بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
(۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{علم معصوم | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = علم معصوم | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = [[علم فعلی در حدیث]] - [[علم فعلی در کلام اسلامی]] - [[علم فعلی در عرفان اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = علم معصوم (پرسش) | |||
}} | |||
''' | '''علم فعلی''' عبارت است از اینکه [[علم]]، نزد شخص حاضر باشد، یعنی علم به اشیاء یا به تعبیر صحیحتر اشیاء و حقایق در پیش او حاضر هستند و او به همۀ اشیا [[آگاه]] است. در مقابلِ علم فعلی، [[علم شأنی]] قرار دارد؛ شأنی دانستن [[علم]] بدین معناست که انسان به برخی موضوعات علم ندارد؛ اما [[توان]] دریافت آنها را به شیوههای خاص خود دارد. | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
از علم فعلی با نامهای دیگری مانند: [[علم حضوری]]، [[علم دائمی]] و [[علم احاطی]] نیز یاد شده است<ref>ر.ک: [[حسین واعظی|واعظی، حسین]]، [[گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل (مقاله)|گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل]]، ص۱۹۰ ـ ۱۹۱.</ref>، یعنی همۀ اینها تعبیرات گوناگونی از علم فعلی هستند. | از علم فعلی با نامهای دیگری مانند: [[علم حضوری]]، [[علم دائمی]] و [[علم احاطی]] نیز یاد شده است<ref>ر.ک: [[حسین واعظی|واعظی، حسین]]، [[گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل (مقاله)|گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل]]، ص۱۹۰ ـ ۱۹۱.</ref>، یعنی همۀ اینها تعبیرات گوناگونی از علم فعلی هستند. | ||
در زمینه معنای علم فعلی معصوم میتوان به موارد زیر اشاره نمود: | در زمینه معنای علم فعلی معصوم میتوان به موارد زیر اشاره نمود: | ||
#فعلی به معنای [[علم تام]] در مقابل [[علم محدود]]؛ یعنی [[علم معصوم]] محدود به [[حد]] خاصی نیست و تمام علومی که برای غیر [[خداوند]] | # فعلی به معنای [[علم تام]] در مقابل [[علم محدود]]؛ یعنی [[علم معصوم]] محدود به [[حد]] خاصی نیست و تمام علومی که برای غیر [[خداوند]] تصور میشود ـ {{متن حدیث|علم ما کان و ما یکون و ما هو کائن}} ـ را میداند، مگر علومی که مختص خداوند است که از آن به [[علم مستأثر]] یاد میشود. | ||
#فعلی به معنای [[علم تفصیلی]] در برابر [[علم اجمالی]] و کلی؛ تام بودن علم معصوم یعنی او همۀ [[علوم]] ممکن برای غیر خداوند را با تمامی تفصیلات و جزئیات میداند و [[علمی]] که مجمل باشد ندارد. | # فعلی به معنای [[علم تفصیلی]] در برابر [[علم اجمالی]] و کلی؛ تام بودن علم معصوم یعنی او همۀ [[علوم]] ممکن برای غیر خداوند را با تمامی تفصیلات و جزئیات میداند و [[علمی]] که مجمل باشد ندارد. | ||
#علم فعلی در برابر [[علم شأنی]]، به معنای این است که [[معصوم]] به تمام علوم دسترسی دارد و از آنها بالفعل [[آگاه]] است، در برابر کسانی که میگویند هر گاه معصوم [[اراده]] کند و بخواهد از علمی آگاه میشود. | # علم فعلی در برابر [[علم شأنی]]، به معنای این است که [[معصوم]] به تمام علوم دسترسی دارد و از آنها بالفعل [[آگاه]] است، در برابر کسانی که میگویند هر گاه معصوم [[اراده]] کند و بخواهد از علمی آگاه میشود. | ||
==معناشناسی | == معناشناسی == | ||
در برخی از کلمات [[فقها]] در مورد [[علم]] [[امامان]]{{عم}} از تعبیر علم حضوری و فعلی استفاده شده است، مراد از فعلی بودن [[علم امام]]، آن است که علم، نزد ایشان حاضر (بالفعل) باشد، یعنی علم به اشیاء یا به تعبیر صحیحتر اشیاء و [[حقایق]] در پیش [[امام]] حاضر هستند و [[امام]] به همۀ اشیا به حسب | در برخی از کلمات [[فقها]] در مورد [[علم]] [[امامان]] {{عم}} از تعبیر علم حضوری و فعلی استفاده شده است، مراد از فعلی بودن [[علم امام]]، آن است که علم، نزد ایشان حاضر (بالفعل) باشد، یعنی علم به اشیاء یا به تعبیر صحیحتر اشیاء و [[حقایق]] در پیش [[امام]] حاضر هستند و [[امام]] به همۀ اشیا به حسب مقام نورانیت خود [[آگاه]] است. مراد، انکشاف معلومات است برای امام به صورت فعلی. به عبارتی دیگر مراد از [[علم حضوری]] [[انبیا]] و [[امامان]] {{عم}} [[علم باطنی]] [[فطری]] [[لدنی]] موهوبی از جانب [[خداوند]] [[عالم]] است، با [[وحی]] معالواسطه یا بلاواسطه یا [[الهام]] و یا هر اسبابی که اختصاص به انبیا و [[اوصیا]] آنها دارد. در این صورت تفاوت [[علم امام]] با [[علم خداوند]] در این است که [[علم]] آنها غیرذاتی و علم خداوند ذاتی است. در مقابلِ علم فعلی، [[علم شأنی]] قرار دارد؛ شأنی دانستن علم امام بدین معنا است که امام به برخی موضوعات علم ندارد؛ اما [[توان]] دریافت آنها را به شیوههای خاص خود دارد. یعنی آنان هر وقت بخواهند و [[اراده]] کنند میدانند و خداوند آنان را آگاه میکند و اگر نخواهند نمیدانند؟ به عبارتی دیگر ارادۀ امام علت تامه برای علم است که اگر اراده کند و بخواهد علم پیدا میکند. | ||
بسیاری از | بسیاری از اندیشمندان و محققین، از [[علم غیب]] فعلی و مطلق [[پیامبران]] و امامان {{عم}} جانبداری میکنند و بر این باورند که [[بندگان]] [[برگزیدۀ الهی]] همواره از همۀ امور مربوط به حال و گذشته و [[آینده]] آگاهند و چیزی از رویدادهای [[جهان]] بر آنان پوشیده نمیماند<ref>ر.ک: [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[ویژگیهای علوم ائمه از دیدگاه علمی امامیه (مقاله)|ویژگیهای علوم ائمه از دیدگاه علمی امامیه]]؛ [[محمد جعفر رضایی|رضایی، محمد جعفر]]، [[علی کرباسیزاده|کرباسیزاده، علی]]، [[علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان (مقاله)|علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان]]، فصلنامه نقد و نظر، ش ۶۹، ص۱۳۲ و ۱۳۳؛ [[عینالله زرینجویی|زرینجویی، عینالله]]، [[مسئله علم امام در آثار دانشمندان معاصر شیعی (پایاننامه)|مسئله علم امام در آثار دانشمندان معاصر شیعی]]، ص۶۲ ـ ۶۵؛ [[سید عبدالحسین نجفی لاری|نجفی لاری، سید عبدالحسین]]، [[آگاهیهای آسمانی (کتاب)|آگاهیهای آسمانی]]، ص۳۵؛ [[سید امین موسوی|موسوی، سید امین]]، [[گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی (کتاب)|گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی]]، ص۲۴۸؛ [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آلبویه|آلبویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]]، ص۱۲۳؛ [[حسین واعظی|واعظی، حسین]]، [[گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل (مقاله)|گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل]]، ص۱۹۰ ـ ۱۹۱؛ [[حسن مهدیفر|مهدیفر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن (پایاننامه)|علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن]]، ص۲۱۸.</ref>. | ||
==ادلۀ فعلی بودن [[علم امام]]== | == ادلۀ فعلی بودن [[علم امام]] == | ||
برای فعلی بودن علم امام به برخی از [[ادله]] استناد کردهاند، مانند اینکه اصل در [[علم]]، فعلی بودن است و یا اینکه [[آیات]] و [[روایات]]، علم را برای ایشان به صورت مطلق [[اثبات]] میکند و قید ارادی ندارد، همچنین روایاتی وجود دارد که بیانگر احاطه [[امام]] بر دنیاست و این با فعلی بودن علم آنان [[سازگاری]] دارد، مانند [[روایت]] سماعة بن مهران از [[امام صادق]]{{ع}} که فرمودند: "[[دنیا]] برای امام | برای فعلی بودن علم امام به برخی از [[ادله]] استناد کردهاند، مانند اینکه اصل در [[علم]]، فعلی بودن است و یا اینکه [[آیات]] و [[روایات]]، علم را برای ایشان به صورت مطلق [[اثبات]] میکند و قید ارادی ندارد، همچنین روایاتی وجود دارد که بیانگر احاطه [[امام]] بر دنیاست و این با فعلی بودن علم آنان [[سازگاری]] دارد، مانند [[روایت]] سماعة بن مهران از [[امام صادق]] {{ع}} که فرمودند: "[[دنیا]] برای امام تمثل پیدا میکند مثل نصف یک گردو (گردوی شکافته) که چیزی از آن، از او پنهان نیست"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ الدُّنْیَا لَتَمَثَّلَ لِلْإِمَامِ فِی مِثْلِ فِلْقَةِ الْجَوْزِ فَلَا یَعْزُبُ عَنْهُ مِنْهَا شَیْءٌ وَ إِنَّهُ لَیَتَنَاوَلُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا کَمَا یَتَنَاوَلُ أَحَدُکُمْ مِنْ فَوْقِ مَائِدَتِهِ مَا یَشَاء}}؛ مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، ص۲۱۷.</ref>، یعنی امام به کل دنیا احاطه دارد. و یا اینکه از امام صادق {{ع}} روایت شده است: "[[رسول خدا]] {{صل}} مرا متولد کرد (من [[فرزند]] او هستم) در حالی که به [[کتاب خدا]] [[عالم]] هستم که در آن ابتداء [[آفرینش]] و آنچه موجود میشود تا [[روز قیامت]]، در آن هست و خبر آسمان و خبر زمین و خبر بهشت و خبر [[جهنم]] و خبر آنچه بود و هست، در آن میباشد، این امور را آن چنان که به کف دستم نگاه میکنم، میدانم؛ زیرا [[خداوند]] میفرماید: در [[قرآن]] بیان هر چیزی وجود دارد"<ref>{{متن حدیث|قَدْ وَلَدَنِی رَسُولُ اللَّهِ صوَ أَنَا أَعْلَمُ کِتَابَ اللَّهِ وَ فِیهِ بَدْءُ الْخَلْقِ وَ مَا هُوَ کَائِنٌ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ فِیهِ خَبَرُ السَّمَاءِ وَ خَبَرُ الْأَرْضِ وَ خَبَرُ الْجَنَّةِ وَ خَبَرُ النَّارِ وَ خَبَرُ مَا کَانَ وَ خَبَرُ مَا هُوَ کَائِنٌ أَعْلَمُ ذَلِکَ کَمَا أَنْظُرُ إِلَی کَفِّی إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ فِیهِ تِبْیَانُ کُلِّ شَیْءٍ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۶۱، ح ۸.</ref>. البته این [[ادله]] مورد نقد و بررسی قرار گرفته است که در جای خود به آن اشاره شده است<ref>ر.ک: [[حسین واعظی|واعظی، حسین]]، [[گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل (مقاله)|گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل]]، ص۱۹۰ ـ ۱۹۱؛ [[حسن مهدیفر|مهدیفر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن (پایاننامه)|علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن]]، ص۲۱۸؛ [[حسن رهبری|رهبری، حسن]]، [[بازاندیشی در علم امام (کتاب)|بازاندیشی در علم امام]]، ص۵۱؛ [[داوود افقی|افقی، داوود]]، [[بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات (پایاننامه)|بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات]]، ص۷۵ و ۷۶؛ [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوههای لاهوتی (کتاب)|جلوههای لاهوتی]]، ج ۱، ص۲۵۶.</ref>. | ||
==دائمی بودن [[علم امام]] و فعلی نبودن [[علم تفصیلی]] ایشان== | == دائمی بودن [[علم امام]] و فعلی نبودن [[علم تفصیلی]] ایشان == | ||
بر اساس [[روایات]]، علم امام{{ع}} فعلی و دائمی بوده و متصل به سرچشمۀ [[غیبی]] است و دائماً در حال افزایش است. در غیر این صورت موجب | بر اساس [[روایات]]، علم امام {{ع}} فعلی و دائمی بوده و متصل به سرچشمۀ [[غیبی]] است و دائماً در حال افزایش است. در غیر این صورت موجب نقص میشود. [[مقام معصوم]] از همگان بالاتر و [[برتر]] است؛ لذا طبیعی است که [[جامعیت]] و سعۀ وجودیشان اقتضاء نماید که بتوانند به راحتی در آن واحد به [[عوالم]] مختلف دسترسی داشته و تفصیلاً به همۀ آنها توجه نموده و همه را با هم داشته باشند. منتها آیا حالت علم تفصیلی برای ایشان همیشگی است؟ باید گفت صریح [[آیات]] و روایات این است که این حالت برای [[امام]] همیشگی نیست یعنی [[علم تفصیلی]] [[امامان]] {{عم}} همیشگی و مستمر نیست بلکه گاه به جهت تنزّل به [[عالم]] پائین به [[عوالم]] بالاتر توجه نمیکنند و گاه به جهت غرق شدن در عوالم [[توحیدی]] از توجه به عالم [[کثرت]] باز میمانند. مرحوم کراجکی میفرماید: "امامان {{عم}} در [[کمال]] [[دانش]] و [[عصمت]] هستند و [[خداوند]] تمام آنها را به ایشان [[تعلیم]] داده و به تمام [[اسرار]] آگاهند، اما نه به صورت مستمر و پیوسته، بلکه در مقاطعی ممکن است امری طبق [[مصلحت]] از ایشان پنهان بماند"<ref>کراجکی، محمد بن علی، کنزالفوائد، ص۱۱۲</ref>، یعنی [[علم غیب]] ایشان ذاتی و استقلالی نیست بلکه ارادی بوده و احتیاج به افاضۀ خداوند دارند<ref>ر.ک: [[محمد حسن وکیلی|وکیلی، محمد حسن]]، علم غیب امام، (تکمیل نظریه اعتدالی و پاسخ به شبهات، وبگاه عرفان و حکمت در پرتو قرآن و عترت؛ [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|امامت]]، ص۴۶۲؛ [[حسین واعظی|واعظی، حسین]]، [[بررسی مسائل کلی امامت (کتاب)|بررسی مسائل کلی امامت]]، ص۲۹۵ـ ۲۹۸؛ [[محمد مولوی|مولوی، محمد]]، [[نیاز جهان به امام زمان (کتاب)|نیاز جهان به امام زمان]]، ص۱۹؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص۱۴۷ـ ۱۵۰.</ref>. | ||
==روایاتی دربارۀ فعلی بودن [[علم امام]]== | == روایاتی دربارۀ فعلی بودن [[علم امام]] == | ||
برخی از [[روایات]] دال بر فعلی بودن علم امام هستند مانند: | برخی از [[روایات]] دال بر فعلی بودن علم امام هستند مانند: | ||
# [[امام صادق]]{{ع}} میفرمایند: "اگر بر دانش ما افزوده نمیشد بیعلم میماندیم"<ref>{{متن حدیث|... و لو لا ذلک لأنفدنا}}؛ قمی مشهدی، محمد بن محمد رضا، کنزالدقائق، ج ۸، ص۳۵۷.</ref>. | # [[امام صادق]] {{ع}} میفرمایند: "اگر بر دانش ما افزوده نمیشد بیعلم میماندیم"<ref>{{متن حدیث|... و لو لا ذلک لأنفدنا}}؛ قمی مشهدی، محمد بن محمد رضا، کنزالدقائق، ج ۸، ص۳۵۷.</ref>. | ||
#در روایتی دیگر [[مفضل بن عمر]] میگوید: [[روزی]] امام صادق{{ع}} به من فرمودند: "ما را هر [[شب جمعه]] [[شادی]] و | # در روایتی دیگر [[مفضل بن عمر]] میگوید: [[روزی]] امام صادق {{ع}} به من فرمودند: "ما را هر [[شب جمعه]] [[شادی]] و سروری است! گفتم: خدایش افزایش دهد، آن شادی چیست؟ فرمودند: هر شب جمعه [[روح]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}} و [[امامان]] {{عم}} تا [[عرش]] بالا میرود، و [[روح]] ما هم با روح آنان بالا میرود، و این [[ارواح]] به بدنهای خود باز نگردند، مگر با [[معرفتی]] و [[علمی]] تازه و جدید، و اگر چنین نبود که [[علم]] ما تمام میشد"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ لَنَا فِی کُلِّ لَیْلَةِ جُمُعَةٍ سُرُوراً قُلْتُ زَادَکَ اللَّهُ وَ مَا ذَاکَ قَالَ إِذَا کَانَ لَیْلَةُ الْجُمُعَةِ وَافَی رَسُولُ اللَّهِ صالْعَرْشَ وَ وَافَی الْأَئِمَّةُ {{ع}}مَعَهُ وَ وَافَیْنَا مَعَهُمْ فَلَا تُرَدُّ أَرْوَاحُنَا إِلَی أَبْدَانِنَا إِلَّا بِعِلْمٍ مُسْتَفَادٍ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَأَنْفَدْنَا}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج ۱، ص۳۷۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد مولوی|مولوی، محمد]]، [[نیاز جهان به امام زمان (کتاب)|نیاز جهان به امام زمان]]، ص۱۹.</ref> | ||
#همچنین روایاتی وجود دارد با عنوان {{متن حدیث|إِذَا شَاءُوا أَنْ یَعْلَمُوا علِمُوا}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۵۸.</ref> معنای این [[روایات]] آن است که [[امامان]]{{عم}} مقامی دارند که [[علم]] به هر چه که بخواهند در دسترس ایشان است، اما اگر [[مصلحت]] در ندانستن چیزی باشد کاری نمیکنند که آن را بدانند. به عبارتی دیگر [[علم غیب]] ایشان ممکن است بالفعل نباشد اما هنگامی که [[اراده]] کنند [[خداوند]] به آنها [[تعلیم]] میدهد<ref>ر.ک: [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]].</ref>. | # همچنین روایاتی وجود دارد با عنوان {{متن حدیث|إِذَا شَاءُوا أَنْ یَعْلَمُوا علِمُوا}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۵۸.</ref> معنای این [[روایات]] آن است که [[امامان]] {{عم}} مقامی دارند که [[علم]] به هر چه که بخواهند در دسترس ایشان است، اما اگر [[مصلحت]] در ندانستن چیزی باشد کاری نمیکنند که آن را بدانند. به عبارتی دیگر [[علم غیب]] ایشان ممکن است بالفعل نباشد اما هنگامی که [[اراده]] کنند [[خداوند]] به آنها [[تعلیم]] میدهد<ref>ر.ک: [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]].</ref>. | ||
# [[مفضل بن عمر]] [[نقل]] میکند، [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: "خداوند [[واجب]] میکند [[طاعت]] [[عبدی]] را بر [[بندگان]] و بعد از آن [[بنده]] میپوشاند | # [[مفضل بن عمر]] [[نقل]] میکند، [[امام صادق]] {{ع}} فرمودند: "خداوند [[واجب]] میکند [[طاعت]] [[عبدی]] را بر [[بندگان]] و بعد از آن [[بنده]] میپوشاند خبر آسمان را؟ نه به [[خدا]] قسم خداوند کریم و رحیمتر از آن است که واجب کند [[اطاعت]] عبدی را بعد از آن بپوشاند خبر آسمان و صبح و شام را"<ref>{{متن حدیث|عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ سَعْدٍ الْخَثْعَمِیِّ أَنَّهُ کَانَ مَعَ الْمُفَضَّلِ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ {{ع}}فَقَالَ لَهُ الْمُفَضَّلُ جُعِلْتُ فِدَاکَ یَفْرِضُ اللَّهُ طَاعَةَ عَبْدٍ عَلَی الْعِبَادِ ثُمَّ یَحْجُبُ عَنْهُ خَبَرَ السَّمَاءِ قَالَ لَا اللَّهُ أَکْرَمُ وَ أَرْأَفُ بِالْعِبَادِ مِنْ أَنْ یَفْرِضْ عَلَیْهِ طَاعَةَ عَبْدٍ یَحْجُبُ عَنْهُ خَبَرَ السَّمَاءِ صَبَاحاً وَ مَسَاءً}}؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص۱۲۴.</ref>.<ref>ر.ک: [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، [[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایاننامه)|علم ائمه از نظر عقل و نقل]]، ص۸۹.</ref> | ||
==روایات دربارۀ [[علم شأنی]]== | == روایات دربارۀ [[علم شأنی]] == | ||
کسانی که قائل به [[علم اشائی]] و ارادی [[معصوم]] هستند به برخی از روایات [[استدلال]] کردهاند و مضمون آنها این است، [[اهل بیت]]{{عم}} هر گاه بخواهند، [[خداوند]] آنان را [[آگاه]] میسازد، اما اگر [[مصلحت]] در ندانستن چیزی باشد کاری نمیکنند که آن را بدانند. در [[اصول کافی]] بابی وجود دارد با عنوان: {{متن حدیث|بابُ أنَّ الأئِمَةَ إِذَا شَاءُوا أَنْ یَعْلَمُوا عُلِّمُوا}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۵۸</ref>، سه [[روایت]] مختلف از [[امام صادق]]{{ع}} وارد شده که فرمودند: "[[امام]] هر گاه بخواهد میداند و یا هر وقت بخواهد خداوند آگاهش میکند": {{متن حدیث|إِنَّ الْإِمامَ إِذَا شَاءَ أَنْ یَعْلَمَ عُلِّم}}، {{متن حدیث|إِنَّ الْإِمَامَ إِذَا شَاءَ أَنْ یَعْلَمَ أُعْلِم}} و {{متن حدیث|إِذَا أَرَادَ الْإِمَامُ أَنْ یَعْلَمَ شَیْئاً أَعْلَمَهُ اللَّهُ ذَلِکَ}}. این [[روایات]] [[علم امام]] را منوط بر | کسانی که قائل به [[علم اشائی]] و ارادی [[معصوم]] هستند به برخی از روایات [[استدلال]] کردهاند و مضمون آنها این است، [[اهل بیت]] {{عم}} هر گاه بخواهند، [[خداوند]] آنان را [[آگاه]] میسازد، اما اگر [[مصلحت]] در ندانستن چیزی باشد کاری نمیکنند که آن را بدانند. در [[اصول کافی]] بابی وجود دارد با عنوان: {{متن حدیث|بابُ أنَّ الأئِمَةَ إِذَا شَاءُوا أَنْ یَعْلَمُوا عُلِّمُوا}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۵۸</ref>، سه [[روایت]] مختلف از [[امام صادق]] {{ع}} وارد شده که فرمودند: "[[امام]] هر گاه بخواهد میداند و یا هر وقت بخواهد خداوند آگاهش میکند": {{متن حدیث|إِنَّ الْإِمامَ إِذَا شَاءَ أَنْ یَعْلَمَ عُلِّم}}، {{متن حدیث|إِنَّ الْإِمَامَ إِذَا شَاءَ أَنْ یَعْلَمَ أُعْلِم}} و {{متن حدیث|إِذَا أَرَادَ الْإِمَامُ أَنْ یَعْلَمَ شَیْئاً أَعْلَمَهُ اللَّهُ ذَلِکَ}}. این [[روایات]] [[علم امام]] را منوط بر تعلیم الهی کرده اند<ref>ر.ک: [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایاننامه)|گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات]]؛ [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، شرح دعای ۴۵ صحیفۀ سجادیه، وبگاه آیت الله مصباح؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص۸۰؛ [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، [[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایاننامه)|علم ائمه از نظر عقل و نقل]]، ص۸۹.</ref>. | ||
==نتیجه گیری== | == نتیجه گیری == | ||
در | در جمعبندی میان دو دیدگاه میتوان گفت حصول [[علم]] برای [[انسان کامل]] متوقف بر التفات و توجّه است که بدون [[اراده]] نیز حاصل میشود، منتها چنین نیست که تمام [[علوم]] اهل بیت {{عم}} شأنی باشد بلکه برخی از علوم ایشان فعلی و حضوری است، مانند [[علم باطن]] امام که همیشه به همه چیز فعلی است و متوقف بر هیچ شرطی نیست و برخی از علوم ایشان شأنی است<ref>ر.ک: [[محمد حسن وکیلی|وکیلی، محمد حسن]]، علم غیب امام، فصلنامه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام.</ref>. | ||
== پرسشهای وابسته == | == پرسشهای وابسته == | ||
خط ۴۴: | خط ۴۶: | ||
* [[آیا علم معصوم به غیب دائمی است؟ (پرسش)]] | * [[آیا علم معصوم به غیب دائمی است؟ (پرسش)]] | ||
* [[علم غیب فعلی یا حضوری یا دائمی و احاطی به چه معناست؟ (پرسش)]] | * [[علم غیب فعلی یا حضوری یا دائمی و احاطی به چه معناست؟ (پرسش)]] | ||
* [[آیا علم معصوم شأنی است یا فعلی؟ (پرسش)]] | |||
{{پایان پرسش وابسته}} | {{پایان پرسش وابسته}} | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{ | {{مدخل وابسته}} | ||
* [[علم شأنی معصوم]] | * [[علم شأنی معصوم]] | ||
{{پایان مدخل وابسته}} | {{پایان مدخل وابسته}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
خط ۷۹: | خط ۷۷: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:علم معصوم]] | [[رده:علم معصوم]] | ||
[[رده:مدخل برگرفته از پرسمان]] | |||
[[رده:مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]] |