سوره انفطار در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

سوره انفطار در علوم قرآنی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۶ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۵۳

۱۸ بایت اضافه‌شده ، ۶ مارس

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۱۱٬۹۱۱

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{مدخل مرتبط
 | موضوع مرتبط = سوره انفطار
-| عنوان مدخل  = [[سوره انفطار]]
+| عنوان مدخل  = سوره انفطار
 | مداخل مرتبط = [[سوره انفطار در علوم قرآنی]] - [[سوره انفطار در معارف و سیره رضوی]]
 | پرسش مرتبط  =
@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 == مقدمه ==
-این [[سوره]] به [[اتفاق]] [[مفسران]] مکی است <ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص۶۷۹؛ زاد المسیر، ج ۹، ص۴۶؛ روح المعانی، مج ۱۶، ج ۳۰، ص۱۱۰.</ref> و اندکی پیش از [[هجرت]] بعد از [[سوره نازعات]] و قبل از [[سوره انشقاق]] نازل شده است. <ref>البرهان فی علوم القرآن، ج ۱، ص۲۸۱؛ الموسوعة القرآنیه، ج ۱۱، ص۱۱۵؛ التمهید، ج ۱، ص۱۳۷.</ref> [[هماهنگی]] و [[نظم]] موجود در میان [[آیات]] این سوره نشان [[وحدت]] [[نزول]] آن است. <ref>التفسیر الحدیث، ج ۵، ص۴۱۹.</ref> بنا به قول مشهور [[ترتیب نزول]] آن مانند ترتیب کنونی آن در [[مصحف]]، ۸۲ <ref>البرهان فی علوم القرآن، ج ۱، ص۲۸۱؛ التمهید، ج ۱، ص۱۳۷.</ref> و دارای ۱۹ [[آیه]]، <ref>جامع البیان، مج ۱۵، ج ۳۰، ص۱۰۶؛ التبیان، ج ۱۰، ص۲۸۹.</ref> ۸۱ کلمه <ref>المعجم الاحصائی، ج ۱، ص۳۰۴؛ معجم علوم القرآن، ص۶۹. </ref> و ۳۱۹ حرف است. <ref>بصائر ذوی التمییز، ج ۱، ص۵۰۵. </ref>
+این [[سوره]] به [[اتفاق]] [[مفسران]] مکی است <ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص۶۷۹؛ زاد المسیر، ج ۹، ص۴۶؛ روح المعانی، مج ۱۶، ج ۳۰، ص۱۱۰.</ref> و اندکی پیش از [[هجرت]] بعد از [[سوره نازعات]] و قبل از [[سوره انشقاق]] نازل شده است. <ref>البرهان فی علوم القرآن، ج ۱، ص۲۸۱؛ الموسوعة القرآنیه، ج ۱۱، ص۱۱۵؛ التمهید، ج ۱، ص۱۳۷.</ref> هماهنگی و [[نظم]] موجود در میان [[آیات]] این سوره نشان [[وحدت]] [[نزول]] آن است. <ref>التفسیر الحدیث، ج ۵، ص۴۱۹.</ref> بنا به قول مشهور ترتیب نزول آن مانند ترتیب کنونی آن در [[مصحف]]، ۸۲ <ref>البرهان فی علوم القرآن، ج ۱، ص۲۸۱؛ التمهید، ج ۱، ص۱۳۷.</ref> و دارای ۱۹ [[آیه]]، <ref>جامع البیان، مج ۱۵، ج ۳۰، ص۱۰۶؛ التبیان، ج ۱۰، ص۲۸۹.</ref> ۸۱ کلمه <ref>المعجم الاحصائی، ج ۱، ص۳۰۴؛ معجم علوم القرآن، ص۶۹. </ref> و ۳۱۹ حرف است. <ref>بصائر ذوی التمییز، ج ۱، ص۵۰۵. </ref>
 نام مشهور آن انفطار، مصدر باب [[انفعال]]، به معنای شکافته شدن و برگرفته از کلمه {{متن قرآن|إِذَا السَّمَاءُ انْفَطَرَتْ}}<ref>«هنگامی که آسمان بشکافد» سوره انفطار، آیه ۱.</ref> است. <ref>بصائر ذوی‌التمییز، ج۱، ص۵۰۵؛ التحریر والتنویر، ج۳۰، ص۱۶۹.</ref>
@@ خط ۱۳: / خط ۱۳: @@
 در [[روایات]] <ref>صحیح البخاری، ج ۶، ص۹۶؛ ثواب الاعمال، ص۲۶۰؛ مجمع الزوائد، ج ۷، ص۱۳۴.</ref> و برخی منابع کهن <ref>تفسیر مجاهد، ص۷۱۰؛ تفسیر عبدالرزاق، ج ۳، ص۴۰۲؛ التحریر والتنویر، ج ۳۰، ص۱۶۹.</ref> از آن به سوره {{متن قرآن|إِذَا السَّمَاءُ انْفَطَرَتْ}} و در برخی [[تفاسیر]] به سوره «انفطرت»<ref>سعد السعود، ص۵۷۹؛ نهج البیان، ج ۵، ص۳۲۷.</ref> و «المنفطره» نیز یاد شده است. <ref>روح المعانی، مج ۱۶، ج ۳۰، ص۱۱۰؛ التحریر والتنویر، ج ۳۰، ص۱۶۹.</ref>
-در تقسیم‌بندی [[سوره‌ها]] در گروه سوره‌های مفصّل، یعنی سوره‌هایی که بسمله‌های فراوانی بین آنها فاصله انداخته است، قرار دارد. <ref>مجمع البیان، ج ۱، ص۸۳؛ تاریخ قرآن، ص۱۰۲ ـ ۱۰۳؛ معجم علوم قرآن، ص۲۷۲.</ref> درباره [[ارتباط]] این سوره با [[سوره تکویر]] گفته‌اند: چون [[خداوند]] در سوره تکویر به مباحث [[قیامت]] و رخدادهای مهم آستانه آن پرداخته در این سوره نیز همین مباحث را پی گرفته است،<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص۶۷۹. </ref> از این رو برخی [[مفسران]] از آن به عنوان «تمام»<ref>تفسیر بقاعی، ج ۸، ص۳۴۸.</ref> یا «نظیر»<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص۶۷۹. </ref>[[سوره]] پیشین یاد کرده‌اند.<ref>[[سید عبدالرسول حسینی‌زاده|حسینی‌زاده]]، [[سوره انفطار (مقاله)|مقاله «سوره انفطار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>
+در تقسیم‌بندی [[سوره‌ها]] در گروه سوره‌های مفصّل، یعنی سوره‌هایی که بسمله‌های فراوانی بین آنها فاصله انداخته است، قرار دارد. <ref>مجمع البیان، ج ۱، ص۸۳؛ تاریخ قرآن، ص۱۰۲ ـ ۱۰۳؛ معجم علوم قرآن، ص۲۷۲.</ref> درباره [[ارتباط]] این سوره با [[سوره تکویر]] گفته‌اند: چون [[خداوند]] در سوره تکویر به مباحث [[قیامت]] و رخدادهای مهم آستانه آن پرداخته در این سوره نیز همین مباحث را پی گرفته است،<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص۶۷۹. </ref> از این رو برخی [[مفسران]] از آن به عنوان «تمام»<ref>تفسیر بقاعی، ج ۸، ص۳۴۸.</ref> یا «نظیر»<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص۶۷۹. </ref>[[سوره]] پیشین یاد کرده‌اند.<ref>[[سید عبدالرسول حسینی‌زاده|حسینی‌زاده]]، [[سوره انفطار (مقاله)|مقاله «سوره انفطار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵، ص 30-31.</ref>
 == محتوای [[سوره]] ==
 این سوره به [[انسان]] هشدار می‌دهد مبادا به سبب فراموش کردن [[قیامت]] و [[حسابرسی]] [[اعمال]] در آن [[روز]]، و به [[امید]] [[احسان]] [[پروردگار]] [[مرتکب گناه]] شود،<ref> تفسیر بقاعی، ج ۸، ص۳۴۷.</ref> ازاین‌رو در [[آیات]] {{متن قرآن|إِذَا السَّمَاء انفَطَرَتْ وَإِذَا الْكَوَاكِبُ انتَثَرَتْ وَإِذَا الْبِحَارُ فُجِّرَتْ وَإِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ عَلِمَتْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ وَأَخَّرَتْ}}<ref>«هنگامی که آسمان بشکافد، و هنگامی که ستارگان بپراکنند، و هنگامی که دریاها روان گردند و به هم پیوندند، و هنگامی که گورها را برشورند، هر کس داند که چه کرده و چه نکرده است» سوره انفطار، آیه ۱-۵.</ref> با برشمردن برخی از حوادث هولناک [[آستانه قیامت]] و اینکه در آن روز انسان پس از [[برانگیخته شدن]] از [[گور]] بر تمام آثار و اعمالش مطلع می‌گردد، به معرفی [[روز قیامت]] می‌پردازد و در آیات {{متن قرآن| يَا أَيُّهَا الإِنسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ الَّذِي خَلَقَكَ فَسَوَّاكَ فَعَدَلَكَ فِي أَيِّ صُورَةٍ مَّا شَاء رَكَّبَكَ }}<ref>«ای انسان! چه تو را با پروردگار بخشنده‌ات به خیرگی وا داشت؟ همان که تو را آفرید، پس استوار کرد و بهنجار داشت. به هر گونه‌ای که خواست، تو را به هم پیوست» سوره انفطار، آیه ۶-۸.</ref> انسان را به سبب [[ناسپاسی]] در برابر نعمت‌های خداداد [[سرزنش]] و به او هشدار می‌دهد.
-در آیات {{متن قرآن| كَلاَّ بَلْ تُكَذِّبُونَ بِالدِّينِ وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ كِرَامًا كَاتِبِينَ يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ إِنَّ الأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ وَإِنَّ الْفُجَّارَ لَفِي جَحِيمٍ يَصْلَوْنَهَا يَوْمَ الدِّينِ وَمَا هُمْ عَنْهَا بِغَائِبِينَ }}<ref>«نه چنین است بلکه شما روز پاداش و کیفر را دروغ می‌شمارید. و بی‌گمان بر شما نگهبانی گمارده‌اند. که نویسندگانی بزرگوارند، آنچه انجام می‌دهید می‌دانند، بی‌گمان نیکان در ناز و نعمتی بی‌شمارند. و به راستی گنهکاران در دوزخ‌اند. که روز پاداش و کیفر به آن درمی‌آیند. و آنها از آن غائب (و در امان) نیستند» سوره انفطار، آیه ۹-۱۶.</ref> [[راز]] [[نافرمانی]] [[انسان]] را فراموش کردن قیامت می‌داند و برای [[بیداری]] او از [[خواب غفلت]] بر این نکته تأکید می‌ورزد که بر انسان نگهبانانی گمارده شده است که کارهای او را ثبت می‌کنند. سپس به [[سرنوشت]] [[نیکان]] و بدان اشاره می‌کند و در پایان، آیات {{متن قرآن| وَمَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّينِ ثُمَّ مَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّينِ يَوْمَ لا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِّنَفْسٍ شَيْئًا وَالأَمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلَّهِ }}<ref>«و تو چه دانی روز پاداش و کیفر چیست؟ آری، تو چه دانی روز پاداش و کیفر چیست؟ روزی که هیچ کس برای دیگری هیچ اختیاری ندارد و در این روز، کار یکسره با خداوند است» سوره انفطار، آیه ۱۷-۱۹.</ref> با اشاره به دشواریهای آن روز [[عظیم]] می‌گوید: روزی است که هیچ‌کس [[قادر]] بر کاری به سود دیگری نیست و این [[واقعیت]] که همه امور از آن خداست در آن روز آشکار می‌شود.<ref>[[سید عبدالرسول حسینی‌زاده|حسینی‌زاده]]، [[سوره انفطار (مقاله)|مقاله «سوره انفطار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>
+در آیات {{متن قرآن| كَلاَّ بَلْ تُكَذِّبُونَ بِالدِّينِ وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ كِرَامًا كَاتِبِينَ يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ إِنَّ الأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ وَإِنَّ الْفُجَّارَ لَفِي جَحِيمٍ يَصْلَوْنَهَا يَوْمَ الدِّينِ وَمَا هُمْ عَنْهَا بِغَائِبِينَ }}<ref>«نه چنین است بلکه شما روز پاداش و کیفر را دروغ می‌شمارید. و بی‌گمان بر شما نگهبانی گمارده‌اند. که نویسندگانی بزرگوارند، آنچه انجام می‌دهید می‌دانند، بی‌گمان نیکان در ناز و نعمتی بی‌شمارند. و به راستی گنهکاران در دوزخ‌اند. که روز پاداش و کیفر به آن درمی‌آیند. و آنها از آن غائب (و در امان) نیستند» سوره انفطار، آیه ۹-۱۶.</ref> [[راز]] [[نافرمانی]] [[انسان]] را فراموش کردن قیامت می‌داند و برای [[بیداری]] او از [[خواب غفلت]] بر این نکته تأکید می‌ورزد که بر انسان نگهبانانی گمارده شده است که کارهای او را ثبت می‌کنند. سپس به [[سرنوشت]] [[نیکان]] و بدان اشاره می‌کند و در پایان، آیات {{متن قرآن| وَمَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّينِ ثُمَّ مَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّينِ يَوْمَ لا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِّنَفْسٍ شَيْئًا وَالأَمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلَّهِ }}<ref>«و تو چه دانی روز پاداش و کیفر چیست؟ آری، تو چه دانی روز پاداش و کیفر چیست؟ روزی که هیچ کس برای دیگری هیچ اختیاری ندارد و در این روز، کار یکسره با خداوند است» سوره انفطار، آیه ۱۷-۱۹.</ref> با اشاره به دشواریهای آن روز [[عظیم]] می‌گوید: روزی است که هیچ‌کس [[قادر]] بر کاری به سود دیگری نیست و این [[واقعیت]] که همه امور از آن خداست در آن روز آشکار می‌شود.<ref>[[سید عبدالرسول حسینی‌زاده|حسینی‌زاده]]، [[سوره انفطار (مقاله)|مقاله «سوره انفطار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵، ص 31-32.</ref>
 == [[فضیلت]] [[سوره]] ==
-بر پایه روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} کسی که همواره در نمازهای [[واجب]] و [[مستحب]]، سوره‌های انفطار و انشقاق را [[تلاوت]] کند، [[خداوند]] بین او و حاجتش فاصله نمی‌اندازد و مانعی میان او و خداوند نخواهد بود و پیوسته [[خدای سبحان]] به او می‌نگرد تا از حساب [[مردم]] فارغ شود. <ref>ثواب الاعمال، ص۲۶۰؛ البرهان، ج ۵، ص۵۹۹. </ref>.<ref>[[سید عبدالرسول حسینی‌زاده|حسینی‌زاده]]، [[سوره انفطار (مقاله)|مقاله «سوره انفطار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>
+بر پایه روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} کسی که همواره در نمازهای [[واجب]] و [[مستحب]]، سوره‌های انفطار و انشقاق را [[تلاوت]] کند، [[خداوند]] بین او و حاجتش فاصله نمی‌اندازد و مانعی میان او و خداوند نخواهد بود و پیوسته [[خدای سبحان]] به او می‌نگرد تا از حساب [[مردم]] فارغ شود. <ref>ثواب الاعمال، ص۲۶۰؛ البرهان، ج ۵، ص۵۹۹. </ref>.<ref>[[سید عبدالرسول حسینی‌زاده|حسینی‌زاده]]، [[سوره انفطار (مقاله)|مقاله «سوره انفطار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵، ص 32.</ref>
 == سوره انفطار در دانشنامه معاصر قرآن کریم ==