اهل سنت: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

اهل سنت (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۵۳

۱۱٬۵۳۴ بایت اضافه‌شده ، ‏۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۴

۷۶٬۰۸۹

ویرایش

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 [[سنت]] در میان [[علما]]، دو کاربرد دارد:
 # [[سنت]] به معنای گفتار و [[کردار]] و [[سکوت]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}} در هر عملی که انجام می‌گیرد و مقصود از گفتار، [[امر و نهی]] الزامی و غیر الزامی اوست، و [[امر و نهی]] الزامی را، [[وجوب]] و [[حرمت]]، و غیر الزامی از هر دو را، ندب و [[کراهت]] می‌نامند<ref>ابن اثیر، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، ج۹، ص۴۰۹.</ref>.
-# [[سنت]] در مقابل [[بدعت]] است. عمل و کاری که قابل استناد به [[شریعت]] باشد، [[سنت]] و خلاف آن [[بدعت]] است؛ چنان‌که [[امام علی]] {{ع}} فرموده است: "آنان [[سنت]] را زنده کرده و [[بدعت]] را میرانده‌اند"<ref>{{متن حدیث|أَحْيَوُا السُّنَّةَ وَ أَمَاتُوا الْبِدْعَةَ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۸۲.</ref>.<ref>[[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]]، [[اهل سنت (مقاله)|اهل سنت]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]؛ [[مصیب ایرانی|ایرانی]] و [[باقر صاحبی|صاحبی]]، [[اهل سنت - ایرانی و صاحبی (مقاله)|مقاله «اهل سنت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۴۷۹ – ۴۸۸.</ref>
+# [[سنت]] در مقابل [[بدعت]] است. عمل و کاری که قابل استناد به [[شریعت]] باشد، [[سنت]] و خلاف آن [[بدعت]] است؛ چنان‌که [[امام علی]] {{ع}} فرموده است: "آنان [[سنت]] را زنده کرده و [[بدعت]] را میرانده‌اند"<ref>{{متن حدیث|أَحْيَوُا السُّنَّةَ وَ أَمَاتُوا الْبِدْعَةَ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۸۲.</ref>.<ref>[[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]]، [[اهل سنت (مقاله)|اهل سنت]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]؛ [[مصیب ایرانی|ایرانی]] و [[باقر صاحبی|صاحبی]]، [[اهل سنت - ایرانی و صاحبی (مقاله)|مقاله «اهل سنت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۴۷۹ ـ ۴۸۸.</ref>
-== پیشینه تاریخی ==
+== پیشینه ==
 آغاز به‌کارگیری انتساب به [[سنت]] و [[پیروی]] از آن به [[تاریخ]] پس از [[رحلت پیامبر خاتم]]{{صل}} و مرگ خلیفه دوم، در جریان [[انتخاب خلیفه]] باز می‌گردد و به معنای کسانی که از سنت شیخین پیروی می‌کنند استفاده شده است. اما «اهل سنت» در عصور پس از آن به معنای کسانی که از [[سنت پیامبر]] [[پیروی]] می‌‌کنند تفسیر شده است.
-شکل‌گیری و نقطۀ شروع اهل سنت به [[ماجرای سقیفه]] مربوط می‌‌شود، ماجرایی که بعد از انتساب [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} به [[جانشینی پیامبر]] اتفاق افتاد. در [[ماجرای سقیفه]] عده‌ای منکر [[جانشینی]] حضرت شده و جریان جدیدی به نام اهل سنت را شکل دادند. از اهل سنت به اهل جماعت هم یاد شده است<ref>ر.ک: [[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]]، [[اهل سنت (مقاله)|اهل سنت]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۱۶۱.</ref>.
+شکل‌گیری و نقطۀ شروع اهل سنت به [[ماجرای سقیفه]] مربوط می‌‌شود، ماجرایی که بعد از انتساب [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} به [[جانشینی پیامبر]] اتفاق افتاد. در [[ماجرای سقیفه]] عده‌ای منکر [[جانشینی]] حضرت شده و جریان جدیدی به نام اهل سنت را شکل دادند. از اهل سنت به اهل جماعت هم یاد شده است<ref>ر.ک: [[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]]، [[اهل سنت (مقاله)|اهل سنت]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۱۶۱؛ [[مصیب ایرانی|ایرانی]] و [[باقر صاحبی|صاحبی]]، [[اهل سنت - ایرانی و صاحبی (مقاله)|مقاله «اهل سنت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۴۷۹ ـ ۴۸۸.</ref>.
 == مذاهب اهل سنت ==
-اهل سنت [[اکثریت]] [[مسلمانان]] را تشکیل داده‌اند که در مسائل [[فقهی]] به چهار [[فرقه]] و [[مذهب]] تقسیم شده و از چهار [[پیشوا]] [[پیروی]] می‌‌کنند: [[ابو حنیفه]]، [[مالک بن انس]]، [[شافعی]] و [[ابن حنبل]]. به همین [[دلیل]] به آنان [[حنفی]]، مالکی، [[شافعی]] و [[حنبلی]] گفته می‌شود و به مجموع این چهار [[مذهب]]، اهل سنت می‌‌گویند.
+در میان اهل سنت فرقه‌های کلامی و [[فقهی]] بسیاری به وجود آمده است. [[مرجئه]]<ref>مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۲–۴۳.</ref> [[معتزله]]، جبریه و صفاتیه (اهل سنت و [[حدیث]]) از جمله فرقه‌های کلامی [[اهل]] سنت‌اند. با گذشت [[زمان]] دو شاخه معروف معتزله و [[اشاعره]] در میان اهل سنت به رقابت پرداختند که سرانجام به [[پیروزی]] اشاعره بر معتزله ختم شد<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۱۶/۳۸۷.</ref>.
-فرقه‌های کلامی اهل سنت متعدد است که دو [[فرقه]] اصلی و محوری آن عبارت‌اند از "[[معتزله]]" و "[[اشاعره]]"؛ هرچند گرایش‌های [[اعتقادی]] مانند "[[خوارج]]"، "[[مرجئه]]" و "[[قدریه]]" در یک گستره مفهومی عام، زیر مجموعه اهل سنت به حساب می‌‌آید<ref>ر.ک: [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۲۸۳. </ref>.
+اهل سنت [[مذاهب]] و مکتب‌های فقهی فراوانی نیز داشته‌اند<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۱۴/۴۴۴–۴۴۶.</ref> و حدود ده [[مکتب]] و [[مذهب]] فقهیِ با اهمیت در میان آنان رواج داشت. به گزارشی در سده هفتم، مذاهب فقهی اهل سنت منحصر به چهار مذهب شد و دیگر مذاهب از [[فتوا]] منع شدند<ref>آقابزرگ، توضیح الرشاد فی تاریخ حصر الاجتهاد، ۱۰۱–۱۰۲؛ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۳/۱۹۸.</ref>. مهم‌ترین مذاهب فقهی و رایج اهل سنت<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، ۱/۱۲.</ref> عبارت‌اند از:
+# '''[[حنفیه]]:''' [[ابوحنیفه نعمان‌ بن‌ ثابت زوطی]] از [[ائمه]] اهل سنت بود و مدتی نزد [[امام‌ صادق]]{{ع}}، درس خواند<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۵/۲۷۴؛ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۲۲/۷۲۰.</ref>. کتاب الفقه الاکبر منسوب به او به جای مانده است. ابوحنیفه اجمالاً دارای [[گرایش]] [[علوی]] بود<ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۳۱۵–۳۱۶.</ref>. [[قبر]] وی در بغداد دارای گنبد و بارگاه و محل [[زیارت]] و مورد [[احترام]] [[حنفیان]] است<ref>امام‌ خمینی، کشف اسرار، ۶۴.</ref>. [[مذهب حنفی]] بزرگ‌ترین [[مذهب]] اهل سنت است و حنفیان بیشترِ [[مسلمانان]] [[سنّی]] را تشکیل می‌دهند.
+# '''[[مالکیه]]:''' [[ابوعبدالله مالک‌ بن‌ انس]] در سال ۹۳ق در [[مدینه]] به دنیا آمد و در سال ۱۷۹ق درگذشت<ref>ابن‌خلکان، وفیات الأعیان و أبناء الزمان، ۴/۱۳۷.</ref>. مالک از شاگردان [[امام‌ صادق]]{{ع}} بود و بارها به عظمت و بزرگی آن حضرت اعتراف کرد و ایشان را برترینِ [[مردمان]] روی [[زمین]] می‌شمرد<ref>مجلسی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار{{ع}}، ۴۷/۲۰.</ref>. پیروان این مذهب بیشتر در [[حجاز]] و غرب عالم [[اسلام]] و [[آفریقا]] هستند. امویان اندلس از این مذهب حمایت رسمی می‌کردند<ref>جعفر پیشه‌فرد، درآمدی بر فقه مقارن، ۵۵؛ مدکور، مناهج الاجتهاد، ۶۱۶ و ۶۲۵.</ref>
+# '''[[شافعیه]]:''' [[ابوعبدالله محمد بن‌ ادریس]] در سال ۱۵۰ق در [[شهر]] غزه به [[دنیا]] آمد و در سال ۲۴۰ق در [[مصر]] درگذشت<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۲/۵۴ و ۶۸.</ref>. وی از شاگردان مالک<ref>سمعانی، الانساب، ۸/۲۱.</ref> و از نظر [[فکری]] و [[سیاسی]] از مخالفان [[بنی‌امیه]] بود و [[حجاج‌ بن‌ یوسف ثقفی]] را در شمار [[اشقیا]] می‌شمرد<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۲۰/۱۶۶.</ref>. [[مذهب شافعی]] در مصر<ref>جعفر پیشه‌فرد، درآمدی بر فقه مقارن، ۵۹.</ref> اندونزی و مالزی و کردهای ترکیه<ref>فرمانیان، فرق و مذاهب، ۱۳۷.</ref> و کردستان [[ایران]] دارای پیروانی است.
+# '''[[حنبلی]]:''' [[ابوعبدالله احمد بن‌ محمد بن‌ حنبل]] در سال ۱۶۴ق در [[بغداد]] به دنیا آمد و در سال ۲۴۱ق درگذشت. کتاب معروف [[حدیثی]] وی «مُسند» است<ref>زرکلی، الاعلام، ۱/۲۰۳.</ref>. پیروان این [[مذهب]] در مصر و خلیج فارس و [[جزیرةالعرب]] ساکن‌اند. [[وهابیت]] نیز از فرقه‌های تازه پدیدآمده اهل سنت و از انشعابات [[مذهب حنبلی]] است<ref>مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۶۹–۱۷۰.</ref> که محمد بن‌ عبدالوهاب آن را پایه‌ریزی کرد و مروج [[افکار]] [[ابن‌تیمیه]] شد<ref>[[مصیب ایرانی|ایرانی]] و [[باقر صاحبی|صاحبی]]، [[اهل سنت - ایرانی و صاحبی (مقاله)|مقاله «اهل سنت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۴۷۹ ـ ۴۸۸؛ [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۲۸۳.</ref>.
-=== اصول مشترک مذاهب سنی ===
+== اصول مشترک مذاهب سنی ==
 شاید به [[سختی]] بتوان وجوه اشتراک دقیقی در [[مباحث اعتقادی]] میان چهار فرقۀ اهل سنت پیدا کرد، اما عده‌ای [[اصول اعتقادی]] مشترک اهل سنت را در شش اصل تعریف کرده‌اند؛ [[اعتقاد]] به [[خدا]]، [[فرشتگان]]، [[کتاب آسمانی]]، [[رسولان الهی]]، [[روز قیامت]]، [[تقدیر الهی]] و مسئله [[خلفا]]<ref>ابن‌خلدون، مقدمه، ص۴۶۲. </ref>.<ref>ر.ک: [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۲۸۳.</ref>
+از میان فرقه‌های کلامی اهل سنت [[معتزله]]، [[اشعریه]] و [[ماتریدیه]] از همه مشهورترند. معتزله به این پنج اصل [[اعتقاد]] دارند: [[توحید]]، [[عدل]]، [[وعده]] و وعید، [[منزلت]] بین المنزلتین و [[امر به معروف و نهی از منکر]]<ref>قاضی‌عبدالجبار، شرح الاصول الخمسه، ۹۵، ۲۰۱، ۴۱۱، ۴۶۹ و ۵۰۱؛ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۳/۶۸–۶۹.</ref>. در نگاه آنان اصل [[نبوت]] زیر عنوان عدل قرار می‌گیرد و از [[الطاف الهی]] به‌شمار می‌رود<ref>قراملکی، کلام فلسفی، ۱۸۰.</ref>.<ref>[[مصیب ایرانی|ایرانی]] و [[باقر صاحبی|صاحبی]]، [[اهل سنت - ایرانی و صاحبی (مقاله)|مقاله «اهل سنت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]]، ج۲، ص ۴۷۹ – ۴۸۸.</ref>
+==وضوی [[اهل سنت]]==
+[[اهل تسنن]] به هنگام [[وضو]] گرفتن، وقتی می‌خواهند دستان خود را تا آرنج بشویند، آب را از نوک انگشتان دست تا آرنج و از پایین به بالا می‌ریزند، ولی در [[فقه شیعه]] این کار وضو را [[باطل]] می‌کند و باید آب را از آرنج به طرف نوک انگشتان دست ریخت و جریان داد.
+مبنای این [[حکم]]، [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ}}<ref>«ای مؤمنان! چون برای نماز برخاستید چهره و دست‌هایتان را تا آرنج بشویید» سوره مائده، آیه ۶.</ref> است که اهل سنت از {{متن قرآن|إِلَى الْمَرَافِقِ}} چنین فهمیده‌اند که آب باید به طرف آرنج ریخته شود. ولی [[ائمه اهل بیت]]{{عم}} فرموده‌اند که {{متن قرآن|إِلَى الْمَرَافِقِ}} برای تعیین مقداری از دست است که باید شسته شود و دلالتی بر این که از کدام طرف شروع گردد، ندارد و چون [[پیامبر اسلام]]{{صل}} از طرف آرنج شروع می‌کرد ما نیز چنین می‌کنیم. معلوم است که [[اهل بیت پیامبر]] بهتر از هر کسی می‌دانستند که [[پیامبر]] چگونه وضو می‌گرفت.
+همچنین اهل تسنن در وضو، پاهای خود را می‌شویند ولی از نظر [[شیعه]]، شستن پاها وضو را باطل می‌کند و باید پاها را مسح کرد.
+مبنای این حکم نیز آیه شریفه {{متن قرآن|وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان! چون برای نماز برخاستید چهره و دست‌هایتان را تا آرنج بشویید و بخشی از سرتان را مسح کنید و نیز پاهای خود را تا برآمدگی روی پا» سوره مائده، آیه ۶.</ref> است. اهل سنت [[گمان]] می‌کننند که {{متن قرآن|أَرْجُلَكُمْ}} عطف به {{متن قرآن|وُجُوهَكُمْ}} است و باید پاها را شست، ولی ائمه اهل بیت{{عم}} همان معنای [[ظاهر آیه]] را گرفته‌اند که {{متن قرآن|أَرْجُلَكُمْ}} پس از {{متن قرآن|بِرُءُوسِكُمْ}} آمده و حکم هر دو، مسح کردن است که در [[آیه]] گفته شده است. البته برخی از [[علمای اهل سنت]] قبول دارند که آیه دلالت بر [[وجوب]] مسح پاها می‌کند، اما می‌گویند حکم آیه، با [[سنت]] [[نسخ]] شده است. ولی این سخن قابل قبول نیست و نمی‌توان [[اثبات]] کرد که [[سنت]] دلالت بر شستن پاها می‌کند؛ زیرا [[ائمه اهل بیت]]، [[سنت پیامبر]]{{صل}} را در این مسئله چنین نقل فرموده‌اند که [[پیامبر]] پاهای خود را مسح می‌کرد و [[اهل بیت]] بهتر می‌دانستند که پیامبر در این مورد چگونه عمل می‌کرد.
+اما [[باطل]] شدن [[وضو]] با [[خواب]]؛ [[زائران]] در [[مکه]] و [[مدینه]] [[مشاهده]] می‌کنند که برخی از [[مردم]] در صف [[جماعت]] می‌خوابند و به هنگام [[اذان]] از خواب [[بیدار]] می‌شوند و بدون این که وضو بگیرند به [[نماز]] می‌ایستند.
+باید دانست که از نظر برخی از [[مذاهب اهل سنت]]، [[خوابیدن]] در [[حال]] نشسته و یا در حالی که تکیه به [[دیوار]] یا پشتی داده است و نشیمن‌گاه او بر [[زمین]] است وضو را باطل نمی‌کند، ولی اگر به حالتی بخوابد که مفاصل او [[آزاد]] باشد و احتمال بیرون آمدن باد از شکم بدهد وضو باطل می‌شود. [[حنبلی‌ها]] معتقدند که خواب به هر صورت وضو را باطل می‌کند مگر این که خیلی خفیف و در حالت نشسته یا ایستاده باشد. بنابراین، از نظر آنها خواب به خودی خود وضو را باطل نمی‌کند و اگر در حال خواب، حدثی سر زد وضو باطل می‌شود. ولی از نظر [[فقه شیعه]]، خواب وضو را باطل می‌کند اگر چه حدثی سر نزند<ref>آنچه یک زائر باید بداند، محمد نقدی، هجرت، ص۷۵.</ref>. در این باره روایاتی از [[ائمه معصومین]]{{عم}} نقل شده که در [[کتاب‌های حدیثی]] موجود است<ref>وسائل الشیعه، ج۱، ص۱۷۹، الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۸۱.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۱۰۶۳.</ref>.
 == منابع ==
 {{منابع}}
+# [[پرونده:IM009734.jpg|22px]] [[مصیب ایرانی|ایرانی]] و [[باقر صاحبی|صاحبی]]، [[اهل سنت - ایرانی و صاحبی (مقاله)|مقاله «اهل سنت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه امام خمینی ج۲''']]
 # [[پرونده:440259451.jpg|22px]] [[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]]، [[اهل سنت (مقاله)|اهل سنت]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی ج۱''']]
 #[[پرونده:10119661.jpg|22px]] [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات علم کلام''']]