نفی سخن‌چینی در معارف و سیره نبوی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
از زشت‌ترین [[زشتی‌ها]] برای [[آدمی]] [[سخن‌چینی]] است که خود نوعی پرده‌دری و فاش ساختن [[اسرار]] دیگران است و از اسباب مهم ایجاد [[کینه]] و [[دشمنی]] و عامل | از زشت‌ترین [[زشتی‌ها]] برای [[آدمی]] [[سخن‌چینی]] است که خود نوعی پرده‌دری و فاش ساختن [[اسرار]] دیگران است و از اسباب مهم ایجاد [[کینه]] و [[دشمنی]] و عامل گسستگی پیوندها است. [[خدای سبحان]] به [[پیامبر]] گرامی‌اش فرمود: {{متن قرآن|وَلَا تُطِعْ كُلَّ حَلَّافٍ مَهِينٍ هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ مَنَّاعٍ لِلْخَيْرِ مُعْتَدٍ أَثِيمٍ}}<ref>«و از هر سوگندخواره فرومایه‌ای فرمان مبر! خرده‌گیری، پیشگامی در سخن‌چینی بازدارنده خیری، تجاوزکاری، بزهکاری» سوره قلم، آیه ۱۰-۱۵.</ref>. | ||
آنان که نقّال سخنان مردمی به سوی مردمی دیگر به منظور ایجاد [[تباهی]] و تیرگی میان آنانند | آنان که نقّال سخنان مردمی به سوی مردمی دیگر به منظور ایجاد [[تباهی]] و تیرگی میان آنانند پست‌ترین گناهکارانند. به چنین اشخاصی نباید اعتنایی شود، بلکه باید از هر جامعه‌ای طرد شوند و افراد [[جامعه]] نه به سخن آنان گوش سپارند و نه در عملی پیرویشان کنند<ref>ر.ک: تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۷۱-۳۷۲.</ref>، که آنان مایه تیرگی و جدایی جامعه‌اند. از [[رسول خدا]] {{صل}} [[روایت]] شده است که درباره چنین کسان فرمود: «آیا شما را به بدترینتان آگاه نکنم؟ [گفتند: چرا ای رسول خدا. فرمود:] آنان که به سخن‌چینی روند و میانه دوستان جدایی افکنند و از پاکان عیب‌جویی کنند»<ref>{{متن حدیث|أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بِشِرَارِكُمْ قَالُوا بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ- قَالَ الْمَشَّاءُونَ بِالنَّمِيمَةِ الْمُفَرِّقُونَ بَيْنَ الْأَحِبَّةِ الْبَاغُونَ لِلْبُرَآءِ الْمَعَايِبَ}}؛ الکافی، ج۲، ص۳۶۹؛ قریب به همین: من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۳۷۵؛ کشف الریبة، ص۴۱-۴۲.</ref>. | ||
[[امام باقر]] {{ع}} نیز درباره آنان فرمود: {{متن حدیث|مُحَرَّمَةٌ الْجَنَّةُ عَلَى الْقَتَّاتِينَ الْمَشَّائِينَ بِالنَّمِيمَةِ}} | [[امام باقر]] {{ع}} نیز درباره آنان فرمود: «بهشت بر جویندگان خبر که سخن‌چینی کنند حرام است»<ref>{{متن حدیث|مُحَرَّمَةٌ الْجَنَّةُ عَلَى الْقَتَّاتِينَ الْمَشَّائِينَ بِالنَّمِيمَةِ}}؛ الکافی، ج۲، ص۳۶۹؛ کشف الریبة، ص۴۲ [{{متن حدیث|الْجَنَّةُ مُحَرَّمَةٌ}}آمده است].</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۲ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۲، ص ۶۱۵.</ref> | ||
== سخن‌چینی در سیره | == سخن‌چینی در سیره پیامبر اعظم == | ||
[[پیامبر اسلام]] در تعریف [[سخن‌چینی]] می‌فرماید: سخن‌چینی آن است که [[انسان]] سخنی را از بعضی افراد پیش دیگران نقل کند و آنها را به هم بزند: {{متن حدیث|أ تدرون ما العضة؟.. نقل الحديث من بعض النّاس إلى بعض ليفسدوا بينهم}}<ref>نهج الفصاحه، حدیث ۳۰.</ref>. | [[پیامبر اسلام]] در تعریف [[سخن‌چینی]] می‌فرماید: سخن‌چینی آن است که [[انسان]] سخنی را از بعضی افراد پیش دیگران نقل کند و آنها را به هم بزند: {{متن حدیث|أ تدرون ما العضة؟.. نقل الحديث من بعض النّاس إلى بعض ليفسدوا بينهم}}<ref>نهج الفصاحه، حدیث ۳۰.</ref>. | ||
سخن‌چینی موجب قطع [[روابط اجتماعی]] انسان می‌گردد. فردی که می‌کوشد سخن کسی را به دیگران برساند، در گام نخست خودش را [[رسوا]] می‌کند؛ زیرا [[حقیقت]] پنهان نمی‌ماند و روزی آشکار می‌گردد. از سوی دیگر، [[سخن‌چین]] میان [[مردم]] | سخن‌چینی موجب قطع [[روابط اجتماعی]] انسان می‌گردد. فردی که می‌کوشد سخن کسی را به دیگران برساند، در گام نخست خودش را [[رسوا]] می‌کند؛ زیرا [[حقیقت]] پنهان نمی‌ماند و روزی آشکار می‌گردد. از سوی دیگر، [[سخن‌چین]] میان [[مردم]] محبوبیت خود را از دست می‌دهد. سخن‌چینی باعث [[فتنه]] و [[فساد]] زیادی در [[جامعه]] می‌شود، چه بسا خون‌هایی ریخته و جنگ‌هایی برافروخته گردد. | ||
سخن‌چین کاری می‌کند پیوندها و ارتباط‌ها را از هم بگسلد. [[خدای سبحان]] در [[قرآن کریم]] چنین فردی را از زیان‌کاران شمرده است که قطع می‌کند آن‌چه را [[خدا]] به وصل آن امر فرموده است<ref>اشاره به این آیه دارد: {{متن قرآن|وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ}} «همان کسان که پیمان با خداوند را پس از بستن آن می‌شکنند و چیزی را که خداوند فرمان به پیوند آن داده است می‌گسلند و در زمین تباهی می‌ورزند، آنانند که زیانکارند» سوره بقره، آیه ۲۷.</ref>. غلامی با چنین عملی موجب شد، شوهری زنش را کشت. وقتی [[نزدیکان]] مقتول با سخن‌چینی [[غلام]] از جریان باخبر شدند شوهر را کشتند و آن‌گاه دو [[قبیله]] ( | سخن‌چین کاری می‌کند پیوندها و ارتباط‌ها را از هم بگسلد. [[خدای سبحان]] در [[قرآن کریم]] چنین فردی را از زیان‌کاران شمرده است که قطع می‌کند آن‌چه را [[خدا]] به وصل آن امر فرموده است<ref>اشاره به این آیه دارد: {{متن قرآن|وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ}} «همان کسان که پیمان با خداوند را پس از بستن آن می‌شکنند و چیزی را که خداوند فرمان به پیوند آن داده است می‌گسلند و در زمین تباهی می‌ورزند، آنانند که زیانکارند» سوره بقره، آیه ۲۷.</ref>. غلامی با چنین عملی موجب شد، شوهری زنش را کشت. وقتی [[نزدیکان]] مقتول با سخن‌چینی [[غلام]] از جریان باخبر شدند شوهر را کشتند و آن‌گاه دو [[قبیله]] (اقوام [[زن]] و شوهر) با هم درگیر شدند و در نتیجه آن، افراد زیادی کشته شدند<ref>معراج السعاده، ص۵۳۰.</ref>. | ||
در روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} آمده است: سخن‌چینی بدتر از [[جادوگری]] است؛ زیرا موجب جدایی [[دوستان]]، [[دشمنی]] و ریختن [[خون]]، نابودی [[خانه‌ها]] و... می‌گردد<ref>منتخب میزان الحکمه، شح ۶۲۶۰.</ref>.<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص ۱۵۳.</ref> | در روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} آمده است: سخن‌چینی بدتر از [[جادوگری]] است؛ زیرا موجب جدایی [[دوستان]]، [[دشمنی]] و ریختن [[خون]]، نابودی [[خانه‌ها]] و... می‌گردد<ref>منتخب میزان الحکمه، شح ۶۲۶۰.</ref>.<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص ۱۵۳.</ref> | ||
== [[زشتی]] [[سخن‌چینی]] در | == [[زشتی]] [[سخن‌چینی]] در سخنان پیامبر اعظم {{صل}} == | ||
#'''دو به هم‌زنی''': سخن‌چینی آن است که [[انسان]] سخنی را از بعضی افراد پیش دیگران نقل کرده، میان آنها [[اختلاف]] ایجاد کند: {{متن حدیث| أَ تَدْرُونَ مَا الْعَضَّةِ ؟ . . نُقِلَ الْحَدِيثُ مِنْ بَعْضِ النَّاسِ إِلَى بَعْضٍ لِيُفْسِدُوا بَيْنَهُمْ }}<ref>نهج الفصاحه، حدیث ۳۰.</ref>. | #'''دو به هم‌زنی''': سخن‌چینی آن است که [[انسان]] سخنی را از بعضی افراد پیش دیگران نقل کرده، میان آنها [[اختلاف]] ایجاد کند: {{متن حدیث| أَ تَدْرُونَ مَا الْعَضَّةِ ؟ . . نُقِلَ الْحَدِيثُ مِنْ بَعْضِ النَّاسِ إِلَى بَعْضٍ لِيُفْسِدُوا بَيْنَهُمْ }}<ref>نهج الفصاحه، حدیث ۳۰.</ref>. | ||
#'''منفور‌ترین فرد در [[قیامت]]''': در | #'''منفور‌ترین فرد در [[قیامت]]''': در حدیث نبوی آمده است: هشت طایفه در قیامت از همه منفورترند، یکی از آنها [[سخن‌چین]] است که میان [[دوستان]] جدایی می‌اندازد: {{متن حدیث| ثَمانِيَةَ أَبْغَضَ خَلِيقَةُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ . . . وَ الْمَشَّاءُونَ بِالنَّمِيمَةِ}}<ref>نهج الفصاحه، حدیث ۱۲۹۴.</ref>. | ||
#'''دور بودن از [[عقل]]''': [[پیامبر اسلام]] فرمود: هر که بد [[مردم]] را بگوید و سخن‌چینی نماید، از عقل به دور است یا خللی در اوست: {{متن حدیث| مَنْ سَعَى بِالنَّاسِ فَهُوَ بِغَيْرِ رُشْدُهُ أَوْ فِيهِ شَيْءُ مِنْهُ }}<ref>نهج الفصاحه، حدیث ۳۰۲۴.</ref>. | #'''دور بودن از [[عقل]]''': [[پیامبر اسلام]] فرمود: هر که بد [[مردم]] را بگوید و سخن‌چینی نماید، از عقل به دور است یا خللی در اوست: {{متن حدیث| مَنْ سَعَى بِالنَّاسِ فَهُوَ بِغَيْرِ رُشْدُهُ أَوْ فِيهِ شَيْءُ مِنْهُ}}<ref>نهج الفصاحه، حدیث ۳۰۲۴.</ref>. | ||
#''' | #'''عذاب قبر''': در [[حدیثی]] از [[پیامبر]] آمده است که فرمود: سخن‌چینی موجب عذاب قبر می‌شود: {{متن حدیث| النَّمِيمَةَ عَذَابِ الْقَبْرِ}}<ref>نهج الفصاحه، حدیث ۲۱۹۳.</ref>. | ||
#'''[[خواری]] در قیامت''': | #'''[[خواری]] در قیامت''': حضرت فرمود: هر که از مؤمنی، بد بگوید و [[سعایت]] او را کند، [[خداوند]] در [[روز قیامت]] وی را [[خوار]] و زبون می‌کند: {{متن حدیث| مَنْ سَعَى بِمُؤْمِنٍ أَقَامَهُ اللَّهُ مَقَامَ ذُلُّ وَ خزى يَوْمَ الْقِيَامَةِ}}<ref>نهج الفصاحه، حدیث ۲۹۹۶.</ref>.<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم (کتاب)|سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص ۱۵۵.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۲ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۳۳
این مدخل زیرشاخهٔ بحث سخن‌چینی است. سخن‌چینی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سخن‌چینی در قرآن - سخن‌چینی در نهج البلاغه - سخن‌چینی در جامعه‌شناسی اسلامی - نفی سخن‌چینی در معارف و سیره نبوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
از زشت‌ترین زشتی‌ها برای آدمی سخن‌چینی است که خود نوعی پرده‌دری و فاش ساختن اسرار دیگران است و از اسباب مهم ایجاد کینه و دشمنی و عامل گسستگی پیوندها است. خدای سبحان به پیامبر گرامی‌اش فرمود: ﴿وَلَا تُطِعْ كُلَّ حَلَّافٍ مَهِينٍ هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ مَنَّاعٍ لِلْخَيْرِ مُعْتَدٍ أَثِيمٍ﴾[۱].
آنان که نقّال سخنان مردمی به سوی مردمی دیگر به منظور ایجاد تباهی و تیرگی میان آنانند پست‌ترین گناهکارانند. به چنین اشخاصی نباید اعتنایی شود، بلکه باید از هر جامعه‌ای طرد شوند و افراد جامعه نه به سخن آنان گوش سپارند و نه در عملی پیرویشان کنند[۲]، که آنان مایه تیرگی و جدایی جامعه‌اند. از رسول خدا (ص) روایت شده است که درباره چنین کسان فرمود: «آیا شما را به بدترینتان آگاه نکنم؟ [گفتند: چرا ای رسول خدا. فرمود:] آنان که به سخن‌چینی روند و میانه دوستان جدایی افکنند و از پاکان عیب‌جویی کنند»[۳].
امام باقر (ع) نیز درباره آنان فرمود: «بهشت بر جویندگان خبر که سخن‌چینی کنند حرام است»[۴].[۵]
سخن‌چینی در سیره پیامبر اعظم
پیامبر اسلام در تعریف سخن‌چینی می‌فرماید: سخن‌چینی آن است که انسان سخنی را از بعضی افراد پیش دیگران نقل کند و آنها را به هم بزند: «أ تدرون ما العضة؟.. نقل الحديث من بعض النّاس إلى بعض ليفسدوا بينهم»[۶].
سخن‌چینی موجب قطع روابط اجتماعی انسان می‌گردد. فردی که می‌کوشد سخن کسی را به دیگران برساند، در گام نخست خودش را رسوا می‌کند؛ زیرا حقیقت پنهان نمی‌ماند و روزی آشکار می‌گردد. از سوی دیگر، سخن‌چین میان مردم محبوبیت خود را از دست می‌دهد. سخن‌چینی باعث فتنه و فساد زیادی در جامعه می‌شود، چه بسا خون‌هایی ریخته و جنگ‌هایی برافروخته گردد.
سخن‌چین کاری می‌کند پیوندها و ارتباط‌ها را از هم بگسلد. خدای سبحان در قرآن کریم چنین فردی را از زیان‌کاران شمرده است که قطع می‌کند آن‌چه را خدا به وصل آن امر فرموده است[۷]. غلامی با چنین عملی موجب شد، شوهری زنش را کشت. وقتی نزدیکان مقتول با سخن‌چینی غلام از جریان باخبر شدند شوهر را کشتند و آن‌گاه دو قبیله (اقوام زن و شوهر) با هم درگیر شدند و در نتیجه آن، افراد زیادی کشته شدند[۸].
در روایتی از امام صادق (ع) آمده است: سخن‌چینی بدتر از جادوگری است؛ زیرا موجب جدایی دوستان، دشمنی و ریختن خون، نابودی خانه‌ها و... می‌گردد[۹].[۱۰]
زشتی سخن‌چینی در سخنان پیامبر اعظم (ص)
- دو به هم‌زنی: سخن‌چینی آن است که انسان سخنی را از بعضی افراد پیش دیگران نقل کرده، میان آنها اختلاف ایجاد کند: « أَ تَدْرُونَ مَا الْعَضَّةِ ؟ . . نُقِلَ الْحَدِيثُ مِنْ بَعْضِ النَّاسِ إِلَى بَعْضٍ لِيُفْسِدُوا بَيْنَهُمْ »[۱۱].
- منفور‌ترین فرد در قیامت: در حدیث نبوی آمده است: هشت طایفه در قیامت از همه منفورترند، یکی از آنها سخن‌چین است که میان دوستان جدایی می‌اندازد: « ثَمانِيَةَ أَبْغَضَ خَلِيقَةُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ . . . وَ الْمَشَّاءُونَ بِالنَّمِيمَةِ»[۱۲].
- دور بودن از عقل: پیامبر اسلام فرمود: هر که بد مردم را بگوید و سخن‌چینی نماید، از عقل به دور است یا خللی در اوست: « مَنْ سَعَى بِالنَّاسِ فَهُوَ بِغَيْرِ رُشْدُهُ أَوْ فِيهِ شَيْءُ مِنْهُ»[۱۳].
- عذاب قبر: در حدیثی از پیامبر آمده است که فرمود: سخن‌چینی موجب عذاب قبر می‌شود: « النَّمِيمَةَ عَذَابِ الْقَبْرِ»[۱۴].
- خواری در قیامت: حضرت فرمود: هر که از مؤمنی، بد بگوید و سعایت او را کند، خداوند در روز قیامت وی را خوار و زبون می‌کند: « مَنْ سَعَى بِمُؤْمِنٍ أَقَامَهُ اللَّهُ مَقَامَ ذُلُّ وَ خزى يَوْمَ الْقِيَامَةِ»[۱۵].[۱۶]
منابع
پانویس
- ↑ «و از هر سوگندخواره فرومایه‌ای فرمان مبر! خرده‌گیری، پیشگامی در سخن‌چینی بازدارنده خیری، تجاوزکاری، بزهکاری» سوره قلم، آیه ۱۰-۱۵.
- ↑ ر.ک: تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۷۱-۳۷۲.
- ↑ «أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بِشِرَارِكُمْ قَالُوا بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ- قَالَ الْمَشَّاءُونَ بِالنَّمِيمَةِ الْمُفَرِّقُونَ بَيْنَ الْأَحِبَّةِ الْبَاغُونَ لِلْبُرَآءِ الْمَعَايِبَ»؛ الکافی، ج۲، ص۳۶۹؛ قریب به همین: من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۳۷۵؛ کشف الریبة، ص۴۱-۴۲.
- ↑ «مُحَرَّمَةٌ الْجَنَّةُ عَلَى الْقَتَّاتِينَ الْمَشَّائِينَ بِالنَّمِيمَةِ»؛ الکافی، ج۲، ص۳۶۹؛ کشف الریبة، ص۴۲ [«الْجَنَّةُ مُحَرَّمَةٌ»آمده است].
- ↑ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی، سیره نبوی، ج۲، ص ۶۱۵.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۳۰.
- ↑ اشاره به این آیه دارد: ﴿وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ﴾ «همان کسان که پیمان با خداوند را پس از بستن آن می‌شکنند و چیزی را که خداوند فرمان به پیوند آن داده است می‌گسلند و در زمین تباهی می‌ورزند، آنانند که زیانکارند» سوره بقره، آیه ۲۷.
- ↑ معراج السعاده، ص۵۳۰.
- ↑ منتخب میزان الحکمه، شح ۶۲۶۰.
- ↑ برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم، ص ۱۵۳.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۳۰.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۱۲۹۴.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۳۰۲۴.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۲۱۹۳.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۲۹۹۶.
- ↑ برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم، ص ۱۵۵.