ اسرار الشهادة، ج۲، ص۶۰).</ref> از [[قبیله]] [[صائد]] تیره‌ای از [[قبیله همدان]] است.

این مرد با [[تقوا]] از دلاوران [[عرب]] و شخصیت‌های سرشناس و از [[تابعین]] [[اصحاب]] و از [[شیعیان]] و [[اصحاب امیرمؤمنان]] [[علی]] {{ع}} بود که در جنگ‌های [[جمل]]، [[صفین]] و [[نهروان]] حاضر بود و در رکاب آن [[حضرت]] جنگید و پس از [[شهادت]] آن حضرت به [[خدمت]]

[[امام حسن]] {{ع}} درآمد و در [[کوفه]] ماند تا [[مرگ معاویه]] فرا رسید، و در عصر [[حکومت یزید بن معاویه]] که از [[قدرت]] و [[صلابت]] کافی برخوردار نبود از این [[فرصت]] استفاده کرد و در کوفه با جمع زیادی از بزرگان [[شیعه]] در [[خانه]] [[سلیمان بن صرد خزاعی]] [[اجتماع]] کردند و برای [[امام حسین]] {{ع}} [[نامه]] [[دعوت]] نوشتند تا برای [[رهبری امت اسلامی]] به کوفه تشریف آورد، و نامه این جمع در [[مکه]] به [[محضر امام]] {{ع}} رسید<ref> ابصارالعین، ص۱۰۹.</ref>.

[[امام]] {{ع}} برای [[اجابت]] [[مردم کوفه]]، [[پسر عم]] خود حضرت مسلم {{ع}} را به کوفه فرستاد و نامه‌ای برای [[مردم]] آن دیار نوشت، و پس از آنکه مسلم بن عقیل {{ع}} به کوفه آمد، و نامه امام {{ع}} خطاب به آنان را قرائت کرد. ابو ثمامه جزء نخستین کسانی بود که با حضرت مسلم {{ع}} [[بیعت]] کرد و وفاداری خودش را به [[ابا عبدالله الحسین]] {{ع}} اعلام نمود و چون حضرت مسلم {{ع}} او را مردی مورد [[اطمینان]] و [[امین]] دانست وی را [[مسئول]] صندوق امانات (و خزانه‌دار [[بیت المال]]) خود [[منصوب]] کرد و از دیگر سو چون او اسلحه‌شناس معروفی بود از اعانات دریافتی با اجازه حضرت مسلم {{ع}}، اسلحه می‌‌خرید و [[انبار]] می‌‌کرد تا در وقت [[جنگ]] از آنها استفاده شود<ref>ر. ک: ارشاد مفید، ج۲، ص۴۶.</ref><ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص:۳۰۴-۳۰۵.</ref>

== محاصره [[قصر]] [[ابن زیاد]] توسط ابو ثمامه و دیگر [[یاران]] حضرت مسلم ==

موقعی که ابن زیاد بر [[شهر کوفه]] مسلط شد و [[هانی بن عروه]] را دستگیر کرد، [[مسلم بن عقیل]] برای [[نجات]] هانی بن عروه از [[مردم]] کمک خواست تا به [[دار الاماره]] و [[قصر حکومت]] [[ابن زیاد]] [[حمله]] کنند، و [[فرماندهی]] دو [[قبیله]] [[تمیم]] و [[همدان]] را به [[ابو ثمامه]] سپرد و به نقل [[ابن اثیر]]: «وقتی مسلم بن عقیل با [[شعار]] «[[یا منصور أمت]]» [[اعلان]] [[جنگ]] داد و [[یاران]] خود را برای محاصره [[قصر]] [[عبید الله بن زیاد]] برای نجات [[هانی بن عروه]] [[دعوت]] کرد، [[عبدالله عُزیر کندی]] با جمعی از کنده، و [[مسلم بن عوسجه اسدی]] با طایفه‌ای از [[مذحج]] و [[اسد]]، و بالاخره [[ابو ثمامة صائدی]] با جمعی از قبیله تمیم و همدان [[قیام]] کردند و به جانب قصر ابن زیاد به حرکت درآمدند، ابن زیاد از [[ترس]] [[انقلابیون]]، در قصر را بست و در محلی مخفی شد، اما مع الاسف بسیاری از آن مردم تحت تأثیر [[سیاست]] [[ارعاب]] و ترس [[دشمن]] قرار گرفتند و دسته دسته از جلو قصر گریختند و این بزرگان [[قوم]] از جمله ابو ثمامه که خود را تنها دیدند ناگزیر به فرار و در میان قبیله و یاران خود مخفی شدند»<ref>ر. ک: کامل ابن اثیر، ج۲، ص۵۴۰، ابصارالعین، ص۷۷. </ref>.

ابن زیاد برای یافتن و [[دستگیری]] ابو ثمامه [[کوشش]] بسیار کرد اما موفق نشد؛ زیرا وی مخفیانه با [[نافع بن هلال]] یکی دیگر از [[یاران]] [[امام حسین]] {{ع}} از [[کوفه]] خارج شدند و در بین راه در [[منزل]] [[عذیب الهجانات]] به [[کاروان امام حسین]] {{ع}} ملحق شده و به [[کربلا]] آمدند.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص:۳۰۵-۳۰۶.</ref>

== [[مقاومت]] ابو ثمامه در برابر [[نماینده]] [[عمر سعد]] در [[حفظ جان امام]] {{ع}}<ref>ابصارالعین، ص۷۷.</ref>==

[[مورخان]] [[شیعه]] و [[سنی]] نقل کرده‌اند: هنگامی که عمر سعد با [[سپاه]] خود وارد کربلا شد [[تصمیم]] گرفت پیامی برای [[امام حسین]] {{ع}} بفرستد و از علت آمدن [[امام]] {{ع}} با یاران و [[اهل]] بیتش به [[کربلا]] [[آگاه]] شود، اما در آغاز، هیچ یک از سران [[سپاه]] که [[نامه به امام حسین]] {{ع}} نوشته بودند حاضر نشدند که [[پیام]] [[عمر سعد]] را برای [[حضرت]] ببرند و منظور آمدنش به این [[سرزمین]] را سؤال کنند. فقط [[کثیر بن عبدالله شعبی]] که مردی [[شجاع]] و [[بی‌باک]] و خونریز بود داوطلب شد و گفت من می‌‌روم و به [[خدا]] [[سوگند]] اگر بخواهی او را از پای در می‌‌آورم، عمر سعد گفت: نه، کاری نکن فقط از او سؤال کن برای چه منظوری به این مکان آمده‌اید، کثیر بن عبدالله با اجازه عمر سعد به [[محضر امام]] {{ع}} آمد، وقتی [[ابو ثمامه]] او را دید و چون او را از قبل می‌‌شناخت به [[امام]] {{ع}} عرض کرد: خدا کارساز تو باشد ای [[حسین]]، همانا بدترین و خونریز‌ترین [[مردم]] روی [[زمین]] به جانب شما می‌‌آید<ref>{{عربی|"أَصْلَحَكَ اَللَّهُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ! قَدْ جَاءَكَ شَرُّ أَهْلِ اَلْأَرْضِ وَ أَجْرَؤُهُ عَلَى دَمٍ وَ أَفْتَكُهُمْ"}}</ref>.

این را گفت و فوراً برخاست و جلو راه بر او گرفت و گفت: شمشیرت را زمین بگذار تا اجازه دهم به محضر امام {{ع}} برسی.

ابو ثمامه بیشتر برای [[حفظ جان امام]] غمخواری کرد و گفت: حال که حاضر نیستی شمشیرت را بدهی پس من قبضه شمشیرت را می‌‌گیرم بعد وارد شو و با [[امام حسین]] {{ع}} گفت وگو کن».

کثیر از برخورد [[ابو ثمامه]] سخت ناراحت شد و با [[ناسزا]] گویی، از نزد او بدون ملاقات با [[امام حسین]] {{ع}} و بدون [[ابلاغ پیام]] مراجعت کرد و به [[عمر سعد]] موضوع را گزارش نمود.

از برخورد ابو ثمامه با [[نماینده]] عمرسعد به خوبی معلوم می‌‌شود که تا چه [[میزان]] او [[معتقد]] به امام {{ع}} بوده و تمام تلاش خود را در [[حفظ جان]] [[حضرت]] به کار می‌‌برده است.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص:۳۰۶-۳۰۸.</ref>

== [[ابوثمامه]] و [[نماز]] [[ظهر عاشورا]] ==

ابو ثمامه این [[مرد]] [[فداکار]] و با [[تقوا]]، در هنگامه ظهر عاشورا وقتی دید موقع [[نماز ظهر]] رسیده و هنوز هم [[جنگ]] برپاست به [[امام حسین]] {{ع}} عرض کرد: «جانم به فدایت ای [[ابا عبدالله]]، می‌‌بینم این [[لشکر]] را که به تو نزدیک شده‌اند، [[خدا]] قسم تا من کشته نشوم کشته نخواهی شد، ولی دوست دارم پروردگارم را که [[ملاقات]] میکنم این نماز را که وقتش نزدیک شده خوانده باشم»<ref>{{عربی|"يَا أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ! نَفْسِي لَكَ اَلْفِدَاءُ، إِنِّي أَرَى هَؤُلاَءِ قَدِ اِقْتَرِبُوا مِنْكَ، وَ لاَ وَ اَللَّهِ لاَ تُقْتَلُ حَتَّى أُقْتَلَ دُونَكَ إِنْ شَاءَ اَللَّهُ، وَ أُحِبُّ أَنْ أَلْقَى رَبِّي وَ قَدْ صَلَّيْتُ هَذِهِ اَلصَّلاَةَ اَلَّتِي دَنَا وَقْتُهَا"}}</ref>

امام {{ع}} سر [[مبارک]] را بلند کرد و به [[آفتاب]] نگریست و فرمود: «از نماز یاد کردی [[خداوند]] تو را از [[نمازگزاران]] و یاد داران نماز قرار دهد، آری اکنون وقت نماز است، از اینها بخواهید از ما دست بردارند تا نماز بخوانیم»<ref>{{متن حدیث|ذَكَرْتَ اَلصَّلاَةَ، جَعَلَكَ اَللَّهُ مِنَ اَلْمُصَلِّينَ اَلذَّاكِرِينَ! نَعَمْ، هَذَا أَوَّلُ وَقْتِهَا. ثُمَّ قَالَ: سَلُوهُمْ أَنْ يَكُفُّوا عَنَّا حَتَّى نُصَلِّيَ}}کامل ابن اثیر، ج۲، ص۵۶۷؛ تاریخ طبری، ج۵، ص۴۳۹؛ بحار الأنوار، ج۴۵، ص۲۱؛ نفس المهموم، ص۲۶۱ و مقتل مقرم، ص۲۴۴</ref>؛

آری موقعی که امام {{ع}} درخواست کرد دست از جنگ بکشد تا [[نماز ظهر]] را بخواند یکی از میان [[سپاه عمر سعد]] به نام [[حصین بن تمیم]] برخاست و در کمال [[وقاحت]] و [[جسارت]] گفت: این [[نماز]] شما قبول نیست!! در این موقع [[حبیب بن مظاهر]] برخاست و در پاسخ بی‌ادبی و جسارت او گفت: «آیا نماز از [[آل پیامبر]] قبول نمی‌شود و از تو ای مرد نابکار الاغ (شرابخوار) قبول می‌‌شود!»<ref>{{عربی|"زَعَمْتَ لاَ تُقْبَلُ اَلصَّلاَةَ مِنْ آلِ رَسُولِ اَللَّهِ {{صل}} وَ تُقْبَلُ مِنْكَ يَا حِمَارُ"}}؛</ref>

و حبیب در همین [[مشاجره]] و [[منازعه]] مجبور به [[جنگ]] شد و سرانجام پس از نماز [[امام]] {{ع}} و جنگ طولانی به [[شهادت]] رسید.

آن‌گاه<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۴۱.</ref> امام به [[زهیر بن قین|زهیر]] و [[سعید بن عبدالله حنفی|سعید بن عبدالله]] فرمودند در جلوی آن [[حضرت]] بایستند تا نماز ظهر بگذارد و امام با یارانش نماز ظهر را به [[جماعت]] به جای آورد. و بعضی گفته‌اند حضرت خود به [[تنهایی]] نماز خواند و اصحابش با ایماء و اشاره نماز خواندند<ref>مقتل مقرم، ص۲۴۵ و بحار الأنوار، ج۴۵، ص۲۱.</ref><ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص:۳۰۸-۳۰۹.</ref>

== [[ابوثمامه]] در میدان جنگ و شهادت ==

امام {{ع}} به او فرمود: «پیش برو، ما نیز به دنبالت بعد از ساعتی خواهیم آمد»<ref>{{متن حدیث|تَقَدَّمْ فَإِنَّا لاَحِقُونَ بِكَ عَنْ سَاعَةٍ}}؛ عنصر شجاعت، ج۱، ص۳۳۴.</ref>.

ابو ثمامه پس از خداحافظی با [[سید الشهدا]] {{ع}} پا به میدان گذاشت و این [[رجز]] را که حاکی از موقعیت [[علمی]] و [[ایمان]] والای [[قلبی]] او بود می‌‌خواند:

[[ابو ثمامه]] این [[شهید]] بزرگوار بین آخرین سه نفری بود که از [[یاران امام]] {{ع}} تا عصر [[عاشورا]] زنده مانده بود، برخی از [[مورخان]] گفته‌اند که در اثر جراحت‌های بسیار بر زمین افتاد، خویشانش او را به دوش کشیده و از میدان به در بردند و مدت‌ها بعد از [[دنیا]] رفت.

[[افتخار]] و [[عزت]] بر او همین بس که در [[زیارت ناحیه مقدسه]] بر او [[درود]] و [[سلام]] فرستاده است<ref>بحار الأنوار، ج۴۵، ص۷۳.</ref><ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص:۳۰۲-۳۰۴.</ref>

[[رده:ابو ثمامه صائدی]]