صحیفه سجادیه در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''صحیفه سجادیه''' از آثار [[امام سجاد]] {{ع}} است که شامل مجموعه‌ای از دعاهای گوناگون حضرت است. از [[صحیفه]] با القابی مانند "[[زبور]] [[آل محمد]] {{صل}}"، "[[انجیل]] [[اهل‌البیت]] {{عم}}" و "اخت القرآن" نیز یاد می‌شود.

[[صحیفه]] از لحاظ معنا، یعنی ورق (برگ) و صحف، جمع [[صحیفه]] است<ref>.[[مرتضی مطهری]]، مجموعه آثار، ج۳، ص۲۴۲. به پاره‌ای از پوست یا کاغذی که در آن چیزی می‌نویسند «صحیفه» گویند</ref>. [[صحیفه]] یکی از چند اثر مکتوب به جا مانده از [[امام سجاد]] {{ع}} [[چهارمین امام]] [[معصوم]] است<ref>آثار مکتوب به جای مانده از امام سجاد بسیار است از جمله: صحیفه سجادیه، مناسک الحج، رساله حقوق، الجامع فی الفقه، صحیفه الزهد، کتابی که توسط داوود بن عیسی از آن حضرت نقل شده، کتاب حدیثی است که امام سجاد آن را گردآوری کرده است ـ به نقل از رجال النجاشی ص۱۵۷ و کتاب علی بن الحسین عنوان دیگری است که در ضمن مصادر از آن یاد شده است ـ به نقل از رجال النجاشی، ص۱۱۵ ـ ۱۱۶. (سید جواد حسینی، «با صحیفه سجادیه آشنا شویم»، مبلغان، ش۴۶ (آبان ۸۲)، ص۴۱. در بعضی کتابخانه‌های ایران نسخه‌ها یا برگ‌هایی از قرآن وجود دارد که می‌گویند امام علی بن الحسین {{عم}} آن‌ها را نوشته است، از جمله: قرآن شیراز، قرآن سلطانیه قزوین، قرآن اصفهان، قرآن کتابخانه حضرت رضا {{ع}}. (سید جعفر شهیدی، زندگانی علی بن الحسین {{ع}}، ص۱۹۳.</ref>. این کتاب، نخستین نیایش‌نامه مکتوب [[جهان اسلام]]، دومین کتاب مکتوب در [[اسلام]] و سومین [[کتاب مقدس]] [[شیعیان]] که از زبان [[چهارمین امام]] [[معصوم]] صادر شده و [[امام پنجم]] آن را کتابت فرموده‌اند<ref>ریاض‌العابدین، ص۴۴- ۲۳۰؛ صحیفه سجادیه، روایت ابن اشکیب، ص۱۴.</ref>. [[امام زین العابدین]] {{ع}} که در شرایط سخت و خفقان‌بار [[بنی امیه]] [[زندگی]] می‌کرد، هیچ گونه مجال و [[آزادی]] فعالیت [[علمی]] و [[فرهنگی]] و [[سیاسی]] نداشت. از این رو [[معارف دین]] را به صورت [[دعا]] [[بیان]] می‌کرد.

این کتاب مجموعه‌ای از [[دعاهای امام سجاد]] {{ع}} است که آنها را به دو فرزندش [[امام محمد باقر]] {{ع}} و [[زید]] [[املا]] کرده است و آنان این [[دعاها]] را در دو نسخه نوشته‌اند. [[متوکل بن هارون]]، [[راوی]] اول [[صحیفه سجادیه]] موجود، پس از [[ملاقات]] با [[یحیی بن زید]] و اظهار [[ناراحتی]] [[امام صادق]] {{ع}} نسبت به [[شهادت]] زید، [[پدر]] [[یحیی]]، مجموعه‌ای نفیس از [[ادعیه]] [[امام سجاد]] {{ع}} را که به خط جناب زید بوده است، از وی دریافت می‌کند تا در صورت کشته شدن او به دست [[بنی‌امیه]] نیفتد.

[[متوکل]] بعداً این مجموعه را به امام صادق {{ع}} عرضه کرده و با نوشته امام محمد باقر {{ع}} مقابله می‌کند و هیچ تفاوتی بین آنها نمی‌یابد. او از مجموعه ۷۵ دعای صحیفه، ۶۴ [[دعا]] را می‌نویسد که با گذشت [[زمان]] باز هم تعدادی از آنها کاسته می‌شود، لذا در مجموعه حاضر تنها ۵۴ دعای آن موجود است<ref>سیره پیشوایان، ص۲۶۱.</ref>.

[[صحیفه]] به القابی همانند "[[زبور]] [[آل محمد]] {{صل}}"، "[[انجیل]] [[اهل‌البیت]] {{عم}}"<ref>علت نام‌گذاری به زبور و انجیل این است که زبور کتاب حضرت داوود بود و محتوای آن غالباً دعا و مناجات است و چون صحیفه نیز کتاب دعا و مناجات است، از آن به زبور آل محمد {{صل}} نام برده‌اند. انجیل نیز کتاب حضرت عیسی {{ع}} است که موعظه‌ها و راهنمایی‌های حضرت مسیح را در بر دارد، صحیفه سجادیه نیز به علت دارا بودن مواعظ مؤثر در لابه‌لای دعاها، انجیل اهل‌البیت {{عم}} نام گرفته است. (علی محمد مجد فقیهی، آشنایی با صحیفه سجادیه، ص۲۱).</ref>، "اخت القرآن"، "الدعا الکامل"<ref>سید احمد سجادی، «بایسته‌های پژوهشی درباره صحیفه سجادیه»، سفینه، ۶، (بهار ۸۴)، ص۱۶۱.</ref>، "دعاء الصحیفه"<ref>سید احمد سجادی، «بایسته‌های پژوهشی درباره صحیفه سجادیه»، سفینه، ۶، (بهار ۸۴)، ص۱۶۱.</ref>، و "الصحیفه الکامله"<ref>سید احمد سجادی، «بایسته‌های پژوهشی درباره صحیفه سجادیه»، سفینه، ۶، (بهار ۸۴)، ص۱۶۱.</ref> مشهور است. وصف “کامله” برای آن، به احتمال صحیح‌تر، از آن روست که دستوری کامل برای درخواست [[بنده]] از [[خدای تعالی]] است و چون چنین دعاهایی از [[ائمه معصومین]] {{عم}} با این ترتیب صادر نشده، این ادعیه در مقابل [[دعاهای ائمه]] دیگر به “کامله” ملقّب شده است<ref>زندگی عرفانی عملی در صحیفه سجادیه، ص۱۸- ۱۹.</ref>.<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۴۹؛ [[سیده فاطمه ترابی|ترابی، سیده فاطمه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «صحیفه سجادیه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۱۲؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۳۱.</ref>.

صحیفه سجادیه از نظر مستند بودن در حد [[تواتر]] است. [[آقا بزرگ تهرانی]] در این باره می‌گوید: “صحیفه اولی که [[سند]] آن به [[امام زین‌العابدین]] {{ع}} می‌رسد... از متواترات و [[قطعیات]] نزد أصحاب است؛ چرا که از ویژگی‌های آن، این است که [تمام [[اصحاب]] از اساتید خود] اجازه [[نقل]] آن را در تمام طبقات [رجالی] و در تمام عصرها گرفته‌اند”<ref>الذریعة، ج۱۵، ص۲۰.</ref>. صدر بلاغی می‌نویسد: "این مجموعه که به [[انجیل]] [[اهل بیت]] و [[زبور]] [[آل محمد]] ملقب است و [[صحیفه]] کامله سجادیه نام دارد، بر [[سبیل]] [[تواتر]] از سه طریق: [[امامیه]]، [[فرقه]] [[اسماعیلیه]]، و [[طائفه]] [[زیدیه]] از [[امام همام]] [[حضرت سیدالساجدین]] {{ع}} [[روایت]] شده است"<ref>ترجمه صدر بلاغی، صحیفه کامله سجادیه، ص۲.</ref>. در این مورد [[سید محسن امین]] می‌نویسد: "[[بلاغت]] الفاظ صحیفه و فصاحتی که هرگز زوال نمی‌پذیرد، معانی و مضامین بسیار عالی و محتوای عمیق و بی‌نظیر آن دریای تذلل و [[فروتنی]]، در پیشگاه [[باری تعالی]] و ثنا و [[ستایش]] به درگاه او و اسلوب‌های عجیبی که در [[طلب]] [[عفو]] و [[رحمت الهی]]، و [[توسل]] به [[ذات مقدس]] او در آن وجود دارد، اینها همه از قوی‌ترین شواهد در صحت انتساب صحیفه به [[امام سجاد]] {{ع}} است و اینکه این درّ گران‌بها از آن دریای عمیق و این گوهر قیمتی از آن معدن ثمین و این میوه از آن [[شجره طیبه]] است و اینها همه غیر از [[شهرت]] تردیدناپذیر صحیفه و تعداد اسانید متصل به آن تا صاحب اصلی این [[ادعیه]] یعنی [[امام چهارم]] است"<ref>اعیان الشیعة، ج۱، ص۶۳۸.</ref>.<ref>[[سیده فاطمه ترابی|ترابی، سیده فاطمه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «صحیفه سجادیه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۱۳.</ref>

== صحیفه از دیدگاه بزرگان و دانشمندان ==

در اهمیت جایگاه و بلاغت بیان و [[برتری]] گفتار صحیفه، همین بس که نه تنها [[علمای شیعه]] که دانشمندان [[اهل تسنن]] نیز در مقابل آن سر [[تعظیم]] فرود آورده‌اند.  

# طنطاوی دانشمند [[اهل سنت]] درباره صحیفه می‌نویسد: "این از [[بدبختی]] ماست که تاکنون بر این اثر گران‌بهای جاوید که از [[مواریث]] [[نبوت]] است دست نیافته بودیم. من هرچه در آن می‌نگرم، آن را از گفتار مخلوق [[برتر]] و از [[خالق]] [[پایین‌تر]] می‌یابم"<ref>صحیفه سجادیه، ترجمة صدر بلاغی، ص۳۷.</ref>.

# همچنین [[سید علی خان]] در کتاب ریاض‌السالکین در معرفی [[صحیفه]] چنین می‌گوید: "بدان که بر این صحیفه شریفه اثر بارزی از [[علم الهی]] و رایحه و بوی عطری از [[کلام نبوی]] است. تا جایی که برخی از [[عارفان]] درباره آن گفته‌اند: [[صحیفه سجادیه]] در همان مجرای [[الهامات]] و وحی‌های آسمانی و در همان منهج و مسیر صحیفه‌هایی است که به صورت [[لوح]] از [[عرش]] [[حضرت]] [[باری‌تعالی]] نازل می‌شده است؛ به جهت آنکه مطالبی که در آن مندرج است، بر [[انوار]] حقایق [[معرفت]] و میوه‌های شیرین باغ‌ها و بستان‌های [[حکمت]] مشتمل است"<ref>ریاض‌السالکین، ج۱، ص۱۵.</ref>.

# مرحوم [[فیض‌الاسلام]] در مقدمه شرح خود بر این [[کتاب]] [[ارزشمند]] می‌نویسد: "این کتاب را هر کس از روی [[اخلاص]] و با [[نیت]] [[پاک]] بخواند و در [[فهم]] معانی آن [[اندیشه]] کند بی‌درنگ [[نور الهی]] در [[دل]] او تابیده و متوجه [[خداوند متعال]] گشته و به [[راه]] [[سعادت]] و [[نیک‌بختی]] [[دنیا]] و [[آخرت]] قدم می‌گذارد"<ref>ترجمه و شرح صحیفه سجادیه، فیض‌الاسلام، ص۴.</ref>.  

# [[امام خمینی]]، صحیفه سجادیه را نمونه کامل [[قرآن]] صاعد و از بزرگ‌ترین مناجات‌های [[عرفانی]] در خلوتگاه [[انس]] معرفی نمودند که "دست ما کوتاه از نیل به [[برکات]] آن است... کتاب شریفی که سبک بیان [[معارف الهیه]] [[اصحاب]] معرفت را چون [[قرآن کریم]] بدون [[تکلف]] الفاظ در شیوه [[دعا]] و [[مناجات]] برای تشنگان معارف الهیه بیان می‌کند"<ref>صحیفه امام، ج۲، ص۲۰۹.</ref>.

# دکتر [[زکی مبارک]] از نویسندگان [[جهان عرب]]، در کتاب "التصوف الاسلامی و الادب و الاخلاق" صحیفه سجادیه را از جهات گوناگون با [[انجیل]] [[مقدس]] همانند ساخته است، با این تفاوت که انجیل روی دل را به سوی [[مسیح]] می‌گرداند و صحیفه سجادیه صفحه دل را به آستان [[الهی]] متوجه می‌سازد<ref>صحیفه سجادیه، ترجمه اسدالله مبشری، ص۱۳۰.</ref>.

# آقای "[[اندره کوفسکی]]" دانشمند [[مسیحی]] لهستانی درباره صحیفه می‌نویسد: "من عمیقاً تحت‌تأثیر اندیشه‌های [[امام]] [[مسلمانان]] [[حضرت سجاد]] {{ع}} قرار گرفته‌ام. مطالعه این اثر گران‌بها و دقت در مضامین و [[معارف]] سرشار این کتاب مرا مجذوب خود ساخته و خدایی به من بخشیده است"<ref>نگرش کوتاه بر عملکرد ۲۲ ساله مرکز نشر معارف اسلامی در جهان.</ref>.<ref>[[سیده فاطمه ترابی|ترابی، سیده فاطمه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «صحیفه سجادیه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۱۴.</ref>

== دعاهای صحیفه ==

# دعای آن حضرت در [[ستایش]] [[خدای عزوجل]]؛

# دعای آن حضرت بر محمد و آل محمد {{صل}}؛

# دعای آن حضرت بر [[حاملان عرش]]؛

# دعای آن حضرت بر آنان که به [[پیامبران]] [[ایمان]] آورده‌اند؛

# دعای آن حضرت برای خود و نزدیکانش؛

# دعای آن حضرت به وقت صبح و شام؛

# دعای آن حضرت به وقت مهمّات و [[رنج]]؛

# دعای آن حضرت در [[پناه]] بردن به [[خداوند]]؛

# دعای آن حضرت در [[شوق]] به [[آمرزش]]؛

# دعای آن حضرت در [[پناه بردن به خدا]]؛

# دعای آن حضرت در [[عاقبت به خیری]]؛

# دعای آن حضرت در [[اقرار به گناه]]؛

# دعای آن حضرت در [[طلب]] [[حاجت‌ها]]؛

# دعای آن حضرت در [[دادخواهی]] از [[ستمگران]]؛

# دعای آن حضرت به وقت [[بیماری]]؛

# دعای آن حضرت در طلب [[بخشش]] و [[آمرزش گناهان]]؛

# دعای آن حضرت چون نام [[شیطان]] برده می‌شد؛

# دعای آن حضرت در دفع [[بلاها]] و [[سختی‌ها]]؛

# دعای آن حضرت به وقت درخواست [[باران]]؛

# دعای آن حضرت در [[مکارم الاخلاق]]؛

# دعای آن حضرت به وقت رویدادهای اندوه‌آور؛

# دعای آن حضرت در [[سختی]] و [[گرفتاری]]؛

# دعای آن حضرت برای تندرستی؛

# دعای آن حضرت برای [[پدر]] و [[مادر]]؛

# دعای آن حضرت برای فرزندانش؛

# دعای آن حضرت برای [[همسایگان]] و [[دوستان]]؛

# دعای آن حضرت برای [[مرزداران]]؛

# دعای آن حضرت در [[ترس]] ازخدا؛

# دعای آن حضرت به وقت تنگی [[رزق]]؛

# دعای آن حضرت برای ادای وام؛

# دعای آن حضرت در [[توبه]] و بازگشت؛

# دعای آن حضرت در [[نماز شب]]؛

# دعای آن حضرت در درخواست خیر و [[نیکی]]؛

# دعای آن حضرت به هنگام گرفتاری؛

# دعای آن حضرت در [[رضا]] به قضای [[حق]]؛

# دعای آن حضرت به وقت شنیدن رعد؛

# دعای آن حضرت در [[شکر]]؛

# دعای آن [[حضرت]] در عذرخواهی از [[حق]]؛

# دعای آن حضرت در [[طلب]] [[عفو]]؛

# دعای آن حضرت به وقت [[یاد مرگ]]؛

# دعای آن حضرت در درخواست [[پرده‌پوشی]]؛

# دعای آن حضرت به وقت [[ختم قرآن]]؛

# دعای آن حضرت به وقت دیدن ماه نو؛

# دعای آن حضرت به وقت فرارسیدن [[ماه رمضان]]؛

# دعای آن حضرت به هنگام [[وداع]] ماه رمضان؛

# دعای آن حضرت در [[روز]] [[عید فطر]] و [[جمعه]]؛

# دعای آن حضرت در [[روز عرفه]]؛

# دعای آن حضرت در [[روز عید قربان]] و جمعه؛

# دعای آن حضرت در دفع [[مکر]] [[دشمنان]]؛

# دعای آن حضرت در [[ترس]] از حق؛

# دعای آن حضرت در [[تضرع]] و [[زاری]] به درگاه حق؛

# دعای آن حضرت در [[اصرار]] در طلب؛

# دعای آن حضرت در اظهار [[فروتنی]]؛

# دعای آن حضرت در رفع اندوه‌ها.<ref>[[سیده فاطمه ترابی|ترابی، سیده فاطمه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «صحیفه سجادیه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۱۴.</ref>

== [[اهداف]] [[صحیفه سجادیه]] ==

[[معرفت]] خدای [[جهان]] و [[وحدانیت]] [[ذات مقدس الهی]]، [[عظمت]]، وسعت [[قدرت]]، [[تدبیر]] [[خداوند]] و [[گستره علم]] [[الهی]]، مفهوم ازلیّت و ابدیّت خداوند در کلاس [[توحید]] و مبدأشناسی [[صحیفه]]، با تعابیر ظریف و دقیق [[علمی]]، به خوبی بیان شده است و عالی‌ترین و بلندترین [[معارف]] [[توحیدی]] را در بر دارد. در کلاسی دیگر، پرده از مفهوم صحیح [[عدل الهی]] در برابر [[انسان]] آرمانی می‌گشاید. در صحیفه معنای دقیق [[خوف و رجا]]، اتکا بر [[توفیق الهی]] و چشم [[امید]] بر [[رحمت الهی]] داشتن، [[تولی و تبری]]، [[شفاعت]] و [[توسل]] و راه‌های تعالی [[معنوی]] به انسان [[آموزش]] داده می‌شود و به [[آدمی]] [[تعلیم]] می‌دهد چگونه از [[اعمال]] [[پلید]] و خصلت‌های ناشایسته منزه گردد. درس [[انسان‌شناسی]]، آغاز و فرجام انسان، امتیازات انسان و بیان اوصاف انسان آرمانی از ویژگی‌های برجسته صحیفه است که با تعلیم [[خلق و خوی]] [[شایسته]] موجبات [[سعادت دنیوی]] و [[اخروی]] انسان را فراهم می‌آورد. با نگاهی گذرا به [[دعاهای صحیفه]] معلوم می‌شود معارف والای این دفتر [[انسان‌سازی]]، در عین ایجاز، تمام اصول [[بندگی]] و [[قوانین]] تعلیمی و حقایق [[اسلام]] برای تزریق [[روح]] [[عبادت]] و [[سعادت واقعی]] در رگ‌های خشکیده پیکره [[انسانیت]] را دربردارد و همچون مروارید در دریای تاریک [[جهل]] و [[شقاوت]] نورافشانی می‌کند<ref>اعیان الشیعه، سید محسن امین عاملی، ج۱، مؤسسه دارالاضواء، بیروت، الذریعه، آقا بزرگ الطهرانی، ج۱۵، دارالاضواء، بیروت، لبنان، ریاض السالکین فی شرح صحیفه سیّد‌الساجدین، السید علی خان المدنی الشیرازی، تحقیق: السید محسن الحسینی الامینی، ج۱، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، ۱۴۱۱؛ ریاض‌العابدین فی شرح صحیفه مولانا و مولی المؤمنین علی بن الحسین زین‌العابدین، شارح قهپائی، به اهتمام: حسین درگاهی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ‌تهران، ۱۳۷۴؛ سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، مؤسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق {{ع}}، قم، ۱۳۷۲؛ صحیفه امام، مؤسسه نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸، چاپ اول؛ صحیفه سجادیه، ترجمه اسدالله مبشّری، نشر نی، تهران، ۱۳۷۰، چاپ اول؛ صحیفه سجادیه، ترجمه و شرح سیدعلی نقی فیض‌الاسلام، تهران، ۱۳۷۴؛ صحیفه سجادیه، ترجمه صدرالدین بلاغی، تهران، انتشارات حسینیه ارشاد، بی‌تا؛ عرفان عملی در صحیفه سجادیه، فاطمه رکنی یزدی؛ نگرش کوتاه بر عملکرد ۲۲ ساله مرکز نشر معارف اسلامی در جهان، ۱۳۷۷، چاپ اول.</ref>.<ref>[[سیده فاطمه ترابی|ترابی، سیده فاطمه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «صحیفه سجادیه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۱۵.</ref>

== نسخ و شروح و ترجمه صحیفه ==

== ویژگی‌های صحیفه سجادیه ==

# بعد از [[قرآن]] اولین کتابی است که از آثار [[صحابه]] و [[تابعین]] به ما رسیده است.

# [[ادعیه]] آن جامع [[معارف]] و [[اخلاق اسلامی]] و انشاء یکی از [[ائمه]] است.

# [[نسخ]] کهن از این گوهر گران‌بها در دست است که از قرون اولیه تا به حال باقی مانده و در کمتر کتابی به چنین نسخه‌هایی [[عتیق]] برمی‌خوریم.

# [[صحیفه]] هم از نظر گوینده و هم از نظر مخاطب (که پرودگار است) خاص است.

# مهم‌ترین رویکرد [[تفسیر قرآن]] که [[تفسیر]] از منظر [[اهل‌البیت]] {{ع}} است و در صحیفه سجادیه آیاتی از [[قرآن مجید]] [[تفسیر]] شده است<ref>در [[صحیفه]]، ۲۱ [[آیه]] از [[قرآن]] آمده است که بیشترین آن از [[سوره]] بقره است (www.andisheqome.com/files/qomcity.php)</ref>.

# کتاب [[صحیفه]] برای عموم است. در حالی که [[خواص]] نیز از آن سیراب می‌شوند و این ویژگی فقط در [[مکتب]] [[قرآن]] منزل، یافت می‌شود<ref>محمدجواد سلمان پور، «فرهنگ‌سازی امام سجاد {{ع}} با زبان دعا»، فصلنامه اندیشه دینی، ۱۷، زمستان ۸۴، ص۹۹».</ref>.

# [[صحیفه]] تنها مطابق با زمان خود نیست، بلکه سازگار با همه زمان‌ها است و برای همه نسل‌ها قابل [[فهم]] و استناد است<ref>فضل [[الله]] میرقادری، «[[ادبیات]] [[سخنان امام]] [[سجاد]] {{ع}} در صحیفه سجادیه [[اندیشه]] ۱۵، تابستان ۸۴، ص۱۲۹.</ref>.

# از جمله معیارهای [[شناخت]] کلمات [[معصومین]] {{عم}} موافقت و هماهنگی با [[قرآن]] است. تمام مطالب صحیفه سجادیه نه تنها موافقت ظاهری و هماهنگی با [[قرآن]] دارد، بلکه برای هر عبارت آن می‌توان شاهدی از [[قرآن]] یافت و آیه‌ای از [[آیات قرآن]] را ذکر کرد<ref>سید [[احمد]] میرعمادی، «ویژگی‌های صحیفه سجادیه»، در سمینار ما، و صحیفه سجادیه، مجموعه مقالات و سخنرانی‌های ارائه شده ([[تهران]]: شورای سیاست‌گذاری [[ائمه]] [[جمعه]]،]۱۳۸۵[)، ص۱۶۵. یکی از ویژگی‌های صحیفه سجادیه و [[ادعیه]] دیگری که از رسول‌الله {{صل}} و [[ائمه اطهار]] {{عم}} [[نقل]] شده این است که مضامین و عبارات آن یا به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم، برگرفته از [[آیات]] و [[معارف]] [[قرآن مجید]] است. (مصطفی [[اسرار]]، دانستنی‌های صحیفه سجادیه، ص۳۶).</ref>.

# شباهت با کتب پیرامون پیشین، شباهت [[صحیفه]] با [[زبور]] در [[مناجات]] و [[نیایش]] و با [[انجیل]]، در طرح مسائل [[تربیتی]] و [[وعظ]] و [[موعظه]] و [[نصایح]] جاودانه است<ref>مصطفی [[اسرار]]، دانستنی‌های صحیفه سجادیه، ص۱۶۷. اسدالله مبشری در مقدمه خود که بر صحیفه سجادیه نگاشته است، می‌نویسد: «دکتر زکی مبارک در کتاب التصوف الاسلامی و الادب والاخلاق، صحیفه را از جهات گوناگونی با انجیل مقدس همانند دانسته است با این تفاوت که انجیل روی دل را به سوی عیسی مسیح می‌گرداند و صحیفه، صفحه دل را به آستان الهی متوجه می‌سازد». (امام سجاد {{ع}}، صحیفه سجادیه، ترجمه اسدالله مبشری، ص۱۳).</ref>.

# صحیفه سجادیه از کتب [[شیعی]] است که [[محبوب]] [[اهل تسنن]] نیز هست، زمانی که [[آیت الله]] [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی]] نسخه‌ای از صحیفه سجادیه را برای [[شیخ]] [[طنطاوی]] [[صاحب]] [[تفسیر]] و مفتی اسکندریه ارسال می‌کند، ایشان در جواب می‌نویسد: "این از [[بدبختی]] ماست که این گنجینه گران‌بها تاکنون به دستم نرسیده و نتوانستم از آن استفاده کنم..."<ref>محمدتقی خلجی، اسرار خاموشان، ص۱۳۷.</ref>.

# [[بیان]] حقایق [[علمی]]، چنانکه در این کتاب از وزن هوا و [[نور]]، میکروب و مانند آن صحبت به میان آمده است<ref>عقیقی بخشایشی، زندگی‌نامه پیشوایان، ص۱۲۹.</ref>.

# [[صحیفه]] از نظر اسناد و [[روایات]] در اوج [[اتقان]] و در [[حد]] [[تواتر]] است<ref>سید علی خان مدنی شارح صحیفه سجادیه در ریاض السالکین، ج۱، ص۵۸ می‌نویسد: «انتساب صحیفه شریفه به امام سجاد {{ع}} آنچنان مستفیض است که تا سرحد تواتر می‌رسد».</ref>.

# [[صحیفه]] از نظر [[بلاغت]] و [[فصاحت]] در [[حد]] کمال است<ref>سیدعلی خان مدنی در ریاض السالکین، ج۱، ص۵۱ می‌نویسد: «بلاغت بیان صحیفه و قطعیت مضمونی آن به گونه‌ای که ساحران سخن در برابر آن به سجده می‌افتند و بزرگان علم در برابر آن اعتراف به عجز می‌کنند».</ref>

# [[صحیفه]] راه [[راز و نیاز]] و گفت‌وگوی با [[خدا]] را به ما نشان می‌دهد<ref>شیخ سبط ابن الجوزی، پس از مطالعه و دقت در صحیفه سجادیه می‌گوید: «اگر علی بن الحسین زین العابدین {{ع}} و صحیفه او نبود، مسلمانان شیوه سخن گفتن و رویارویی با خداوند و رازگویی با پروردگار خویش و عرض حاجت با بارگاه ربوبی را نمی‌دانستند». (سید احمد سجادی، «بایسته‌های پژوهشی درباره صحیفه سجادیه»، سفینه، ۶، بهار ۸۴، ۱۷۴).</ref>.

# صحیفه سجادیه دارای ابعاد مختلف [[عرفانی]]، [[اخلاقی]]، [[اقتصادی]]، [[سیاسی]]، [[اجتماعی]] و... است که از میان این ابعاد، بعد [[اخلاقی]] و [[عرفانی]] آن از برجستگی خاصی برخوردار است<ref>ویژگی ممتاز صحیفه سجادیه این است که اگرچه موضوع آن، بر مدار راز و نیاز، حاجت و عرض مسئلت نمی‌چرخد، بلکه شامل بسیاری از دقایق علوم ألی، نظری، قوانین، احکام شرعی و مسائل بسیار حساس سیاسی، اجتماعی، تربیتی و اخلاقی است که در شکل دعا مورد توجه امام {{ع}} قرار گرفته است. ([[امام سجاد]] {{ع}}، صحیفه سجادیه، ترجمه محمد تقی خلجی، ص۲۲).</ref>.

# [[صحیفه]]، [[قرآن]] صاعد و افتخار [[شیعیان]] است.

# [[صحیفه]] کتاب [[تعلیم و تربیت]] است. محکم‌ترین و [[بهترین]] و بادوام‌ترین نوع [[تربیت]]، [[تربیت]] مبتنی بر [[دعا]] و شکسته شدن دل‌هاست که صحیفه سجادیه متضمن آن است.

# [[صحیفه]] منبع [[معرفت]]، [[ایمان]]، [[معارف]] [[توحیدی]]، [[تعلیم]] بزرگ منشی و [[بلندهمتی]] است.

# [[قرآن کریم]] بعد از {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}} با {{متن قرآن|الْحَمْدُ لِلَّهِ}} شروع می‌شود و [[صحیفه]] نیز این‌چنین است، زیرا [[حمد]] کلید ذکر [[الهی]] است. قابل ذکر است که [[نهج‌البلاغه]] هم با الحمدلله شروع می‌شود.

# صحیفه سجادیه، کتاب [[جهاد]] در تنهایی، [[سخن گفتن]] در [[سکوت]]، سنگر در [[شکست]]، فریاد زدن در خفقان و [[آموختن]] با لب‌های دوخته شده است.

# [[صلوات بر محمد]] و [[آل محمد]] {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد}} یکی از ویژگی‌های برجسته، صحیفه سجادیه است<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص52 ـ ۵۴.</ref>.

== منابع ==

== پانویس ==

[[رده:امام سجاد]]

[[رده:آثار امام سجاد]]