|
|
| (۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[اسماعیل بن سهل در تراجم و رجال]] | پرسش مرتبط = }} | | {{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = اصحاب امام جواد| عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[اسماعیل بن سهل در تراجم و رجال]] | پرسش مرتبط = }} |
| == آشنایی اجمالی == | | ==آشنایی اجمالی== |
| اسماعیل بن سهل<ref>ر.ک: معالم العلماء، ص۴۶، ش۴۷؛ رجال النجاشی، ص۲۸، ش۵۶؛ رجال الطوسی، ص۳۷۳، ش۵۵۲۴؛ الفهرست (طوسی)، ص۳۶، ش۴۶؛ الرجال (ابن داود)، ص۵۶، ش۱۸۲ و ص۴۲۷، ش۵۵؛ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۳۱۷، ش۶؛ نقد الرجال، ج۱، ص۲۱۷، ش۴۹۹، جامع الرواة، ج۱، ص۹۶، ش۶۶۶؛ منتهی المقال فی احوال الرجال، ج۲، ص۶۳، ش۳۵۳؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۳، ش۱۹۲۴؛ تنقیح المقال، ج۱۰، ص۱۱۹، ش۲۳۰۴؛ خاتمة المستدرک، ج۷، ص۱۵۹، ش۱۸۶؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۶۴۰، ش۲۰۲۱؛ قاموس الرجال، ج۲، ص۶۳، ش۸۲۵؛ معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۵۵، ش۱۳۵، ص۵۶، ش۱۳۵۸.</ref> در دو [[سند روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] و به گزارش از [[کتاب الکافی]] ذکر شده است؛ برای نمونه: | | برخی اسماعیل بن سهل دهقان را جز ء [[راویان امام جواد]]{{ع}} به شمار آورده‌اند، چنان که از [[حماد بن عیسی]]، [[عبدالله بن جندب]]، [[محمد بن مسلم]] و دیگران [[حدیث]] نقل کرده و نام او در سی مورد از [[اسناد روایات]] آمده است.<ref>معجم رجال الحدیث ۳/۱۴۱.</ref> [[محمد بن خالد برقی]]،[[محمد بن عبدالله بن رافع]]، [[محمد بن جمهور]]، [[منصور بن عباس]] و دیگران از او [[روایت]] نقل کرده‌اند.<ref>جامع الرواة ۱/۹۶.</ref> [[علمای رجال شیعه]] او را محدثی [[ضعیف]] می‌‌دانند. وی دارای کتاب [[حدیثی]] بوده، هر چند نام آن در منابع ذکر نشده است<ref>رجال النجاشی ۱/۱۱۶ الذریعه ۶/۳۱۴.</ref>.<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۱، ص۱۸۱.</ref> |
| | |
| {{متن حدیث|عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ سَهْلٍ وَ إِسْمَاعِيلَ بْنِ عَبَّادٍ جَمِيعاً يَرْفَعَانِهِ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ: مَا كَانَ مِنْ وُلْدِ آدَمَ مُؤْمِنٌ إِلَّا فَقِيراً وَ لَا كَافِرٌ إِلَّا غَنِيّاً حَتَّى جَاءَ إِبْرَاهِيمُ{{ع}} فَقَالَ: {{متن قرآن|رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا فِتْنَةً لِلَّذِينَ كَفَرُوا}}<ref>پروردگارا! ما را مایه عبرتی برای کافران مگردان و از ما درگذر! بی‌گمان تویی که پیروزمند فرزانه‌ای سوره ممتحنه، آیه ۵.</ref> فَصَيَّرَ اللَّهُ فِي هَؤُلَاءِ أَمْوَالًا وَ حَاجَةً وَ فِي هَؤُلَاءِ أَمْوَالًا وَ حَاجَةً}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۱۲، ص۵۷ به گزارش از الکافی، ج۲، ص۲۶۲، ح۱۰.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 146.</ref>
| |
| | |
| ==عناوین سه‌گانه==
| |
| سه عنوان اسماعیل بن سهل، [[اسماعیل بن سهل الدهقان]] و [[اسماعیل بن سهل الکاتب]] از عناوینی هستند که در [[کتاب‌های رجالی]] و [[اسناد روایات]] [[مشاهده]] می‌شوند.
| |
| | |
| نام اسماعیل بن سهل الدهقان در [[رجال النجاشی]]<ref>{{عربی|له کتاب، أخبرنا محمد بن محمد قال: حدثنا الحسن بن حمزة قال: حدثنا محمد بن جعفر بن بطة قال: حدثنا أحمد بن محمد بن خالد قال: حدثنا أبی عن إسماعیل}}؛ (رجال النجاشی، ص۲۸، ش۵۶).</ref>، اسم اسماعیل بن سهل در [[الفهرست]]<ref>{{عربی|إسماعیل بن سهل. له کتاب. أخبرنا به عدة من أصحابنا، عن أبی المفضل، عن ابن بطة عن أحمد بن أبی عبد الله، عن أبیه، عنه}}؛ (الفهرست، ص۳۶، ش۴۶).</ref> و [[الرجال طوسی]]<ref>رجال الطوسی، ص۳۷۳، ش۵۵۲۴ (در اصحاب امام جواد{{ع}}).</ref> و عنوان [[اسماعیل بن سهل الکاتب]] در بعضی [[اسناد]]<ref>{{متن حدیث|... عَنْ مَنْصُورِ بْنِ عَبَّاسٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ سَهْلٍ الْكَاتِبِ عَنْ أَبِي طَالِبٍ الْغَنَوِيِّ...}}؛ (تهذیب الاحکام، ج۷، ص۴۷۵، ح۱۹۰۸).</ref> به چشم می‌خورند. البته در بیشتر اسناد با عنوان اسماعیل بن سهل [[روایت]] کرده است<ref> ر.ک: بصائر الدرجات، ج۱، ص۱۲۹، (ح۱)، ص۱۳۹، (ح۲)، ص۲۵۰، (ح ۱)؛ الکافی، ج۱، ص۴۲۵، (ح۶۸)، ج۲، ص۵۵، (ح۵) و....</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 147.</ref>
| |
| | |
| ==[[اتحاد]] عناوین سه گانه==
| |
| [[محقق اردبیلی]]، [[محدث نوری]]، [[آیت الله خویی]] و [[سید ابطحی]] به اتحاد عناوین سه گانه تصریح کرده‌اند<ref>جامع الرواة، ج۱، ص۹۶، ش۶۶۶؛ خاتمة المستدرک، ج۷، ص۱۵۹، ش۱۸۶؛ معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۵۵، ش۱۳۵۵؛ تهذیب المقال، ج۱، ص۴۱۳.</ref> و دلیل اتحاد، دو چیز است:
| |
| #[[اتحاد]] در طبقه؛ زیرا [[منصور بن العباس]] هم از اسماعیل بن سهل روایت کرده<ref>{{متن حدیث|سَهْلُ بْنُ زِيَادٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ سَهْلٍ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى أَبِي جَعْفَرٍ{{ع}} إِنِّي قَدْ لَزِمَنِي دَيْنٌ فَادِحٌ فَكَتَبَ أَكْثِرْ مِنَ الِاسْتِغْفَارِ وَ رَطِّبْ لِسَانَكَ بِقِرَاءَةِ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ}}؛ ([[الکافی]]، ج۵، ص۳۱۷، ح۵۱).
| |
| {{متن حدیث|حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ مَسْعُودٍ، قَالَ حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ أَحْمَدَ عَنْ حَمْدَانَ بْنِ سُلَيْمَانَ، عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ الْبَغْدَادِيِّ، قَالَ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ سَهْلٍ، قَالَ حَدَّثَنِي بَعْضُ أَصْحَابِنَا وَ سَأَلَنِي أَنْ أَكْتُمَ اسْمَهُ، قَالَ:، كُنْتُ عِنْدَ الرِّضَا{{ع}} فَدَخَلَ عَلَيْهِ عَلِيُّ بْنُ أَبِي حَمْزَةَ وَ ابْنُ السَّرَّاجِ وَ ابْنُ الْمُكَارِي، فَقَالَ لَهُ ابْنُ أَبِي حَمْزَةَ مَا فَعَلَ أَبُوكَ قَالَ: مَضَى، قَالَ مَضَى مَوْتاً قَالَ نَعَمْ، قَالَ، فَقَالَ إِلَى مَنْ عَهْدُهُ قَالَ إِلَيَّ، قَالَ فَأَنْتَ إِمَامٌ مُفْتَرَضٌ طَاعَتُهُ مِنَ اللَّهِ قَالَ نَعَمْ}}؛ ([[رجال الکشی]] ([[اختیار]] معرفة الرجال)، ج۲، ص۷۶۳).</ref>؛ هم از اسماعیل بن سهل الکاتب<ref>{{متن حدیث|عَنْهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ عَبَّاسٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ سَهْلٍ الْكَاتِبِ عَنْ أَبِي طَالِبٍ الْغَنَوِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ: حَرَّمَ اللَّهُ النِّسَاءَ عَلَى عَلِيٍّ{{ع}} مَا دَامَتْ فَاطِمَةُ{{س}} حَيَّةً قَالَ قُلْتُ كَيْفَ قَالَ لِأَنَّهَا طَاهِرَةٌ لَا تَحِيضُ}}؛ (تهذیب الاحکام، ج۷، ص۴۷۵، ح۱۹۰۸).</ref>.
| |
| #[[نجاشی]] و [[شیخ طوسی]] از [[اسماعیل بن سهل]] یاد کرده و او را صاحب کتاب دانسته و [[محمد بن خالد البرقی]] را [[راوی]] کتابش معرفی کرده‌اند؛ با این تفاوت که شیخ طوسی با عنوان اسماعیل بن سهل و نجاشی با عنوان [[اسماعیل بن سهل الدهقان]]<ref>{{عربی|الدهقان بالکسر و الضم القوی علی التصرف مع حدة و التاجر و زعیم فلاحی العجم و رئیس الاقلیم معرب، و الجمع دهاقنة و دهاقین، و الاسم الدهقنة و هی بهاء و قد تدهقن}}؛ (القاموس [[المحیط]]، ج۴، ص۲۲۴)
| |
| ابن الأثیر: {{عربی|و فی حدیث حذیفة أنه استسقی ماء فأتاه دهقان بماء فی إناء فضة الدهقان بکسر الدال و ضمها رئیس القریة و مقدم التناء و أصحاب الزراعة، و هو معرب، و نونه أصلیة، لقولهم تدهقن الرجل و له دهقنة بموضع کذا، و قیل: النون زائدة، و هو من الدهق الامتلاء، و منه حدیث علی{{ع}} أهداها إلی [[دهقان]] و قد تکرر فی الحدیث}}. (النهایه ([[ابن اثیر]])، ج۲، ص۱۴۵)</ref> از راوی یاد کرده‌اند، چنان که گذشت.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 147-148.</ref>
| |
| | |
| ==شرح حال راوی==
| |
| گزارش چندانی از راوی در [[کتاب‌های رجالی]] نرسیده است؛ لکن از ذکر نام وی در [[رجال النجاشی]] و [[الفهرست طوسی]]، صاحب کتاب بودن<ref>ر.ک: رجال النجاشی، ص۲۸، ش۵۶؛ الفهرست (طوسی)، ص۳۶، ش۴۶.</ref>، [[روایت]] [[شخصیت]] جلیل القدری مانند [[احمد بن محمد بن عیسی]] از او<ref>{{متن حدیث|حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ سَهْلٍ عَنْ أَبِي أَحْمَدَ عَمَّنْ رَوَاهُ قَالَ: قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ{{ع}}: إِذَا بَعُدَتْ عَلَيْكَ الشُّقَّةُ وَ نَأَتْ بِكَ الدَّارُ فَلْتَعْلُ عَلَى أَعْلَى مَنْزِلِكَ وَ لْتُصَلِّ رَكْعَتَيْنِ فَلْتُومِ بِالسَّلَامِ إِلَى قُبُورِنَا فَإِنَ ذَلِكَ يَصِلُ إِلَيْنَا}}؛ (کامل الزیارات، ص۲۸۸، ح۶).</ref> و روایت وی از راوی [[عظیم]] الشأنی مانند [[ابن ابی عمیر]]<ref>{{متن حدیث|حَدَّثَنَا الْهَيْثَمُ النَّهْدِيُّ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ سَهْلٍ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ وَ أَبُو الْحَسَنِ فِي الْمَجْلِسِ قُدَّامَهُ مِرْآةٌ وَ آلَتُهَا فردي... فَقَالَ يَا هِشَامُ قُلْتُ لَبَّيْكَ فَقَالَ لِي لَا إِلَى الْمُرْجِئَةِ وَ لَا إِلَى الْقَدَرِيَّةِ وَ لَكِنْ إِلَيْنَا ثُمَّ دَخَلْتُ عَلَيْهِ}}؛ (بصائر الدرجات، ج۱، ص۲۵۰، ح۱).</ref>، نیز [[نقل روایات]] او در [[کتب اربعه]] [[حدیثی]] [[شیعه]] و جز آنها در موضوعات مختلف [[فقهی]]، [[اعتقادی]] و [[اخلاقی]]، همچنین مکاتبه‌اش با [[امام جواد]]{{ع}}<ref>أ. {{متن حدیث|سَهْلُ بْنُ زِيَادٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ سَهْلٍ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى أَبِي جَعْفَرٍ{{ع}} إِنِّي قَدْ لَزِمَنِي دَيْنٌ فَادِحٌ فَكَتَبَ أَكْثِرْ مِنَ الِاسْتِغْفَارِ وَ رَطِّبْ لِسَانَكَ بِقِرَاءَةِ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ}}؛ ([[الکافی]]، ج۵، ص۳۱۶، ح۵۱).
| |
| ب. {{متن حدیث|عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ سَهْلٍ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى أَبِي جَعْفَرٍ الثَّانِي{{ع}} عَلِّمْنِي شَيْئاً إِذَا أَنَا قُلْتُهُ كُنْتُ مَعَكُمْ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ قَالَ فَكَتَبَ بِخَطِّهِ أَعْرِفُهُ أَكْثِرْ مِنْ قِرَاءَةِ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ وَ رَطِّبْ شَفَتَيْكَ بِالاسْتِغْفَارِ}}؛ (جامع الأخبار (الشعیری)، ص۵۶).
| |
| | |
| یادآوری: [[حدیث]] سوم در الدعوات (الراوندی) از [[اسماعیل بن سهل]] از [[ابوالحسن الرضا]]{{ع}} نقل شده و [[اشتباه]] است؛ زیرا اسماعیل بن سهل از [[اصحاب امام جواد]]{{ع}} شمرده شده است. (الدعوات (الراوندی)، ص۴۹، ح۱۲۱)</ref>برداشت می‌شود که وی از [[راویان]] امامی و برخوردار از [[جایگاه علمی]] و [[معنوی]] است.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 149.</ref>
| |
| | |
| ==[[طبقه راوی]]==
| |
| [[تاریخ]] ولادت و [[وفات]] [[راوی]] پیدا نیست. [[شیخ طوسی]] او را از اصحاب امام جواد{{ع}} برشمرده<ref>رجال الطوسی، ص۳۷۳، ش۵۵۲۴.</ref> و در [[اسناد روایات]] با آن حضرت مکاتبه داشته است<ref>ثواب الأعمال، ص۱۶۵.</ref>. وی با یک واسطه از [[امام رضا]]{{ع}} نیز [[روایت]] کرده<ref>رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۴۶۳، ح۸۸۳.</ref> و [[احمد بن محمد بن عیسی]] که تا سال ۲۸۱ هجری [[قمری]] زنده بوده، از [[شاگردان]] وی و [[ابن ابی عمیر]] که در سال ۲۱۷ هجری قمری وفات کرده، از استادانش به شمار می‌آیند، بنابراین اگر اسماعیل بن سهل اواخر [[عمر ابن ابی عمیر]] را [[ادراک]] کرده باشد و هنگام [[نقل روایت]] از وی نزدیک ۲۰ سال داشته باشد، می‌‌توان گفت که پیش از سال ۲۰۰ هجری قمری به [[دنیا]] آمده و اگر حدود هفتاد سال هم [[عمر]] کرده باشد، دوران [[امام هادی]] و [[امام عسکری]]{{عم}} را نیز [[ادراک]] کرده است.
| |
| | |
| [[آیت‌الله بروجردی]]، [[اسماعیل بن سهل]] را در طبقه ششم روات نهاده است<ref>طبقات رجال الکافی، ص۷۰.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 150.</ref>
| |
| | |
| ==[[استادان]] و [[شاگردان راوی]]==
| |
| اسماعیل بن سهل از کسانی همچون [[حسن بن محمد الحضرمی]]، [[حماد بن عیسی]]، [[عبدالله بن جندب]]، [[قاسم بن عروة]]، [[محمد بن مسلم]]، [[محمد بن ابی عمیر]]، [[ابراهیم بن عبدالحمید]] و [[عثمان بن عیسی]]<ref>ر.ک: وسائل الشیعه، ج۲۰، ص۲۸۰، ح۲۵۶۲۹؛ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۱۸۲، ح۲۰۸۲؛ الکافی، ج۲، ص۵۷۷، (ح۱)، ج۱، ص۴۲۵، (ح۶۸)؛ الاستبصار، ج۲، ص۴۳، ح۱۳۹؛ بصائر الدرجات، ج۱، ص۲۵۰، (ح ۱)، ص۱۳۹، (ح۲)؛ التوحید (صدوق)، ص۳۶۱، ح۶.</ref> [[روایت]] کرده که از استادان [[حدیثی]] ایشان شمرده می‌شوند.
| |
| | |
| بسیاری نیز از اسماعیل بن سهل روایت کرده‌اند؛ مانند [[ابراهیم بن عقبة]]، [[محمد بن عبدالجبار]]، [[احمد بن محمد بن عیسی]]، [[عباس بن معروف]]، [[علی بن مهزیار]]، [[محمد بن خالد البرقی]] و [[منصور بن العباس]]<ref>ر.ک: الکافی، ج۲، ص۲۶۲، (ح۱۰)، ج۵، ص۴۰۱، (ح ۲)، کامل الزیارات، ص۲۸۸، ح۶؛ روضة المتقین، ج۱۴، ص۹۱؛ تفسیر القمی، ج۱، ص۲۸۸؛ تهذیب الاحکام، ج۴، ح۱۳۳؛ الأمالی (طوسی)، ص۴۳، ح۴۸.</ref> که از [[شاگردان]] حدیثی او شمرده می‌شوند.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 150-151.</ref>
| |
| | |
| ==جایگاه حدیثی [[راوی]]==
| |
| [[شیخ طوسی]] درباره [[جرح و تعدیل]] راوی نظری نداده؛ ولی [[نجاشی]] درباره ایشان نوشته است: {{عربی|"ضعفه أصحابنا"}}<ref>رجال النجاشی، ص۲۸، ش۵۶.</ref>. [[علامه حلی]] او را در قسم دوم کتابش که به [[راویان ضعیف]] اختصاص دارد، ذکر کرده است<ref>خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۰۰، ش۶.</ref>؛ ولی [[ابن داود]]، اسماعیل بن سهل را که در [[الفهرست طوسی]] عنوان شده، در قسم اول کتابش که به موثقان و مهملان اختصاص دارد، یاد کرده و [[اسماعیل بن سهل الدهقان]] را که در [[رجال النجاشی]] ذکر گردیده، در قسم دوم کتابش که به مجروحان و مجهولان اختصاص دارد، نام برده است<ref>الرجال (ابن داود)، ص۴۲۷، ش۵۵، ص۵۴۳.</ref>.
| |
| | |
| از این [[عمل]] [[ابن داود]] فهمیده می‌شود که وی به عدم [[اتحاد]] این دو عنوان [[معتقد]] است.
| |
| | |
| بزرگانی دیگر به مانند [[جزائری]]<ref>حاوی الأقوال، ج۳، ص۲۵۶.</ref>، [[محمد طه نجف]]<ref>اتقان المقال، ص۲۶۲.</ref> و [[علامه مجلسی]]<ref>الوجیزه (رجال المجلسی)، ص۳۰، ش۱۹۹.</ref> - اسماعیل بن سهل را از [[راویان ضعیف]] قلمداد کرده‌اند.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 151-152.</ref>
| |
| | |
| ==تحقیق==
| |
| قرائنی چند بر [[وثاقت]] [[راوی]] [[گواهی]] می‌دهند:
| |
| #[[راویان]] جلیل القدری مانند [[احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی]]<ref>الکافی، ج۲، ص۴۲۷، ح۷.</ref>، [[سعد بن عبدالله الأشعری القمی]]<ref>التوحید، ص۳۶۱، ح۶.</ref>، [[علی بن مهزیار اهوازی]]<ref>تهذیب الأحکام، ج۴، ص۷۳، ح۲۰۲.</ref>، [[محمد بن عبدالجبار]]<ref>الکافی، ج۵، ص۴۰۱، ح۲.</ref> و [[عباس بن معروف]]<ref>من لا یحضره الفقیه (المشیخه)، ج۴، ص۴۴۳.</ref> از وی [[روایت]] کرده‌اند.
| |
| #در [[سند روایت]] [[کامل الزیارات]] یاد شده است<ref>کامل الزیارات، ص۲۸۸، ح۶.</ref>.
| |
| #مضامین روایاتش از سداد و [[استحکام]] برخوردارند<ref>برای نمونه: أ. {{متن حدیث|حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ سَهْلٍ عَنْ أَبِي أَحْمَدَ عَمَّنْ رَوَاهُ قَالَ: قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ{{ع}}: إِذَا بَعُدَتْ عَلَيْكَ الشُّقَّةُ وَ نَأَتْ بِكَ الدَّارُ فَلْتَعْلُ عَلَى أَعْلَى مَنْزِلِكَ وَ لْتُصَلِ رَكْعَتَيْنِ فَلْتُومِ بِالسَّلَامِ إِلَى قُبُورِنَا فَإِنَّ ذَلِكَ يَصِلُ إِلَيْنَا}}؛ (کامل الزیارات، ص۲۸۸، ح۶).
| |
| ب. {{متن حدیث|الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جُمْهُورٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ سَهْلٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِي السَّفَاتِجِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ{{ع}} فِي قَوْلِهِ تَعَالَى: {{متن قرآن|فَلَمَّا رَأَوْهُ زُلْفَةً سِيئَتْ وُجُوهُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَقِيلَ هَذَا الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تَدَّعُونَ}} قَالَ هَذِهِ نَزَلَتْ فِي أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ أَصْحَابِهِ الَّذِينَ عَمِلُوا مَا عَمِلُوا يَرَوْنَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} فِي أَغْبَطِ الْأَمَاكِنِ لَهُمْ فَيُسِيءُ وُجُوهَهُمْ وَ يُقَالُ لَهُمْ: {{متن قرآن|هَذَا الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تَدَّعُونَ}} الَّذِي انْتَحَلْتُمِ اسْمَهُ}}؛ ([[الکافی]]، ج۱، ص۴۲۵، ح۶۸).</ref>.
| |
| #[[شیخ طوسی]] درباره‌اش [[سکوت]] کرده و [[نجاشی]] هم [[تضعیف]] او را به [[اصحاب]] نسبت داده که نشانه تردید و عدم اعتقادش به این تضعیف است.
| |
| #شاید مقصود اصحاب در تضعیف اسماعیل بن سهل که نجاشی به آن اشاره کرده و نوشته که {{عربی|"ضعفه أصحابنا"}}<ref>رجال النجاشی، ص۲۸، ش۵۶.</ref>، [[نقل روایت]] از راویان ضعیف و [[اعتماد]] بر [[مراسیل]] باشد که با وثاقت یا [[مدح]] وی منافاتی ندارد<ref>{{عربی|و لعل المراد من الضعف الروایة عن الضعفاء، و الاعتماد علی المراسیل، و أمثال ذلک}}؛ (خاتمة المستدرک، ج۵، ص۱۲۴).</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 152-153.</ref>
| |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| # [[پرونده: IM009728.jpg|22px]] [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|'''رجال تفسیری ج۴''']] | | # [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']] |
| {{پایان منابع}} | | {{پایان منابع}} |
|
| |
|
| == پانویس == | | == پانویس == |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
|
| |
| [[رده:اعلام]] | | [[رده:اعلام]] |
| [[رده:رجال تفسیری]] | | [[رده:اصحاب امام جواد]] |
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصحاب امام جواد است. اسماعیل بن سهل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اسماعیل بن سهل در تراجم و رجال - پرسش مرتبط ندارد
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱