باطنیه: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-]] ==منابع== +]] {{پایان مدخل‌های وابسته}} ==منابع==))
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{امامت}}
{{مدخل مرتبط
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| موضوع مرتبط = فرقه‌های شیعه
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[باطنیه در قرآن]] - [[باطنیه در حدیث]] - [[باطنیه در کلام اسلامی]]</div>
| عنوان مدخل =
<div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[باطنیه (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
| مداخل مرتبط =  
| پرسش مرتبط  =  
}}


==مقدمه==
== مقدمه ==  
'''باطنیه''' عنوان فرقه‌هایی که با [[اعتقادات شیعی]] به نوعی [[تفسیر باطنی]] و درونی و رمزآلود از [[دین]] و [[احکام]] و [[معتقدات]]، [[باور]] دارند و [[آیات قرآن]] را به نحو خاصّی [[تأویل]] می‌کنند. عمدتاً [[فرقۀ اسماعیلیّه]] چنین‌اند و به آنان [[قرامطه]]، [[خرمیّه]]، [[سبعیّه]]، [[تعلیمیّه]]، [[فدائیان]] و [[ملاحده]] هم گفته می‌شود و [[شیعه شش امامی|شیعه شش امامی‌اند]] و [[اعتقادات]] و نام و تشکیلات خود را پنهان می‌دارند.<ref>دائرة المعارف تشیع، ج ۳ ص ۴۸</ref> به جهت آنکه در [[احکام دین]] و [[مذهب]] تأویلاتی دارند و به [[گمان]] خودشان به [[باطن شریعت]] عمل می‌کنند، به آنان [[باطنیّه]] گفته می‌شود. ملاحده نیز عنوانی است که مخالفانشان به آنان می‌دهند و [[تفکّر]] آنان را [[الحادی]] می‌شمرند. مؤسس این [[فرقه]] را [[عبدالله بن میمون اهوازی]] گفته‌اند<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۱۲۰.</ref>.
'''باطنیه''' عنوان فرقه‌هایی که با [[اعتقادات شیعی]] به نوعی [[تفسیر باطنی]] و درونی و رمزآلود از [[دین]] و [[احکام]] و [[معتقدات]]، [[باور]] دارند و [[آیات قرآن]] را به نحو خاصّی [[تأویل]] می‌کنند. عمدتاً [[فرقۀ اسماعیلیّه]] چنین‌اند و به آنان [[قرامطه]]، [[خرمیّه]]، [[سبعیّه]]، [[تعلیمیّه]]، [[فدائیان]] و [[ملاحده]] هم گفته می‌شود و [[شیعه شش امامی|شیعه شش امامی‌اند]] و [[اعتقادات]] و نام و تشکیلات خود را پنهان می‌دارند.<ref>دائرة المعارف تشیع، ج ۳ ص ۴۸</ref> به جهت آنکه در [[احکام دین]] و [[مذهب]] تأویلاتی دارند و به [[گمان]] خودشان به [[باطن شریعت]] عمل می‌کنند، به آنان [[باطنیّه]] گفته می‌شود. ملاحده نیز عنوانی است که مخالفانشان به آنان می‌دهند و [[تفکّر]] آنان را [[الحادی]] می‌شمرند. مؤسس این [[فرقه]] را [[عبدالله بن میمون اهوازی]] گفته‌اند<ref>ر. ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۱۲۰.</ref>.
 
==باطنیه==
«باطنیه» را می‌توان لقب تمام فرقه‌هایی دانست که برای ظاهر امر [[شرعی]]، قائل به وجود [[باطنی]] می‌باشند؛ چنان‌که این امر در برخی از فرقه‌های [[صوفیه]] هم به چشم می‌خورد<ref>ر.ک: سیدحسن خمینی، فرهنگ جامع فرق اسلامی، ج۱، ص۲۵۶.</ref>.
«باطنیه» به صورتی خاص بر «[[اسماعیلیه]]» اطلاق می‌شود و نویسندگان [[تاریخ]] [[فرقه‌های اسلامی]]، عناوین متعدد دیگری چون «[[قرامطه]]، [[سبعیه]]، خرمیه، بابکیه، محمره، [[تعلیمیه]]، خرم‌دینیه، فدائیان، حشاشیش و [[ملاحده]]» را نیز به ایشان نسبت داده‌اند<ref>بهاءالدین خرمشاهی و دیگران، دائرةالمعارف تشیع، ج۳، ص۴۸؛ محمد علی مدرس تبریزی، قاموس المعارف، ج۱، ص۲۵۹؛ عبدالقاهر البغدادی الاسفراینی، الفرق بین الفرق، ص۲۸۲.</ref>.
 
مشخصه مذهبی «باطنیه» این است که [[احکام]] و [[مقررات]] ظاهری [[اسلام]] را به [[مقامات]] [[باطنی]] و [[عرفانی]] [[تأویل]] می‌کنند و ظاهر [[شریعت]] را مخصوص کسانی می‌دانند که کم‌خِرَد بوده و از [[کمال معنوی]] بی‌نصیبند<ref>سیدمحمدحسین طباطبائی، شیعه در اسلام، ص۷.</ref>. ایشان به [[تأویل آیات قرآن]] و [[احادیث]] روی آورده، با دست کشیدن از ظاهر به تفسیرهای باطنی می‌پردازند. همچنین [[معجزات]] را نپذیرفته و [[وحی]] آوردن [[فرشتگان]] و [[نزول]] آنان از [[آسمان]] را [[انکار]] می‌کنند. از دیدگاه «باطنیه» [[پیغمبران]] گروهی بودند که [[پیشوا]] شدن را [[دوست]] داشتند؛ از این رو با [[قوانین]] و [[نیرنگ]] و [[دعوی نبوت]] بر [[مردم]] [[حکومت]] کردند<ref>عبدالقاهر بغدادی، الفرق بین الفرق، ص۲۹۶؛ حسین صابری، تاریخ فرق اسلامی، ج۲، ص۱۵۳؛ مرزبان کریمی، شیعه (عقاید، وظائف، فرقه‌ها)، ج۱، ص۵۰۲.</ref>.
ایشان بر این باورند که [[محمد بن اسماعیل]] (فرزند [[امام]] [[جعفر صادق]]{{ع}}) نمرده، بلکه در بلاد [[روم]] غایب شده است. او آخرین [[پیامبر اولوالعزم]] و به لسان [[قلب]] ایشان است و با [[رسالت]] خود، [[شریعت محمدی]] را [[منسوخ]] گردانیده است<ref>سعد بن عبد الله الأشعری القمی، المقالات و الفرق، ص۸۴.</ref>.<ref>[[نفیسه ابوالحسنی|ابوالحسنی، نفیسه]]، [[خاتمیت در قرآن (کتاب)|خاتمیت در قرآن]] ص ۵۰.</ref>.


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
{{مدخل وابسته}}
# [[اسماعیلیه]]
# [[اسماعیلیه]]
# [[اسماعیلیه خالص]]
# [[اسماعیلیه خالص]]
خط ۱۳: خط ۲۳:
# [[قرامطه]]
# [[قرامطه]]
# [[فاطمیان]]
# [[فاطمیان]]
{{پایان مدخل‌های وابسته}}
{{پایان مدخل وابسته}}


==منابع==
== منابع ==
* [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
{{منابع}}
# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
# [[پرونده:IM010661.jpg|22px]] [[نفیسه ابوالحسنی|ابوالحسنی، نفیسه]]، [[خاتمیت در قرآن (کتاب)|'''خاتمیت در قرآن''']]
{{پایان منابع}}


==پانویس==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:فرقه‌های شیعه]]
[[رده:فرقه‌های شیعه]]
[[رده:مدخل فرهنگ غدیر]]
[[رده:مدخل فرهنگ غدیر]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۸

مقدمه

باطنیه عنوان فرقه‌هایی که با اعتقادات شیعی به نوعی تفسیر باطنی و درونی و رمزآلود از دین و احکام و معتقدات، باور دارند و آیات قرآن را به نحو خاصّی تأویل می‌کنند. عمدتاً فرقۀ اسماعیلیّه چنین‌اند و به آنان قرامطه، خرمیّه، سبعیّه، تعلیمیّه، فدائیان و ملاحده هم گفته می‌شود و شیعه شش امامی‌اند و اعتقادات و نام و تشکیلات خود را پنهان می‌دارند.[۱] به جهت آنکه در احکام دین و مذهب تأویلاتی دارند و به گمان خودشان به باطن شریعت عمل می‌کنند، به آنان باطنیّه گفته می‌شود. ملاحده نیز عنوانی است که مخالفانشان به آنان می‌دهند و تفکّر آنان را الحادی می‌شمرند. مؤسس این فرقه را عبدالله بن میمون اهوازی گفته‌اند[۲].

باطنیه

«باطنیه» را می‌توان لقب تمام فرقه‌هایی دانست که برای ظاهر امر شرعی، قائل به وجود باطنی می‌باشند؛ چنان‌که این امر در برخی از فرقه‌های صوفیه هم به چشم می‌خورد[۳]. «باطنیه» به صورتی خاص بر «اسماعیلیه» اطلاق می‌شود و نویسندگان تاریخ فرقه‌های اسلامی، عناوین متعدد دیگری چون «قرامطه، سبعیه، خرمیه، بابکیه، محمره، تعلیمیه، خرم‌دینیه، فدائیان، حشاشیش و ملاحده» را نیز به ایشان نسبت داده‌اند[۴].

مشخصه مذهبی «باطنیه» این است که احکام و مقررات ظاهری اسلام را به مقامات باطنی و عرفانی تأویل می‌کنند و ظاهر شریعت را مخصوص کسانی می‌دانند که کم‌خِرَد بوده و از کمال معنوی بی‌نصیبند[۵]. ایشان به تأویل آیات قرآن و احادیث روی آورده، با دست کشیدن از ظاهر به تفسیرهای باطنی می‌پردازند. همچنین معجزات را نپذیرفته و وحی آوردن فرشتگان و نزول آنان از آسمان را انکار می‌کنند. از دیدگاه «باطنیه» پیغمبران گروهی بودند که پیشوا شدن را دوست داشتند؛ از این رو با قوانین و نیرنگ و دعوی نبوت بر مردم حکومت کردند[۶]. ایشان بر این باورند که محمد بن اسماعیل (فرزند امام جعفر صادق(ع)) نمرده، بلکه در بلاد روم غایب شده است. او آخرین پیامبر اولوالعزم و به لسان قلب ایشان است و با رسالت خود، شریعت محمدی را منسوخ گردانیده است[۷].[۸].

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

  1. دائرة المعارف تشیع، ج ۳ ص ۴۸
  2. ر. ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۱۲۰.
  3. ر.ک: سیدحسن خمینی، فرهنگ جامع فرق اسلامی، ج۱، ص۲۵۶.
  4. بهاءالدین خرمشاهی و دیگران، دائرةالمعارف تشیع، ج۳، ص۴۸؛ محمد علی مدرس تبریزی، قاموس المعارف، ج۱، ص۲۵۹؛ عبدالقاهر البغدادی الاسفراینی، الفرق بین الفرق، ص۲۸۲.
  5. سیدمحمدحسین طباطبائی، شیعه در اسلام، ص۷.
  6. عبدالقاهر بغدادی، الفرق بین الفرق، ص۲۹۶؛ حسین صابری، تاریخ فرق اسلامی، ج۲، ص۱۵۳؛ مرزبان کریمی، شیعه (عقاید، وظائف، فرقه‌ها)، ج۱، ص۵۰۲.
  7. سعد بن عبد الله الأشعری القمی، المقالات و الفرق، ص۸۴.
  8. ابوالحسنی، نفیسه، خاتمیت در قرآن ص ۵۰.