دعای کمیل
مقدمه
دعای کمیل از دعاهای مشهور حضرت علی (ع) است که به صحابی وفادارش کمیل بن زیاد نخعی آموخت. آن حضرت این دعای عارفانه و پُرمعنی را در شب نیمۀ شعبان می‌خواند. آن را به کمیل آموخت و توصیه فرمود که هرشب جمعه بخواند. به این دعا "دعای خضر" هم گفته می‌شود و فضیلت بسیار دارد و از بهترین دعاهاست[۱].
کمیل کیست؟
کمیل بن زیاد نخعی، مردی شریف و با نفوذ در میان قومش[۲] و یکی از هشت عابد و زاهد معروف کوفه در زمان خود بود[۳]. سال تولد او مشخص نیست[۴]. در جریان قیام امام حسین (ع) و قیام توابین و قیام مختار، یادی از او نشده است[۵].
دانشمندان اهل سنت از کمیل به نیکی و بزرگی یاد کرده‌اند و بزرگان شیعه او را از خواص اصحاب امام علی و امام حسن(ع)[۶] دانسته‌اند[۷].
فضیلت این دعا
سید بن طاووس می‌گوید: کمیل بن زیاد گفته است: "روزی با مولایم در مسجد بصره نشسته بودم و عده‌ای از اصحاب امام (ع) نیز دور او را گرفته بودند؛ یکی اصحاب امام (ع) پرسید: "مراد از فرمایش خداوند که می‌فرماید: ﴿فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ﴾[۸] چیست؟ حضرت فرمود: "مراد، شب نیمه شعبان است؛ به آن کسی که جانم در دست اوست، بنده‌ای از بندگان خدا نیست مگر اینکه آنچه از نیک و بد بر او در شب نیمه شعبان تا آخر سال نوشته می‌شود، در مثل چنین شبی برای او معین می‌شود و هیچ بنده‌ای آن شب را احیا نمی‌دارد و دعای خضر را نمی‌خواند مگر اینکه دعای او مستجاب می‌شود". سپس حضرت به منزل رفت؛ شبانگاه به خانه مولا رفتم و در را کوبیدم؛ فرمود: "ای کمیل، چه خواسته‌ای داری؟". جواب دادم: ای امیرالمؤمنین، درباره دعای خضر آمده‌ام؛ حضرت فرمود: "بنشین و چون این دعا را حفظ کردی، در هر شب جمعه یا در ماهی، یک بار یا سالی یک بار یا در عمرت، یک بار آن را بخوان که خدا مشکل تو را چاره و تو را یاری می‌کند و به تو روزی می‌دهد و مغفرت الهی تو را شامل می‌شود. ای کمیل، رفاقت طولانی تو با ما واجب کرد که به خواهش تو پاسخ دهیم"؛ سپس فرمود بنویس: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ الَّتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْ‌ءٍ وَ بِقُوَّتِكَ الَّتِي قَهَرْتَ بِهَا كُلَّ شَيْ‌ءٍ وَ خَضَعَ لَهَا كُلُّ شَيْ‌ءٍ وَ ذَلَّ لَهَا كُلُّ شَيْ‌ءٍ وَ بِجَبَرُوتِكَ الَّتِي غَلَبَتْ بِهَا كُلَّ شَيْ‌ءٍ وَ بِعِزَّتِكَ الَّتِي لَا يَقُومُ لَهَا شَيْ‌ءٌ وَ بِعَظَمَتِكَ الَّتِي مَلَأَتْ أَرْكَانَ كُلِّ شَيْ‌ءٍ...»[۹].[۱۰]
شروح دعای کیمل
شرح‌های متعددی هم بر آن نوشته شده است، از جمله "انیس اللیل" محمد رضا کلباسی اصفهانی، "شرح دعای کمیل" محقق اصطهباناتی، "شرح دعای کمیل" عبدالأعلی سبزواری، "علی و کمیل" احمد زمرّدیان. چندین مورد نیز دعای کمیل به صورت نظم درآمده است. خواندن این دعا در شب‌های جمعه در سرزمین‌های شیعه‌نشین متداول است[۱۱].
منابع
پانویس
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۵۸.
- ↑ الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۱۷ و الاصابه، ج۵، ص۴۸۶.
- ↑ عباد و زاهدان معروف کوفه هشت نفر بودند «اویس قرنی، عمرو بن عتبة، یزید بن معاویة النخعی، ربیع بن خثیم، همام بن حارث، معضد الشیبانی، جندب بن عبدالله و کمیل بن زیاد». (تاریخ مدینه دمشق، ابن عساکر، ج۵۰، ص۲۵۰ و تهذیب الکمال، ج۲۴، ص۲۱۹).
- ↑ عسکری، عبدالرضا، مقاله «کمیل بن زیاد النخعی»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص۴۴۳-۴۴۴؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۷۵؛ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۲، ص۱۱۶۹-۱۱۷۰.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۵۱.
- ↑ رجال ابن داود، ص۲۸۱ (کمیل بن زیاد النخعی ی ن [جخ] من خواصهما).
- ↑ عسکری، عبدالرضا، مقاله «کمیل بن زیاد النخعی»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۴۴۴-۴۴۵.
- ↑ «در آن (شب)، هر کار استواری را (که اجمال دارد) جدا می‌کنند (و تفصیل می‌دهند)» سوره دخان، آیه ۴.
- ↑ اقبال الاعمال، سید بن طاووس، ج۳، ص۳۲ - ۳۳۱.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، مقاله «کمیل بن زیاد النخعی»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۴۶۱-۴۶۲؛ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۵۲-۶۵۵؛ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۲، ص۱۱۷۰.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۵۸.