اهداف قیام امام حسین: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان مدخل  =  

بی‌تردید، حادثه عاشورا و حرکت امام حسین {{ع}} را نمی‌توان خارج از [[معتقدات]] و باورهای [[مسلم]] [[شیعه]] - که برگرفته از [[قرآن]] و [[سنت]] و [[تاریخ]] است- و نیز مسلمات [[عقلی]] و عقلایی، تحلیل کرد. این باورهای مذهبی و مسلمات عقلی و عقلایی، پیش‌فرض‌های ما را در این مسئله، تشکیل می‌دهند که فهرست‌وار به مهم‌ترین آنها، اشاره می‌گردد:

# تلاش برای [[حفظ]] و [[نگهداری دین]] از نابودی و [[انحراف]]؛

اهداف مردان بزرگ، در [[تاریخ]] نیز بزرگ‌اند و هرگاه برخاسته از ژرفای رسالتی والا باشد، بر ارج و عظمت آن افزوده می‌شود. آن‌گاه که ما در پیشگاه امام حسین {{ع}} که تجسم برجسته‌ترین [[مردم]] عصر خویش و حامل [[میراث نبوت]] و [[دستورات]] خاتم رسالت‌های جاودان و در گفتار و [[کردار]]، مورد تأیید الهی است، می‌ایستیم و در برابر [[سیره]] و رفتارش قرار می‌گیریم تا اهداف [[نظام]] مقدسش ـ که [[جان]] خویش و [[خانواده]] و باوفاترین یارانش را فدای آن ساخت ـ مورد بحث و بررسی قرار دهیم، می‌بینیم به سادگی نمی‌توان بر همه آنها [[آگاهی]] یافت؛ بلکه طبیعی است که تنها به اندازه فهم و [[درک]] و [[خرد]] خویش به بررسی آن حادثه می‌پردازیم.

 

== راهبرد نخست: رساندن انسان به کمال ==

=== هدف اول: [[هدایت الی الله]] ===

==== راهکار (۱): الگوسازی صحیح و ایجاد [[مرجعیت دینی]] حقیقی ====

==== راهکار (۲): [[تعلیم]] و [[تبیین قرآن]] و [[سنت پیامبر خدا]] ====

 

 

 

 

 

چون [[بنی امیه]] این دو رکن بزرگ و مهم اسلامی را [[متزلزل]] ساخته بودند، [[امام حسین]] {{ع}} مکرر به این [[حقیقت]] اشاره می‌فرمود: «مگر نمی‌بینید که به [[حق]] عمل نمی‌شود و از [[باطل]] جلوگیری نمی‌شود و [[مؤمن]] باید برای اجرای این مهم [[مشتاق]] [[دیدار]] پروردگارش باشد».

[[امام حسین]] {{ع}} قیام کرد تا به انسان‌های زیر بار [[ظلم و ستم]] بیاموزد که چگونه می‌توانند به [[حقوق]] خود برسند و [[حریت]] و [[آزادی]] از دست رفته را بازیابند و [[تاریخ]] گویای این مطلب است که هنوز چند ماهی از [[شهادت حسین]] {{ع}} نگذشته بود که قیام‏ها یکی پس از دیگری شروع شد، تا [[حکومت اموی]] را ریشه‌‎‏کن نمود و [[مردم]] با شهادت حسین {{ع}} درس آزادی و [[آزادگی]] را از [[دانشگاه]] [[خون]] و [[شهادت]] [[کربلا]] أموختند و برای به دست آوردن [[حریت]] به پا خاستند<ref>[[هادی نگارش|نگارش، هادی]]، [[زندگی و شخصیت امام حسین (مقاله)|مقاله «زندگی و شخصیت امام حسین»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۱ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱]]، ص ۸۷.</ref>.

== راهبرد دوم: [[حفظ نظام]] و [[دفع فساد]] و [[رفع اختلاف|اختلاف]] ==

{{همچنین|امنیت}}

از جهاتی متعدد می‌‌توان نهضت امام حسین {{ع}} را مورد بررسی و تحلیل قرار داد. [[امام حسین]]{{ع}} به جهات چندی با توجه به مسائل و موضوعاتی که ارتباط روشنی با مقوله امنیت [[اجتماعی]] دارد، [[قیام]] می‌‌کند. قیام و [[نهضت حسینی]] از آن رو شکل می‌‌گیرد که عناصر اصلی [[سعادت]] فردی و جمعی [[جامعه]] با خطر و [[تهدید]] مستقیم روبه رو شده بود. وی و [[یاران]] و حتی توده [[مردم]] از فقدان امنیت [[رنج]] می‌‌بردند. جامعه از هر جهت با بحران فقدان امنیت روبه رو بود. یکی از عوامل قیام و نهضت امام حسین{{ع}} فقدان امنیت به عنوان اصلی‌ترین و اساسی‌ترین نیاز بشری است؛ چنان که از اهداف قیام وی نیز ایجاد بستری برای سعادت و [[تکامل]] [[جامعه اسلامی]] و بازگرداندن [[دولت]] به مسیر اصلی [[وظیفه]] و کارکرد آن بود. اگر از جنبه [[دینی]] هم نخواهیم قیام را تحلیل و بررسی کنیم. از نظر اجتماعی و [[سیاسی]] [[دلایل]] گوناگونی برای [[وجوب]] و [[لزوم]] قیام وجود داشت. آن حضرت به عنوان یک [[شهروند]] از نظر سیاسی این [[حق]] و وظیفه را داشت تا دولت را به [[پیمان]] اصلی بازگرداند و بدان سو [[هدایت]] کند. این وظیفه‌ای است که گاه نیاز به [[شمشیر]] در آن از یک [[احساس]] و [[اعتراض]] مدنی فراتر می‌‌رود. امام حسین{{ع}} هم به عنوان حق [[شهروندی]] و هم به عنوان وظیفه ای دینی برای بازگرداندن دولت به راه درست دست به شمشیر برد.

نمونه‌های [[تاریخی]] مؤید این نظر است که عامل فقدان [[امنیت سیاسی]] و اجتماعی عاملی مهم در [[نهضت]] و قیام عاشورایی بوده است. آن حضرت بیان می‌‌دارد که از نظر داشتن [[عقیده]] و بیان آن، خود و [[جامعه]] در چنان جایگاهی از [[رعب]] و [[وحشت]] بوده است که نمی‌توانست حتی [[عقیده]]‌ای برخلاف [[دولت]] داشته و یا آن را بیان کند. چنان که در [[مدینه]] [[تهدید]] به [[قتل]] و در [[مکه]] هنگام [[حج]] از [[ترور]] خود [[آگاه]] شد. فقدان امنیت تا آن اندازه بود که مقدسات اصلی و ارزش‌های اساسی جامعه بازیچه دست [[سیاستمداران]] شده بود. [[ترور]] در سرزمین [[امن]] مکه و پایمالی ارزش‌هایی که دولت بر اساس آن شکل گرفته بود، [[بحران]] را دامن می‌‌زد. البته این تحرکات و رفتارهای ضد ارزشی و ضد اصول اولی [[حکومت]]، بحران [[مشروعیت]] دولت و دولتمردان را نیز تقویت می‌‌کرد و به [[قیام عاشورایی]]، مشروعیت قانونی و هنجاری می‌‌بخشید.

هر یک از مواردی که [[قرآن]] بدان اهتمام ورزیده و از آن به عنوان اصول اساسی و ارزشی یادکرده است را می‌‌توان به عنوان عامل و نیز [[هدف]] قیام عاشورایی جست و جو و [[شناسایی]] کرد<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[نقش امنیت در نهضت حسینی (مقاله)|نقش امنیت در نهضت حسینی]].</ref>.

 

=== هدف دوم: [[مبارزه با فساد]] ===

=== هدف سوم: [[اصلاح جامعه]] ===

==== راهکار (۳): [[اصلاح فرهنگی]]، اخلاقی و مقابله با ناهنجاری‌ها ====

یکی از ابعاد [[حرکت اصلاحی]] [[امام حسین]] {{ع}} افشاگری به ناهنجاری‌های [[فرهنگی]] و [[اخلاقی]] می‌باشد که ناشی از عملکرد بد [[حکومت]] است. [[امام]] {{ع}} در سخنرانی خود در «[[منا]]» به این موضوع اشاره می‌کند و می‌فرماید: «ای دانشمندان و روشن‌فکران! شما گروهی هستید که بر [[دانش]] و [[نیکی]] و [[خیرخواهی]] [[شهرت]] یافته‌اید... شما به چشم خود می‌بینید که [[پیمان‌های الهی]] را می‌شکنند و با [[قوانین]] [[خدا]] به [[مخالفت]] برمی‌خیزند. افراد کور و لال و زمین‌گیر در [[کشور اسلامی]] بدون [[سرپرست]] و مراقب مانده‌اند و به آنها رحم نمی‌شود. با [[سازش‌کاری]] و [[همکاری]] و [[مسامحه]] با [[ستمگران]] خود را آسوده می‌دارید. زمام امور در دست کسانی است که عالم به [[دین خدا]] نیستند. ستمگران را بر مقدرات خود مسلط ساختید»<ref>فرهنگ جامع سخنان امام حسین {{ع}}، ص۳۱۰.</ref>.

 

آن حضرت در ادامه، به ناهنجاری‌های فرهنگی و [[اخلاقی]]، مانند: رواج [[ستمگری]]، [[گسترش فساد]] و فحشاء در [[جامعه]]، تضییع [[حقوق]] [[مستضعفان]]، بی‌تفاوتی [[مردم]] در برابر حرمت‌شکنی مقدسات، بی‌توجهی مردم به شکستن حریم [[حرمت]] [[قرآن]] و [[سنت پیامبر]]، نفوذ یافتن [[شبهه]] پراکنان در مراکز [[فرهنگی]]، [[دنیاگرایی]] و دنیازدگی دانشمندان، سپرده شدن [[امور فرهنگی]] به دست تنگ‌مایگان [[علمی]]، [[انحراف]] از آموزه‌ها و ارزش‌های دینی اشاره می‌کند<ref>[[مهدی باباپور|باباپور، مهدی]]، [[احیاگری و اصلاح‌طلبی در نهضت حسینی (مقاله)|مقاله «احیاگری و اصلاح‌طلبی در نهضت حسینی»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]]، ص۷۲.</ref>.

حضرت در [[کربلا]] به [[یاران]] خویش فرمود: "آیا نمی‌بینید که به [[حق]] عمل نمی‌شود و از [[باطل]] [[نهی]] نمی‌شود؟ براستی که [[مؤمن]] باید به [[مرگ]] و [[دیدار]] [[خدا]] روی آورد. پس من مرگ را جز [[سعادت]]، و [[زندگی]] با [[ستمگران]] را جز [[رنج]] و ملال نمی‌بینم"<ref>{{متن حدیث|لاَ تَرَوْنَ إِلَی اَلْحَقِّ لاَ یُعْمَلُ بِهِ وَ إِلَی اَلْبَاطِلِ لاَ یُتَنَاهَی عَنْهُ لِیَرْغَبِ اَلْمُؤْمِنُ فِی لِقَاءِ اَللَّهِ مُحِقّاً فَإِنِّی لاَ أَرَی اَلْمَوْتَ إِلاَّ سَعَادَةً وَ اَلْحَیَاةَ مَعَ اَلظَّالِمِینَ إِلاَّ بَرَماً}}؛ حیاة الامام الحسین بن علی، ج۳، ص۹۸.</ref>.

 

 

امام حسین {{ع}} با این شیوه زیبنده، [[سنت]] ذلت‌ناپذیری را برای هر فردی که به ارزش‌های [[آیین الهی]] پایبند و بدان‌ها [[گرایش]] داشته و از آنها حمایت و [[دفاع]] نماید، به یادگار نهاد و با استفاده از همین اصل، به [[تغییر]] وضعیت موجود [[فاسد]]، [[همت]] گمارد<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]]، ص۱۸۵.</ref>.

[[امام حسین]]{{ع}} در [[نامه]] خود به بزرگان [[بصره]] نوشت: "و من شما را به کتاب خدا و [[سنّت]] پیامبرش فرا می‌‌خوانم،؛ چراکه (این گروه) [[سنّت پیامبر]] {{صل}} را از بین برده و [[بدعت]] (در [[دین]]) را احیا کردند، اگر سخنانم را بشنوید و فرمانم را [[اطاعت]] کنید، شما را به [[راه راست]] [[هدایت]] می‌‌کنم"<ref>{{متن حدیث|... وَ أَنَا أَدْعُوکُمْ إِلَی کِتَابِ اَللَّهِ وَ سُنَّةِ نَبِیِّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ [وَ آلِهِ] وَ سَلَّمَ فَإِنَّ اَلسُّنَّةَ قَدْ أُمِیتَتْ وَ إِنَّ اَلْبِدْعَةَ قَدْ أُحْیِیَتْ، وَ إِنْ تَسْمَعُوا قَوْلِی وَ تُطِیعُوا أَمْرِی أَهْدِکُمْ سَبِیلَ اَلرَّشَادِ}}؛ حیاة الامام الحسین بن علی، ج ۲، ص۳۲۲.</ref><ref>ر. ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص۶۷.</ref>

==== راهکار (۱): [[زنده کردن اسلام]]، [[احیای سنت نبوی]] و [[سیره علوی]] ====

[[رسول اکرم]] {{صل}} [[رهبر]] و مبلغ بزرگ اسلام که از [[گناه]] برکنار و مورد حمایت [[الهی]] بود، امکان نداشت آرمانی بس والا و رسالتی نظیر رسالت اسلام را که خاتم همه [[رسالت‌ها]] تلقی می‌شد، بدون برنامه‌ریزی و توجه به آن، به خود وانهد و یا [[سرپرستی]] بر آن نگمارد تا [[اداره امور]] آن را برعهده گیرد و در گفتار و [[رفتار]] خالصانه عمل نماید و با استفاده از [[دانش]] و [[آگاهی]] کامل از احکامش، آن را به [[هدف]] موردنظر خود سوق دهد و برای زنده ماندن آن، از ارزشمندترین اشیایی که در [[اختیار]] دارد بگذرد، تا [[آیین خدا]] زنده و جاودان و [[برتر]] بماند.

 

کسی که در رفتار رسول اکرم {{صل}} و اهل بیت او {{عم}} به بررسی بپردازد به روشنی درمی‌یابد نقشی که [[ائمه معصومین]] {{عم}} ایفا می‌کردند کاملا در [[ارتباط]] با یکدیگر و در روندی تکاملی بوده است، و آن بزرگواران [[تسلیم محض]] [[خدا]] و [[رسول]] او بوده‌اند. آن‌گاه که جمعی، دلسوزانه از [[امام حسین]] {{ع}} خواستند از رفتن به [[عراق]] خودداری کند، حضرت با اشاره به این مطلب، فرمود<ref>البدایه و النهایه، ج۸، ص۱۷۶؛ تاریخ ابن عساکر در حالات امام حسین؛ مقتل خوارزمی، ج۱، ص۲۱۸؛ الفتوح، ج۵، ص۷۴.</ref>: رسول‌ خدا {{صل}} به من چنین فرمانی داده و من آن را به اجرا در خواهم آورد.

 

چنان‌که [[نبی اکرم]] {{صل}} در لحظه ولادت [[ابا عبدالله الحسین]] {{ع}} از [[شهادت]] آن بزرگوار به دست ستم‌پیشگان [[فاسق]]، خبر داده بود که این مسأله نزد [[مسلمانان]]، از امور [[قطعی]] به شمار می‌آمد<ref>مستدرک حاکم، ج۴، ص۳۹۸؛ ج۳، ص۱۷۶؛ کنز العمال، ج۷، ص۱۰۶؛ مجمع الزوائد، ج۹، ص۱۸۷؛ ذخائر العقبی، ص۱۴۸؛ سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۱۵.</ref><ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۱۹۰.</ref>.

 

==== راهکار (۱): افشای ماهیت امویان و رسوایی واقعیت آنان ====

[[امام حسین]] {{ع}} در کربلا به یاران خویش فرمود: "آیا نمی‌بینید که به حق عمل نمی‌شود و از باطل نهی نمی‌شود؟ براستی که مؤمن باید به مرگ و دیدار خدا روی آورد. پس من مرگ را جز سعادت، و زندگی با ستمگران را جز رنج و ملال نمی‌بینم"<ref>{{متن حدیث|لاَ تَرَونَ أنَّ الحَقَّ لا یُعمَلُ بهِ، و أنَّ الباطِلَ لا یُتَناهی عَنهُ، لِیَرغَبِ المُؤمنُ فی لِقاءِ اللّه ِ مُحِقّا فإنّی لا أرَی المَوتَ إلاّ سَعادَةً و لا الحَیاةَ مَعَ الظّالِمینَ إلاّ بَرَما}}؛ حیاة الامام الحسین بن علی، ج ۳، ص۹۸.</ref>. آن حضرت در [[نامه]] خود به بزرگان [[بصره]] نوشت: "و من شما را به [[کتاب خدا]] و [[سنّت]] پیامبرش فرا می‌‌خوانم،؛ چراکه (این گروه) [[سنّت پیامبر]] {{صل}} را از بین برده و [[بدعت]] (در [[دین]]) را احیا کردند، اگر سخنانم را بشنوید و فرمانم را [[اطاعت]] کنید، شما را به [[راه راست]] [[هدایت]] می‌‌کنم"<ref>{{متن حدیث|... وَ أَنَا أَدْعُوکُمْ إِلَی کِتَابِ اَللَّهِ وَ سُنَّةِ نَبِیِّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ [وَ آلِهِ] وَ سَلَّمَ فَإِنَّ اَلسُّنَّةَ قَدْ أُمِیتَتْ، وَ إِنَّ اَلْبِدْعَةَ قَدْ أُحْیِیَتْ وَ إِنْ تَسْمَعُوا قَوْلِی وَ تُطِیعُوا أَمْرِی أَهْدِکُمْ سَبِیلَ اَلرَّشَادِ}}؛ حیاة الامام الحسین بن علی، ج ۲، ص۳۲۲.</ref>.

==== راهکار (۲): پذیرش خواسته مردم خشمگین‌ و از بین بردن [[سلطه استبدادی]] ====

[[مسلمانان]] با پی بردن به انحراف هیئت حاکمه و تبهکاری آنان، دست به تلاش‌های متعددی زدند و کوشیدند تا دستگاه [[حاکم]] [[غرق]] در [[ستم]] و [[بیداد]] را از لوث این همه جنایت [[پاک]] گردانند، تا اینکه [[قیام]] [[ابا عبدالله الحسین]] {{ع}} به سمبل و الگویی تبدیل شد که در جهت [[مبارزه]] و [[پایداری]] در برابر هر [[نظام]] فاسدی، از آن [[پیروی]] می‌شد و [[امام]] {{ع}} خود به ویژگی‌هایی که یک [[زمامدار]] باید از آن برخوردار باشد، تصریح می‌کند و می‌فرماید:

به جانم [[سوگند]]! پیشوای [[راستین]] و امام بر [[حق]] کسی است که به [[کتاب خدا]] عمل نموده و راه عدل‌وداد پیشه سازد و از حق پیروی کند و خویشتن را [[وقف]] [[فرمان الهی]] نماید<ref>تاریخ طبری، ج۶، ص۱۹۷.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۱۹۲.</ref>

امام حسین {{ع}} نمی‌توانست بی‌آن‌که دست به حرکتی [[قوی]] بزند، درنگ نماید. نامه‌های فراوانی از مردمی که پذیرای [[بیعت]] [[یزید بن معاویه]] نشده بودند، به سوی حضرت سرازیر شد که از آن بزرگوار خواسته بودند، زمام امور آنها را در دست گرفته و به [[آگاهی]] و [[بیداری]] آنان بپردازد و امام {{ع}} اگر به ندای آنان پاسخ مثبت نمی‌داد خود را در پیشگاه [[خداوند]] [[مسئول]] می‌دانست، [[دعوت]] [[مردم کوفه]] از [[امام حسین]] {{ع}} به منزله پوششی [[سیاسی]] تلقی می‌شد که به [[قیام]] آن حضرت [[مشروعیت]] می‌بخشید، قیام آن حضرت {{ع}} به [[انگیزه]] شخصی انجام‌ نپذیرفت، به ویژه پس از آن‌که از ناحیه همین [[مسلمانان]] بر آن حضرت [[اتمام حجت]] شد<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۵ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۵]] ص۱۸۵.</ref>.

[[امام حسین]]{{ع}} در نامه‌ای که همراه [[مسلم بن عقیل]] به [[کوفیان]] نوشت، [[رسالت]] [[امامت]] را اینگونه ترسیم فرمود: "به جانم [[سوگند]]! امام و [[پیشوا]] تنها کسی است که به [[کتاب خدا]] عمل کند و [[عدل و داد]] را بر پا دارد، [[دین حق]] را پذیرفته و خود را [[وقف]] [[راه خدا]] کند"<ref>{{متن حدیث|... فَلَعَمْرِی مَا اَلْإِمَامُ إِلاَّ اَلْعَامِلُ بِالْکِتَابِ وَ اَلْآخِذُ بِالْقِسْطِ، وَ اَلدَّائِنُ بِالْحَقِّ وَ اَلْحَابِسُ نَفْسَهُ عَلَی ذَاتِ اَللَّهِ وَ اَلسَّلاَمُ}}؛ حیاة الامام الحسین بن علی، ج ۲، ص۳۴۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص۶۷.</ref>