باطنیه

این مدخل زیرشاخهٔ بحث فرقه‌های شیعه است. مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

باطنیه عنوان فرقه‌هایی که با اعتقادات شیعی به نوعی تفسیر باطنی و درونی و رمزآلود از دین و احکام و معتقدات، باور دارند و آیات قرآن را به نحو خاصّی تأویل می‌کنند. عمدتاً فرقۀ اسماعیلیّه چنین‌اند و به آنان قرامطه، خرمیّه، سبعیّه، تعلیمیّه، فدائیان و ملاحده هم گفته می‌شود و شیعه شش امامی‌اند و اعتقادات و نام و تشکیلات خود را پنهان می‌دارند. به جهت آنکه در احکام دین و مذهب تأویلاتی دارند و به گمان خودشان به باطن شریعت عمل می‌کنند، به آنان باطنیّه گفته می‌شود. ملاحده نیز عنوانی است که مخالفانشان به آنان می‌دهند و تفکّر آنان را الحادی می‌شمرند. مؤسس این فرقه را عبدالله بن میمون اهوازی گفته‌اند.

باطنیه

«باطنیه» را می‌توان لقب تمام فرقه‌هایی دانست که برای ظاهر امر شرعی، قائل به وجود باطنی می‌باشند؛ چنان‌که این امر در برخی از فرقه‌های صوفیه هم به چشم می‌خورد. «باطنیه» به صورتی خاص بر «اسماعیلیه» اطلاق می‌شود و نویسندگان تاریخ فرقه‌های اسلامی، عناوین متعدد دیگری چون «قرامطه، سبعیه، خرمیه، بابکیه، محمره، تعلیمیه، خرم‌دینیه، فدائیان، حشاشیش و ملاحده» را نیز به ایشان نسبت داده‌اند.

مشخصه مذهبی «باطنیه» این است که احکام و مقررات ظاهری اسلام را به مقامات باطنی و عرفانی تأویل می‌کنند و ظاهر شریعت را مخصوص کسانی می‌دانند که کم‌خِرَد بوده و از کمال معنوی بی‌نصیبند. ایشان به تأویل آیات قرآن و احادیث روی آورده، با دست کشیدن از ظاهر به تفسیرهای باطنی می‌پردازند. همچنین معجزات را نپذیرفته و وحی آوردن فرشتگان و نزول آنان از آسمان را انکار می‌کنند. از دیدگاه «باطنیه» پیغمبران گروهی بودند که پیشوا شدن را دوست داشتند؛ از این رو با قوانین و نیرنگ و دعوی نبوت بر مردم حکومت کردند. ایشان بر این باورند که محمد بن اسماعیل (فرزند امام جعفر صادق(ع)) نمرده، بلکه در بلاد روم غایب شده است. او آخرین پیامبر اولوالعزم و به لسان قلب ایشان است و با رسالت خود، شریعت محمدی را منسوخ گردانیده است..

جستارهای وابسته

1. اسماعیلیه
2. اسماعیلیه خالص
3. مبارکیه
4. قرامطه
5. فاطمیان

منابع

1. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر
2. ابوالحسنی، نفیسه، خاتمیت در قرآن