دعای کمیل: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
 
(۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط =  
| موضوع مرتبط = دعا
| عنوان مدخل  =  
| عنوان مدخل  =  
| مداخل مرتبط = [[دعای کمیل در قرآن]] - [[دعای کمیل در حدیث]] - [[دعای کمیل در کلام اسلامی]]
| مداخل مرتبط =  
| پرسش مرتبط  = دعای کمیل (پرسش)
| پرسش مرتبط  =  
}}
}}


==مقدمه==
== مقدمه ==
*از دعاهای مشهور [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} که به [[صحابی]] وفادارش [[کمیل بن زیاد نخعی]] آموخت. آن [[حضرت]] این دعای عارفانه و پرمعنی را در [[شب]] [[نیمۀ شعبان]] می‌خواند. آن را به [[کمیل]] آموخت و توصیه فرمود که هرشب [[جمعه]] بخواند. به این [[دعا]] "دعای [[خضر]]" هم گفته می‌شود و [[فضیلت]] بسیار دارد و از [[بهترین]] دعاهاست. شرح‌های متعددی هم بر آن نوشته شده است، از جمله "انیس اللیل" [[محمّد]] [[رضا]] کلباسی اصفهانی، "شرح دعای کمیل" محقق اصطهباناتی، "شرح دعای کمیل" [[عبد]] الأعلی سبزواری، "[[علی]] و [[کمیل]]"[[احمد]] زمرّدیان. چندین مورد نیز دعای کمیل به صورت [[نظم]] درآمده است. [[خواندن]] این [[دعا]] در شب‌های [[جمعه]] در سرزمین‌های [[شیعه‌]]نشین متداول است.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۵۸.</ref>
دعای کمیل از دعاهای مشهور [[حضرت علی]] {{ع}} است که به [[صحابی]] وفادارش [[کمیل بن زیاد نخعی]] آموخت. آن حضرت این دعای عارفانه و پُرمعنی را در شب [[نیمۀ شعبان]] می‌خواند. آن را به [[کمیل]] آموخت و توصیه فرمود که هرشب [[جمعه]] بخواند. به این [[دعا]] "[[دعای خضر]]" هم گفته می‌شود و [[فضیلت]] بسیار دارد و از [[بهترین]] دعاهاست<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۵۸.</ref>.
 
== کمیل کیست؟ ==
{{اصلی|کمیل بن زیاد نخعی}}
کمیل بن زیاد نخعی، مردی [[شریف]] و با [[نفوذ]] در میان قومش<ref>الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۱۷ و الاصابه، ج۵، ص۴۸۶.</ref> و یکی از هشت [[عابد]] و [[زاهد]] معروف [[کوفه]] در زمان خود بود<ref>عباد و زاهدان معروف کوفه هشت نفر بودند «اویس قرنی، عمرو بن عتبة، یزید بن معاویة النخعی، ربیع بن خثیم، همام بن حارث، معضد الشیبانی، جندب بن عبدالله و کمیل بن زیاد». (تاریخ مدینه دمشق، ابن عساکر، ج۵۰، ص۲۵۰ و تهذیب الکمال، ج۲۴، ص۲۱۹).</ref>. سال [[تولد]] او مشخص نیست<ref> [[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[کمیل بن زیاد النخعی (مقاله)|مقاله «کمیل بن زیاد النخعی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص۴۴۳-۴۴۴؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۷۵؛ [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۲ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۲، ص۱۱۶۹-۱۱۷۰.</ref>.
در جریان [[قیام امام حسین]] {{ع}} و [[قیام]] [[توابین]] و [[قیام مختار]]، یادی از او نشده است<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۸۵۱.</ref>.
 
[[دانشمندان]] [[اهل سنت]] از [[کمیل]] به [[نیکی]] و بزرگی یاد کرده‌اند و بزرگان [[شیعه]] او را از [[خواص]] اصحاب [[امام علی]] و [[امام حسن‌]]{{عم}}<ref>رجال ابن داود، ص۲۸۱ (کمیل بن زیاد النخعی ی ن [جخ] من خواصهما).</ref> دانسته‌اند<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[کمیل بن زیاد النخعی (مقاله)|مقاله «کمیل بن زیاد النخعی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۴۴۴-۴۴۵.</ref>.
 
==فضیلت این دعا==
[[سید بن طاووس]] می‌گوید: [[کمیل بن زیاد]] گفته است: "روزی با مولایم در [[مسجد]] [[بصره]] نشسته بودم و عده‌ای از [[اصحاب امام]] {{ع}} نیز دور او را گرفته بودند؛ یکی [[اصحاب امام]] {{ع}} پرسید: "مراد از فرمایش [[خداوند]] که می‌فرماید: {{متن قرآن|فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ}}<ref>«در آن (شب)، هر کار استواری را (که اجمال دارد) جدا می‌کنند (و تفصیل می‌دهند)» سوره دخان، آیه ۴.</ref> چیست؟ حضرت فرمود: "مراد، [[شب نیمه شعبان]] است؛ به آن کسی که جانم در دست اوست، بنده‌ای از [[بندگان خدا]] نیست مگر اینکه آنچه از [[نیک]] و بد بر او در [[شب نیمه شعبان]] تا آخر سال نوشته می‌شود، در مثل چنین شبی برای او معین می‌شود و هیچ بنده‌ای آن [[شب]] را [[احیا]] نمی‌دارد و دعای [[خضر]] را نمی‌خواند مگر اینکه دعای او [[مستجاب]] می‌شود". سپس حضرت به [[منزل]] رفت؛ شبانگاه به [[خانه]] مولا رفتم و در را کوبیدم؛ فرمود: "ای [[کمیل]]، چه خواسته‌ای داری؟". جواب دادم: ای [[امیرالمؤمنین]]، درباره دعای خضر آمده‌ام؛ حضرت فرمود: "بنشین و چون این [[دعا]] را [[حفظ]] کردی، در هر [[شب جمعه]] یا در ماهی، یک بار یا سالی یک بار یا در عمرت، یک بار آن را بخوان که [[خدا]] مشکل تو را چاره و تو را [[یاری]] می‌کند و به تو روزی می‌دهد و مغفرت الهی تو را شامل می‌شود. ای [[کمیل]]، [[رفاقت]] طولانی تو با ما [[واجب]] کرد که به خواهش تو پاسخ دهیم"؛ سپس فرمود بنویس: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ الَّتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْ‌ءٍ وَ بِقُوَّتِكَ الَّتِي قَهَرْتَ بِهَا كُلَّ شَيْ‌ءٍ وَ خَضَعَ لَهَا كُلُّ شَيْ‌ءٍ وَ ذَلَّ لَهَا كُلُّ شَيْ‌ءٍ وَ بِجَبَرُوتِكَ الَّتِي غَلَبَتْ بِهَا كُلَّ شَيْ‌ءٍ وَ بِعِزَّتِكَ الَّتِي لَا يَقُومُ لَهَا شَيْ‌ءٌ وَ بِعَظَمَتِكَ الَّتِي مَلَأَتْ أَرْكَانَ كُلِّ شَيْ‌ءٍ...}}<ref>اقبال الاعمال، سید بن طاووس، ج۳، ص۳۲ - ۳۳۱.</ref>.<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[کمیل بن زیاد النخعی (مقاله)|مقاله «کمیل بن زیاد النخعی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۴۶۱-۴۶۲؛ [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۵۲-۶۵۵؛ [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۲ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۲، ص۱۱۷۰.</ref>
 
== شروح دعای کیمل ==
شرح‌های متعددی هم بر آن نوشته شده است، از جمله "انیس اللیل" [[محمد رضا کلباسی اصفهانی]]، "شرح دعای کمیل" [[محقق اصطهباناتی]]، "شرح دعای کمیل" [[عبدالأعلی سبزواری]]، "[[علی]] و کمیل" [[احمد زمرّدیان]]. چندین مورد نیز دعای کمیل به صورت [[نظم]] درآمده است. [[خواندن]] این [[دعا]] در شب‌های [[جمعه]] در سرزمین‌های شیعه‌نشین متداول است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۵۸.</ref>.


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
* [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
#[[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


خط ۱۹: خط ۳۲:
{{امام علی}}
{{امام علی}}


[[رده:دعای کمیل]]
[[رده:دعاها]]
[[رده:مدخل فرهنگ غدیر]]
[[رده:مدخل فرهنگ غدیر]]
[[رده:دعاهای مفاتیح الجنان]]
[[رده:دعاهای مفاتیح الجنان]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۱۳

مقدمه

دعای کمیل از دعاهای مشهور حضرت علی (ع) است که به صحابی وفادارش کمیل بن زیاد نخعی آموخت. آن حضرت این دعای عارفانه و پُرمعنی را در شب نیمۀ شعبان می‌خواند. آن را به کمیل آموخت و توصیه فرمود که هرشب جمعه بخواند. به این دعا "دعای خضر" هم گفته می‌شود و فضیلت بسیار دارد و از بهترین دعاهاست[۱].

کمیل کیست؟

کمیل بن زیاد نخعی، مردی شریف و با نفوذ در میان قومش[۲] و یکی از هشت عابد و زاهد معروف کوفه در زمان خود بود[۳]. سال تولد او مشخص نیست[۴]. در جریان قیام امام حسین (ع) و قیام توابین و قیام مختار، یادی از او نشده است[۵].

دانشمندان اهل سنت از کمیل به نیکی و بزرگی یاد کرده‌اند و بزرگان شیعه او را از خواص اصحاب امام علی و امام حسن‌(ع)[۶] دانسته‌اند[۷].

فضیلت این دعا

سید بن طاووس می‌گوید: کمیل بن زیاد گفته است: "روزی با مولایم در مسجد بصره نشسته بودم و عده‌ای از اصحاب امام (ع) نیز دور او را گرفته بودند؛ یکی اصحاب امام (ع) پرسید: "مراد از فرمایش خداوند که می‌فرماید: ﴿فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ[۸] چیست؟ حضرت فرمود: "مراد، شب نیمه شعبان است؛ به آن کسی که جانم در دست اوست، بنده‌ای از بندگان خدا نیست مگر اینکه آنچه از نیک و بد بر او در شب نیمه شعبان تا آخر سال نوشته می‌شود، در مثل چنین شبی برای او معین می‌شود و هیچ بنده‌ای آن شب را احیا نمی‌دارد و دعای خضر را نمی‌خواند مگر اینکه دعای او مستجاب می‌شود". سپس حضرت به منزل رفت؛ شبانگاه به خانه مولا رفتم و در را کوبیدم؛ فرمود: "ای کمیل، چه خواسته‌ای داری؟". جواب دادم: ای امیرالمؤمنین، درباره دعای خضر آمده‌ام؛ حضرت فرمود: "بنشین و چون این دعا را حفظ کردی، در هر شب جمعه یا در ماهی، یک بار یا سالی یک بار یا در عمرت، یک بار آن را بخوان که خدا مشکل تو را چاره و تو را یاری می‌کند و به تو روزی می‌دهد و مغفرت الهی تو را شامل می‌شود. ای کمیل، رفاقت طولانی تو با ما واجب کرد که به خواهش تو پاسخ دهیم"؛ سپس فرمود بنویس: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ الَّتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْ‌ءٍ وَ بِقُوَّتِكَ الَّتِي قَهَرْتَ بِهَا كُلَّ شَيْ‌ءٍ وَ خَضَعَ لَهَا كُلُّ شَيْ‌ءٍ وَ ذَلَّ لَهَا كُلُّ شَيْ‌ءٍ وَ بِجَبَرُوتِكَ الَّتِي غَلَبَتْ بِهَا كُلَّ شَيْ‌ءٍ وَ بِعِزَّتِكَ الَّتِي لَا يَقُومُ لَهَا شَيْ‌ءٌ وَ بِعَظَمَتِكَ الَّتِي مَلَأَتْ أَرْكَانَ كُلِّ شَيْ‌ءٍ...»[۹].[۱۰]

شروح دعای کیمل

شرح‌های متعددی هم بر آن نوشته شده است، از جمله "انیس اللیل" محمد رضا کلباسی اصفهانی، "شرح دعای کمیل" محقق اصطهباناتی، "شرح دعای کمیل" عبدالأعلی سبزواری، "علی و کمیل" احمد زمرّدیان. چندین مورد نیز دعای کمیل به صورت نظم درآمده است. خواندن این دعا در شب‌های جمعه در سرزمین‌های شیعه‌نشین متداول است[۱۱].

منابع

پانویس

  1. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۵۸.
  2. الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۱۷ و الاصابه، ج۵، ص۴۸۶.
  3. عباد و زاهدان معروف کوفه هشت نفر بودند «اویس قرنی، عمرو بن عتبة، یزید بن معاویة النخعی، ربیع بن خثیم، همام بن حارث، معضد الشیبانی، جندب بن عبدالله و کمیل بن زیاد». (تاریخ مدینه دمشق، ابن عساکر، ج۵۰، ص۲۵۰ و تهذیب الکمال، ج۲۴، ص۲۱۹).
  4. عسکری، عبدالرضا، مقاله «کمیل بن زیاد النخعی»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص۴۴۳-۴۴۴؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۷۵؛ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۲، ص۱۱۶۹-۱۱۷۰.
  5. محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۵۱.
  6. رجال ابن داود، ص۲۸۱ (کمیل بن زیاد النخعی ی ن [جخ] من خواصهما).
  7. عسکری، عبدالرضا، مقاله «کمیل بن زیاد النخعی»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۴۴۴-۴۴۵.
  8. «در آن (شب)، هر کار استواری را (که اجمال دارد) جدا می‌کنند (و تفصیل می‌دهند)» سوره دخان، آیه ۴.
  9. اقبال الاعمال، سید بن طاووس، ج۳، ص۳۲ - ۳۳۱.
  10. عسکری، عبدالرضا، مقاله «کمیل بن زیاد النخعی»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۴۶۱-۴۶۲؛ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۵۲-۶۵۵؛ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۲، ص۱۱۷۰.
  11. محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۵۸.