حدوث و قدم در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۷ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۵۳

مقدمه

از جمله بحث‌های مرتبط با اثبات واجب‌الوجود بحث "حدوث" و "قدم" ذاتی و زمانی است که تمام موجودات اعم از واجب و ممکن در یکی از این چهار قسم قرار می‌‌گیرد.

"حدوث حقیقی" بر دو قسم است: "حدوث زمانی" و "حدوث ذاتی". این تقسیم‌بندی از اینجا پیدا شد که حدوث را به "مسبوقیت وجود شیء به عدم" تعریف کردند و بعد گفتند که این مسبوقیت وجود شیء به عدم، دو گونه است، یکی "مسبوقیت وجود شیء به عدم مجامع" و دیگری "مسبوقیت وجود شیء به عدم مقابل".

"حدوث زمانی"، یعنی مسبوقیت وجود شیء به عدم مقابل. عدم مقابل همان عدم خود این شیء است که نقطه مقابل وجود شیء است و به یک اعتبار می‌‌شود گفت: نقیض وجود شیء است. اگر وجود شیء مسبوق به این عدم، یعنی عدمی که نقطه مقابل وجود شیء است، باشد؛ این حدوث زمانی است.

"حدوث ذاتی"، یعنی مسبوقیت وجود شیء به عدم مجامع. عدم مجامع علمی است که با وجود شیء، قابل اجتماع است، یعنی مقابل این وجود نیست، به طوری که با این وجود قابل اجتماع نباشد و مقصود از عدم مجامع، به تعبیر شیخ‌الرئیس "لیسیت ذاتیه" است که لازمه هر امر ممکنی است. وقتی می‌‌گوییم یک شیء امکان دارد، یعنی نه وجودش ضروری است و نه عدمش.

حدوث ذاتی در مقابل قدم ذاتی است. ما اگر به شیء بگوییم "قدیم ذاتی"، یعنی ماهیتش در مرتبه ذاتش این "لااقتضائیت" را ندارد، بلکه ماهیتش در مرتبه ذاتش اقتضای وجود دارد و اگر به شیء بگوییم "حادث ذاتی"، یعنی ماهیتش در مرتبه ذاتش لااقتضای از وجود و عدم است و در مرتبه بعد موجود است و قهراً چیزی که در مرتبه ذات، لااقتضا باشد و در مرتبه بعد موجود باشد، وجود این شیء، دیگر از ناحیه خودش نیست، بلکه از ناحیه غیر است.

بنابراین هر معلولی از معلول‌های عالم به حدوث ذاتی متصف است. پس، هر معلولی که به وجود متصف می‌‌شود، این وجود او که مأخوذ از علت است، به لااقتضائیت ذاتش مسبوق است.

این معنای حدوث ذاتی است. پس، تنها موجودی که معلول هیچ علتی نباشد و وجودش از ذات خودش باشد، "قدیم بالذات" است و هر موجودی که این چنین نباشد، "حادث بالذات" است ^[۱].^[۲]

منابع

محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام

پانویس

↑ مطهری، شرح مبسوط منظومه، ج۴، ص۱۷-۱۹.
↑ محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۱۰۵-۱۰۶.

[1] مطهری، شرح مبسوط منظومه، ج۴، ص۱۷-۱۹.

[2] محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۱۰۵-۱۰۶.

[۱]

[۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+{{مدخل مرتبط
+| موضوع مرتبط = حدوث و قدم
+| عنوان مدخل  = حدوث و قدم
+| مداخل مرتبط = [[حدوث و قدم در کلام اسلامی]] - [[حدوث و قدم در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
+| پرسش مرتبط  =
+}}
-{{نبوت}}
+== مقدمه ==
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
+از جمله بحث‌های مرتبط با اثبات واجب‌الوجود بحث "حدوث" و "قدم" ذاتی و زمانی است که تمام موجودات اعم از [[واجب]] و ممکن در یکی از این چهار قسم قرار می‌‌گیرد.
-: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[حدوث و قدم]]''' است. "'''[[حدوث و قدم]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[حدوث و قدم در قرآن]] - [[حدوث و قدم در حدیث]] - [[حدوث و قدم در نهج البلاغه]] - [[حدوث و قدم در معارف دعا و زیارات]] - [[حدوث و قدم در کلام اسلامی]] - [[حدوث و قدم در اخلاق اسلامی]] - [[حدوث و قدم در عرفان اسلامی]]</div>
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[حدوث و قدم (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
-<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-==مقدمه==
+"حدوث [[حقیقی]]" بر دو قسم است: "حدوث زمانی" و "حدوث ذاتی". این تقسیم‌بندی از اینجا پیدا شد که حدوث را به "مسبوقیت وجود شیء به عدم" تعریف کردند و بعد گفتند که این مسبوقیت وجود شیء به عدم، دو گونه است، یکی "مسبوقیت وجود شیء به عدم مجامع" و دیگری "مسبوقیت وجود شیء به عدم مقابل".
-*از جمله بحث‌های مرتبط با اثبات واجب‌الوجود بحث "حدوث" و "قدم" ذاتی و زمانی است که تمام موجودات اعم از [[واجب]] و ممکن در یکی از این چهار قسم قرار می‌‌گیرد.
-*"حدوث [[حقیقی]]" بر دو قسم است: "حدوث زمانی" و "حدوث ذاتی". این تقسیم‌بندی از اینجا پیدا شد که حدوث را به "مسبوقیت وجود شیء به عدم" تعریف کردند و بعد گفتند که این مسبوقیت وجود شیء به عدم، دو گونه است، یکی "مسبوقیت وجود شیء به عدم مجامع" و دیگری "مسبوقیت وجود شیء به عدم مقابل".
-*"حدوث زمانی"، یعنی مسبوقیت وجود شیء به عدم مقابل. عدم مقابل همان عدم خود این شیء است که نقطه مقابل وجود شیء است و به یک اعتبار می‌‌شود گفت: نقیض وجود شیء است. اگر وجود شیء مسبوق به این عدم، یعنی عدمی که نقطه مقابل وجود شیء است، باشد؛ این حدوث زمانی است.
-*"حدوث ذاتی"، یعنی مسبوقیت وجود شیء به عدم مجامع. عدم مجامع [[علمی]] است که با وجود شیء، قابل اجتماع است، یعنی مقابل این وجود نیست، به طوری که با این وجود قابل اجتماع نباشد و مقصود از عدم مجامع، به تعبیر شیخ‌الرئیس "لیسیت ذاتیه" است که لازمه هر امر ممکنی است. وقتی می‌‌گوییم یک شیء امکان دارد، یعنی نه وجودش ضروری است و نه عدمش.
-*حدوث ذاتی در مقابل قدم ذاتی است. ما اگر به شیء بگوییم "قدیم ذاتی"، یعنی ماهیتش در مرتبه ذاتش این "لااقتضائیت" را ندارد، بلکه ماهیتش در مرتبه ذاتش اقتضای وجود دارد و اگر به شیء بگوییم "حادث ذاتی"، یعنی ماهیتش در مرتبه ذاتش لااقتضای از وجود و عدم است و در مرتبه بعد موجود است و قهراً چیزی که در مرتبه ذات، لااقتضا باشد و در مرتبه بعد موجود باشد، وجود این شیء، دیگر از [[ناحیه]] خودش نیست، بلکه از [[ناحیه]] غیر است.
-*بنابراین هر معلولی از معلول‌های عالم به حدوث ذاتی متصف است. پس، هر معلولی که به وجود متصف می‌‌شود، این وجود او که مأخوذ از [[علت]] است، به لااقتضائیت ذاتش مسبوق است.
-*این معنای حدوث ذاتی است. پس، تنها موجودی که معلول هیچ علتی نباشد و وجودش از ذات خودش باشد، "قدیم بالذات" است و هر موجودی که این چنین نباشد، "حادث بالذات" است <ref>مطهری، شرح مبسوط منظومه، ج۴، ص۱۷-۱۹.</ref><ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۱۰۵-۱۰۶.</ref>.
-==منابع==
+"حدوث زمانی"، یعنی مسبوقیت وجود شیء به عدم مقابل. عدم مقابل همان عدم خود این شیء است که نقطه مقابل وجود شیء است و به یک اعتبار می‌‌شود گفت: نقیض وجود شیء است. اگر وجود شیء مسبوق به این عدم، یعنی عدمی که نقطه مقابل وجود شیء است، باشد؛ این حدوث زمانی است.
-* [[پرونده:10119661.jpg|22px]] [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات علم کلام''']]
-==جستارهای وابسته==
+"حدوث ذاتی"، یعنی مسبوقیت وجود شیء به عدم مجامع. عدم مجامع [[علمی]] است که با وجود شیء، قابل اجتماع است، یعنی مقابل این وجود نیست، به طوری که با این وجود قابل اجتماع نباشد و مقصود از عدم مجامع، به تعبیر شیخ‌الرئیس "لیسیت ذاتیه" است که لازمه هر امر ممکنی است. وقتی می‌‌گوییم یک شیء امکان دارد، یعنی نه وجودش ضروری است و نه عدمش.
-==پانویس==
+حدوث ذاتی در مقابل قدم ذاتی است. ما اگر به شیء بگوییم "قدیم ذاتی"، یعنی ماهیتش در مرتبه ذاتش این "لااقتضائیت" را ندارد، بلکه ماهیتش در مرتبه ذاتش اقتضای وجود دارد و اگر به شیء بگوییم "حادث ذاتی"، یعنی ماهیتش در مرتبه ذاتش لااقتضای از وجود و عدم است و در مرتبه بعد موجود است و قهراً چیزی که در مرتبه ذات، لااقتضا باشد و در مرتبه بعد موجود باشد، وجود این شیء، دیگر از [[ناحیه]] خودش نیست، بلکه از [[ناحیه]] غیر است.
-{{یادآوری پانویس}}
+بنابراین هر معلولی از معلول‌های عالم به حدوث ذاتی متصف است. پس، هر معلولی که به وجود متصف می‌‌شود، این وجود او که مأخوذ از [[علت]] است، به لااقتضائیت ذاتش مسبوق است.
+این معنای حدوث ذاتی است. پس، تنها موجودی که معلول هیچ علتی نباشد و وجودش از ذات خودش باشد، "قدیم بالذات" است و هر موجودی که این چنین نباشد، "حادث بالذات" است <ref>مطهری، شرح مبسوط منظومه، ج۴، ص۱۷-۱۹.</ref>.<ref>[[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۱۰۵-۱۰۶.</ref>
+== منابع ==
+{{منابع}}
+# [[پرونده:10119661.jpg|22px]] [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات علم کلام''']]
+{{پایان منابع}}
+== پانویس ==
 {{پانویس}}
-[[رده:حدوث و قدم]]
+[[رده:اصطلاحات کلامی]]
 [[رده:مفاهیم در کلام اسلامی]]